ڕاپرسی زاراوەیەكی سیاسی یاساییە و ئاماژە بە دووبارە ئامادەكردنەوەی خەڵك لە گۆڕەپانی سیاسەت و ژیانی گشتی و دیاریكردنی چارەنووسی خۆیان دەكات. لە پێوەندی بە بابەت و ناونیشانی وتارەكەی ئێمە، ڕاپرسی پەیوەستە بە پرسی بەدیهێنانی بەركەوتەیەكی نەتەوەیی یەك سەدە دواكەوتنمان، واتە سەربەخۆیی و دەوڵەتی كوردستانی باشوور میكانیزم و ڕێكارێكە بۆ دووبارە خۆ پێناسە كردنەوە لە چوارچێوەی دۆخ و هەل و مەرج و قەوارەیەكی سیاسی نوێدا.، ڕاپرسی بۆ ئێمە هاتنە دەنگی ناخ و ویژدانی نەتەوەیە بۆ چوونە ناو مێژوو، بوونە بە بەشێكی شایستە و دیار و ڕێزلێگیراوی واقیعی سیاسی و ئابووری سەربازی و ئاسایشی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستە، ئەرك و چاوەڕوانییەكی لەو جۆرەش تەنها لە چوارچێوەی سەربەخۆیی و دەوڵەتی نیشتمانیدا دەبێت، یاخود لانیكەم وەك ئەوەی پێویستە دێتەدی.
قسەكردن لەسەر پێوەندیی ڕاپرسی دەوڵەت و سەربەخۆیی كوردان و كوردستانییان لە باشووری كوردستاندا، باس لەوەیە، ئێمە دەوڵەتمان دەوێت. دەخوازین سەربەخۆ بین و ئاهەنگی جاڕدانی یەكەم كۆماری كوردستانی سەربەخۆ لە مێژووی نوێی خۆماندا بگێڕین، بەوەش بەشێ لە برینە مێژووییەكانمان، كە بێ قەوارەیی و دەرهاوێشتە كارەساتبارەكانی و چەوسانەوەی نەتەوەیی خوڵقاندوویانە، ساڕێژ بكەین و كیبریائی نەتەوەیی ئازاردراومان چاكتر بكەینەوە و بە سیفەتی چوارەمین نەتەوەی مەزنی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و یەكێ لە پێكهێنەرە سەرەكییەكانی مێژووی ژیار و فەرهەنگی ناوچەكە، بتوانین چارەنووسی خۆمان دیاری بكەین، وەك ئەوەی هەین و خودا پێی بەخشیوین و مێژوو تیایدا خەمڵاندوویەتی و واقیع تەواوی كردووە. دەشێ ئامادەبین و گوزارشت لە بوون و ناسنامە و ڕۆڵ و ئاوات و مێژووی ئێستا و ئایندەی خۆمان بكەین.
دەوڵەت و سەربەخۆییمان دەوێت بۆ ئەوەی خۆمان لە چەمی مێژووی واقیعێكی نوێدا هەڵكێشین و، تاڵاو و گوناهی بێ قەوارەیی و خەم و خەمۆكی و پەژارەی ژێردەستەیی لە سەردەمی دابەشبوونی جیهان بۆ قەوارە نەتەوەییەكان لە خۆمان دەربكەین. تێشدەگەین دەوڵەت یانی چی و ڕێگەكانی دامەزراندنی چین و كامانەن و ڕێكار و شێوازی پەسەند و دڵخوازی ئێمەش چییە؟ بەڵام پێش ئەوەی بچینە سەر ئەو بابەتە و پێوەندی بە ڕاپرسییەوە، دەبێت باس لە مافێكی زەوتكراوی یەك سەدەیی كوردستانییان بكەین. چونكە دەبوو بە حوكمی ئەوەی بەشێ بووین لە قەوارە و جوگرافیا و فەرهەنگی ئیمپڕاتۆریەتی عوسمانیی هەڵوەشاوە، دەبوو هەر لە ساتەوەختی دوای جەنگی یەكەمی جیهانی و شكستی عوسمانی و هاوپەیمانییەكان و دابەشكردنی ناوچەكە بۆ چەندین قەوارەی نوێ و دامەزراندنی چەندین دەوڵەت لە سەر دار و پەردووی تێكڕماوی عوسمانی، ئێمەش ببووینایەتە خاوەن قەوارەی سەربەخۆی نەتەوەیی خۆمان، بەوەش لە یەك سەدە زیاتر لە زیندان و سزا و ئەشكەنجە و دۆزەخی داگیرساوی ئەو قەوارانە بە دوور دەبووین، كە بە زۆری زۆرداری و لە دەرەوەی خواست و ویستی ئێمەوە پەلكێشیان كردین و وەك جەستەیەكی بێزراوی بە نەفرەتكراوی سەردەمی ناسیۆنالیزمی خۆرهەڵات و پیادەكردنی نەخشەی كۆلۆنیالیستییە نێودەوڵەتییەكان فڕێدراینە ناویانەوە.
