«دەوڵەت ویستێكی خواییە»
لە سەرەتای سەدەی بیستەمدا، پاش جەنگی جیهانی یەكەم و دووەم ژمارەیەكی زۆر لە گەلانی ئاسیاو ئەفەریقاو ئەمەریكای لاتین سەربەخۆییان وەرگرت و دەوڵەتیان دروست كرد، تەنها كوردو چەند ژمارەیەكی كەم لە گەلان شانسی دامەزراندنی دەوڵەتیان بۆ نەڕەخسا.بەپێی سەرچاوە مێژووییەكان لە نێوان ساڵانی (1919 تاكو 1939) تەنیا (54) دەوڵەت ئەندام بوون لە كۆمەڵەی نەتەوە یەكگرتووەكان، بەڵام ئەمڕۆ زیاد لە (3000) نەتەوە هەن لە جیهاندا كەوا بەسەر (200) دەوڵەت و (264) زماندا دابەش بوون.
ماركس لە (هەژدەی برومیری لوئی بوناپارت) دا دەڵێت:(مرۆڤ بۆخۆی مێژووی خۆی دروست دەكات، بەڵام لەم كارەدا دەسەڵاتێكی بێ سنووری نییە، ئەم مێژووە لە بارودۆخی گوڵبێژكراوی خۆی دروست ناكات بەڵكو لەوەی لەژێر دەستیدا هەیە دروستی دەكات) واتە مرۆڤەكان هەرچەند ناتوانن ڕەوتی گۆڕان یان ئامانجی كۆمەڵگا بگۆڕن، بەڵام دەتوانن پرۆسێسی ئەو گۆڕانە بە وریاییەكی ژیرانە بە دەستكەوتەكانی مێژوو خێرایی پێ ببەخشێت.
بە پێی یاسای دیالەكتیكی(یەكە لێكدژەكان و ململانێی نێوانیان) هەموو شتێك و هەموو دیاردەیەك دوولایەنی دژبەیەكی لەخۆگرتووە، ئەگەر ئەمە بەسەر باسەكەی ئێمەدا پراكتیزە بكەین، دەبینین پرۆسەی ئاوێتە بوون و یەكگرتنەوە لە ئەوروپا دەستی پێكردووە، لە كاتێكدا لە شوێنەكانی تری جیهاندا تاكو ئێستاكەش پرۆسەی لێكترازان و جیابوونەوە بەردەوامە، بۆ پاڵپشتی قسەكانیشمان ئەوەتا دەبینین ساڵانە لەسەر نەخشەی سیاسی جیهانیدا دەوڵەتی نوێ پەیدا دەبێت، دوای ڕمانی یەكێتی سۆڤیەت (15) دەوڵەتی سەربەخۆ پەیدابوون، هەروەها لەئەوروپای ڕۆژهەڵاتیش (چیكۆسلۆڤاكیا) بوونە دوو دەوڵەتی سەربەخۆ (چیك)و (سڵەڤاكیا)، دواتر ئەریتریا لە سۆماڵ جیابۆوەو بوو بە دەوڵەتێكی سەربەخۆ، دواتریش تەیموری ڕۆژهەڵات پەیدابوو و باشووری سودانیش لە دەوڵەتی سودان جیابۆوەو...تاد. بەم شێوەیە پرۆسەی جیابوونەوەو پەیدابوونی دەوڵەتی سەربەخۆ بەردەوامە، بە پێی یاساكانی دیالەكتیك ئەم پرۆسەیە بەردەوام دەبێت تاكو دەگاتە خاڵی لۆژیكی خۆی.
بە درێژایی مێژووی مرۆڤایەتی تیۆر و ستراتیژیەتی (هەرچەندە پانتایی وڵات-دەوڵەت زیاتر بێ و دانیشتووانی زۆرتر بێ، هێندەش دەسەڵاتی سیاسی و ئابووری و سەربازی ئەو وڵاتە زیاتر پەرەدەستێنێ)، پەیڕەو دەكرا، دەوڵەتە بەهێزەكان لەسەر ئەو بنەمایە لە هەوڵی فراوانكردنی خاك و خەڵكەكانیاندا بوون، بە مەبەستی زیادكردن و بەهێزكردنی باری ئابوورییان..
