ئیسلامیی كوردیی
عه‌بدولره‌حمان سدیق
لە بەر گرنگیی ئەم چەمكە كە ئەمڕۆ لە هەموو رۆژ زیاتر پێویستیمان پێیەتی، بە باشم زانی كە ئەم بەشە كورتەی لای خوارەوەی دیدارەكە وەك خۆی بخەمەوە بەردیدی خوێنەرانی گۆڤاری گوڵان:
«راستە فكر جیهانییە، بەڵام لە هەمانكاتیشدا شێوازی پیادەكردنەكەی دەبێت لۆكاڵ بێت، بشتوانین خۆمان فكری خۆمان بەرهەم بێنین، من بابەتێكم لەسەر ئەوە نووسی كە دەبێت خۆمان لە وڵاتی خۆمان فكری خۆمان بەرهەم بهێنین، چونكە مرۆڤێكی جیهانی لە دنیادا بوونی نییە.
مرۆڤ مادام لە سەر خاكێك دەژی و بە زمانێكی دیاریكراو قسەدەكات و لە نێو كۆمەڵگەیەكدا دەژی، فكری ئەو شوێنە بەرهەم دێنێت، كەواتە فكر بەرهەم و زادەی ئەو شوێنەیە كە لێی هەڵدەقوڵێت.
لێرەوە، ئێمە هەموومان بەچەپ و راستەوە پێویستە جارێكی دیكە تووشی ئەو هەڵەیە نەبینەوە كە فكر لەشوێنی خۆیەوە هەڵكەنین و بیهێنین لێرە بیچێنین، تەنانەت لەجیهانی رووەك و زیندەوەرانیشدا ناتوانیت رووەكێكیش لە ژینگەی خۆی هەڵكەنیت و لەشوێنێكی دیكە بیچێنیت، بەڵكو دەبێت زەمینەی روواندنی بۆ سازبكەیت و ژینگەی بۆ بسازێنیت.
ئایا فكر پەیڕەو و پرۆگرام دروست دەكات، یان بەپێچەوانەوە پەیڕەو و پرۆگرام فكر دروست دەكات؟
پێموایە سەرەتا هەموو شتەكان دەگەڕێنەوە بۆ فكر، فكرێكی دیاریكراو پەیڕەو و پرۆگرامێكی دیاریكراو دروست دەكات، پەیڕەو و پرۆگرام ئامرازێكن بۆ خزمەتكردنی فكرەكە.
ئەگەر تەماشای ئەو ئەزموونانە بكەین كە لە دەوروبەرماندا هەن، دەتوانین ئیسلامی لەسەر پۆلێن بكەین. ئیسلام وەكو ئایین یەك ئایینە، بەڵام لەڕووی كۆمەڵگە جیاوازەكانەوە ئەو پرسیارە سەر هەڵدەدات، ئایا كامیان فۆرم و شێوە بە كامیان دەدات؟ ئایا ئیسلام شێوە بە كۆمەڵگە دەدات، یان بە پێچەوانەوە؟ ئیسلام شێوە بە كۆمەڵگە دەدات لە رووی بنەما گشتییەكانەوە، راستگۆ بە، درۆ مەكە، لەگەڵ خەڵك چاك بە.. هەموو ئەمانە بنەما گشتییەكانن كە ئیسلام دەیداتە كۆمەڵگەكە، بەڵام دواجار كۆمەڵگە شێوە بە ئیسلام دەدات لە رووی پراكتیكەوە. واتە ئیسلام داوای لەهەموو خەڵك كردووە پۆشتە بن، بەڵام دواجار شێوازی ئەم پۆشتەبوونە لە كۆمەڵگەیەكەوە بۆ كۆمەڵگەیەكی دیكە دەگۆڕێت، هەر كۆمەڵگە و جلوبەرگی میللی خۆی هەیە، نەك ئیسلام بێت و یەك جۆر جلوبەرگ بەسەر هەموو ژن و پیاوەكانی دنیادا بسەپێنێت.
