چارەسەركردنی كێشەی كەمئاوی و ئاوەڕۆ پرسێكی جددییە و بەڕێوەبەرایەتیی ئاو و ئاوەڕۆی هەولێریش بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ ئەم پرسەدا ڕێكار و شێوازی تایبەت بە خۆی هەیە. بۆ تیشك خستنەسەر وردەكارییەكانی ئەم كێشەیە و پلان و هەنگاوەكانی ڕووبەڕووبوونەوە و چارەسەركردنی، گوڵان دیمانەیەكی لەگەڵ زەردەشت عەبدولخالق سەرسام بەڕێوەبەری ئاو و ئاوەڕۆی هەولێر ئەنجام دا.

 

* هەولێر وەك پایتەختی هەرێمی كوردستان بەو ئارامی و سەقامگیرییەی هەیەتی، ڕۆژ لە دوای ڕۆژ خانوو و گەڕەكی تازەی تێدا بنیات دەنرێت، چۆن توانراوە كێشەكانی ئاوەڕۆ، بەتایبەتی ئاوی باران چارەسەر بكەن؟

- سەرەتا دەبێت ئەوە بڵێین كە هەر پڕۆژەیەك لە هەر شەقام و گەڕەكێكی شاری هەولێر ئەنجام بدرێت، یەكەم شت پێویستی بە ئاوەڕۆ هەیە و، دەبێ ئاوەڕۆی بۆ دروست بكرێت، بەپێی تواناو ئیمكانیاتی ئەو بودجەیە كە لەبەردەستدا هەیە، بێگومان ئەو ئاوەڕۆیانەی لە ناو شار و گەڕەك و شەقامەكانی هەولێری پایتەختن، هەر هەموویان ئاوەڕۆی ئاوی بارانە و تا ئێستا ئاوەڕۆی ئاوی قورسمان نییە و، دیزاینی ئاوەڕۆیەكانیش بەپێی تۆبۆگرافیای شوێن و گەڕەكەكانە، واتە ئاوڕێژی ئاوەڕۆكان بەو ئاراستەیەن كە هەڵكەوتەی شوێنەكە هەیەتی و، ڕۆیشتنی ئاوی ئاوەڕۆكان بە ئاراستەی ئەو دۆڵ و كەندانەیە كە لە شارەكەدا هەبووە، ئەو ئاوەڕۆیانە هەندێكیان لە سەرەتای حەفتاكان و هەندێكیش لە ساڵانی هەشتاوە دروست كراون و پاشان ساڵانە تا ئێستاش هەر شەقام و شوێن و گەڕەكێك پێویستی بە ئاوەڕۆ هەبێت، خراوەتە بەرنامە و جێبەجێ كراون، ئێستاش هەر گەڕەكێكی تازە كە ئاوەدان دەكرێتەوە، دیزاین و دەرخستەی ئاوەڕۆیان بۆ دەكرێت و دەخرێتە بەرنامە و پلانی وەزارەتی دارایی، كە ئەوانیش بەپێی پلان و بودجەی بەردەستیان بودجە بۆ ئاوەڕۆكان تەرخان دەكرێت و، پڕۆژەكان دەچێتە قۆناغی جێبەجێكردن، ئەگەر لە پلانی ئەو ساڵەش شوێنی پڕۆژەكان دیاری نەكرابێت، ئەوا دەخرێتە پلانی ساڵای داهاتوو.

* هەندێك گەڕەك ساڵانە لە وەرزی بارانباریندا كێشەی ئاوەڕۆ ڕووبەروویان دەبێتەوە، وەك گەڕەكەكانی گڵكەند و سێتاقان و چەندین شوێنی دیكە، هەرچەندە ئەو گەڕەك و شوێنانە ئاوەڕۆی سندوقیشیان هەیە، بەڵام ئایا ئەمساڵیش هەمان ئەو حاڵەتە دووبارە دەبێتەوە؟

