لانە ئامانج پارێزەری ڕاوێژكار و سەرۆكی ڕێكخراوی (لانەی ژنان)ـەو هاوكات پێشكەشكاری بەرنامەیەكی یاساییە لە تەلەفزیۆنی كەی تیڤی، لە دیمانەیەكیدا لەگەڵ گۆڤاری گوڵان باس لە جۆری ئەو كەیسانە دەكات كە لە دادگاكانی هەرێمی كوردستان بوونیان هەیە، هەروەها هێما بۆ ئەوە دەكات كە تا ئێستا زیاتر لە 200 كەیسیان وەرگرتووە، زۆربەی ئەو كەیسانەش كێشەكانیان یەكلایی بووەتەوە، جەختیش لەوە دەكاتەوە ناپاكیی هاوسەری و لێك تێنەگەیشتن ڕێژەیەكی بەرز لە كەیسەكان پێكدێنن.

گوڵان: كۆمەڵایەتی

 

* یەكەم پرسیارمان با ئەوە بێت، ئامانجتان لە پێشكەشكردنی بەرنامەیەكی یاسایی چییە؟

_ئامانجمان ئەوەیە كە ئەو كەیسانەی لە دادگان، بیخەینە بەر چاوی بینەران و ڕێوشوێنی گونجاو بۆ كێشەكان بدۆزینەوە.

* ڕێكخراوی لانەی ژنان، چ پێناسەیەكی هەیە و تا ئێستا بە كردار چیتان كردووە؟

- ڕێكخراوی لانەی ژنان، داكۆكیكارە لە مافی ئافرەتان و هۆشیاركردنەوەیان لە ئاشنابوون بە مافە سەرەتایی و شەرعییەكانی خۆیان، ئێمە هەوڵمان داوە، داكۆكی لەو ئافرەتانە بكەین، كە توندوتیژییان بەرامبەر كراوە، چ لەلایەن هاوسەر، یان خێزان، یانیش لەلایەن كۆمەڵگەوە، لە ماوەی ئەو چەند ساڵەی كە ڕێكخراوی لانەی ژنان دامەزراوە، بەرهەمی كارەكانمان زۆر بووە، یەك لەوانە، پڕۆژەیەكمان ئامادە كرد، بۆ ئەو خانمانەی كە لە ڕووی یاساییەوە كێشە و گرفتیان هەیە، ئەویش بە دابینكردنی پارێزەری خۆبەخش، تا ئێستا زیاتر لە 200 كەیسمان وەرگرتووە، زۆربەی ئەو كەیسانەش كێشەكانیان یەكلایی بووەتەوە، بەشێكیان لە ڕێگەی دانیشتنەكانمان، توانیومانە بیانگەڕێنینەوە ناو ماڵ و حاڵی خۆیان و ئاشت بوونەتەوە، بەڵام بەداخەوە بەشێكیان لێك جیابوونەتەوە، چەندین كەیسیشمان لەژێر دەستدایە و كاری تێدا دەكەین. ئێمە سەرەتا هەموو هەوڵێك دەخەینە گەڕ بۆ ئەوەی هاوسەرەكان ئاشت ببنەوە، بە حوكمی ئەوەی لە دادگاوە نزیكم، ئەو كەیسانەی دێنە دادگا زۆربەی كێشەكان كێشەی خێزانییە، واتا توندوتیژی لەلایەن كەسە نزیكەكانی ئافرەتەكە دەكرێت، هەروەها ناپاكیی هاوسەری و لێك تێنەگەیشتن ڕێژەیەكی بەرز لە كەیسەكان پێك دەهێنێت، زۆربەی هۆكارەكانی زۆربوونی ناپاكیی هاوسەری و سكاڵاكردن لە دادگاكان بۆ خراپ بەكارهێنانی تەكنەلۆژیا دەگەڕێتەوە، ئەوەش لەلایەن هەر دوو ڕەگەزەوە ڕوو دەدات و سەر دەكێشێت بۆ دروستبوونی كێشەی گەورەتر. بۆیە پێویستە لەسەر ژن و پیاو كە زیاتر لێبووردە بن و، گیانی یەكتر قبووڵكردنیان تێدا بێت و، هەوڵ بدەن لە ڕێگەی دانیشتن و گفتوگۆ كێشەكانیان چارەسەر بكەن، نەك پەنا بۆ توندوتیژی ببەن، لە دادگاكانیش كەیسەكانی هاوسەران بە دانیشتنێك و دوو دانیشتن بڕیاری لەسەر نادرێت، هەمیشە دادوەر كەیسەكان و دانیشتنەكان دوا دەخات، بۆ ئەوەی ئەو دوو هاوسەرە ئاشت ببنەوە و بڕۆنەوە لای یەكتر و بە ژیانی هاوبەش پابەند بن.