كەچی ئەگەر ئێمە تا پێش سەرهەڵدانی ناسیۆنالیزم بەشێكی سروشتیی پێكهاتەی ژیاری و ئایینی و مێژوویی و فەرهەنگی ناوچەكە بووین، دوای سەرهەڵدانی ناسیۆنالیزمی ڕۆژهەڵات و دامەزراندنی زیندانەكان بە ناوی قەوارەی نوێ و دەوڵەتەوە، نكۆڵی لە بوون و ناسنامەمان كرا. ماشێنێكی زەبەلاح و ترسناكی ئایدیۆلۆژی و میدیایی و پەروەردەیی و سیاسی و سەربازی دانرا بۆ ئەوەی بەدەر لە لە هەر بەهایەكی ئینسانی و ئیسلامی و ڕێزدانان بۆ مێژووی ئایین و فەرهەنگی هاوبەش، بە مەبەستی سەركوت و تواندنەوە و سڕینەوەمان لە مێژووی ناوچەكەدا بخرێتەگەڕ. ماشێنێكی تاقەت پڕووكێن، هەمەلایانە و نەفەس چن. بێبەشبوونی ئێمە لەو ساتەوەختەدا لە بنیادنانی قەوارەی خۆمان وەك مافێكی سروشتی، تەنها ناسۆرێكی قووڵی بۆمان دروست نەكرد، تەنها لە شادبوون بە قەوارەی سەربەخۆ و هەست بە بوونی خۆكردن وەك ئەندامێكی سەربەخۆی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و ئامادەبوون لە شانۆی سیاسەتی ناوچەكە و مێژووە نوێیەكەیدا بێبەشی نەكردین، تەنها ناسنامە و خودی نەتەوەیی و نیشتمانمانی نەخستە بەر مەترسییەوە، بەڵكو خودی مرۆڤانەشمانی خستە بەردەم هەڕەشەی مەسخ بوون و شێوان و بێ وا بوون. واقیعی بێ دەوڵەتی بۆ كورد و كوردستانییان تەنها كەرامەتی نەتەوەیی بریندار نەكردین و، تاڵاوی هەست بە ژێردەستەیی لە سەردەمی باڵادەستی ناسیۆنالیزم و بڵاوبوونەوەی بیری سەربەخۆیی و شكۆی نەتەوەیی بە ڕۆڵەكانی ئێمە نەنۆشی، بەڵكو كەرامەتی ئینسانیشی ژێرپێ داین و، لە قووڵایی ناخی مرۆڤبونماندا هەست بە نامۆیی و سەراسیمایی و ئازارێكی وجوودی قووڵی دروست كرد. چونكە لە سەردەمی باڵادەستیی پرەنسیپی نەتەوەییدا بمانەوێت و نەمانەوێت، بەشێ لە هەستكردن بە كەرامەتی پارێزراوی نەتەوەیی و ئازادی گوزارشتدانەوە بووە لە كەسێتی و تایبەتمەندی و ئاوات و ئامانجی خۆ لەو ڕووەوە. بەڵام ئەوەی زەلكاوەكەی سەبارەت بە ئێمە بۆگەنتر و زیندانەكەی شێدارتر و تاریكتر و وەحشەتناكتر كرد، ئەوە بوو كە ئەو وڵاتانەی بە زۆر بە گوێرەی نەخشەیەكی نێودەوڵەتی ئێمەیان بەسەردا دابەشكرا، هیچیان نەبوونە دەوڵەتی دیموكراسی و هاووڵاتی، تا لانیكەم ئەگەر وەك ئەندامی نەتەوەش هەست بە نادادپەروەری و بێبەشی و نایەكسانی بكەین، وەك هاووڵاتی ئەندامی گەلێكی سیاسی هەست بە لانیكەمی ڕێز و بەرابەری و كەرامەت و ئازادی بكەین، ئەمەش خاڵێكە لە مەسەلەی هەوڵدان بۆ سەربەخۆیی و دامەزراندنی دەوڵەتدا دەبێت بە ئاقاری ناوخۆ و ناوەوەی ئەو دەوڵەتەدا لەبەر چاوی بگرین. واتە دەوڵەتمان تەنها بۆ ئەوە ناوێت، ستەمە نەتەوەییەكەمان لەسەر لابچێ و، هەست بە كەرامەتی نەتەوەیی خوداپێدراوی خۆمان بكەین، بەڵكو بۆ ئەوەی ببێتە چوارچێوەیەكی سیاسی و مەدەنی و دەستووری و دامەزراویش بۆ خەمڵێنی چەمكی هاووڵاتی و دیموكراسی و ڕەخساندنی هەل و مەرجی وەك مرۆڤ ژیانی تاك و كۆمەڵگە.
