پێوەری زیرەك بۆ (1 ملیۆن و 470 هەزار) هاوبەشی كارەبا بەبێ بەرامبەر دادەنرێت و تا ئێستا بۆ (1 ملیۆن و 155 هەزار) هاوبەشی كارەبا بەستراوە، كە دەگاتە لە 82%ی پڕۆژەكە، بەمەش كۆتایی بە ژمارەیەكی یەكجار زۆری سەرپێچی هێنرا و زیاد مەسرەفی لە بەكارهێنانی كارەباش كەم بووەوە. پێوەری زیرەك بۆ كۆنتڕۆڵكردنی بەكارهێنانی كارەبا و باشتر بەڕێوەبردنی سیستەمی كارەبایە، ئەم جۆرە پێوەرانە لە زۆربەی وڵاتانی جیهاندا بەكارهێنراون، لە هەرێمی كوردستانیشدا بە شێوەیەكی زۆر خێرا ژمارەی هاوبەشانی كارەبا زیاد دەكات و خواست بە شێوەیەكی زۆر پێوانەیی ڕووی لە هەڵكشان كردووە .

لە دەستێپكی پڕۆژەكەدا ژمارەی هاوبەشانی كارەبا 1ملیۆن و 470 هەزار هاوبەش بووە، بەڵام لە ئێستادا 298 هەزار و 747 هاوبەشی دیكە زیادی كردووە و زۆربەیان هاوبەشی كارگە و ماركێت و باڵەخانەی گەورەن، بەمەش ژمارەی هاوبەشانی كارەبا لە تێكڕای هەرێمی كوردستان بۆ 1ملیۆن و 747 هەزار هاوبەش بەرز بووەتەوە، وەزارەتی كارەبا داوای كردووە بۆ ئەم ژمارەیە ڕەزامەندی لەسەر دابینكردنی ئەو پێوەرانەش بدرێت. بەرپرسانی وەزارەتی كارەبا باس لەوە دەكەن خواستی بەكارهێنانی كارەبا بەتایبەتی لەم وەرزەدا 6500 مێگاواتی كارەبای تێپەڕاندووە، لە كاتێكدا بەرهەمهێنانی كارەبا 2900-3000مێگاواتە، بەمەش ئەگەر پێوەری زیرەك نەبووایە بارزۆری و بچڕاندنی كارەبا زۆر زیاتر دەبوو، لەم ڕوانگەیەوە پڕۆژەی پێوەری زیرەك لە چوارچێوەی پلان و ستراتیژییەتێكی فراواندایە هەر لە (كۆنتڕۆڵكردنی زیاتری هاوبەشانی كارەبا و بنبڕكردنی سەرپێچییەكان تا بەتایبەتكردنی كەرتی دابەشكردنی كارەبا كە بڕیارە لە ئەمساڵدا بچێتە بواری جێبەجێكردنەوە.

ئەزموونە پێشكەوتووەكانی دونیا لە بەڕێوەبردنی سیستەمی كارەبا لە ڕێگەی پێوەری زیرەكەوە كارەبا بەسەر هاوبەشاندا دابەش دەكەن، پێوەری زیرەك فاكتەرێكی گرنگە لەناو كۆمەڵێك فاكتەر و ڕێوشوێنی دیكە بۆ گەیشتن بە هاوسەنگیی نێوان (بەكاربردن و بەرهەمهێنان) و سەقامگیریی مەنزومەی كارەبا و دواجار گەیشتن بە كەرتێكی خۆبژێوی و كارەبایەكی باشی بەردەوام .

