گۆڤاری گوڵان، دیدارێكی لەگەڵ دادوەر بەشدار مەجید دادوەری داواكاری گشتی و ئەندامی دەستەی باڵای یەكێتیی مافپەروەرانی كوردستان ئەنجام دا، كە ساڵانێك دادوەری لێكۆڵینەوە بووە و ماوەی 16 ساڵی كاركردنی لە بواری لێكۆڵینەوە لەگەڵ ئەو خەڵكانەدا بووە كە لەسەر بەكارهێنان و تاوانی قاچاخچێتی بە ماددە هۆشبەرەكانەوە زیندانی كراون، لەسەر مەترسی و كەموكورتییەكانی چارەسەركردنی ئالوودەبووانی ماددە هۆشبەرەكان و ڕووبەڕووبوونەوەی بازرگان و قاچاخچییەكانی ئەم ماددە ژەهراوییەش بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی دایەوە.

 

 

* سەرۆك بارزانی لە وتارێكیدا جەختی لەسەر مەترسی و گرنگیی بنبڕكردنی قاچاخچییەكانی ماددە هۆشبەرەكان كردەوە. پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئایا مەترسیی قاچاخچێتی بەم ماددە ژەهراوییەوە بۆ گەنجەكانمان لە هەرێمی كوردستان گەیشتووەتە چ ئاستێك؟

- سەرۆك بارزانی زۆر بە جددی و خەمخۆرییەوە لە مەترسیی تەشەنەكردنی ئەم ژەهرە كوشندەیەی ماددە هۆشبەرەكان ئاگاداری كردینەوە، كە بنبڕكردنی ئەم ماددەیەی لە دوای پرسی پەرلەمان و حكومەت و هێزی پێشمەرگەی كردە یەكێك لە ئەركەكانی سەرشانی حكومەتی داهاتوو. بڵاوبوونەوەی ماددە هۆشبەرەكان بەم شێوەیەی ئێستا لەناو توێژی گەنجان و فراوانبوون و زیادبوونی بازرگانێتیكردن پێوەی و هەڵكشانی بەكارهێنەران و تۆمەتبارەكانی قاچاخچێتیكردن و تێوەگلانی كەسانی دەستڕۆیشتوو و مافیا و باندی چەكداری، ئەنفالێكی دیكەیە دەرهەق بەم نەتەوە مەزڵوومە، كە پێدەچێت و هەموو ئاماژەكانیش بۆ ئەوە دەڕوات، دەست و ئەجندای دەرەكی لە پشتەوە بێت، بۆ لێدانی گەنجی كورد و تێكچوونی شیرازەی خێزان و كۆمەڵگە و دواتر دوورخستنەوەیان لە پرسی نەتەوەیی و نیشتمانپەروەری.

من 16 ساڵی كاركردنم لە بواری لێكۆڵینەوە لەگەڵ ئەو خەڵكانەدا بووە كە لەسەر ماددە هۆشبەرەكان زیندانی كراون، ئەم مەترسییە ئەنفالێكی سپییە و بە هاوشێوەی كۆمەڵكوژی و جینۆساید و كیمیاباران و تەرحیل و تەعریب كورد لەناو دەبات، ئەو كوردەی كە بە پاك و بێگەردیی خێزان و ئارامیی كۆمەڵگەكەی بەناوبانگە، دوژمنەكانی كورد هەموو ڕێگایەكیان تاقی كردەوە، تەنانەت بە نانەوەی دووبەرەكی و فیتنە و ئاشووب لە نێوان حزب و لایەنە سیاسییەكاندا. لە ئێستادا مافیا و باندی گەورە تێكەڵ بەم بازرگانییە بووە، نەوەكو تەنیا بە ڕێرەو و ترانزێت خاكی كوردستان بەكار بهێنن بۆ گواستنەوەی ژەهرەكانیان، بەڵكو بۆ بەكارهێنانی لە نێوخۆی كوردستانیشدا، ئەوەتا لە سەرجەم سنوورەكانی ئێران و سووریا و عێراق و بگرە لە ئەفریقیاوە قاچاخچییەكان ئەم ماددە ترسناكە دەهێننە نێوخۆی كوردستان، لەمەشدا گرووپ و هێزی چەكداریی جۆراوجۆر تێوەگلاون، كە بە تەئكید بەدەستهێنانی دەستكەوتێكی زۆری پارەی پیسی ئەم قاچاخچێتییە وا دەكات، گرووپی ترسناك دروست ببن و پارە پیسەكانیان تێكەڵ بە دەیان تاوان و كاری نایاسایی دیكە بكەن، هەر لە ڕفاندن و كوشتن و تیرۆر تا دەگاتە پەیوەندیی سیخوڕی بە دەزگا و وڵاتانی دەوروبەرەوە.