ئێمە لە ساتەوەختی دابەشكردنی ناوچەكە و داڕشتنی نەخشە نوێكەی دەبوا ببووینایەتە خاوەنی قەوارەی خۆمان. لەسەر ئاستی كوردستانی مەزن و پارچەكانی كوردستاندا، بە حوكمی ئەوەی پرەنسیپی نەتەوەخوازی وادەخوازێت، سنوورەكانی نەتەوە تا سنوورە كەلتوورییەكانی درێژ ببێتەوە، بەڵام مەخابن پیلان و بێ ئەخلاقی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ئەو كات و لاوازی و ئامادەنەبوونی پێویستی خۆمان لەبەر زیاد لە هۆكارێك، ئێمەیان لەو بەركەوتە سروشتی و مافە ڕەوایە بێبەش كرد.
چیرۆكی بێبەشكردنی ئێمە، چیرۆكی بێ ئیرادە كردنمان و پرس پێ نەكردن و گوێنەدان بوو بە خواست و ویست و داواكاری ئێمە وەك نەتەوە، چونكە ئیتر لەو ساتەوەختە بە دواوە، دەبێتە ساتەوەختی دووبارە دابەشكردنەوەی ناوچەكە و ڕێكخستنەوەی، هەر لەو ساتەوەختەوە ئێمە بووینە بەشێك لە زیاد لە قەوارەیەكی نوێی ناوچەكە، كە نەك هەر دەسەڵاتە ستەمكارە فەرمانڕەوا مۆدێڕنەكانی ئەو وڵاتانە و ناسیۆنالیزمە سەردەستەكانیان نكوڵییان لە ئێمە كرد وەك نەتەوە، بەڵكو كۆمەڵگە و یاسای گشتی نێودەوڵەتی و دامودەزگا نێونەتەوەییەكانیش هەمان شتیان كرد و ئەو مافەیان لە ئێمە سەندەوە، بەوەش تەنها بەوە وازیان نەهێنا بەشدار بن لە تاوانی بێبەشكردنمان لە قەوارەی سەربەخۆی خۆمان وەك نەتەوەیەكی گەورەی خۆرهەڵات، بەڵكو لە نكۆڵیكردنمان وەك نەتەوە لە قۆناغی دوای دامەزراندنی قەوارەكانیشدا درێژەیان بەم تاوان و هەڵوێستە نائەخلاقی و نائینسانییانەی خۆیان دا!
