بەهار ڕەفیق فەتحوڵڵا، توێژەری دەروونی لە چاكسازیی ئافرەتان و نەوجەوانان و ئەندامی لێژنەی ئاشتەوایی، لە دیدارێكیدا لەگەڵ گۆڤاری گوڵان باس لە پاڵنەر و فاكتەرەكانی بڵاوبوونەوەی ماددەی هۆشبەر لە هەرێمی كوردستان دەكات، جەختیش لەوە دەكاتەوە كە ئالوودەبوون بە ماددەی هۆشبەر لە نێو ئافرەتان و نەوجەوانان لە هەڵكشاندایە، كە بە هۆشیاركردنەوەی تاكەكانی كۆمەڵگە دەكرێت بەرەنگاریی ماددەی هۆشبەر ببینەوە.

 

گوڵان: كۆمەڵایەتی

 

بەهار ڕەفیق سەبارەت بە هۆكاری بڵاوبوونەوەی ماددەی هۆشبەر بە شێوەیەكی بەربڵاو لە نێو تاكەكانی كۆمەڵگەی كوردی بەتایبەت ئافرەتان ئاماژە بەوە دەكات كە: «بڵابوونەوەی ماددەی هۆشبەر لە ماوەی ڕابردوودا هەر بووە و ناتوانین بڵێین نەبووە، بەڵام بە ڕێژەیەكی زۆر كەم بوو، بەتایبەت لەناو ئافرەتاندا. ئەو كات بە چەند مانگێك كەیسێك هەبوو، بەداخەوە لە ئێستادا ڕۆژانە كەیسی ماددەی هۆشبەرمان بۆ دێت، زۆربەی ئافرەتەكانیش لەلایەن هاوسەرەكانیانەوە فێری ماددەی هۆشبەر كراون، بەتایبەت ئەگەر بازرگان بێت، بۆ ئەوەی ئەویش ببێتە یەكێك لە خۆیان و مەوادەكان بپارێزێت و بۆیان بشارێتەوە، تەنانەت لە ناو زانكۆ و قوتابخانەكانیش ماددەی هۆشبەر بڵاو بووەتەوە، كەیسمان هەیە قوتابی قۆناغی ناوەندییە ماددەی هۆشبەری بەكارهێناوە».

ئەو توێژەرە دەروونییەوە لە درێژەی قسەكانیدا دەڵێت: «بەشێكی زۆری كەیسەكانی ناو زیندان كە لێی دەكۆڵینەوە، دەبینین ماددەی هۆشبەر پاڵنەری ئەنجامدانی تاوانەكەی بووە، بۆ نموونە تاوانەكە دزییە، بەڵام كە لێی دەكۆڵیتەوە، دەبینین هۆكارەكەی ئالوودەبوونە بە ماددەی هۆشبەر، هەروەها چەندین تاوانی كوشتنمان هەبووە، پاڵنەرەكەی ماددەی هۆشبەر بووە، دەتوانم بڵێم ماددەی هۆشبەر تێكەڵ بە هەموو تاوانەكانی دیكە بووە، بەداخەوە خەریكە دەبێتە دیاردەیەكی مەترسیدار لەسەر ئاسایشی كۆمەڵگە».

