ڤۆڵكەر پێرتس ئەكادیمیست و سیاسەتمەداری ئەڵمانی لە كتێبی «كۆتایی ئەو ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەی ئێمە ناسیوومانە»، دەڵێت: «ئەگەر بە دوای تایتڵێكی گەورە بگەڕێین بۆ ئەوەی پێناسەی بارودۆخی ئێستای ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی پێ بكەین، ئەوا ئەو تایتڵە بریتی دەبێت لە: لەبەریەك هەڵوەشانەوەی سیستمی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست.» هەروەها ئاماژە بۆ ئەوە دەكات كە «سیستمی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی ئێستا كە زۆر جار پێشی دەگوترێت: (سیستمی سایكس-پیكۆ)، سیستمێكی خراپ بووە و، لەلایەن كۆلۆنیالیستی دەرەكییەوە بە سەر ناوچەكەدا سەپێندراوە. لە ئێستادا ئەوەی لە ناو ئەم سیستمە خراپە هەستی پێ دەكەین، ئەوەیە كە جێگرەوەی ئەم سیستمە بووەتە ئەوەی شەڕ ببێتە دیاردەیەكی كۆمەڵایەتی و ناوچەكە تەواو تەواو بەرەو بێ سیستمیی تەواو) دەڕوات.»

پڕۆفیسۆر پێرتس، سەبارەت بەو كێشە و بەربەستانەی كە بوونە ڕێگر لەوەی نەتوانرێت بیر لەوە بكرێتەوە، چۆن ئەم شەڕ و پاشاگەردانییە ڕابگیردرێت، لە چوارچێوەی سیستمێكی ئەخلاقیدا (Moral Order) بۆ ئەوەی بیر لەوە بكرێتەوە، «چی گونجاوە بكرێت و چ مەزندەیەك ماقووڵە پێشكەش بكرێت؟» ئەم سیستمە مۆرالیەش لەبەریەك هەڵوەشاوە، لە لایەك دەوڵەتە گەورەكان ناتوانن بگەڕێنەوە بۆ ناوچەكە و سیستمێكی هەرێمیی تازە بۆ ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بونیاد بنێنەوە، لە لایەكی دیكەشەوە كاراكتەرە سیاسییەكانی ڕۆژهەڵاتی ئەو توانا دەوڵەمەتدارییەیان هەیە كە لە ناو خۆیاندا لە سەر كۆمەڵێك خاڵی هاوبەش ڕێك بكەون و، لە چوارچێوەی كۆنگرەیەكی هاوشێوەی كۆنگرەی ڤیەننای 1815 دووبارە خۆیان ڕێكبخەنەوە و كۆنسێرتی هێز و سیستمێكی تازە دروست بكەنەوە.

لە سەر بنەمای ئەم قسانەی پڕۆڤیسۆر پێرتس و گریدانی دوو كۆڕبەندی گرنگ بۆ (ئاشتی و ئاسایشی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست) كە یەكەمیان لە زانكۆی ئەمریكی لە دهۆك و ئەوی دیكەشیان كۆڕبەندی مەنامە لە پایتەختی شانشینی بەحرێن بە بەشداریی فراوانی سەرۆكی حكومەت و وەزیرانی ناوچەكە، ئەمە مانای ئەوەیە، ڕاستە سیستمە كۆنەكەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست كۆتایی هاتووە، بەڵام بۆ كۆتاییهێنان بەو شەڕەی ئێستا پاشاگەردانی لە ناوچەكە دروست كردووە، بنەمایەك بۆ سیستمێكی مۆراڵی دروست بووە، كە لایەنە پەیوەندیدارەكانی ناوچەكە لە كۆڕبەندەكاندا پێكەوە كۆببنەوە، بۆ ئەوەی بنەمایەكی هاوبەش بۆ لەدایكبوونی سیستمێكی تازە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بدۆزنەوە.