لە سۆنگەی یاسای گشتی نێودەوڵەتی و دامەزراوەكانییەوە، دوای دامەزرانی قەوارەكانی توركیا و ئێران و عێراق و سووریای نوێ، ئیدی ئەوەی ئەوان ناسییان و دانیان پێدا نا، ئەم قەوارانە و گەلی توركیا و ئێران و عێراق و سووریا بوو، كورد وەك هاووڵاتی ئەم قەوارانە ناسراوە، بەوەش ئێمە وەك نەتەوەی خاوەن خاكێكی نەتەوەیی مێژوویی، چووینە دەرەوەی بواری بیرلێكردنەوەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و جیهانێكی كەڕ و لاڵ لە بەرامبەر هەق و مافەكاندا، بەوەش ئیتر ئێمە خاوەنی مەسەلە و كێشە و ماف لەسەر ئاستی نەتەوەدا نەماین. ڕاپەڕین و شۆڕشە یەك لە دوای یەكەكانی كورد و خەبات و ڕەنجی بێ نیشانەوە و خوێناویی گەلی كوردستان و نەتەوەی كوردیش، بۆ ناوتن بوو بەرامبەر ئەو واقیعە سەپاوە ستەمكارە. جەختكردنەوە بوو لەسەر نەتەوە بوونی ئێمە و خاوەندارێتیمان بۆ خاكەكەمان و مافمان لەوەی وەك نەتەوە و خودێكی خاوەن ماف و یەكسان لەگەڵ نەتەوەكانی تردا مامەڵەمان لەگەڵ بكرێت. ئەوەی ئێستاش دەگوزەرێ گەیشتنە بە وێستگەیەكی گرنگ و نوێی بەدەستهێنانەوەی خود و هەستكردن بە ماف و ئازادیمانە. جەختكردنەوەیە لەسەر ئەوەی ئێمە دەبێت لە پێوەندی بە چارەنووسی خۆمان و ئەو چوارچێوە سیاسی و سیستم و شێوە ژیان و دراوەی دەمانەوێت، پرسمان پێ بكرێت و چیدی ڕازی نابین بە چارەسەری سەپاو و چوارچێوەی دیاریكراو و قەوارەی دەستكرد، چونكە كاتێ ئێمەیان بێبەش كرد و دەرگای دۆزەخیان بە ڕوودا كردینەوە، لە سۆنگەی زەوتكردنی ئیرادە و مافی چارەنووسمان بوو. ئیدی دەبێت ئیرادەی ئازادی خۆمان ڕێ و جێی سیاسیی خۆمان دیاری بكات.
هەڵبەت هەر وەك دەزانین پێوەندی بە سیناریۆی ئابڕووبەری لكاندی كوردستانی باشوور بە قەوارەی دەستكردی عێراق و عێراقی عەرەبییەوە، بۆ شانۆگەرییەكی ڕاپرسی بۆ ڕەوایەتیپێدانی ساختە بە بڕیاری سیاسی پێشوەختی ئەو لكاندنە ڕێكخراوە، لافی ئەوە لێدرا كە ڕاپرسییەكە بە قازانجی لكاندنەكە بوو. هەرچەندە ڕاپرسییەكە هەڵبژاردن بوو، لە نێوان دوو فۆڕمی بێبەش و خراپدا، واتە بوو بە بەشێك لە قەوارەی عێراق، یاخود توركیا، كە هەردووكیان ڕەمزی بێبەشیی گەلی كوردستان بوون لە مافەكانی خۆیان و لەوانەش مافی چارەنووس. سەرپشك بوون بوو، لە نێوان زیندان و زیندان، ژیانی زۆرەملێ لەگەڵ ناسنامە سیاسییە هاوبەشە مێژووییەكاندا. ڕاپرسی نەبوو، بۆ دیاریكردنی مافی چارەنووس، یاخود سنوورەكانی دەوڵەتی كوردستان، بەڵكو ڕاپرسی بوو بۆ بێبەشی، بۆ ڕووپۆشی ساختەی سیاسی و یاساییدان بە پیلانی بەریتانیا و هاوپەیمانەكانی و تەواوكردنی دووبارە دابەشكردنەوە و نەخشەكێشانەوەی سنوورە سیاسییەكانی ناوچەكە لە بەرژەوەندی خۆیان. لە مێژووی كوردا ئەم ڕاپرسییە ساختەیە بە یەكێ لە ڕاپرسییە دەگمەنەكان دادەندرێت. ئەویش بەپێچەوانەی ڕۆح و پەیامی ڕاپرسیی ڕاستەقینە. چونكە ڕاپرسی میكانیزمە بۆ دەربڕینی ئازادی خەڵك لە ویست و ئاڕاستە و داواكارییەكانیان. ڕێكارە بۆ زانینی قسەی دڵ و حەزی ناخی بەشدارانی ڕاپرسی وەك تاك و گرووپ. بە دیار نەمانی توخمی ئازادی و نەبوونی هیچ دەرفەتێكی ڕاستەقینە بۆ گوزارشتدانەوەیەكی ئارەزووومەندانە لە ویست و ناخ و چاوەڕوانییەكان. ڕاپرسی لە ناوەڕۆكی خۆی بەتاڵ دەكرێتەوە و پەیامەكەی پشتی ون دەبێت. هەروەك چۆن هەڵبژاردن گەر گوزارشتدانەوە لە فرەییەكی ڕاستەقینە نەبێت و نەبێتە هۆكاری ئاڵوگۆڕی دەسەڵات، تەنها بە ڕواڵەت و تەكنیكی ڕووتەوە پێی دەوترێت هەڵبژاردن. دەنا وەزیفەی پێچەوانەی وەزیفە سروشتییەكانی خۆی دەگێڕێت.