- ئەو گەڕەكانەی ئاماژەتان پێدان گەڕەكی كۆنی هەولێرن، كە هەندێ لەو گەڕەكانە پێش ساڵانی حەفتاكان و هەندێكیشیان ساڵانی حەفتا و هەشتا دروست كراون، هەموو ئەو گەڕەكانە ئاوەڕۆیان وەك هەموو گەڕەكەكانی دیكەی هەولێر بۆ دروست كراوە، بەڵام ئەو فراوانبوونەی هەولێر وەك پایتەخت بەخۆیەوە بینیوە، پاڵەپەستۆیەكی تەواوی لەسەر ئاوەڕۆكانی شارەكە دروست كردووە، بەتایبەتی لەسەر ئەو گەڕەكە كۆنانەی كە هەیە، كە دیزاینی ئاوەڕۆیان بۆ 400 خانوو دروست كراوە، ئەگەرچی ئێستا خانووەكانیان گۆڕانكاریی بەسەردا هاتووە و بەشی زۆری لە خانووی ئەو گەڕەكانە دابەشی دوو كراون، بەمەش گەڕەكەكە لە بری 400 ماڵ بووەتە 800 ماڵ و خانوو، لەلایەكی دیكەوە ئەو ئاوەڕۆیانەی لە ناو شاری هەولێر هەیە، وەك ئاماژەمان پێ دا، ئاوەڕۆی ئاوی بارانە، ئەگەرچی خەڵك و دانیشتووانی گەڕەكەكان ئاوی گەرماوەكان و زۆرجاریش ئاوی قورسی ماڵەكانیان خستووەتە سەر ئاوەڕۆكان، كە ئەمانەش وا دەكات قەبارەیەكی زۆر زیاد لە ئاو و ئاوی قورس بچێتە ناو ئاوەڕۆی گەڕەك و كۆڵانەكان، كە لە توانای وەرگرتنی ئاوەڕۆیەكان زۆر زیاترە، بۆیە فشار و پاڵەپەستۆیەكی زۆر زیاتر لەخۆی لەسەر ئاوەڕۆكان دروست دەبێت، لە ئەنجامدا ئاوەڕۆكان تووشی كێشە و گرفت دەبن و لە كاتی بارانبارینی بەلێزمەشدا، نەك تەنیا لەلای خۆمان، بەڵكو لە زۆربەی وڵاتانی دنیاش لەو كاتەدا لەو جۆرە شوێن و گەڕەك و كۆڵانانەدا ئاو لە سەر شەقامەكان كۆدەبێتەوە و، خەڵك وادەبینێت كە ئەوە لافاو دروست بووە، نەخێر ئەوە لافاو نییە، بەڵكو دیزاینی ئەو ئاوەڕۆیانەی لەو گەڕەكانەدا هەیە، كۆن بووە و بەرگەی ئەو هەموو ماڵ و بارانە بەخوڕانە ناگرێت، بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو حاڵەتانەش ساڵانە دیراسەی ئەو گەڕەكانە دەكەین و دەست بە خاوێنكردنەوە و نۆژەنكردنەوەی سەرە مەنهۆڵ و سەرەتای ئاوەڕۆ و ناو ئاوەڕۆكان دەكەین، بۆ ئەوەی كەمترین كێشە و كۆبوونەوەی ئاو لەو گەڕەك و شوێنانەدا ڕوو بدات.

* لە ناو سنووری شاری هەولێر چەندین گەڕەك لە ڕێگای وەبەرهێنان و كەرتی تایبەتەوە جێبەجێ كراون، ئەو گەڕەكانە لەلایەن وەبەرهێنەرەكانەوە ئاوەڕۆیان بۆ كراوە، یان تەنیا سەری كۆڵان و گەڕەكەكان ئاوەڕۆیان هەیە، ئایا خزمەتگوزارییەكانی وەك ئاوەڕۆ لە سەریان مەرج نییە؟

- پڕۆژەكانی وەبەرهێنانی نیشتەجێبوون، ئەوانەی لە سنووری پارێزگای هەولێر جێبەجێ دەكرێن، هەر هەموویان بەپێی ڕێنماییەكانی بەڕێوەبەرایەتیی ئاو و ئاوەۆڕی هەولێر لە دوای دروستكردنی دیزاینی ئاوەڕۆ و بڕیاردان بۆ جێبەجێكردنیان و، چۆنێتیی چارەسەركردنی ئەو ئاوەی كە لە ئاوەڕۆیەكانەوە دەرباز دەبێت لە كۆتای ئاوەڕۆیەكانەوە، ئەو گەڕەك و شارانەی كە لەلایەن وەبەرهێنانەوە دروست كراون، هەر هەمووی ئاوەڕۆی ئاوی بارانیان هەیە و، یەكەی چارەسەریشیان بۆ چارەسەری ئاوی ئاوەڕۆیەكان بۆ دروست كراوە، كە لەلایەن وەبەرهێنەرەكانەوە جێبەجێ كراون و لەلایەن ئێمەشەوە بەدواداچوون و سەرپەرشتی كراون.