 گەنگەشەی مەترسییەكان

لە چوارچێوەی سیستمی مۆراڵدا

لە ساڵی 1963 كە بۆ یەكەمین جار كۆنفڕانسی میونشن بۆ ئاسایشی نێودەوڵەتی لە ئەڵمانیا گرێ درا، ئەم كۆنفڕانسە بەرەنجامی ئەو مەترسییە گەورەیە بوو، كە لە ڕووبەڕووبوونەوەی چەكی ئەتۆمی ئەمریكا و سۆڤیەتی پێشان لە تەنگژەی كەنداوی بەرازان لە كووبا هاتە ئاراوە. ئەم مەترسییە هەڕەشەی لەو سیستمی لیبڕاڵییە نێودەوڵەتییە دەكرد، كە دوای كۆتاییهاتنی جەنگی دووەمی جیهانی بۆ ڕێگرتن لە شەڕێكی دیكە دامەزرابوو، بەڵام كاتێك لە تەنگژەی كەنداوی بەرازان ئەمریكا و سۆڤیەتی پێشان ئاستی كێشەكەیان گەیشتە ئەوەی ڕۆكێتی ئەتۆمی لە بەرامبەر یەكدی دابنێن و، هەڕەشەی بەكارهێنانی بكەن، ئەوا دەستەی دامەزرێنەرانی كۆنفڕانسی میونشن وەك گەڕانەوە بۆ ناو چوارچێوەی سیستمە مۆراڵییەكە بۆ پاراستنی سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی، ساڵانە كۆدەبوونەوە، بۆ ئەوەی خاڵی هاوبەش بۆ پاراستنی ئەو سیستمە بدۆزنەوە، سەرەنجامیش بەرهەمی ئەم كۆنفڕانسە ساڵانەیە ئەوە بوو، لە ساڵی 1989 دیواری بەرلین ڕووخا و، لە ساڵی 1991 سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی سەركەوت و یەكێتی سۆڤیەتی پیشان ڕووخا، لەگەڵ ئەوەی ڕاستەخۆ سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی وەك سیستمی نوێی جیهان خۆی نمایش كرد، بەڵام ساڵانە و هەتا ئێستا كۆنفڕانسی میونشن بۆ پاراستنی سیستمە جیهانییەكە و دەستنیشانكردنی ئەو مەترسی و تەحەددییانەی ڕووبەڕووی دەبێتەوە، كۆنفڕانسی خۆی گرێ دەدات.

لە ساڵی 1971 لەو كاتەی هەموو جیهان سەرگەم و سەرقاڵی چیرۆكی سەركەوتنی لیبڕاڵ دیموكراتی و شەپۆلە سێیەمەكەی «دیموكراتی» هنتنگتن بوون، پڕۆفیسۆر كلاوس شواب دامەزرێنەری كۆڕبەندی ئابووریی جیهانی (داڤۆس)، یەكەمین كۆبوونەوەی كۆڕبەندی «داڤۆس»ی ڕاگەیاند. ئەم كۆڕبەندە لە ماوەی 51 ساڵی ڕابردوودا كاری ئەوە بووە، كار لەسەر ئەو مەترسییانە بكات، كە ڕووبەرووی دیموكراتی و بازاڕی ئازاد دەبنەوە و، بەردەوامیش چارەسەری بۆ ئەو مەترسی و تەحەددییانە دۆزیوەتەوە كە ڕووبەڕووی سیستمی لیبڕاڵ دیموكراتی و بازاڕی ئازاد بوونەوە، بۆیە چارەسەركردنی كێشەكان بوونە هۆكاری ئەوەی سیستمی لیبڕاڵ دیموكراتی ببێتە سیستمێكی جیهانی پەسەند و بازاڕی ئازادیش ببێتە چوارچێوەیەكی هاوبەش بۆ دامەزراندنی ڕێكخراوی بازرگانیی جیهانی «WHO».