*  ڕێگەی چارەسەر چییە؟

- بێگومان مامۆستایانی ئایینی دەورێكی باڵایان لە كەمكردنەوەی توندوتیژی بە هەموو جۆرەكانیەوە هەیە، واتە لە ڕێگەی مینبەری مزگەوتەوە دەتوانن هۆشیاری بدەنە چینی پیاوان بۆ ئەوەی لە توندوتیژی دوور بكەونەوە و زوڵم و ستەم لە هاوسەرەكانیان نەكەن، هەروەها كەیسی زۆرمان هەیە كە پیاوان دەچنە لای مامۆستایانی ئایینی، یان لیژنەی فەتوا و یەك لایەنە هاوسەرەكانی خۆیان تەڵاق دەدەن، هەرچەندە لە شەریعەتی ئیسلام ڕێگە بە پیاو دراوە هاوسەرەكەی تەڵاق بدات، بەڵام پێویستە مامۆستایانی ئایینی لەو حاڵەتەدا هەوڵ بدەن، ژنەكەش ببینن و قسە لەگەڵ هەردوولادا بكەن، ئینجا بڕیار بدەن، هاوكات زۆربەی مامۆستایانی ئایینی كە مەسەلەكە دەگاتە تەڵاق ڕەوانەی دادگایان دەكەن.

* پرسی مارەیی تا چەند لە كەیسەكاندا یەرجەستە بووە؟

- بە داخەوە، بەشێك لە پیاوان زۆر خراپە بەرامبەر بە ژنەكانیان دەكەن، بەڵام خۆیان داوای جیابوونەوە ناكەن، بۆ ئەوەی مافی هاوسەریان نەدەن، كە مارەییە، واتە زیاتر خراپییان بەرانبەر دەكەن، تاكو ژنان ناچار بن، خۆیان داوای جیابوونەوە بكەن.

* زۆربەی هۆكارەكانی جیابوونەوە چین؟

- توندوتیژی هۆكاری سەرەكییە، بەڵام توندوتیژی هەر ئەوە نییە ژن لێی بدرێت و ئازار بدرێت، زۆر جار ئیهانەكردن، جنێو و قسەی ناشیرین هۆكارێكە بۆ جیابوونەوەی هاوسەران، ئێمە دوازدە خاڵمان هەیە لە شێوەكانی توندوتیژی كە بەرانبەر ژن دەكرێت، بەڵام لە كۆمەڵگەی ئێمە تەنیا لێدان و ئازاردان دەچێتە قاڵبی توندوتیژی.

* هۆكارەكانی دیكە چین؟

بەشێكی زۆر لە كەیسەكان بەهۆی خراپ بەكارهێنانی ئینتەرنێتەوە تۆمەتیان خراوەتە پاڵ، ئاشكرایە كە بەشێكی زۆری خێزانەكان لە ئێستادا بە دەست ئەو گرفتەوە دەناڵێنن، بەڵام بە ڕێژەیەكی بەرچاو ئافرەتان دوچاری ئەم كێشە دەبن، بۆ خودی خۆیان و هەندێ جار بۆ دەوروبەریان. كەیسمان هەیە كە كچە، یان ژنە و پەیوەندییەكی «ناشەرعی» لەگەڵ كەسێك بەستووە، داوای وێنەی لێ كردووە و، نامەگۆڕینەوە لە نێوانیان هەبووە، دواتر وەك هەڕەشە ئەو نامەگۆڕینەوەی بەكارهێناوە بەرانبەر كچەكە، یان ژنەكە، بەوەش ناچاری كردووە، هەرچییەكی ویستبێ، ئەنجامی داوە، لە بەرانبەر ئەوەی ئەو وێنانەی پارێزراو بێت، بەوەش بێگومان كێشەكەی گەورەتر بووە. ئێستا زۆرێك لەو جۆرە كەیسانە لە داڵدەدانی ئافرەتانن، واتا بەشێك لەو ئافرەتانەی كە لە داڵدەدانی ئافرەتان سكاڵایان لە دژی توندوتیژی تۆمار كردووە، هۆكاری سەرەكییان تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بووە. بەڵام بەشێكی زۆریش لە ئافرەتان هەن، كە لەژێر هەڕەشەدان لە بەر ئەوەی ناتوانن لە ترسی ئەوەی ناویان نەزڕێندرێ لە بەرانبەر خێزانەكانیان تاكو كێشەكانیان گەورەتر نەبێت، بێدەنگییان هەڵبژاردووە.