توركیاپاش هەڵبژاردنی حوزەیرانی داهاتوو

توركیاپاش هەڵبژاردنی حوزەیرانی داهاتوو
ئەو شیكردنەوانەی ئەمڕۆ سەبارەت بە رەوشی توركیا پاش هەڵبژاردنی حوزەیرانی داهاتوو دەخرێنە بەرچاو، تەواو جیاوازن لەو شیكردنەوانەی كە چەند مانگێك لەمەوبەر پێشكەش دەكران. تا چەند مانگێك لەمەوبەر شیكردنەوەكان جەختیان دەكردە سەر ئەوەی كە پارتی دادو پەرەپێدان بۆ بەدەستهێنانی رێژەی دووسێی دەنگەكان چانسێكی بەهێزی لە بەردەمدایە. ئێستا زۆربەی شیكردنەوەكان بەلای ئەوەدا دادەشكێنن كە پارتی دەسەڵاتدار دەشێ بە قەد هەڵبژاردنی پێشوو دەنگ بە دەست بێنێ و شیكردنەوە رەشبینەكان لەو بڕوایەدان كە پارتی دەسەڵاتدار كەمتر لە دەنگی بەدەستهێنراوی هەڵبژاردنی پێشوو بەدەست دێنێ و لەپێكهێنانی حكومەتدا ناچار دەبێ بە دوای هاوپەیمانێكدا بگەڕێ.
هۆی بەگومان كەوتنەكە پەیوەندی بە چەند فاكتەرێكەوە هەیە، لە سەرووی هەموویانەوە بەدەستنەهێنانی پێشكەوتن لە مەسەلەی چەكداماڵینی پەكەكە، سەرباری چەند فاكتەرێكی تری وەك پاشەكشەی لیرەی توركی بەرامبەر بە دۆلاری ئەمریكی، زیادبوونی كێشەی ئابووری و سەرهەڵدانی گرفتی ئەمنی.
لە دوو سیناریۆ خراپەكە باشترینیان ئەوەیە كە دادو پەرەپێدان بتوانێ بە تێپەڕاندنی رێژەی لە سەدا پەنجا، بەتەنها حكومەت پێكبێنێ، بەڵام ئەگەر لە رێژەی 50% كەمتری بەدەست هێنا، ناچار دەبێ لە سێ فراكسیۆنەكەی پەرلەمان كە بریتین لە (فراكسیۆنی كورد، جەهەپە و مەهەپە) یەكێكیان هەڵبژێرێ و گرێبەستی پێكهێنانی حكومەتی لەگەڵدا ببەستێ.
هیچ دیدێكی روون بۆ شێوەی مامەڵەی پارتی دەسەڵاتدار لەم رووەوە نییە. تاكە مەسەلە كە هیچ گومان هەڵناگرێ، ئەوەیە كە هەر دەبێ داد و پەرەپێدان هاوپەیمانی لەگەڵ یەكێ لە سێ فراكسیۆنەكە بكا. هەرچەند سێ فراكسیۆنەكە دەتوانن پرۆسەی پێكهێنانی حكومەتی تازە پەك بخەن و لەم رێگەوە قەیرانێكی سیاسی لە توركیا دروست بكەن، بەڵام ناكۆكیی نێوانیان هیچ دەرفەتێكیان بۆ پێكەوە هاتنە سەر كار ناڕەخسێنێ.
داد و پەرەپێدان دەتوانێ هاوپەیمانی لەگەڵ فراكسیۆنی كورددا بكا و چەند وەزارەتێكی گرنگ بە كورد بدا. بۆ كورد ئەمە چاكترین سیناریۆیە و دەشێ رێككەوتن لەسەر پێكهێنانی حكومەتێكی هاوبەش ببێتە مایەی رێخۆشكردن بۆ هەنگاونان بەرەو دۆزینەوەی میكانیزمی لەبارتر بۆ چارەسەركردنی مەسەلەی كورد. بەڵام ئەم هاوپەیمانییە دەبێتە هۆی ورووژاندنی شەقامی ناسیونالیستی توندڕەوی تورك و دەشێ مایەی بێزاربوونی دامەزراوەی سوپاش بێ.
ئەگەر داد و پەرەپێدان هاوپەیمانی لەگەڵ جەهەپەدا بكا، دەبێ گۆڕانێكی ریشەیی بەسەر سیاسەتی دەرەوەی توركیادا بێنێ، بەتایبەتی سەبارەت بە مەسەلەی سووریا و پەیوەندی لەگەڵ یەكێتیی ئەوروپادا و هەڵوێست بەرامبەر بە داعش و بزووتنەوەی ئیخوانی موسلمین. ئەمە بەم واتایە دێ كە دەبێ توركیا واز لە مەیلە عوسمانییەكانی بێنێ و سیاسەتێكی وا پیادە نەكات كە ببێتە مایەی تێوەگلان لە ململانێی شیعە - سوننەدا. ئەم سیناریۆیە بەردەوامبوون لەسەر هەوڵدان بۆ چارەسەركردنی مەسەلەی كورد لەناو نابا، بەڵام رەنگە هەوڵەكە بەو سەرەنجامە نەگات كە كورد هیوای لەسەر هەڵچنیوە.
ئەگەر دادو پەرەپێدان بڕیاریدا لەگەڵ مەهەپەدا هاوپەیمانی ببەستێ، ناتوانێ رێ لە كەوتنە ژێر كاریگەریی بیروباوەڕی توركایەتیی توندڕەو بگرێ، تەنانەت دەشێ ئەو بیروباوەڕە لەگەڵ خۆیدا رابماڵێ و بیباتە سەر ئاوێتەكردنی ئیسلام و ناسیونالیزم. ئەم سیناریۆیە بە هیچ جۆرێك لەگەڵ بەرژەوەندیی كورددا ناگونجێ. شتێكی نزیك لەمەحاڵە، مەهەپە ئامادەیی تێدا بێ ئاكامەكانی بەردەوامبوونی پرۆسەی ئاشتی پەسند بكات. رەنگە یەكێ لە مەرجەكانی مەهەپە بۆ بەشداری لە پێكهێنانی حكومەتدا، هەڵتەكاندنی پرۆسەی ئاشتی بێ. دیارە ئەمەش دۆخێكی دژوار بۆ توركیا لە ناوەوە و بۆ سیاسەتەكەی بەرامبەر بە كوردی سووریا لە دەرەوە پێكدێنێ.
لە ناو سیناریۆكاندا ئەستەمە بزانرێ كام بژاردە چانسی لەوانی تر زیاترە. بەڵام ئەگەر داد و پەرەپێدان بتوانێ بەتەنها حكومەت پێك بێنێ، رەوشەكە گۆڕانی ریشەیی بەسەردا نایە و كێشەكان بۆ ماوەیەكی دوور و درێژ چاوەڕوانی چارەسەرە هەڵپەسێردراوەكان دەكەن.
Top