گەڕانەوەمان بۆ ئەم دوو كۆڕبەندە نێودەوڵەتییە گرنگە (میونشن، داڤۆس)، بۆ ئەوەیە بڵێین: كاتێك هەر سیستمێكی جیهانی، ئەوجا ئەو سیستمە «سیستمی لیبڕاڵیی نێودەوڵەتی، یان سیستمی لیبڕاڵ دیموكراتی، یان سیستمێكی هەرێمی وەك سیستمە كۆنەكەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و.. هتد «بێت، كاتێك هەست دەكرێت ڕووبەڕووی مەترسی و تەحەددیی گەورە دەبنەوە و، ئەم مەترسی و تەحەددییانەش پشتگوێ دەخرێن و، لە چوارچێوەی سیستمێكی مۆراڵیدا بیر لەوە ناكرێتەوە «چی باشە مەزندە بكرێت و چی گونجاوە بكرێت؟» ئەوا ئەو مەترسی و تەحدددیانە دەبنە جددی و ئاكامی سیستمەكە وەك سیستمە كۆنەكەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی لێ دێت، كە ئێستا پێی دەڵێن «لەبەریەك هەڵوەشانی سیستمی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و كۆتاییهاتنی ئەو ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەی كە ناسیومانە.»

لەسەر ئاستی هەردوو دەوڵەتی عێراق و سووریا كە لە ساڵی 2014 ڕێكخراوی تیرۆریستیی داعش خەلافەتی ئیسلامی تیا ڕاگەیاند، سەرەتا لەسەر ئاستی سیاسەتمەدار و چاودێر و ئەكادیمیستە پسپۆڕەكان، وا مەزندەی بۆ دەكرا كە لەبەریەكهەڵوەشانی سیستمی سیاسیی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە سەرهەڵدانی تیرۆریستانی داعش و ڕاگەیاندنی خەلافەتەكەیانەوە سەرچاوە دەگرێت، بەڵام پاشان دەركەوت، كە سەرهەڵدانی تیرۆریستانی داعش دەرهاویشتەی كۆتاییهاتنی ئەو سیستمە شكستخواردووەیە كە هەر لە باكووری ئەوروپاوە تا دەگاتە دەوڵەتانی كەنداو بووەتە زۆنێك بۆ تەنگژەی مەزهەبگەرایی و، لە هەمان كاتدا كەلتووری پێكەوەژیانیش لە نێوان مەزهەب و نەتەوە جیاوازەكان (بێجگە لە هەرێمی كوردستان) بوونی نەماوە.

لێرەوە ئەوەی سەرنجی هەموو جیهان و تەواوی دەوڵەتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی بە لای هەرێمی كوردستاندا ڕاكیشاوە، ئەوەیە كە لە دوای ساڵی 2014و سەرهەڵدانی خەلافەتی ئیسلامیی تیرۆریستانی داعشەوە، جیهان بە فەرمی كۆتایی سیستمە كۆنەكەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی ڕاگەیاندووە، بەڵام لەناو ئەو زۆنە پاشاگەردانییەی باكووری ئەفریقیا، تا دەگاتە كەنداو و عێراق، هەرێمی كوردستان نموونەیەكی جیاوازی سەركەوتنی بە سەر تیرۆریستانی داعش و پێشوازی لە نزیكەی دوو ملیۆن ئاوارە و پاراستنی پێكەوەژیانی نێوان نەتەوە و ئایینە جیاوازەكان پێشكەش كردووە، ئەمەش وەك بەڕێز مسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە دیداری دۆحە ئاماژەی پێ كرد: «ئێمە بەشێك نین لە دروستكەرانی سیستمی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئێمە خۆمان بەشێكین لە قوربانیی ئەو سیستمە، بەڵام لە ئێستادا دەمانەوێت بەشێك بین بۆ چارەسەری كەموكورتییەكانی ئەم سیستمە».

 لە سەر ئاستی هەرێمی و نێودەوڵەتی

كاراكتەرێكی نادەوڵەتی پەسەندە

لە بەشێكی دیكەی كتێبی «كۆتایی ئەو ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەی ناسیومانە»، جەخت لەسەر ئەوە كراوەتەوە كە لەبەریەك هەڵوەشانی سیستمی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست كۆمەڵێك دەرهاویشتەی خراپی هەبووە، وەك:

1- هەر دوو دەوڵەتی سووریا و عێراق ڕۆڵ و بایەخی جیۆلیتكی خۆیان لەدەست داوە و بوونەتە شانۆی دوو ئایدیۆلۆژیەتی ڕادیكاڵیی ئیسلامی سیاسیی « شیعە و سوننە»

2- سنووری دەوڵەتەكان بایەخی ئەوەی نەماوە شەڕی ناوخۆی ناو دەوڵەت لەغاوگیر بكات، ئێستا شەڕە ناوخۆییەكانی ناو دەوڵەتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بووەتە سنووربڕی سنوورە تەقلیدییەكان.