* بنبڕكردنی ماددە هۆشبەرەكان جگە لەوەی پرسێكی نیشتمانی و نەتەوەییە، تا چەند پێویستە بكرێتە پرسێكی گشتگیر و مامۆستایانی ئایینی و هونەرمەندان و ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی و میدیاكاران تێیدا بەشدار بن؟

- بە پلەی یەكەم دەزگای ئاسایش و پێشمەرگە و پاسەوانانی سەر سنوور و تەواوی هێزەكانی ناوخۆ بەرپرسن لە كۆنتڕۆڵكردن و دەستگیركردنی تۆمەتباران، دواتر ڕۆڵی دەزگاكانی تەندروستی و پەروەردە و چاكسازی دێت، هەروەها پێویستە قوربانییەكان لە قاچاخچییەكان جیا بكرێنەوە و چارەسەر بكرێن و بگەڕێندرێنەوە نێو كۆمەڵگە، لە تەنیشت ڕۆڵی ئاسایش و پێشمەرگە و پۆلیس و دادگاكاندا، ڕۆڵی كەسایەتی و چین و توێژەكانی دیكە دێت، كە ڕاگەیاندن وەكو دەسەڵاتی چوارەم و ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی وەكو دەسەڵاتی پێنجەم دێن، ئەمانە دەبێت پاڵپشتی و هاوكاری بكرێن بۆ ئەوەی ڕۆڵیان لە پرۆسەی هۆشیاركردنەوەدا هەبێت، بەتایبەتی لای گەنجاكان و خێزان لەم مەترسییە گەورەیە كە وێنەی نییە. من جارێكیان لە مامۆستایەكی ئایینی گوێبیست بووم كە ماددە هۆشبەرەكانی بەراورد دەكرد بە ماددە كحوولییەكان، گوایە لە ئایینی ئیسلامدا باسی ئەو ماددەیە نەكراوە و تەنیا باسی ئەو ماددانە كراوە كە خەڵكی سەرخۆش دەكەن، لە كاتێكدا كەسانی ئالوودەبوو بە ماددە بێهۆشكەرەكان سەرشۆڕ دەبن و زیاتر تووشی زیانی ماددیی گەورە و مەعنەوی دەبن، تا ئەو ڕاددەیەی تووشی سەرلێشێواوی و تاوانیش دەبنەوە. كەسی تووشبوو بە ماددە هۆشبەرەكان هیچ بەهایەكی بۆ خێزان نامێنێت و وەكو پەتایەكیش كەسانی دیكە تووش دەكات، بەداخەوە ئەمانە هاوڕێی خراپن و بەشێكی ئالوودەبووانیش هۆكارەكەی بۆ تێكچوونی شیرازەی خێزانەكان دەگەڕێتەوە، بۆیە هەرگیز مەترسیی ماددە هۆشبەرەكان بەراورد ناكرێت بە ماددە كحوولییەكان، دەكرێت ئەم بەراوردكارییە لە ئایینی ئیسلامدا بەو تاوان و بەلاڕێدانانە بەراورد بكرێت، كە زیانی كوشندە بە مرۆڤ و خێزان و كۆمەڵگە دەگەیەنن، تەنانەت بۆ ئەوەی كەسێك خیانەت لە نەتەوە و نیشتمانەكەی بكات و جاسووس و پیاوبكوژ بێت، ئەوا سەرەتا ئالوودەی ماددەی هۆشبەر دەكرێت، چونكە دوا جار لە پێناو ئەوەی ماددەی بێهۆشكەری دەست بكەوێت كە نرخەكەی گرانە، پەنا بۆ هەموو تاوان و تاوانكارییەك دەبات، هەر لە دزین و كوشتن و سیخوڕییەوە تاوەكو زیانگەیاندن بە دەوروبەر، بۆیە كاتێك سەرۆك بارزانی باس لە مەترسییەكان و ڕووبەڕووبوونەوەی گرووپ و باندە چەكدارەكانی قاچاخچێتی بە ماددە هۆشبەرەكان دەكات، باش ئاگاداری ئەوەیە كە نەیار و دوژمنانی كورد و زۆر لە كەسانی دەستڕۆیشتووی حزب و لایەنە سیاسییەكان و بگرە دەستڕۆیشتوو لە ناو هێزی چەكداریدا دەستیان لەم تاوانكارییەدا هەیە. لەم ڕوانگەیەوە منیش هاوڕام لەگەڵ ئەوەی پێویستە حكومەتی داهاتوو لەسەر ئاستی باڵا و كەسانی دەستڕۆیشتوو ڕووبەڕووی قاچاخچییانی ماددەی هۆشبەر ببنەوە، لەم پێناوەشدا پێویستە هەموو دەستەبژێری مامۆستایانی ئایینی و هونەرمەند و ڕۆشنبیر و سەندیكا و كۆمەڵە و ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی و میدیاكاران ڕۆڵی گەورە بگێڕن لەپێناو جێبەجێكردنی ئەم ئەركە پیرۆزەدا، بەتایبەتی دوای ئەوەی دەركەوتووە هەرێمی كوردستان نەك تەنیا ناوچەیەكە بۆ ترانزێت و تێپەڕاندنی ئەم ماددەیە لە نێوان ئێران و سووریا و توركیا و عێراقدا، بگرە كردیانە ناوچەیەكی بەكارهێنەری ماددەی هۆشبەر، هەر خۆیشی وایە لەو ناوچە و پارێزگا و وڵاتانەی كە بازرگانی و قاچاخچێتی بە ماددەی هۆشبەر دەكەن، دواتر بۆ بەدەستهێنانی پارە و دەستكەوت لە ناو گەنجەكانیشدا ئەو ماددەیە بڵاو دەكرێتەوە و خەڵكانێكی دیكەش ئالوودەی ئەم ژەهرە دەكەن. لە ساڵی 1991 بە دەگمەن كەسێك تووشی ئەم ماددەیە ببوو، تەنانەت هەر كەسێك لەم كارە تێوەگلابێت، سزاكەی جێبەجێكردنی لەسێدارەدان بوو، نەك وەكو ئێستا كە بازرگانێتی بە ماددە هۆشبەرەكان زۆر فراوان بووە و لە هەموو لایەكەوە ماددەی هۆشبەر بۆ هەرێمی كوردستان دەهێنن و بووەتە پێگەیەكی ترانزێتی نێوان ئاسیا و ئێران و بۆ كیشوەری ئەوروپا. باشە دەزگایەكی ئەمنی كاتێك داتایەك دەخاتە ڕوو بەوەی تاكو ئێستا 500 بازرگانی ماددەی هۆشبەر دەستگیر كراون و 100 بەكاربەریش لە ناو زیندانەكاندان، ئەم ژمارانە ڕاستەقینە نییە، چونكە ئەگەر ئەو هەموو قاچاخچی و بازرگانەی ماددە هۆشبەرەكان هەبێت، ئەوا گەنجانی ئالوودەبوو زۆر زیاترن لەو ژمارەیەی كە باس دەكرێت، گوایە تەنیا لە هەرێمی كوردستان بەكارهێنەری ماددەی هۆشبەر نزیكەی 70 هەزار كەسە، گرفتەكە لەوەدایە كە ئێستا لە ناو ئافرەت و ڕەگەزی مێدا ئالوودەبوون ڕووی لە زیادبوونە، چونكە ئەمانە دەتوانن زۆر بە ئاسانی بە سەدان گەنج فریو بدەن.

