لە ساڵی 1963 كە بۆ یەكەمین جار كۆنفڕانسی میونشن بۆ ئاسایشی نێودەوڵەتی لە ئەڵمانیا گرێ درا، ئەم كۆنفڕانسە بەرەنجامی ئەو مەترسییە گەورەیە بوو، كە لە ڕووبەڕووبوونەوەی چەكی ئەتۆمی ئەمریكا و سۆڤیەتی پێشان لە تەنگژەی كەنداوی بەرازان لە كووبا هاتە ئاراوە. ئەم مەترسییە هەڕەشەی لەو سیستمی لیبڕاڵییە نێودەوڵەتییە دەكرد، كە دوای كۆتاییهاتنی جەنگی دووەمی جیهانی بۆ ڕێگرتن لە شەڕێكی دیكە دامەزرابوو، بەڵام كاتێك لە تەنگژەی كەنداوی بەرازان ئەمریكا و سۆڤیەتی پێشان ئاستی كێشەكەیان گەیشتە ئەوەی ڕۆكێتی ئەتۆمی لە بەرامبەر یەكدی دابنێن و، هەڕەشەی بەكارهێنانی بكەن، ئەوا دەستەی دامەزرێنەرانی كۆنفڕانسی میونشن وەك گەڕانەوە بۆ ناو چوارچێوەی سیستمە مۆراڵییەكە بۆ پاراستنی سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی، ساڵانە كۆدەبوونەوە، بۆ ئەوەی خاڵی هاوبەش بۆ پاراستنی ئەو سیستمە بدۆزنەوە، سەرەنجامیش بەرهەمی ئەم كۆنفڕانسە ساڵانەیە ئەوە بوو، لە ساڵی 1989 دیواری بەرلین ڕووخا و، لە ساڵی 1991 سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی سەركەوت و یەكێتی سۆڤیەتی پیشان ڕووخا، لەگەڵ ئەوەی ڕاستەخۆ سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی وەك سیستمی نوێی جیهان خۆی نمایش كرد، بەڵام ساڵانە و هەتا ئێستا كۆنفڕانسی میونشن بۆ پاراستنی سیستمە جیهانییەكە و دەستنیشانكردنی ئەو مەترسی و تەحەددییانەی ڕووبەڕووی دەبێتەوە، كۆنفڕانسی خۆی گرێ دەدات.

لە ساڵی 1971 لەو كاتەی هەموو جیهان سەرگەم و سەرقاڵی چیرۆكی سەركەوتنی لیبڕاڵ دیموكراتی و شەپۆلە سێیەمەكەی «دیموكراتی» هنتنگتن بوون، پڕۆفیسۆر كلاوس شواب دامەزرێنەری كۆڕبەندی ئابووریی جیهانی (داڤۆس)، یەكەمین كۆبوونەوەی كۆڕبەندی «داڤۆس»ی ڕاگەیاند. ئەم كۆڕبەندە لە ماوەی 51 ساڵی ڕابردوودا كاری ئەوە بووە، كار لەسەر ئەو مەترسییانە بكات، كە ڕووبەرووی دیموكراتی و بازاڕی ئازاد دەبنەوە و، بەردەوامیش چارەسەری بۆ ئەو مەترسی و تەحەددییانە دۆزیوەتەوە كە ڕووبەڕووی سیستمی لیبڕاڵ دیموكراتی و بازاڕی ئازاد بوونەوە، بۆیە چارەسەركردنی كێشەكان بوونە هۆكاری ئەوەی سیستمی لیبڕاڵ دیموكراتی ببێتە سیستمێكی جیهانی پەسەند و بازاڕی ئازادیش ببێتە چوارچێوەیەكی هاوبەش بۆ دامەزراندنی ڕێكخراوی بازرگانیی جیهانی «WHO».

گەڕانەوەمان بۆ ئەم دوو كۆڕبەندە نێودەوڵەتییە گرنگە (میونشن، داڤۆس)، بۆ ئەوەیە بڵێین: كاتێك هەر سیستمێكی جیهانی، ئەوجا ئەو سیستمە «سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی، یان سیستمی لیبڕاڵ دیموكراتی، یان سیستمێكی هەرێمی وەك سیستمە كۆنەكەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و.. هتد «بێت، كاتێك هەست دەكرێت ڕووبەڕووی مەترسی و تەحەددیی گەورە دەبنەوە و، ئەم مەترسی و تەحەددییانەش پشتگوێ دەخرێن و، لە چوارچێوەی سیستمێكی مۆراڵیدا بیر لەوە ناكرێتەوە «چی باشە مەزندە بكرێت و چی گونجاوە بكرێت؟» ئەوا ئەو مەترسی و تەحدددیانە دەبنە جددی و ئاكامی سیستمەكە وەك سیستمە كۆنەكەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی لێ دێت، كە ئێستا پێی دەڵێن «لەبەریەك هەڵوەشانی سیستمی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و كۆتاییهاتنی ئەو ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەی كە ناسیومانە.»

لەسەر ئاستی هەردوو دەوڵەتی عێراق و سووریا كە لە ساڵی 2014 ڕێكخراوی تیرۆریستیی داعش خەلافەتی ئیسلامی تیا ڕاگەیاند، سەرەتا لەسەر ئاستی سیاسەتمەدار و چاودێر و ئەكادیمیستە پسپۆڕەكان، وا مەزندەی بۆ دەكرا كە لەبەریەكهەڵوەشانی سیستمی سیاسیی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە سەرهەڵدانی تیرۆریستانی داعش و ڕاگەیاندنی خەلافەتەكەیانەوە سەرچاوە دەگرێت، بەڵام پاشان دەركەوت، كە سەرهەڵدانی تیرۆریستانی داعش دەرهاویشتەی كۆتاییهاتنی ئەو سیستمە شكستخواردووەیە كە هەر لە باكووری ئەوروپاوە تا دەگاتە دەوڵەتانی كەنداو بووەتە زۆنێك بۆ تەنگژەی مەزهەبگەرایی و، لە هەمان كاتدا كەلتووری پێكەوەژیانیش لە نێوان مەزهەب و نەتەوە جیاوازەكان (بێجگە لە هەرێمی كوردستان) بوونی نەماوە.

لێرەوە ئەوەی سەرنجی هەموو جیهان و تەواوی دەوڵەتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی بە لای هەرێمی كوردستاندا ڕاكیشاوە، ئەوەیە كە لە دوای ساڵی 2014و سەرهەڵدانی خەلافەتی ئیسلامیی تیرۆریستانی داعشەوە، جیهان بە فەرمی كۆتایی سیستمە كۆنەكەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی ڕاگەیاندووە، بەڵام لەناو ئەو زۆنە پاشاگەردانییەی باكووری ئەفریقیا، تا دەگاتە كەنداو و عێراق، هەرێمی كوردستان نموونەیەكی جیاوازی سەركەوتنی بە سەر تیرۆریستانی داعش و پێشوازی لە نزیكەی دوو ملیۆن ئاوارە و پاراستنی پێكەوەژیانی نێوان نەتەوە و ئایینە جیاوازەكان پێشكەش كردووە، ئەمەش وەك بەڕێز مسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە دیداری دۆحە ئاماژەی پێ كرد: «ئێمە بەشێك نین لە دروستكەرانی سیستمی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئێمە خۆمان بەشێكین لە قوربانیی ئەو سیستمە، بەڵام لە ئێستادا دەمانەوێت بەشێك بین بۆ چارەسەری كەموكورتییەكانی ئەم سیستمە».