* شارێكی وەك هەولێر بەتایبەت كە پایتەختە، مافی ئەوەی هەیە كە خاوەنی پڕۆژەی ستراتیژیی ئاوەڕۆ بێت، چەندین ساڵە باس لەوە دەكرێت كە بۆ ئاوی قورس پڕۆژەی ئاوەڕۆ دیزاین كراوە و جێبەجێ دەكرێت، بڕیار بوو بەپێی ئەو پلان و دابەشكردنەی بۆ دیزاینەكە دانرابوو، بەشێكی بچێتە بواری جێبەجێكردنەوە، ئەمە بەچی گەیشت و چۆنە؟

- لە ڕاستیدا چەند ساڵ پێش ئێستا بڕیار بوو لەلایەن ڕێكخراوی جایكای یابانییەوە بە قەرزی درێژخایەن ئاوەڕۆی قورسی شاری هەولێر دروست بكرێت، كە ئەو پڕۆژە گرنگ و ستراتیژییە دیزاین و ئامادەكاریی تەواوی بۆ كراوە و لە هەشت بەش پێك دێت، لە كۆتایی ئەمساڵدا تەندەر و دەرخستەكان كاریان تەواو دەبێت و جێبەجێكردنی پڕۆژەكە مەرجە كە كۆمپانیای یابانی بن و، لە ساڵی داهاتوودا بەشی یەكەم كە لە بەشی خوارووی هەولێرە، لە سنووری گەڕەكی نەورۆزەوە دەست پێ دەكات، و هەر بەشێكی پڕۆژەكە كە تەواو دەبێت، ئاوی حەمام و ئاوی قورسی ماڵەكان دەخرێتە سەر ئاوەڕۆیە قورسەكە و لەوێوە دەچێت بۆ وێستگەی ڕیسایكلین و چارەسەركردن، كە پاشان ئاوەكە بەكاردەهێندرێتەوە بۆ ئاودانی باخچە و پانتایی سەوزایی و دوورگەی شەقامەكان و پشتێنەی سەوزی شاری هەولێر، ئەو پڕۆژەیە بە تەواوبوونی هەر هەشت بەشی، زیاتر لە یەك ملیار دۆلاری پێویستە، بەڵام بەشی یەكەم لە پڕۆژەكە بە300 ملیۆن دۆلار جێبەجێ دەكرێت، كە 30 ملیۆن دۆلاری بۆ لیژنەی بەدواداچوون و سەرپەرشتیار و ڕاوێژكارییە.

* ئایا پێویست بەوە ناكات كە پێش بارانبارین سەرەمەنهۆڵەكان (ئەوانەی نەماون بە هەر هۆكارێك بێت، یان شكاون) دابنرێتەوە و هەڵمەتی پاككردنەوەی مەنهۆڵ و ئاوەڕۆكانی ئەو شوێنانەی پێویستن، یان هەموو ئاوەڕۆكان پاك بكرێنەوە؟

- ساڵانە لە 15/9 پێش هاتنی وەرزی بارانبارین دەست دەكەین بە پاككردنەوەی ئەو دەرگاو چەمبەرانەی كە ئاوی لێ دەچێتە ناو ئاوەڕۆكان و، ئەو پیسی و زبڵ و خاشاكەی بەهەر هۆكارێك چووبێتە ناو ئاوەۆڕیەكان دەری دەهێنین و پشكنینی تەواوی سەرە مەنهۆڵەكان دەكەین، هەر مەنهۆڵێك سەری نەمابێت، یان شكابێت، ئەوە یەكێكی تازەی بۆ دادەنین، كە ئێستا سەری مەنهۆلەكان قوفڵی هەیە و ناتوانرێت بە ئاسانی دەستكاری بكرێن، هەر چەمبەر و سەرەمەنهۆلێك داخرابێت، یان بە چیمەنتۆ گیرابێت، ئەوە دەیكەینەوە و لەو شوێنانەی ئامێرەكانمان بتوانێت بچێتەناو ئاوەڕۆكان، زۆر بە جوانی پاكیان دەكەینەوە، بۆیە بەو كار و ئێشانە توانراوە ئاوەڕۆیەكانمان بەپێی پێویست كاری خۆیان بكەن و، لەكاتی بارانبارینیشدا تیمەكانمان لەگەڵ تانكەری تایبەت و پێویست لە ئامادەباشیدان بەتایبەت بۆ ئەو شوێنانەی كە ئاوەڕۆیەكان توانای تێدا ڕۆیشتنی ئەو ڕێژە ئاوەیان نییە، ئەوە لە ڕێگای تانكەرەكانەوە ئاوی زیاد لە ئاوەڕۆ و شەقامەكان دەگوازنەوە بۆ شوێنی دیاریكراو و دەرەوەی شار.