لەمەوە بۆمان دەردەكەوێت لە رووی بیروبۆچوونەكانەوە ئیسلام شێوە بە كۆمەڵگە دەدات، بەڵام لە رووی پراكتیكەوە كۆمەڵگەكە شكڵ بە ئیسلام دەدات، لە سەر ئەم بنەمایەش دەتوانیت ئەو پۆلێنە بكەی كە ئیسلامی ئەوروپی جیاوازە لە ئیسلامی ئاسیایی، ئیسلامی عەرەبی جۆرێكە و هی ئەفغانی، یان ئێرانی جۆرێكی دی. هەر لەبەر ئەمەش من بە رای تایبەتی خۆم حەزدەكەم شتێك هەبێ بە ناوی ئیسلامی كوردی.
ئەم ئیسلامە چ جۆرێكە؟ ئەوەیە كە خەڵكەكەی كوردن، بیركردنەوەیان كوردییە، لە سەر خاكی خۆیان كە كوردستانە بیردەكەنەوەو دەڵێن ئەم ئیسلامە لەم سەدەی بیست و یەكە لەم شوێنەی پێی دەگوترێ كوردستان، من وەكو كوردێك چۆن لێی تێبگەم و چۆنی شی بكەمەوە؟
ئیسلام، بەڵێ یەك قورئانی هەیە، بەڵام ئێستا دەتوانم پەنجا تەفسیری جیاوازی ئەو قورئانەت بۆ بژمێرم، ئەم تەفسیرە جیاوازانە بۆچی هەبوون؟
چونكە لە سەردەمێكی جیاوازەوە و لەلایەن كەسێكی جیاوازەوە ئەم تەفسیرە جیاوازانەیان دروست كردووە.
جا ئێمە ناتوانین لەوێدا بوەستین، دەڵێن لە یەك سەردەمدا چوار مەزهەب هەبووە لە رووی فیقهەوە: شافیعی، مالیكی، حەنبەلی و حەنەفی، هەندێك لەمانە هاوسەردەمی یەكدی بوون و یەكدییان بینیوە، واتە چوار مەزهەبی جیاواز لە سەر پیادەكردنی رێنماییەكانی ئیسلام لە سەردەمێكدا كە هەمووی ناكاتە 200 ساڵ پێكەوە سەریان هەڵداوە و ئاگایان لە یەكتریش بووە، بەڵام 1200 ساڵ لەدوای ئەوە دەبینێت خەڵك هەر لەسەر هەمان ئەو مەزهەبانە بەڕێوەدەچێ، واتە 1200 ساڵە نەتوانراوە گۆڕانكارییەك بهێنرێتە ئاراوە.
لێرەدا ئەگەر بپرسین: بۆچی مالیزیا دەتوانێت نموونەیەكی جوانی ئیسلام پێشكەش بكات؟ لە وەڵامدا دەڵێین: چونكە ئیسلامێكی ئاسیاییە و دەتوانێت شتێكی وا پێشكەش بكات. توركیاش ئیسلامێكی ناعەرەبییە، ئیسلامە غەیرە عەرەبییەكان هەستكردن بە نوشست و باری دەروونی شكستخواردوویان نییە، بۆیە دەتوانن ئاسانتر و جوانتر ئیسلام پێشكەش بكەن، ئیسلامی ئەوروپیش هەروەها.
ئیسلامی عەرەبی ئیسلامی خەڵكانێكی عەرەبە كە پێیانوایە رۆژگارێك ئەوان دەسەڵاتی هەموو دنیایان بەدەستەوە بووە و ئێستا شكستیان هێناوە لە بەردەم هەموو دنیادا، بۆیە ئەو ئیسلامەی بیرمەندی عەرەبی نەتەوەپەرست بەرهەمی دێنێت، هەمیشە ئیسلامێكی توندڕەوە.
ئەگەر تەماشای ئەزموونەكانی پێشوو بكەیت، دەبینیت پەڕینەوەی توندڕەوی بۆ ئەفغانستانیش هەر عەرەبی وەكو ئوسامە بن لادن و ئەوانە بردوویانە، ئەگەرنا لە خودی ئەفغانەكاندا ئەو توندڕەوییە نادۆزییەوە.
بە بڕوای من كاركردن لە سەر ئەو مەسەلەیە جورئەتێكی دەوێت، لە هەمان كاتیشدا كات لەبەردەمماندا كراوە. نییە».