ئەوەی شایانی سەرنجە تیۆرو ستراتیژیەتی (پانتایی وڵات.) لە داهێنانی (فریدریك راتزلی-1844-1904) ئەڵمانییە، كە لە كتێبی (جوگرافیای سیاسی-1879) خستویەتیە ڕوو.
بەهەر حاڵ ئەگەر لە ناوەڕاستی سەدەی بیستەوە، خەباتی چەكداری میللەتان بۆ دەستهێنانی سەربەخۆیی و گەیشتن بە مافەكانیان ئەولەویەتی هەبوو ئەوا ئەمڕۆكەوە لەم سەردەمەدا ئەو شێوە خەباتە نەك هەر بێ ئایندەو بێ ئەنجامە، تەنانەت ناتوانێت هیچ پشتگیریەكی ناوخۆیی و نێودەوڵەتیش بەدەستبهێنێت..؟
چەمكی دروستبوون و دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆ هەر لە ساڵانی (1950-1960) ەوە لەلایەن وڵاتە كۆڵۆنیالەكانەوە(میترۆپۆڵ) پێشبینكراو بوو، هەر بۆیە لەو ساڵانەدا بەریتانیای گەورە سەربەخۆیی بەخشی بە زیاتر لە (500) ملیۆن خەڵكانی میللەتانی كۆڵۆنیەكانی خۆی، ئەوكاتە بەریتانیەكان گەیشتنە ئەو ئەنجامەی كە بەرهەڵستی كردن لە داواو داخوازیەكانی میللەتانی ژێر دەستەیان ئیتر هیچ سوودو مانایەكی نییە، پرۆسەی سەربەخۆیی و دامەزراندنی دەوڵەتی نەتەوەیی زوو یان درەنگ دەبێت ڕوو بدات، ئەوەی جێگەی سەرنجە وڵاتە كۆلۆنیالەكانی تریش بە هەمان شێوە چاویان لە بەریتانیا كردو گەیشتنە ئەو قەناعەتەی كە دەبێت چی زووترە سەربەخۆیی ببەخشنە وڵاتە كۆڵۆنیەكانیان.
ئەوەی ئاشكرایە دەوڵەت چەمكێكی تا ڕادەیەك هاودژەو ژمارەیەك تیۆر هەن دەربارەی دەوڵەت هەریەكەیان بە شێوەی جیاجیا باس لە بنچینەو سروشتی دەوڵەت دەكەن:
یەكەم- ڕاڤە كردنی ماركس و ماركسیەكان(هەرچەندە ماركس و ئەنگلس لە هیچ یەك لە نووسراوەكانیاندا وەك بونیاتێكی دامەزراویانە تێورێكی تەواوكراویان سەبارەت بە دەوڵەت نەنووسیوە)،بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا چەمكی بنەڕەتی و جەوهەری بۆ دەوڵەت لە لایەن ماركسەوە وەك پێوەندییەكانی چینایەتی تەماشاكراوە، زۆرێك لە نووسینە ماركسیەكان ڕووەو حەقیقەتێك ئاڕاستەكراون كە ئەوپەڕی كۆتایی مێژوو و ململانێی چینایەتی، شیوعیەتە، شیوعیەت لە كۆتاییدا وەها دەردەكەوێت كە دۆخێكی بێ دەوڵەتییە.
دووەم- بە بۆچوونی ئەوانی تر دەوڵەت پەیمانێكی كۆمەڵایەتییە، مەبەست لەمەش ئەوەیە كە دەوڵەت لە ڕێكەوتنێكی ئارەزوومەندانە سەری هەڵداوە.