ئەم پرۆسەیەی وەزارەتی كارەبا بە بێ ڕەخنە و گلەیی نییە، بەتایبەتی لە دیاریكردنی 40 ئەمپێڕ بۆ هاوبەشان و كەمیی ماوەكانی پێدانی كارەبا، ئەمەش لەلایەن هەندێك پەیج و ئەكاوەنتی ساختە و تەنانەت كەناڵی ڕاگەیاندنیشەوە بەكارهێنرا بۆ هاندانی هاووڵاتیان بۆ لێكردنەوەی پێوەرەكانیان، بێ ئەوەی گوێ بدەنە مەترسیی گیانی هاوڵاتیان، چوونە سەر ستوونەكانی كارەبا، كە خودی وەزارەتی كارەبا بەو هەموو پەیڕەوكردنی ڕێكاری پاراستنی سەلامەتی پیشەیی و كوژانەوەی هەردوو كارەبای نیشتمانی و موەلیدەوە لە كاتی بەستنی پێوەرەكان، كەچی تا ئێستا چوار كارمەندی كارەبا بە بەركەوتەی كارەبا گیانیان لەدەست داوە. وەزارەتی كارەبا ئەم هاندانەی هاووڵاتیانی بۆ لێكردنەوەی پێوەرەكانیان بە كارێكی نایاسایی و مەترسیی ماڵی و گیانی بۆ سەر هاووڵاتیانی دانا و بەڵێنی ڕێكاری یاسایی توند بەرامبەر ئەو كەسانە بگرێتەبەر كە زیان بە هاووڵاتیان و موڵكی گشتی دەگەیەنن. بۆ قسەكردن لەسەر گرنگیی ئەم پێوەرە و ڕەخنە و گلەیی هاووڵاتیان، لە لێدوانێكی تایبەتدا بۆ گوڵان ئەندازیار عەلی ئیسماعیل ئەندامی لێژنەی باڵای پێوەری زیرەك ئاماژەی بە لایەنە باشەكانی پێوەرەكە كردو، وەڵامی هەموو ڕەخنە و گلەیی هاوبەشانی كارەباشی دایەوە. لێرەدا پوختەی قسەكانی بڵاودەكەینەوە.

 

 

عەلی ئیسماعیل ئەندامی لێژنەی باڵای پێوەری زیرەك لە سەرەتای قسەكانیدا ئاماژەی بۆ گرنگیی پێوەرەكە كردو گوتی: «پێوەری زیرەك لە چوارچێوەی پرۆسەیەكی فراواندا جێبەجێ دەكرێت، كە بە پڕۆژەی تۆڕی زیرەك ناو دەبرێت، ئەمەش بە یەكێك لە كار و پڕۆژە سەركەوتووەكانی وەزارەتی كارەبا دادەنرێت و ڕۆڵی هەیە لە كەمكردنەوەی سەرپێچیەكان و كۆنتڕۆڵكردنی سیستەمی كارەبا، هەر بەوەش بەهەدەردانی وزەی كارەبا كەمی كردووە و بە سەدان سەرپێچی لە پێوەرە كۆنەكە و زێدەڕۆیی كارەبا لە ژێر پێوەر و لە پشت كاشی و ناو دیوارەكاندا كۆتایی هات و لە دوورەوە بە ستانداردی زۆر پێشكەوتوو خوێندنەوە بۆ كرێی بەكارهێنانی كارەبا دەكرێت و لەبری ئەوەی دوو مانگ جارێك پارەی خەرجكردنی كارەبا لەسەر هاوبەشان كەڵەكە بێت، لەمەودوا مانگانە كرێی كارەبا دەبرێت، بۆ ماڵەكان بێ ئەوەی پێویست بەوە بكات بۆ خوێندنەوەكە لە دەرگا بدرێت، لە كاتی كەمیی بەرهەمهێنانی كارەباشدا بڕی پێدانی كارەبا دیاری دەكرێت، هەر وەكو چۆن لە ئێستادا 40 ئەمپێر بە هاوبەشان دەدرێت.»