3- بۆ یەكەمین جارە لە مێژووی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا شەڕی نێوان ئیسرائیل و فەلەستین نابنە سەردێری هەواڵەكان لە ناو ڕووداوەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.

4- لەناو لەبەریەك هەڵوەشانی ئەم سیستمەدا كاراكتەری نادەوڵەتیی وا دروست بووە كە ناتوانریت مامەڵەی لەگەڵ بكرێت، بەڵام هەرێمی كوردستانی عێراق KRG كاراكتەرێكی نادەوڵەتی پەسەندە لەسەر ئاستی هەرێمی و نێودەوڵەتی و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتییش بە ئاسانی دەتوانێت مامەڵەی لەگەڵ بكات.

لەسەر ئەم بنەمایەی پڕۆفیسۆر پێرتس بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دایڕشتووە و هەرێمی كوردستانیشی وەك كاراكتەرێكی گرنگی نادەوڵەتی بۆ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و ڕۆژهەڵاتی ناوەراست لە قەڵەم داوە، دەكرێت گرنگیی هەرێمی كوردستان لە سەر دوو ئاست بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهان بخەینەڕوو:

 لە دەستپێكی سەرهەڵدانی تیرۆریستانی داعش و پیش ڕاگەیاندنی خەلافەتە ئیسلامییەكەیان لە حوزەیرانی 2014 توێژەر و بیرمەندی ئەمریكی ماكس بوت، كتێبێكی بە ناونیشانی «سوپای نەبینراو» نووسی، كە مەبەستی تیرۆریستانی ئەلقاعیدە و داعش بوو، لەمەدا جەختی لەسەر ئەوە كردووەتەوە، گەریلاكان چۆن ئیمپراتۆریەتی ڕۆما-یان ڕووخاند، تیرۆریستانیش كۆتایی بە ئیمپراتۆریەتی ئەمریكا دەهێنن. بەڵام كاتێك لە 2ی ئابی 2014 تیرۆریستانی داعش ئاراستەی هێرشەكەیان بۆ كوردستان گۆڕی و، هێزی پیشمەرگەی كوردستان بە چەكی سووك و سادە پێشڕەوییەكانی تیرۆریستانی داعشی ڕاگرت و، پاشەكشەی پێ كردن، ئەمە بووە سەرەتایەكی تازە بۆ جیهان كە هێزێك هەیە لە سەر زەوی تیرۆریستانی داعش تێك بشكێنێت و، دەبێت ئەم هەرێمە ببێتە ئەندامی كۆنفڕانسی ئاسایشی جیهانیی میونشن كە ساڵانە لە ئەڵمانیا بەڕێوە دەچێت، هەتا ئێستاش شەش جار شاندی كوردستان لە كۆنگرەی میونشن ئامادە بووە، تەنیا ساڵی 2021 نەبێت كە كۆنفرانسەكە تەنیا بە ئەنتەرنێت «ڤیرچوال» بەڕێوەچوو.