* باسی بوونی كەسانی دەستڕۆیشتووت لە ناو حزب و لایەنە سیاسییەكان و كەسانی چەكدار كرد، كە كاری قاچاخچێتی و بازرگانی بە ماددە هۆشبەرەكان دەكەن، دەكرێت زیاتر ڕوونی بكەنەوە؟

- بەداخەوە دوای ئەوەی ژمارەی بازرگان و قاچاخچییەكانی ماددەی هۆشبەر لە كوردستان زیاد بووە و شێوازی ڕووبەڕووبوونەوە و بوونی چەك و تەقەمەنی و پارەیەكی زۆر لە لایان و هەڵكشانی قەبارەی بازرگانێتییەكە، ئەوەمان بۆ ڕوون دەكاتەوە كە كەسانی دەستڕۆیشتوو و چەكدار لەم كارە قێزەوەنەوە تێوەگلاون، بەداخەوە كەسان و حزب و گرووپی وا هەن، وەكو ئەوە وایە خۆی بە ساحێبی وڵاتەكە نەزانێت، لەبری پەروەردە و هوشیاری، گەنجەكانیان فریو داوە بە دروشمی بریقەدار و بێ ئامانج و، تەنیا بە دوای بەرژەوەندیی ماددی و ئامانجی سیاسی و ئابوورییەوەن. ئەوەتا لە ناوچە شاخاوییەكان بە قاچاخ و لە دەروازە سنوورییەكان و لە ناو گەشتیاران و شوێنە گشتییەكاندا ماددە هۆشبەرەكان تا دێت زیاتر دەبێت، لە بەرانبەردا لە بەرپرسیارێتی و ئەركەكان دوور كەوتووینەتەوە، هەر كەناڵێكی ڕاگەیاندن دەكەیتەوە، باس باسی سیاسەت و ململانێ و كێبڕكێی نازانستی و ناعەقڵانییە، هەمووی بووەتە ڕاوێژكار و چاودێری سیاسی و بۆ تێكشكاندنی تاكی كورد كار دەكەن، هەر هەموو ئەم كەناڵانە هێندەی (افتح یاسمسم)ی بەرنامەی سەرەتای ساڵانی هەشتاكان بەرهەمدار نین.