ڕاپرسی ڕێكارێكی ئاشتیخوازانە بۆ بەدیهێنانی سەربەخۆیی و جاڕدانی دەوڵەت
ڕاپرسی هۆكارێكی دیموكراسی نوێیە بۆ زانین و ناسینی خواست و داواكاری گرووپ و نەتەوە و كۆمەڵگەیەك. بە توندی بە چەمكی دیموكراسی و هاووڵاتی و سەروەری گەل و چەندانی تری هاوشێوەی فكری نوێوە بەستراوەتەوە.
ڕاپرسی یەكسانە بە مەرجەعكردنی هاووڵاتیان و نەتەوە خۆیان. لێسەندنەوەی مافی قسەكردن بە ناوی ئەوانە و گەڕانەوەیە بۆ شتێ كەڕۆسۆناوی ناوە بە ئیرادەی گشتی لە ڕێی ناسینی ئیرادە و خواستی هاووڵاتی و تاكەكانەوە. گرێدراوی بە دیموكراسییەوە، روونە ڕێكارێكی ناتوندوتیژی و شارستانییە بۆ یەكلاكردنەوەی پرسەكان و گەیشتن بە سازان و ماف گەڕانەوە بۆ ڕای خەڵك، هاووڵاتیان كە خۆیان خاوەنی ڕاستەقینەی دەسەڵاتێكن، مافی ئەوەیان هەیە لە دەرەوەی خواست و ویستی خۆیان ئەوە بڕیار و چارەسەر و فۆرمێكی بەیەكەوەژیان و حوكمڕانییان بەسەردا نەچەسپێندرێن.
پەیوەست و ئیشی بە چەمكی هاووڵاتییەوە ڕوونە، چونكە هاووڵاتی كەسێكە پرسیار لە جۆری حوكمڕانی دەكات و، خۆی بە خاوەنی كەرامەت و ماف و ئازادی و خاوەنی دەسەڵات دەزانێت و، ئازادی پێكهێنەرانی بنەڕەتی چەمكەكەیە. ئەمە جگە لە بەشداریی سیاسی.
بە كورتی ڕاپرسی ئاماژەیە بەوەی هاووڵاتیان و ڕۆڵەكانی نەتەوە دەرك بە خودی خاوەن مافی خۆیان و ئازادی خواپێدراویان دەكەن و دەبێت بۆ پرسە گرنگەكان ڕاستەوخۆ پرسیان پێ بكرێت. ئەم هەست و پەی بردنەش بە ئیرادەی ئازاد و واف و ئازادیی تاك و گرووپ، پێشمەرجێكی گرنگی پەرەپێدانە بە خەباتێكی سیاسی بەربڵاو لە پێناو ڕزگاری و سەربەخۆیی و لە دوای ئەویشدا ئازادی. كەواتە ورووژاندنی مەسەلەی ڕاپرسی لە پێوەندی بە مافی چارەنووس و سەربەخۆییەوە ئاماژەیە بە:
1. هۆشیاری ڕۆڵەكانی نەتەوە و گرووپ بە خودی نەتەوەیی و ئینسانی خۆیان و خاوەندارێتییان بۆ ئیرادەی ئازاد و مافی چارەنووسیان.
2. ڕەتكردنەوەی هەموو فۆرمێكی زۆرەملێیانەی بەیەكەوەیان و دراوسێیەتی سیاسی.
3. ڕاستەوخۆ لە ڕۆڵەكانی نەتەوە پرسین بۆ دیاریكردنی حوكمڕانی و ماف چارەنووسی خۆیان.