سەبارەت بەوەی زۆر لە هاووڵاتیان و هاوبەشانی كارەبا گلەیی و ڕەخنەیان لە بڕی ئەو 40 ئەمپێڕە هەیە، ئەم ئەندامەی لێژنەی باڵای پێوەری زیرەك گوتی: «لە سەرەتادا بەستنی پێوەرەكە و تا ئەم دواییانەش وەكو هەموو پڕۆژەیەكی نوێی دیكە پرۆژەی پێوەری زیرەكیش بێ كێشە نەبووە، 30%ی پێوەرەكان كاتێك بە هۆی زیاد بەكارهێنانی سەرووی 40 ئەمپێر دەكوژایەوە، كارەبایان نەدەهاتەوە، لە ئێستادا چارەسەری ئەم كێشەیە كراوە و تەنیا 1%ی ئەو پێوەرانە ماوە كە ئەم كێشەیەیان هەیە، بەڵام هەندێك شوێن ڤۆڵتییەیان نزمە و ئەو بڕە كارەبایەی دەدرێت، بڕەكەی لە نێوان 37 ئەمپێر بۆ 41 ئەمپێردا دێت و دەچێت». گوتیشی: «زۆرجار هاووڵاتیان پەلە دەكەن لە تەلەفۆنكردن بۆ هێنانەوەی كارەباكەیان، چونكە لە كاتی كوژانەوەی پێوەرەكە بە هۆی زیاد بەكارهێنانی كارەبا لە سەرووی 40 ئەمپێر، ئەوا یەكەمجار پێوەرەكە چوار دەقیقە دەكوژێتەوە و دووەمجار ئەگەر پابەندی ئەو بڕە كارەبایە نەبیت، چوار دەقیقەی دیكەش دەكوژێتەوە، تا لە جاری سێیەم 22 دەقیقە دەكوژێتەوە. ژمارەیەكی زۆری هێڵی خزمەتگوزاریی كارەباشمان لە خزمەتی هاووڵاتیان داناوە بۆ پەیوەندیكردن لە كاتی نەهاتنەوەی پێوەرەكەی، بۆ نموونە هەر سەرنج و تێبینی و گرفتێك لە پێوەری زیرەك دروست بێت، هاوبەشانی كارەبا دەتوانن بە نامەیەك پەیوەندی بكەن بە بەشی نامەی ئەلەكترۆنی پەیجی وەزارەتی كارەبا (https://www.facebook.com/KRG.MOEL.Official) و ژمارەی هەموو تەلەفۆنەكانی پەیوەندیدار بەو هاوبەشە لە ناو تەلەفۆنەكانی شار و قەزا و ناحیەكاندا دانراون.»

سەبارەت بەو هەڵمەتەی لە ناو سۆشیال میدیاوە لە دژی پێوەری زیرەك ڕێكخرا، ئەندازیار عەلی ئیسماعیل گوتی: «تا ئێستا82%ی پرۆژەی پێوەری زیرەك تەواو بووە ئەمە وێڕای زیادبوونی هاوبەشانی كارەبا، واتا پڕۆژەكە هەمووی تەواو نەبووە و زۆر لە خەسڵەتەكانی بەگەڕ نەخراوە، هەرچەندە لە ئەمساڵدا هەموو پڕۆژەكە تەواو دەبێت و بێ جیاوازی بۆ هەموو هاوبەشانی كارەبا دادەنرێت. بە پێچەوانەی ئەو هەڵمەتەی لە ناو سۆشیال میدیا لە دژی پێوەری زیرەك ڕێكخرا، پێوەری زیرەك كۆمەڵێك لایەنی باشی هەبووە، لەوانە:

 تا ڕاددەیەكی باش سەرپێچی و زێدەڕۆیی لەسەر كارەبا كەم كردووەتەوە.

 دادپەروەری لە پێدانی كارەبا لە ئەژماركردنی وزەی خەرجبوونی كارەبا.

 چاككردنی پسولەی مانگانە لە بری دوو مانگ.

 بە وردی و خێرایی خوێندنەوە و كەمكردنەوەی ڕێژەی هەڵە لە وزەی بەكارهاتوو.

 كەمبوونەوەی كێشەی كوژانەوەو بچڕان و سووتانی محاویلە و قاتیع و بارزۆریی سەر وێستگەكانی دابەشكردنی كارەبا.

