شیعە و تیۆریی یەك هەرێم بۆ هەموو سوننەكان
January 22, 2015
وتار و بیروڕا
بەلای شیعەوە، دەشێ پێكهێنانی هەرێمی سوننە مایەی نیگەرانی بێ. گەورەترین كێشەی شیعە نیگەرانەكان ئەوەیە كە مافی پارێزگاكان لە پێكهێنانی هەرێم بەپێی ماددەی 119ی دەستوور پارێزراوە و هەر هەوڵێك بۆ ئەم مەبەستە پشتیوانییەكی دەستووری هەیە. لەم سۆنگەیەوە رێگرتن لەم هەوڵە هەر بە ناكامی دەمێنێتەوە، بەتایبەتی كە شیعەكان وای دەبینن سوننەكان پاش رەوینەوەی قەیرانی داعش مەسەلەی پێكهێنانی هەرێم بەهەند وەردەگرن. لەوەش دڵنیان كە سەرەك وەزیرانی تازە، حەیدەر عەبادی، لاسایی مالیكی ناكاتەوە و تەگەرە لەبەردەم دروستكردنی هەرێمی تازە دانانێ. بۆیە ئەم مەسەلەیە بەلای شیعەوە جیاوازییەكی زۆری بیروڕای لەسەر نییە. وردتر نیگەرانیی شیعە ئەوەندەی پەیوەستە بە پێكهێنانی یەك هەرێمی سوننی، ئەوەندە پەیوەست نییە بە پێكهێنانی چەند هەرێمێكی سوننی. ئەگەر سوننەكان ژیرانە كار بكەن، دەتوانن لە قۆناغی بەراییدا چەند هەرێمێك پێك بێنن و لەقۆناغێكی تردا ئەگەر بیانەوێ، هەرێمەكان یەكخەن.
بەدڵنیاییەوە هەرێمی گەورەی سوننە كاریگەریی جیۆپۆلەتیكیی گەورە لەسەر عێراق و ناوچەكە بەجێ دیڵێ. هەرێمەكە پانۆپۆڕ و تەنانەت گەورەترین هەرێمی عێراق دەبێ و پانتاییەك لە نێوان هەردوو هێڵی پانی 31و37 دەگرێتەوە. رووبەرەكەی بەقەد رووبەری سووریاو دوو ئەوەندەی رووبەری ئوردن دەبێ. سەرنجڕاكێشترین خاڵیش لەم بارەیەوە ئەوەیە كە سنووری ئەم هەرێمە دەبێتە سنووری نێوان جیهانی سوننی و جیهانی شیعی.
سەركردەكانی شیعە نایشارنەوە كە ئەم هەرێمە لەسەر بنەمای تایفەگەری دادەمەزرێ و رەنگە ئەمە وایان لێ بكا، ناچار بن، بۆ راگرتنی بالانس بەرەو پێكهێنانی هەرێمی شیعی بڕۆن. هەروەها لەوەش نیگەرانن كە ئەم هەرێمە دەشێ كیشەی كەمینە شیعییەكانی لێ دروست بێ. شیعەكان سەر لەوەش دەر دەكەن كە پێكهێنانی یەك هەرێم بۆ سوننەكان رۆڵی سیاسیی سوننە لە عێراقدا هەڵكشاوتر دەكاو دەبێتە مایەی كەمكردنەوەی دەسەڵاتەكانی حكومەتی فیدڕاڵ لەو پارێزگایانەی كە هەرێمەكەیان لێ پێكدێ. دەشێ ئەمەش ئەوەی بەدواوە بێ كە سوننەكان دەستئاوەڵاتر بن لە پەرەپێدانی پەیوەندییەكانیان لەگەڵ ئوردن و سعودیە.
لە رووی جیۆپۆلەتیكییەوە، هەرێمی سوننە لەمپەرێك لە نێوان بەغدا و ناوچە شیعییەكان و نێوان سووریا پێكدێنێ و ئەگەر لە ئایندەدا، لە رەوتی گۆڕانگارییەكانی سووریادا، سوننەكان لە سووریا دەستكەوتی گەورە بەدەست بێنن، ئەوا شتێك لە بابەتی هاوپەیمانییەكی رانەگەیەندراو لە نێوان سوننەی هەردوو دیوی سنوور بە كردەوە دێتە ئاراوە.
بەڵام تائێستا بیری زاڵ ئەوەیە كە سوننەكان دەتوانن مەرجەعیەتێك بۆ خۆیان پێك بێنن، بەڵام ئەستەمە، لانیكەم لە قۆناغی بەراییدا لەسەر پێكهێنانی یەك هەرێم هاوڕا بن. ئەمەش نەختێك نیگەرانییەكانی شیعە كەم دەكاتەوە و وایان لێ دەكا بە شێوەیەكی دینامیكی مامەڵە لەگەڵ پێكهێنانی چەند هەرێمێك بكەن.