توركیا لەبەردەم دووڕیانی حكومەتی كەمینە و هاوپەیمانیی حزبیدا

توركیا لەبەردەم دووڕیانی حكومەتی كەمینە و هاوپەیمانیی حزبیدا
هەڵبژاردنی ئەم دواییەی پەرلەمانی توركیا نەخشەیەكی سیاسیی تازەی لەگەڵ خۆیدا هێنایەئاراوە كە تێیدا پارتی دادوپەرەپێدان زۆرینەی پەرلەمانی لەدەستداوە و هیچ حزبێكیش زۆرینەی بە دەست نەهێناوە. ئەردۆغان، سەركۆمار و كەسی بڕیاربەدەستی دادوپەرەپێدان، تا ئێستا هیچ تێڕوانینێكی روونی لەم رووەوە نییە. ماڵپەڕی رۆژنامەكانی توركیا و سایتەكانی سۆشیال میدیا بڵاویان كردۆتەوە كە ئەردۆغان، ئەوەی كە لە كاتی بانگەشەی هەڵبژاردندا رۆژی سێ جار لە تەلەفزیۆن دەردەكەوت، یان قسەی دەكرد، پاش بڵاوبوونەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنەكە بۆ ماوەی دوو رۆژ و 9 سەعات و 30 خولەك نقەی نەكردووە. هەرچەند ئەم مەسەلەیە بە ئاشكرا روخساری تەوس و گاڵتەپێكردنی پێوە دیارە، بەڵام راستییەكە ئەوەیە كە ئەنجامەكە بۆ ئەردۆغان وەك بوومەلەرزە وابووە و لەم دۆخەی ئێستادا لە ناو دادوپەرەپێداندا بەرچاوڕوونییەك نییە.
بە دڵنیاییەوە توركیا پێویستی بە حكومەتێكی تازەیە و ئەگەر لایەنەكانی تر بەشداری تێدا نەكەن، رەنگە دادوپەرەپێدان بە تەنیا حكومەت پێكبێنێ. دیارە ئەم حكومەتە كە حكومەتی كەمینە دەبێ، دادوپەرەپێدان لە مەرجی پێشوەختی حزبەكانی تر رزگار دەكا و كابینەیەكی تازەی بۆ دابین دەكات. پەرلەمانیش كە زۆرینەی بە دەست سێ حزبەكەی ترە، دەتوانێ متمانەی پێ ببەخشێ. ئەم ئەزموونە تەنانەت لەو وڵاتانەشدا هاتۆتەدی كە دیموكراسییەكی دێرینیان هەیە، لەوانە بریتانیا لە ساڵی 1974 لە سەردەمی حكومەتی ویلسۆن و فەرەنسا لە ساڵی 1988 لە سەردەمی حكومەتی رووكار.
بەڵام ئەم جۆرە حكومەتە هەمیشە بە لاوازی دەمێنێتەوە، چونكە پەرلەمان هەمیشە لە توانایدایە تەنگی پێ هەڵچنێ و متمانەی لێ بسەنێتەوە، یاخود لە ڕێی دەركردن و هەمواركردنی یاساوە، فشارێكی زۆری لەسەر دروست بكات. بە زۆرییش حكومەتی كەمینە، حكومەتێكی تەمەندرێژ نییە و كەمجار توانیویەتی خولی چوار ساڵەی خۆی تەواو بكات.
بەڵام ئەگەر دادوپەرەپێدان بتوانێ هاوپەیمانییەك لەگەڵ یەكێ لە سێ حزبەكە دروست بكا، دەتوانێ خۆی لە خراپییەكانی حكومەتی كەمینە رزگار بكا و بە دڵنیاییەوە لە هەندێ رووەوە فشاری پەرلەمانی لەسەر كەم دەبێتەوە. بەڵام ئەم سیناریۆیە نابێتە مایەی چارەسەركردنی هەموو كێشەكانی دادوپەرەپێدان، چونكە لە دۆخێكی وادا دەبێ دادوپەرەپێدان بە مەرجەكانی هاوپەیمانەكەی رازی بێ و لە كابینەكەشدا ناتوانێ بە بێ رەزامەندیی هاوپەیمانەكەی بڕیار لە سەر هیچ شتێك بدا. لە هەمووشی خراپتر ئەوەیە كە حكومەتەكە هەر بە هەڕەشەلێكراوی دەمێنێتەوە، چونكە كشانەوەی هاوپەیمانەكە بە واتای هەڵوەشانەوەی حكومەت دێ.
ئەگەر راگەیەندراوە فەرمییەكان بكەین بە پێوانە، تا ئێستا لە سێ حزبەكەی تر هیچ كامێكیان ئامادە نین هاوپەیمانی لەگەڵ دادوپەرەپێداندا پێكبێنن. بۆیە ئەگەر هەر سێكیان لە سەر ئەم هەڵوێستە بەردەوام بن، تاكە چانسی بەردەم دادوپەرەپێدان پێكهێنانی حكومەتی كەمینەیە. لە بەرامبەردا، سێ حزبەكەی تر، سەرەڕای ناكۆكیی نێوانیان، دەتوانن هاوپەیمانییەكی ناڕاگەیەندراو لەناو پەرلەماندا دروست بكەن و بە هەموو ئەو یاسایانەدا بچنەوە كە لە ماوەی دوو ساڵی رابردوودا دادوپەرەپێدان دەریكردووە و بوونەتە مایەی ئاوەڵاكردنی دەستی حزبی دەسەڵاتدار بۆ كۆنتڕۆڵكردنی جومگە سەرەكییەكانی حوكمڕانی. هەروەها دەشتوانن هەموو فایلە داخراوەكانی پەیوەست بە پرسی گەندەڵی بورووژێنن و پێداچوونەوەیەكیش بە سیاسەتی پەیڕەوكراوی حكومەت سەبارەت بە عێراق و سووریا بكەن. ئەمەش ئەوەندەی دی تەنگ بە دادوپەرەپێدان هەڵدەچنێ و ئاستی ناسەقامگیریی سیاسی لە ناوخۆی وڵات بەرەو هەڵكشانێكی ترسناك دەبا.
Top