* ئایا یاساكانی تایبەت بە بەرەنگاربوونەوەی ماددە هۆشبەرەكان لە عێراق و هەرێمی كوردستان كەموكورتیی تێدایە؟ ئەگەر هەیە، چی بكرێت بۆ ئەوەی لەم خولەی پەرلەماندا كاری جددی لەسەر بكرێت، بەتایبەتی ئەوەی تایبەتە بە فریاكەوتن و چارەسەركردنی ئەو گەنجانەی كە قوربانیی ئەم ماددە هۆشبەرە بوون و ئالوودە بوون؟

- هەر یاسایەك كە دەردەچێت، ئەگەر هەڵقوڵاوی ناخ و ئازاری ئەو میللەتە نەبێت، ئەوا سەركەوتوو نابێت. باشە لە ساڵی 1965 یاسای ژمارە 68 دەردەچێت دەڵێت «بۆ دادوەر هەیە لە بری ئەوەی تۆمەتبار _بەتایبەتی چارەسەركردنەوەی ئەوانەی ئالوودەی ماددەی هۆشبەر بوون_ بخرێنە زیندانەوە، با بینێرێتە سەنتەری تایبەت بە شیاندنەوە و چارەسەركردنی ئالوودەبووانی ماددە هۆشبەرەكانەوە»، بەڵام سەیر لەوەدایە تاكو ئێستا ئەم سەنتەرانە نییە، كەواتە نابێت تەنیا بۆ ڕووكەشی یاسایەك بنووسرێتەوە، باشە بۆچی بیر لەوە نەكراوەتەوە نەخۆشخانەیەكی تایبەت بە چارەسەركردنی ئالوودەبووان بە ماددەی هۆشبەر بكرێتەوە؟ ئەوەی ئالوودە دەبێت، كوڕی ئەم میللەتەیە و دەبێت بە چاوی نەخۆش سەیری بكەین، دەبێت ئامانجەكە بازرگان و قاچاخچێتی گەورە بێت كە ماددە هۆشبەرەكان دەهێننە ناوخۆی هەرێمەوە، دواتر فرۆشیاری وردەی بچووكی ناو شار و ئیدارە سەربەخۆكان و شارۆچكەكان، ناكرێت ئەمانە لە ناو زیندانەكانیشدا لەگەڵ كەسانێكی منداڵ و هەرزەكاردا زیندان بن كە قوربانییە و تۆمەتبار نییە، بۆیە پێویستە بە زووترین كات لەژێر ڕاسپاردەی جەنابی سەرۆك بارزانی بیر لەوەش بكەینەوە كە ئێمە چارەسەری ئالوودەبووەكانیش بكەین.

لە لایەكی دیكەوە ئێمە پێویستیمان بە پەروەردەكردنی منداڵ و گەنجەكانمان هەیە، ئەم وڵاتە بە ئەمانەت لە لای گەورەكانە و سبەی دەچێتە لای نەوەكانمان، شاعیرە كوردەكان زۆر زوو باسیان لەوە كردووە كە لەسایەی دۆخی شمشێرە كە حاكم حوكمی ئیجرایە، واتا ئەگەر یاسا هێزی لەگەڵدا نەبێت، یاسایەكی بێهێزە، هەروەكو چۆن هێز بە بێ یاسا ستەمكارە، بۆیە دەبێت ئیرادەی سیاسی لای ئەوانە هەبێت كە وڵات بەڕێوەدەبەن و ئیدعای نیشتمانپەروەری دەكەن، كە بەرەنگاری ماددە هۆشبەرەكان ببنەوە و ئەم پرسەش بكرێتە پرسێكی نیشتمانی و نەتەوەیی.