 جیا لەوەی سەرهەڵدانی تیرۆریستانی داعش و ڕاگەیاندنی خەلافەتی ئیسلامی بووە هەڕەشەیەكی جددی لەسەر پێكهاتەی نەتەوەیی و ئایینە جیاوازەكان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە گشتی و لە عێراق بە تایبەتی، لە هەمانكاتدا دیاردەی «دژە فرەكەلتوور»یش لە وڵاتانی ڕۆژئاوا بووە دیاردەیەكی زەق، بەڵام لە هەرێمی كوردستان لەگەڵ ئەوەی توانی دیاردەی پێكەوە ژیان و لێبوردەیی نێوان ئایین و نەتەوە جیاوازەكانی ناو خودی هەرێمەكە بپارێزێت، لە هەمانكاتدا دەرگای هەرێمەكەشی ئاواڵا كرد، بۆ پێشوازی لە هەموو ئەو ئایین و نەتەوە جیاوازانەی كە لە سووریا و بەشەكانی دیكەی عێراقەوە ڕوویان لە هەرێمی كوردستان كرد و، لە ماوەیەكی زۆر كەمدا نزیكەی دوو ملیۆن پەنابەر ڕوویان كردە هەرێمی كوردستان، بەمەش لەماوەی كەمتر لە مانگێگ ڕێژەی دانیشتووانی هەرێمی كوردستان 30% زیادی كرد و، هەرێمی كوردستان توانی كوردستان بكاتە نەوای ئارامی هەموو پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینییە جیاوازەكانی عێراق و سووریا، هەمان حاڵەت كە ڕووی كردە یەكێتیی ئەوروپا، بە هەموو دەوڵەتانی یەكێتیی ئەوروپا نەیانتوانی وەك هەرێمی كوردستان مامەڵە لەگەڵ ئەو پەنابەرانە بكەن، كە ژمارەیان هەر هێندەی ئەو ژمارەیە بوو كە لە 2014 ڕوویان لە كوردستان كرد. ئەم هەڵوێستەی حكومەتی هەرێمی كوردستان جیهانی گەیاندە ئەو قەناعەتەی بڵێن ڕاستە بەهاكانی لیبڕاڵ دیموكراتی (بەهاكانی ڕۆژئاوا) لە ناو خودی ڕۆژئاوا بوونیان نەماوە، بەڵام لە هەرێمی كوردستان ئەو بەهایانە زیندوون، بۆیە دەبێت جیهان سوود لە ڕۆڵی گرنگی هەرێمی كوردستان ببینێت و كوردستان ئەندامێكی هەمیشەیی كۆربەندی داڤوس-یش بێت.

كەواتە ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ قسەكەی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان كە جەخت لەوە دەكاتەوە، ئێمە وەك گەلی كوردستان خۆمان بەشێكین لە سیستمە كۆنەكەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست «سایكس-پیكۆ»، ئێمە قوربانیی ئەو سیستمەین، ئەوا لە ئێستادا ئامادەین ببینە بەشێك لە چارەسەر بۆ ئەو سیستمە، ئەوا ئەمەش هێندەی دیكە پێگەی هەرێمی كوردستان بەهێزتر دەكات و ڕۆڵی گەورە و دیاری لەو كۆر و كوڕبەندە نێودەوڵەتییانەدا پێ دەبەخشێت.

 دیالۆگی مەنامە

هەوڵەكان بۆ ڕۆژهەڵاتێكی ناوەڕاستی سەقامگیر

كۆڕبەندی دیالۆگی «مەنامە» كە لە بنەڕەتدا بۆ دووبارە سەقامگیركردنەوەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست گرێ دراوە، ئامانجی ئەوەیە لە سەر دوو ئاست كار بۆ گێڕانەوەی سەقامگیریی بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بكات:

- مەزندە و بیروبۆچوونی باش بۆ ئەم پرۆسەیە چین؟

- لە ئێستادا چی باشە بكرێت، بۆ ئەوەی ئەم پاشاگەردانییە كۆتایی بێت و هەموو پێكەوە سیستمێكی نوێ دابڕێژنەوە؟

ئەم دوو ئامانجە پێویستی بە دوو كاراكتەری گرنگ هەیە، كە لەو دیالۆگە ئامادە بن، كە ئەوانیش بریتین لە:

 كاراكتەری ناو خودی هەرێمی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست.

 كاراكتەری نێودەوڵەتیی خاوەن بەرژەوەندیی ژیاری لەم ناوچەیە بە گشتی و ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بە تایبەتی.

ئەگەر لەسەر بنەمای ئامانجەكان و بەشداریی كاراكتەرەكان خوێندنەوەیەك بۆ كارەكانی دیالۆگی مەنامە بكەین، ئەوا دەگەینە دوو دەرەنجامی دیكە:

1- مەزندە و بیروبۆچوونە باشەكان لە پەنێڵەكان دەخرێنەڕوو.

2- چی بكرێت باشە لە میانەی ئەو دیدار و كۆبوونەوانەی باس دەكرێن، كە لە نێو ئەو كۆڕبەندە ڕێك دەخرین.