هەرچەندە جیاوازی لە هەردوو بۆچوونەكانی پێشتردا دەبینرێت، بەڵام هەردوو لەسەر یەك خاڵ هاوڕان، ئەویش ئەوەیە كە دەوڵەت گرێبەندێكی كۆمەڵایەتییە، بەڵام لایەنی یەكەم مەبەستیان لە گرێبەندە لە نێوان دەستەی چینی دەسەڵاتداردا، هەرچی لایەنی دووەمە مەبەستیان لە گرێبەندە لە نێوان تاكەكانی كۆمەڵگەدا.
بە درێژایی چەند سەدەیەك لە سەر بنەمای مۆدیلی (دەوڵەت-نەتەوە) كە بەرهەمی شۆڕشی فەرەنسییە، مامەڵەی سیاسی لەتەك میللەتاندا كراوە. بە دەربڕینێكی دیكە پرینسیپی یەك پارچەیی خاك واتە پارێزگاری لە پیرۆزی دەوڵەت و داگیرنەكردن و نەبەزاندنی سنوورەكەی وەك پاراستنی سەروەری دەوڵەت و سنوورە جوگرافی و سیاسیەكەی پەیڕەو دەكرا.
بە پێی ئامارەكانی نەتەوەیەكگرتووەكانیش ژمارەی ئەو نەتەوانەی كە خاوەنی دەوڵەت نین و ناسەربەخۆن بریتیین لە (270) ملیۆن كەس كە لە چوارچێوەی یان خاكی (70) وڵاتدا دەژین، ئەم ئامارە خۆی لەخۆیدا ئاماژەدانە بۆ كێشەی نەژادی و نەتەوەیی زیاد لە یەك لەسەر سێی وڵاتانی جیهاندا.چونكە ژمارەی وڵاتە ڕەسمیەكان بە (200) وڵات مەزەندە دەكرێت. كەواتە ڕێساو یاساو بڕیارە نێودەوڵەتییەكان پێویستیان بە چاوو پێداخشانەوە یان هەڵوەشاندنەوە هەیە، بە تایبەتی ئەو ڕێككەوتننامانەی كە پێوەندی بە چارەنووسی (270) ملیۆن خەڵكی بێ دەوڵەتەوە هەیە، بە شێوەیەكی دیكە دەكرێت بپرسین چی گرنگترە (خاك) یان (خەڵك)؟؟، (ماف) یان (پرینسیپ)؟؟. بە باوەڕی من هیچ جیاوازییەك لە نێوان ماف و پرینسیپدا نییە.
دەتوانین باس لە جیابوونەوەی چەندان وڵات بكەین وەك :
- جیابوونەوەی نامیبیا لە ئەفریقای باشوور.
- جیابوونەوەی كۆماری چیك و سڵۆڤاكیا.
- جیابوونەوەی تیموری ڕۆژهەڵات لە ئیندۆنیسیا.
- جیابوونەوەی باشووری سودان لە سودان.
لە لایەكی ترەوە هەندێ بەڵگەنامەو ڕێكەوتنی نێودەوڵەتی بوونەتە بەربەستێكی گەورە لە بەردەم سەربەخۆیی وڵاتە بێ دەوڵەتەكان بۆ نموونە ڕێككەتننامەی ئۆكتۆبەری ساڵی (1970) دەڵێت (دەبێت یەكپارچەیی خاكی دەوڵەتان بپارێزرێت و نابێت پارچە پارچە بكرێت بە مەرجێك ئەو دەوڵەتانە هەموو مافەكانی نەژادو نەتەوەكانی تر بپارێزێت كە لە چوارچێوەی وڵاتەكەیدا دەژین)، دیارە بەلای ڕۆژئاواییەكانەوە جۆرجیا مافی ئۆسیتینەكان و ئابخازیەكانی پاراستووە بۆیە دەبێت یەكپارچەیی خاكەكەی بپارێزێت..
