پ.د.نەزاكەت حسێن ئەندامی بازنەی گفتوگۆ و ئەندامی بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستانە و مامۆستای كۆلێژی ڕاگەیاندنە لە زانكۆی سلێمانی، لە گفتوگۆی ئەم جارە (گۆڕینی دیمۆگرافیا و مەترسییەكانی لەسەر ناسنامە و خاك ) بەم جۆرە بۆچوون و پێشنیارەكانی خۆی خستە ڕوو.

 

ئەمڕۆ سرووشتی ژیان وای لێ هاتووە، بە سەردەمی تێكچڕژانی نەتەوە و كەلتوور و فەرهەنگە جیاوازەكان ناو دەبرێت، جووڵەی مرۆڤەكان لە نێوان وڵاتاندا زۆر بووە بۆ مەبەستی جۆراوجۆری وەك پەنابەری و بازرگانی و دۆزینەوەی كار و خوێندن و گەشتیاری. وڵاتە زلهێزەكان ئێستا هەیانە بە وڵاتی ڕەوەند و فرەكەلتوور و فرە ڕەگەز ناو دەبرێن، بەڵام ڕەنگە ئەم باسە بۆ ئێستای هەرێمی كوردستان هەستیار بێت، چونكە وڵاتانی گەشەسەندوو و دامەزراو و خاوەن قەوارە و نەتەوە و بە سیستم ڕێكخراو، جیاوازە لە هەرێمێك كە هێشتا كێشەی كیان و سەربەخۆیی و پرسی قەوارە و نەتەوەی هەیە، كە مێژوویەكی قووڵ دژی لە هەوڵی سڕینەوە و پاكتاوكردن و جینۆساید و تەعریب هەیە، هێشتا ناحەز و نەیارانی ئەگەرچی كۆتایی ئەوڕژێمە فاشییەش هاتووە كە هەوڵی بۆ سڕینەوەی ناسنامەی ئەم میللەتە دەدا، بەڵام نەیاران بە فۆڕمی جیاواز و بە میكانیزمی جیاواز كار بۆ درێژەپێدانی ئەو سیاسەتە دەكەن دژ بەم هەرێمە. تەعریبی هێواش و كار بۆ گۆڕینی دیمۆگرافیا بە هێواشی و بە ڕێگەی جۆراوجۆر دەكرێت، مەترسیی ئەمە لەوەدایە كە قەیرانە یەك لەدوای یەكەكان كە بەرۆكی ئەم میللەتەی گرتووە، ناهێڵێت بەرنامەڕێژییەكی چڕوپڕ بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ ئەم پرسە بكرێت و، ئەو نەتەوە جیاواز و كۆچبەر و كەسانەی دێنە ئەم هەرێمە بیانخاتە ناو چوارچوەی سیستمێكەوە، كە ببنە بەشێك لە كۆمەڵگە كوردستانییەكە و فێری زمانی كوردی و كەلتووری كوردی و باوەڕبوون بە ناسنامەی كوردی و نەتەوەی و نیشتمانەكەیان بكات. ڕێكاری هەبوونی خاوەنداریەتی بۆ موڵك و پرسی مانەوە و نیشتەجێبوونیان بە شێوەیەك بە یاسا ڕێك بخات، كە دواتر كاریگەری نەكاتە سەر پرسی دیمۆگرافیا و ناسنامەی نەتەوەیی ئەم هەرێمە، وە ك چۆن لەسەرەوە باسمان كرد، وڵاتانی پێشكەوتوو و سەقامگیر كە كێشەی كیان و نەتەوەییان نییە زۆرباش ئیستیعابی ئەو هەموو خەڵكە بیانییە دەكەن كە دەچێتە وڵاتەكەیان و دەیان خەنە ناو سیستمەكە و دەیانكەنە هاووڵاتی ئەو نیشتمانە و وایان لێ دێت بتوێنەوە لە ناوكەلتوور و فەرهەنگی ئەو وڵاتەدا و، هەڵگری زمان و ناسنامەی ئەو وڵاتە بن، لێرەدا هیچ كێشەیەكی دیمۆگرافیا بۆ ئەو وڵاتە دروست ناكەن، بەڵام ئەمە لە ئێستا بۆ هەرێمی ئێمە نابێت، بۆیە ئەم پرسە ئەگەر بە وردی میكانیزم و ڕێوشوێنی وای بۆ نەگیرێتە بەر كە هاتنی عەرەب و نەتەوەی دیكە بۆ هەرمەبەستێك بێت بۆ ئەم وڵاتە، كە بەوشێوە بیانكاتە بەشێك لە سیستمەكە، بێگومان بۆ ئایندە مەترسی لەسەر خاك و ناسنامە دروست دەكات، پێشنیاریشم بۆ ئەمە گرتنە بەری ئەم ڕێكارانەیە:

یەكەم- بابەتی مانەوە كاتی بێت، ئەوكەسەی دێتە ئەم هەرێمە لە نەتەوەی دیكە و نیازی مانەوەی هەیە، دەبێت قۆناغ قۆناغ ماوەی مانەوەی بۆ درێژ بكرێتەوە، تا بزانرێت دەیەوێت هەڵگری زمان و فەرهەنگ و كەلتووری ئەم هەرێمە بێت و پارێزگاری لە ناسنامەی كورد بكات و، هیچ نییەتێكی دیكەی دژ بە هەرێم نییە، ئەوكات مۆڵەتی مانەوەی بە كۆمەڵێك مەرجی دیاریكراو پێ بدرێت.

دوەم- ئەوكەسانەی لە نەتەوەی دیكە دێن، با كۆرسی زمانی كوردی و ئاشنابوون بە مێژوو و كەلتووری كوردی بخوێنن و ئەمە بەشێك بێت لە مەرجی مانەوەیان.

سێەم- منداڵیان ناچار بكرێت لە قوتابخانەی حكومیی كوردیی ئاسایی بخوێنێت، نەك قوتابخانەی زمانەكەی خۆی.

چوارەم- مافی موڵكایەتی و پڕۆژەی بازرگانیی نەبێت، یان ئەگەر ئەمەش هەبوو، با ساڵی مانەوە و ژیانیان زۆر دابنرێت، بۆ نمونە با لانیكەم ماوەی 15 ساڵ ژیانی بەردەوامیان هەبێت و خۆیان و منداڵیان ئەو چوار مەرجەی سەرەوە پەیڕەو بكەن و ئامادەبن خۆیان بەهاووڵاتی كوردستان و هەرێمی بزانن و زەریبە و باج بۆ ئەوان قورستربێت بۆ هەبوونی موڵك، وەك لە هاووڵاتییەكی ڕەسەنی دانیشتووی هەرێم. یان باشتر بۆ ئەم خاڵە هەبوونی موڵكایەتی یان پڕۆژەی بازرگانیی بە هاوبەشی لەگەڵ كەسێكی دانیشتووی هەرێم بێت، واتە لەكاتێكدا بیانییەك داوای كڕینی موڵكێك لە كوردستان یان پڕۆژەیەكی بازرگانی دەكات و هەموو ئەو مەرجانەی سەرەوەی تێدایە كەباسمان كرد، با لەگەڵ هاووڵاتییەكی ڕەسەنی دانیشتوی هەرێم بە هاوبەشی بۆی بكرێت و، خاوەن موڵكی یەكەم هاوولاتییە ڕەسەنەكە بێت، واتە بە شێوەیەك لە شێوەكان مەرج و ڕێكاری مانەوە بۆبیانی بەشێوەیەك سەخت بكرێت كە ئەوكەسەی بیەوێت مانەوە و موڵكی هەبێت، ببێتە بەشێك لەسیستم و كەلتوور و فەرهەنگی كوردی و هیچ نیاز و ئەگەرێك بۆ سەر دیمۆگرافیا و ناسنامەی ئەم میلەتە دروست نەكات.