* وەك خۆت زیاتر ئاگاداریت، ئەمساڵ بەهۆی وشكەساڵییەوە ئاوی ژێرزەوی بەتایبەتی حەوزی باكووری هەولێر ئاستی دابەزیوە، بەمەش چەندین بیر ئاستی ئاوەكانیان 150 تا 200 مەتر دابەزیوە و چەندین بیریش وشكی كردووە، ئەمە چۆن چارەسەر كراوە؟

-  كەمیی بەفر و باران هۆكارێكی سەرەكییە بۆ دابەزینی ئاستی ئاوی ژێر زەوی، بەتایبەت لە سنووری پارێزگا و ناو شاری هەولێر، كە بە هۆی كەمیی بارن و بەفرەوە لە ماوەی دوو و سێ ساڵی ڕابردوودا ئاوی ژێر زەویی شاری هەولێر زۆر دابەزی، هەروەها لە سنووری ناو شاری هەولێر(1190)بیری ئاوی خواردنەوە هەیە، كە ژمارەیەكی زۆرە، ئەمساڵ ئاستی ئاوی ژێر زەوی بە گشتی لە ناو شاری هەولێر بەتێكڕایی (31)مەتر زیاتر دابەزی و گرفتی زۆری بۆ هەولێر دروست كرد، بەڵام لەسەر بڕیاری پارێزگاری هەولێر توانرا هەر كێشەیەكی تەكنیكی لە بیرەكاندا ئەگەر هەبێت چارەسەر بكرێن و، لەو شوێن و گەڕەكانەشی پێویست بووە بیری تازەیان بۆ هەڵكەندراوە، بەو كار و هەوڵانە توانرا لەو هاوێنەدا زیاتر لە 90%ی كێشەی كەمئاوی لە شاری هەولێر چارەسەر بكرێت.

* قسەیەك هەیە دەڵێت ئێمە وەك كوردستان بەتایبەت هەولێر كێشەی بڕی ئاومان نییە، بەڵام كێشەی ئیدارەدانی ئاومان هەیە، ئێوە لەو بارەوە چی دەڵێن؟

- ئێمە دەتوانین لە وەرزی بەهار و زستان و پاییزدا ئاوی زیاتر گل بدەینەوە، چونكە خەڵك كەمتر پێویستی پێیەتی و ژمارەیەكی زۆر لە بیری گەڕەكەكان دەكووژێندرێنەوە، یان چەند كاتژمێرێكی كەم كاردەكەن، لەم وەرزانەدا ناردنی ئاوی بەرهەمهێنراو لە پڕۆژەی ئاوی ئیفرازی یەك و دوو و سێ زۆر كەم دەكەینەوە، بەڵام لە وەرزی هاویندا بەپێچەوانەوە ئاومان زۆر پێویست دەبێت، كە سەرەڕای ئەو هەموو ئاوەی دەنێردرێت، بەڵام لەبەر ئەوەی كە خەڵك دەست بە ئاوەوە ناگرێت و ئاوێكی زۆر بەهەدەر دەدرێت، بەهۆی نەبوونی تەوافە لەسەر تانكیی ئاوی ماڵان و ئاودانی باخچە و بەكارهێنانی بۆ فینكەرەوەكان و.. تاد، هەموو ئەوانەش هۆكارن بۆ ڕوودانی كەمئاوی، هەر بۆ نموونە: ئەگەر هەر ماڵێك دوو موبەڕیدە بەكاربهێنێت، ئەوە ڕۆژانە پێویستی تەنیا بۆ ئەو فێنككەرەوانە 1200 لیتر ئاو هەیە و، چەندین هۆكاری دیكەی سەرفكردنی ئاو وا دەكات كە كێشەی كەمئاوی ڕووبەڕوومان ببێتەوە، بەڵام لە كاتێكدا خەڵك ئاو بەهەدەر نەدەن، ئەوە كێشەكە كەم دەبێتەوە و، بۆ چارەسەری كێشەی ئاو لە هەولێر، لە بەرنامەدایە پڕۆژەی ئیفرازی چوار لەلایەن كۆمپانیای بای وەتەری بەریتانی جێبەجێ بكرێت، كە ئەو پڕۆژەی ئاوە لە ماوەی 24 كاتژمێردا 200 هەزار مەتر سێجا ئاو دابین دەكات، بەمە تا چەندین ساڵ كێشەی كەمئاوی لەهەولێر نامێنێت.