سەبارەت بە لێكەوتە كۆمەڵایەتییەكانی ماددەی هۆشبەر بەهار ڕەفیق جەخت لەوە دەكاتەوە كە «ماددەی هۆشبەر بووە بە هۆكارێك لە هۆكارەكانی تێكچوونی شیرازەی خێزان» و هەر لەو بارەیەوە دەڵێت: «من وەكو ئەندام لە لێژنەی ئاشتەوایی دەركم بەوە كردووە كە ماددەی هۆشبەر خزاوەتە نێو ئاشتەوایی خێزان و شیرازەی خێزانەكانی خستووەتە ژێر مەترسیی هەڵوەشانەوەی ژیانی هاوسەری، كەیس هەبووە ئافرەتەكە بە هۆی لێدان و توندوتیژییەوە سكاڵای لەسەر هاوسەرەكەی تۆمار كردووە، بە ماددەی حەوتی خێزانی، بەڵام كە لێكۆڵینەوە لە كرۆكی بابەتەكە دەكەین، دەبینین پیاوەكە تووشی بەكارهێنانی ماددەی هۆشبەر بووە و ماڵ و منداڵی ئیهمال كردووە و خەرجی نەكێشاون، سەرەنجام بە هۆی ئەوەوە دەمەقاڵە و شەڕ و توندوتیژی لە نێوان دوو هاوسەرەكە پەیدا دەبێت و دەست لە ژنەكەی و لە منداڵەكانی بەرز دەكاتەوە، یان ڕەفتاری نامۆ و نادروست ئەنجام دەدەن، نموونەی زینای مەحارم و دەستدرێژكردنە سەر ئەندامانی خێزان، بۆ نموونە باوك بۆ سەر كچەكەی، برا بۆ سەر خوشكەكەی، خەزوور بۆ سەر بووكەكەی، ئەو ڕەفتارانەش سەر بۆ دادگا و جیابوونەوە دەكێشن، بە پێچەوانەوەش هەندێكجار ئافرەتەكە لە ڕێی هاوڕێكانی، یان هاوسەرەكەی فێر دەكرێت و ئیستیغلال دەكرێت، لەو حاڵەتەدا ناتوانێ كۆنتڕۆڵی ماڵ و منداڵەكانی بكات. جاری وابووە پیاوەكە سكاڵای لەسەر ژنەكەی تۆمار كردووە و دەڵێت ژنەكەم چوونە دەرەوەی ناڕوونی هەیە و هەست دەكەم خیانەتم لێ دەكات، بەڵام كە لێكۆڵینەوە دەكەین، دەبینین لەگەڵ پیاو نییە، بەڵكو تێكەڵی ماددەی هۆشبەر بووە».