ئەوجا ئەگەر لەم چوارچێوەیەدا خوێندنەوەیەك لەسەر بەشداریی شاندی هەرێمی كوردستان بكەین، لەم دیالۆگەدا، ئەوا شاندی كوردستان پێكهاتووە لە بەڕێزان (مسرور بارزانی سەرۆكی حكومەت، شۆڕش ئیسماعیل وەزیری پێشمەرگە، سەفین دزەیی بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان).

مسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە میانەی بەشداریكردنی لە پەنێڵێكی ئەم كۆڕبەندە چەند پرسێكی گرنگی ورووژاند:

 سەبارەت بە سەقامگیریی هەرێمی كوردستان، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان ئاماژەی بەوە كرد كە ئەم سەقامگیرییە قوربانی بۆ دراوە و، ئەگەر بمانەوێت ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش سەقامگیر بێت، ئەوا ئەم پرسە پێویستی بە كاری پێكەوەیی و قوربانیدان هەیە.

 سەقامگیریی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێویستی بە پەیكەربەندییەكی ئاسایشی تازەیە، ئەم پەیكەربەندییە تازەیەش دەبێت فراوان بكرێت و، ئێرانیش لەناو ئەو پەیكەربەندییەدا بێت.

 سەبارەت بە دروستبوونی سەقامگیری لە عێراقدا و سەركەوتنی پرۆسەی سیاسی لە عێراقدا، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان جەختی لەوە كردووتەوە كە نابێت بۆ یەكلاكردنەوەی كێشە سیاسییەكان پەنا بۆ چەك ببردرێت و دەبێت میلیشیاكان چەكەكانیان لە بەرژەوەندیی وڵات دابنێن.

ئەگەر سەرنج لەسەر ئەم سێ تەوەرە گرنگەی پەنێڵەكەی سەرۆكی حكومەت بدەین، دەبینین كاتێك باس لەوە دەكات كە دابینكردنی سەقامگیری پێویستی بە قوربانیدان هەیە و، لە سەر ئاستی ناوچەكەش پێویستی بە كاری پێكەوەیی هەیە، ئەوا وەزیری پێشمەرگە و بەرپرسی پەیوەندییەكانی دەرەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان یاوەری سەرۆكی حكومەتن و هەم بۆ هاریكاری سەربازی ئامادەین، هەمیش بۆ كاری پێكەوەیی.

لایەنێكی دیكەی بەشداریی سەرۆكی حكومەتی هەرێم لەم كۆڕبەندە، ئەو دیدار و كۆبوونەوە فراوان و هەمەلایەنانەیە كە لەگەڵ شاندەكانی وڵاتانی ناوچەكە و گەورە وڵاتانی وەك ئەمریكا و بەریتانیا و ئەڵمانیا و.. هتد دوایی ئەنجامی دەدات.

سەرۆكی حكومەت لە میانەی بەشداریكردنی لە پەنێڵەكەدا بیروبۆچوونی مەزندە باشەكانی هەرێمی كوردستانی بە كۆڕبەندەكە گەیاند، بەڵام لە میانەی كۆبوونەوە و دیدارە فراوانەكانی لەگەڵ شاندە جیاوازەكان باس لەوە دەكرێت: «لە ئێستا چی دەتوانێت بكرێت و چۆن بەشداری بكرێت؟» بە وردی باسی لێوە دەكرێت.

لەم چوارچێوەیەدا كاتێك سەیری كۆی كارلێكی نێوان بەشداریی ڕاستەوخۆ و دیدار و كۆبوونەوە فراوانەكانی بەڕێز مسرور بارزانی لەگەڵ شاندی وڵاتە جیاوازەكان دەكرێت، ئەوەی لێ دەخوێندرێتەوە كە پێگەی هەرێمی كوردستان لەسەر ئاستی ناوچەیی و نێودەوڵەتی ئەوەی سەلماندووە كە «قەوارەیەكی سیاسیی بچووك، توانای هەیە هێزی گەورە بۆ چارەسەركردنی كێشە قورس و ئاڵۆزەكان بەرهەم بهێنێت.»