 لە داهاتووشدا ئەگەر گرفتی كەمیی سووتەمەنی چارەسەر بێت و، ئاستی بەرهەمهێنان زیاد بكرێت، ئەوا بەدڵنیاییەوە پێوەری زیرەك ڕۆڵی بەرچاوی دەبێت لە زیادبوونی ماوەكانی پێدانی كارەبا، چونكە كۆنتڕۆڵی خواست دەكات، بەمەش ئامانجی سەرەكیی پێوەری زیرەك دەردەكەوێت، كە كۆنتڕۆڵكردنی بەكارهێنانی كارەبایە، وەزارەتی كارەبای عێراقیش لە نزیكەوە لە وردەكاریی پڕۆژەكە دەكۆڵێتەوە و چەندین جار سەردانیان كردووین و، ئەوانیش هیچ ڕێگایەكی دیكەیان لەبەردەمدا نییە، جگە لە جێبەجێكردنی پڕۆژەیەكی لەم شێوەیە. وەزارەتی كارەبا تێچوونی پڕۆژەكەی لە ئەستۆ گرتووە و بێ بەرامبەر پێوەری زیرەكی بۆ هەموو هاوبەشێك بەستووە، لەلایەكی دیكەوە بۆ بەستنی ئەو ژمارە زۆرەی هاوبەش، كرێكارانی كارەبا ئەو هەموو ماندووبوونەیان كردووە و تاڕاددەیەكی باش كۆنتڕۆڵی زیاد بەكارهێنانی كارەبا كراوە، دەبێت چ مەبەست و مەرامێك لە پشت ئەم دژایەتییەی پێوەری زیرەكەوە بێت؟ بە بۆچوونی من بۆ دوو هۆكار دەگەڕێتەوە، ئەویش بەئەنقەست بۆ مەبەست و مەرامی شەخسی، یان لە نەزانینەوە كە پاڵنەری ئەم حاڵەتە لە كار و ئەركی پێوەرەكە تێنەگەیشتوون. بۆ نموونە كەسانێك چەندین ساڵە زێدەڕۆیی لە كارەبا دەكەن و مافی دراوسێ و هاونیشتمانیانی خۆیان خواردووە، بە تەئكید ئەو جۆرە كەسانە پێیان خۆش نییە كارەباكەیان ڕێكبخرێتەوە و چارەسەری ئەو سەرپێچییە بكرێت، یان كەسانێك هەر لە سەرەتادا پێوەریان نەبووە و بگرە چەندین ماڵ هەیە، هاوبەشی نییە هەموو ئەو كەسانە ئەو ڕاستییەیان لەبیر كردووە كە زێدەڕۆیی و سەرپێچی لە كارەبا هۆكارێكە بۆ تێكچوونی ڕەوشی كارەبا و كەمبوونەوەی ماوەكانی پێدانی كارەبا، واتا كارەبایەكی كەمتر، ئەمەش هیچ سوودێك بەو كەسە و خێزانەكەی ناگەیەنێت بەراورد بەوەی كارەبایەكی باش و زیاتری هەبێت. لەلایەكی دیكەوە با بەراوردێك لەناو سەنتەری شاری سلێمانی بكەین لە پێش بەستنی ئەم پێوەرە و لەدوای بەستنی، لەیەك ساڵدا 50 فیدەر ئۆڤەرلۆد بووە و 100 محاویلە سووتاوەو ئەم ڕێژەیە لە 2021 بۆ 10 فیدەری ئۆڤەرلۆد و تەنیا 10 محاویلە كەمی كردووە. ئەمە لە كاتێكدا تەواویی تایبەتمەندییەكانی پێوەری زیرەك بەگەڕ نەخراوە.

ئەزموونە پێشكەوتووەكانی وڵاتانی دنیا پێمان دەڵێن ڕۆژانە هاوبەشانی نوێی كارەبا و خواست زیاد دەبێت و بەسەدان پرۆژەی وەبەرهێنان و بازاڕ و ماركێت و گەڕەكی نوێ زیاد دەكات و خەرجی و تێچوونی بەرهەمهێنان و گواستنەوە و دابەشكردنی كارەباش هەر زیاد دەبێت، ئیتر چۆن بەرەو ڕێكخستن و كۆنتڕۆڵكردنی كەرتی دابەشكردنی كارەبا نەچین؟ خۆ ئەگەر لەم زستانەی ئەمساڵدا پێوەری زیرەك نەبووایە، ڕێژەی دابەشكردنی كارەبا زۆر كەمتر دەبوو كە ئەگەر زیادبوونی سووتانی محاویلە و سەرەمحاویلە و كوژانەوە و بچڕانی كارەباشی بخرێتە سەر ئەوا دۆخەكە زۆر خراپ دەبوو، كارەبا خزمەتگوزارییەكی گشتییە و نابێت تێكەڵ بە ململانێی ناتەندروست و حەز و ئارەزووی كەسانێكی بێ ئاگا بكرێت، كە لە كۆتا جاردا دژایەتیكردنی پڕۆژەكە واتا دژایەتیی ڕووناككردنەوە و ئاوەدانیی ماڵەكەی خۆیان.»