بەهار ڕەفیق لەبارەی هۆكار و پاڵنەرەكانی زۆربوونی بەكارهێنانی ماددەی هۆشبەر گوتی: «هۆكارەكان زۆرن، هۆكارمان هەیە پەیوەستە بە لایەنی ئابووری، هەمانە پەیوەستە بە لایەنی پەروەردەیی، بەڵام سەرەكیترین هۆكار سەردەمی عەولەمەیەكی سەقەتی تەكنەلۆژیایە، كەیسمان هەبووە تەقەی لە باوكی كردووە، كە لێمان پرسی چەكەكەت لە كوێ‌ بوو، گوتی: بە ئۆنڵاین كڕیومە، بەیانی داوام كرد، عەسر بە تاكسییەك بۆیان هێنام، تەنانەت ئەو هەموو پەیجی ئۆنڵاینەی جل كڕین و میكیاج كڕین نیوەیان دەرگایەكە بۆ ئاسانكاریی ئەنجامدانی تاوان و ئالوودەبوون بە شتی خراپ. زۆر جار بە بیانووی دەرمانی لاوازبوونەوە ئافرەتانی قەڵەو ئیستیغلال كراون و بە ناوی لاواز بوون ئەو دەرمانەیان پێداون و لە ئاكامدا ئافرەتەكە ئالوودەی ماددەی هۆشبەر بووە». گوتیشی: «كرانەوەی سنوورەكان بە ڕووی وڵاتانی دراوسێ فاكتەرێكی دیكەی بڵاوبوونەوەی ماددەی هۆشبەرە، لە سەردەمی زوودا لەلایەن ناحەزانمان شەڕمان بە شمشێر لەگەڵ دەكرا، دواتر بوو بە چەك، لە ئێستاشدا شەڕی تۆزی سپیمان لەگەڵ دەكەن كە لە هەموو شەڕەكان مەترسیدارترە، چونكە زۆر بە ئاسانی بڵاو دەبێتەوە، بەداخەوە بەهۆی شەڕی داعش و سەرهەڵدانی كۆڤید 19 و كۆمەڵێ گرفتی ئابووری كە بەرۆكی هەرێمی كوردستانی گرتەوە، بێكاری لە نێو چینی گەنجان دروست بوو، كە گەنجیش بێكار بوو نائومێد و دەستبەتاڵ دەبێت، كە نائومێدیش بوو تێكەڵ بە هاوڕێ و ئامرازی خراپ دەبێت، ڕاستە لەگەڵ كرانەوەی دونیا و پێشكەوتنی تەكنەلۆژیا ژیانی تاكەكان گۆڕا و شارستانیەت و بینای بەرز دروست كران، ئۆتۆمبێلی ئاخیر مۆدێلمان بۆ هات، بەڵام هۆشیاریمان بەپێی پێویست نەبوو، تاوەكو تەعامول لەگەڵ گۆڕانكارییەكانی سەردەمدا بكەین. ئەگەر ئەم مۆبایلە زیرەكە بە نموونە وەربگرین، دەبینین چەند خزمەت بە مرۆڤایەتی دەكات، هێندەش زەرەر لە تاكەكان دەدات، جاران كە منداڵەكانمان دەچوونە دەرەوە، ترسمان هەبوو و ماڵەوەمان بە پارێزراوترین جێگە دەزانی، كەچی ئێستا من بەشبەحاڵی خۆم ئەگەر منداڵەكەم لە ماڵەوە بێت و دەرگا دابخات، زیاتر ترسم هەیە لەوەی لە دەرەوە بێت، چونكە كە لە ماڵەوە بێت و مۆبایلە زیرەكەكەی بەدەستەوە بێت، كارەساتە، لەلایەكی دیكەوە دوو چین گەنج لە كۆمەڵگە بوونیان هەیە، چینێك دەرفەتی كار و دامەزراندنی بۆ فەراهەم بووە و بووتە خاوەنی هەموو شتێك، چینەكەی دیكەی هەمان گەنج و هەمان بڕوانامەی هەیە، بەڵام بێكارە و لە دەرفەتی كار و دامەزراندن بێبەشە، ئەوانەش گەنج تووشی حاڵەتێكی نائارامیی دەروونی دەكات، لە ئاكامدا زۆرجار ئەو كەسانە ئیستیغلال دەكرێن و سەرەتا بە خۆڕایی مەوادەكەیان پێ دەدەن، تاوەكو ئالوودە دەبن، لە دواییدا كڕنۆشیان پێ دەبەن، گەنجیش كە ئالوودە بوو و پارەی نەبوو، زۆر بە ئاسانی دزی دەكات، چونكە ئالوودەبوون كەسایەتیی مرۆڤ لەناو دەبات و كەسەكە دەخاتە سەر ئەژنۆ و كڕنۆشی پێ دەبات».

لە وەڵامی ئەو پرسیارەشدا كە ئایا حكومەت كەمتەرخەمی كردووە؟ گوتی: «ناتوانین بڵێین حكومەت كەمتەرخەمی كردووە، چونكە ئەو مەوادە لە هەموو وڵاتێكدا بە ڕێژەی جیاواز بوونی هەیە، جگە لەوەش حكومەت بەپێی توانای خۆی كاری لەسەر كردووە، پێویستترین چارەسەر بۆ ئەو دۆخە بڵاوكردنەوەی هۆشیارییە لە ناوەندەكانی خوێندن و لە مینبەری مزگەوتەكان و هاوكات دەبێت لێكەوتە خراپەكانی لە ڕێگەی دەزگاكانی ڕاگەیاندنەوە نیشانی كۆمەڵگە بدرێت، مادام بووە بە دیاردە، با نەترسین و دەستی بخەینە سەر.