هەر لێرەشدا گرنگە ئاماژە بەوە بكەین كە ئاماژەكردن بە ڕاپرسی گەر لە ڕوویەكەوە گوزارشتدانەوەیەكی گەشەكردووی سیاسی هاوچەرخانە بێت، لە ڕوویەكی ترەوە گوزارشتدانە لە زنجیرەیەك شۆڕش و ڕاپەڕین و خەباتی دوور و درێژی نەتەوە و ناسیۆنالیزمەكەی لە سایەی نكۆڵی و سەركوتی نەتەوەیی و ستەمكاری دەسەڵاتی سیاسیی نەتەوەی باڵادەستدا، ئەوا لە ڕوویەكی تریشەوە نیشاندانی نیازپاكی و ئەخلاقێكی شارستانییە بۆ دیاریكردنی مافی چارەنووسی نەتەوەی كورد و گەلی كوردستان. بە حوكمی ئەوەی كە ڕاپرسی تاكە شێوازی گەیشتنی بە ئامانجی سەربەخۆیی نییە و چەندەها دەوڵەت لەسەر بناغەی شەڕ و خوێنڕێژی و كارەسات و وێرانی دروستبوون، یاخود لە ڕێی هێزێكی ترەوە سنوور و قەوارەی سیستمە سیاسییەكەی بە زۆرەملێ سەپێندراوە. كە یەكێ لەو قەوارانەی بەو جۆرە و لەسەر دەستی كۆلۆنیالیزمی خۆرئاوا لە چوارچێوەی پەیماننامەی شوومی سایكس پیكۆ دامەزراوە، عێراقە.
هەڵبەت بۆ مەسەلەی پێوەندی نێوان شەڕ و خوێنڕێژی و دامەزراندنی دەوڵەت، نابێت هەر سەیری ساتەوەختی دامەزراندنی بكەین، بەڵكو دەبێت سەرنجی دوای ئەوە و قۆناغی چەسپاندنی پایەكانی لە ناوەوەش بدەین. بۆ نموونە ئەو لافاوە لە خوێنی كورد كە لە چوارچێوەی ئەو وڵاتانەی خاك و گەلی كوردستانیان بەسەردا دابەش كرا و لە میانەی سەركوتی كورد و شۆڕشەكانی و ناسیۆنالیزمەكەی ڕژاوە، دەچێتە ئەو خانە و بەشێكە لە خوێنی بەناحەق ڕژاو و پیادەكردنی توندوتیژی بۆ درێژەدان بە تەمەن و بەردەوامی ئەو قەوارانە. بەڵام گەلی كوردستان و لەوانەش گەلی كوردستانی باشوور كە لە ئێستادا لە سۆنگەی گەشەكردنی ناسیۆنالیزمەكەی و ئاڵ و گۆڕە گەورەكانی ( 25 ) ساڵی ڕابردوو، پاڵێوراوە بۆ ئەوەی یەكەمین كۆماری كوردستانی سەربەخۆ لە ئامێز بگرێت، سەرەڕای هەموو ئەو ڕابردووە پڕ لە خوێن و سەركوتە، لە سۆنگەی پەی بردن بە بەرژەوەندییەكانی خۆی و گەلانی ناوچەكە و ڕێزگرتن لە بەهاكانی جیهانی نوێ و نیشاندانی نیازپاكی بۆ هەموولا، دەخوازێت لە ڕێی میكانیزم و ڕێكارێكی سروشتی وەكو ڕاپرسییەوە، مافی چارەنووسی خۆی دیاری بكات. كە پێشتر و لە هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی عێراق و لە میانەی ڕاپرسییە نافەرمییەكەی بزووتنەوەی ڕاپرسی لە كوردستان ئاڕاستەی داواكاری و بیركردنەوەی خۆی نیشانداوە و زەمینەشی بۆ ئەم قۆناغە سازتر كردووە.
گەڕانەوە بۆ ڕاپرسی بەو مانایەیە كە ئێمە خەڵكانێكی خاوەن مافین و متمانەمان بە خۆمان و داواكاری و خواستەكانمان هەیە. هەروەها ئاماژەیە بەوەی كە ئەوەی باس دەكرێت لە سەربەخۆیی و مافی چارەنووس و دەوڵەت، تەنها لێدوان و داواكاری و قسەی سیاسییەكان و دەستەبژێرە سیاسی و حیزبیەكە نییە، بەڵكو داخوازییەكی جەماوەری و نیمچەڕەها و تێكڕای هاووڵاتیان، یان لانیكەم زۆرینەی هەرە زۆری نەتەوەیە.
سەركردە سیاسی و دامودەزگا فەرمییەكان لە پێگەی نوێنەرایەتیكردنی ئیرادەی گشتی گوزارشت لە خواست و داوایەكی جەماوەری و میللی و بەربڵاو دەكەن. بە جۆرێك كە ئەگەر كەمتەرخەمی لەم نوێنەرایەتیكردن و وەڵام بەم خواستە ڕەوا و ڕەسەنەدا بكەن، ئۆباڵی خیانەتكردن لە ئەرك و پەیامیان دەكەوێتە ئەستۆ.لە ڕوویەكی ترەوە پەنا بۆ ڕاپرسی بردن لە مەسەلەی دیاریكردنی چارەنووس و سەربەخۆییدا، تێپەڕاندنی بیرۆكەی نوێنەرایەتیكردنی یاساییە بە ئاقاری ناوخۆدا. یاخود با بڵێین مافی هیچ تەوژم و هێزێك نامێنێ بە ناوی نەتەوەوە هاووڵاتیان و گەلی كوردستان لەم مافە بێبەش بكات.
ڕاپرسی لەسەر چی؟
ڕوونە ڕاپرسی لەسەر ئەوەی گەلی كوردستان دەیەوێت وەك بەشێك لە عێراق بمێنێتەوە، یاخود سەربەخۆ بێت و قەوارەی سەربەخۆی خۆی دابمەزرێنێت؟ ئەمیش هەمان ئەو بژاردەیە كە بزووتنەوەی ڕاپرسی لە ساڵی (2005)دا خستیە بەردەم دەنگدەران و 8\98%ی پرسپێكراوانی كوردستان دەنگیان بۆ سەربەخۆیی دا. لە هەندێ حاڵی تایبەتیشدا دەكرێت كۆنفیدڕاڵی بكرێت بە بژاردەی سیستم، واتە سەرپشكردنی هاووڵاتیان بێت لە نێوان :
1. مانەوە لەگەڵ عێراق.
2. گۆڕینی عێراق لە فیدڕاڵییەتەوە بە كۆنفیدڕاڵی.
3. سەربەخۆیی، بێ كۆنفیدڕاڵی.
ڕەوایەتی ڕاپرسی
ڕاپرسی سەرچاوەی ڕەوایەتی جۆراوجۆری هەیە و دەكرێت سەرچاوەی نوێشی بۆ پەیدا بكرێت، لە سەرچاوەكانی ڕەوایەتی ڕاپرسیش ئەمانەی خوارەوەن:
أ: ویستی خودا كە لە چەندین شتدا ڕەنگدەداتەوە لەوانەش:
1. خوڵقاندنی مرۆڤ وەك بەدیهێنراوێكی خاوەن ئیرادە و ئازاد و ماف پێدانی كە تەنانەت بەرامبەر خودا خۆیشی چارەنووسی خۆی دیاری بكات و ئیمان یاخود (كوفر) هەڵبژێرێت (فمن شاء فالیؤمن و من شاء فالیكفر).
ئەوەی بۆ مرۆڤێكیش مافە، بۆ گرووپێكی مرۆڤایەتی و كۆمەڵە مرۆڤێكیش بە هەمان شێوە مافێكی ڕەسەنە.
ب: خولقاندنی گەردوون و جیهان و ژیان بە شێوەیەكی هەمەڕەنگ و شەپۆڵ خواردوو بەفرەیی و جیاوازی و هەمەچەشنی كە ئەوەش لە جەوهەردا ڕەتكردنەوەی بیرۆكەی سەپاندن و بە زۆركردن بە یەكە.
ج: ڕەوایەتی سەندنەوە لە هەر گرێبەست و واقیعێك لەسەر زۆرلێكردن و نادیدەگرتنی ئیدارەی ئازادی مرۆڤ و گرووپەكان دامەزرابێت. دروشمی خودا لەم بارەوە (لا اكراه فی الدین)ـە، واتە ڕەتكردنەوەی زۆرلێكردن لە ئاییندا كە دیوی دووەمی ئایەتەكەش هەر ڕاستە كە باس لەوە دەكات ئایین لە زۆرلێكردندا بوونی نییە، مەسەلەی (اكراه)یش تیۆرییەكی بەرفراوانی (فقه)ی بە دەوردا دەسووڕێتەوە كە بە درێژی لە زنجیرەی یەكەمی ناسیۆنالیزم و ناسیۆتالیژم كوردیدا باسم كردووە.
2. هەموو ئەو بەڵگەنامە و پەیماننامە نێودەوڵەتییانەی بە شێوازی جیاواز دان بە مافی چارەنووسی گەلاندا دەنێن، لەوانەش سەبارەت بە كورد پەیماننامەی سیڤەر، چونكە بە پەیماننامەیەكی نێودەوڵەتی لە قەڵەم دەدرێت.
3. دووچاربوونی كورد بە جینۆساید لە چوارچێوەی قەوارەی عێراقدا، كە بۆ وڵاتێكی وەكو كۆسۆڤۆ بوو بە بناغە و پاساوێكی گرنگی سەربەخۆ بوون و پشتیوانی لێكردنی لە لایەن بەشێ لە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتییەوە.
4. خودی دەستووری عێراق كە سروشتی پێوەندی نێوان هەرێم و بەشەكەی تری عێراق بە ئارەزوومەندانە ناوزەد دەكات، مانەوەی گەلی كوردستانیش دەبەستنەوە بە پابەندیی حوكمڕانانی بە بنەماكانی دیموكراسی و فیدڕاڵی و دەستوورەوە.
5. دەستووری داهاتووی كوردستان كە دەبێت لەو ڕووەوە هەڵوێستی ڕۆشن بێت و یەكێ لەو شتانەش لەو ڕووەوە پێبگات گێڕانەوەی مافی دیاریكردنی پابەندبوون و نەبوونی بەغدا بە بنەماكانی دیموكراسی و فیدڕاڵی و دەستوورە بۆ گەلی كوردستان.
ئەمە تەنها چەند سەرچاوەیەكی ڕەوایەتی ڕاپرسی بوون.
ڕاپرسی گشتی و ئەندەكی (جزئی)
دەكرێت سەرەتا ڕاپرسی بۆ ناوچە كوردستانییە دابڕێنراوەكانی دەرەوەی هەرێم بكرێت، لە قۆناغی دووەمدا ڕاپرسی گشتی بۆ سەربەخۆیی بكرێت. بۆ ئەوەی بەشێ لە دەرهاویشتە و كاردانەوە و نێگەتیڤەكان لە پێوەندی بەو مەسەلەوە چارەسەر بكرێت و، دەوڵەتەكە بە سروشتیتر لە دایك ببێت، گرنگیشە كورد خۆی ماددەی ( 140 ) لەم ڕووەوە جێبەجێ بكات.
دەشكرێت ڕاپرسی لە تێكڕای كوردستانی باشووردا بۆ سەربەخۆیی بكرێت، بۆ ئەو مەبەستەش دەبێت پێشتر هەوڵی كۆنتڕۆڵكردنی هەموو ئەو ناوچانە، یاخود زۆربەی هەرە زۆریان بكرێت، كە ڕاپرسییەكە دەیانگرێتەوە.
دوای ئەوەی ئێمە لە ڕێی ڕاپرسییەوە هەوڵی دروستكردنی پێوەندییەكی نوێ لەگەڵ بەشەكەی تری عێراقدا دەدەین، ئەگەر ڕەزامەندبوون، زۆر گرنگە و دەبێت مێشكمان بگوشین ڕەزامەند بن و پرسەكە بە ئاشتی یەكلایی بكرێتەوە و، بیركردنەوەی شێتانە سەریان پێ هەڵنەگرێت. خۆ ئەگەر نا، بەرگری لەخۆكردن مافی خۆمانە.
ڕاپرسی هی گەورانە و نابێ پاشەكشەی لێ بكرێت
بە بڕوای من كاتێ ئەوە هاتووە لە ڕێی ڕاپرسییەوە ڕووپۆشی یاسایی بۆ دیفاكتۆ نوێكان دروست بكرێن و دەرفەت بقۆزینەوە بۆ ئەوەی گەل بڕیارە مەزنەكەی خۆی بدات، بەوەش كۆتایی بە بیری توندڕەوی و ڕەگەزپەرستی بێت و، قۆناغی سەركەوتن و بێبەشكردن و لە قاڵبدانی خەونی كوردان و كوردستانییان بۆ هەتا هەتایە تێپەڕ بێت، گەلی ئێمەش بە