لێرەوە دەتوانین بپرسین ئایا بۆچی كاتێك كورد داوای مافە نەتەوایەتیەكانی خۆی لە چوارچێوەی وڵاتە داگیركەرەكانی كوردستاندا دەكات یەكسەر تۆمەت و مەترسی جیابوونەوەمان لێدەكەن(ئەوەتا لە دەستووری هەمیشەیی عێراقدا زۆربەی مافەكانمان لە چوارچێوەی عێراقدا پارێزراوە، بەڵام تاكو ئێستاكەش فاشیزمە عەرەبەكان پاپەندی جێبەجێكردنی ئەو دەستوورە نین كە خۆیان دەنگیان بۆ داوە و دەڵێن كورد داوای جیابوونەوە دەكات و دەیانەوێت عێراق پارچە پارچە بكەن) باشە ئەگەر ئەو وڵاتانەی كە خاك و خەڵكی كوردستانیان بەسەردا دابەشكراوە، پارێزگاری لە مافەكانمان نەكەن و سەروەت و سامانمان دزە پێ بكەن و...تاد. ئەی ئێمەش مافی خۆمان نییە داوای جیابوونەوە بكەین؟
مامۆستا جەمال نەبەز لە یەكێك لە سمینارەكانیدا لە ژێر ناونیشانی (دۆزی ناسیۆنالی كورد) لە ساڵی (1985) لە ستۆكهۆڵم وتویەتی (دەوڵەت هەر هێندە پیرۆزە تا وەك خۆی ماوەتەوە، پاش ئەوەی بوو بە دەوڵەتێكی دی، یان پارچە پارچە كراو چەند دەوڵەتێكی دی لێ جیابووەوە، ئەوا پیرۆزی خۆی لە دەست دەدات و دەیدات بەو دەوڵەتە یان ئەو دەوڵەتانەی جێی دەگرنەوە)
ئەوەی لێرەدا بە پێویستی دەزانم ئاماژەی پێ بدەم سەرۆكی پێشووی ڕوسیاو سەرۆك وەزیرانی ئێستا(دیمیتری میدڤێدێڤ) لە ساڵیادی ڕووداوەكانی (11) سپتەمبەری (2001) لە كۆبوونەوەیەكی فراواندا لەگەڵ كۆمێتەی ڕاوێژكاری سیاسی و كۆمەڵایەتی ڕووسیادا كە لە ڕۆشنبیرو زاناو ئەكادیمە ڕووسەكان پێكهاتووە بە توانجەوە هەردوو بەڵگەنامەی ئۆكتۆبەری (1970) و هیلسنكی (1975) هێنایەوە یادی ڕۆژئاواییەكان.
پێكهێنانی دەوڵەتی كوردی
سەرۆك بارزانی لە وتاری نەورۆزی (2712)ساڵی كوردیدا، وتی (لەم ڕۆژەدا زۆر كەس داوایان دەكرد، پێوەندییان دەكرد كە لەم ڕۆژەدا مژدەیەكی خۆش و گەورە بە هەموو خەڵكی كوردستان ڕابگەیەنین، من دڵنیاتان دەكەم انشااللە ئەو ڕۆژە هەردێت كە ئەم مژدەیەتان پێ ڕابگەیەندرێت، بەڵام دەبێت لە كاتێكی گونجاو دابێت، بەڵام دڵنیابن ئەو مژدەیە هەر دێت...)
ئەوەی بایەخی سەرنجە وتارەكەی سەرۆكی كوردستان تەكانێكی گەورەی دا بە پرسی مافی چارەنووس و دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستانی، كە بووە هۆی مشتومڕی بەرە جیاوازەكان، بەشێك لە ڕۆشنبیرە ئیلیەتەكانی كوردیش چ لە ناوخۆ و دەرەوەی كوردستان لەسەر ئەم پرسە چەندان وتاری چڕوپڕو درێژیان نووسی، بە كورتی و بە كوردی ئەگەر كرۆكی وتار و نووسینە درێژەكانیان كورت بكەینەوە دەتوانین لە دێڕێكدا جێگەی بكەینەوە (بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی كوردی هیچ بارودۆخێك لە بار نییە) بە دەربڕینێكی دیكە هەمووان كۆكن لەسەر ئەو ڕاستییەی كە چارەسەری پرسی نەتەوەیی كورد بە دروستكردنی دەوڵەتی كوردی كۆتایی پێدێت، بەڵام بە مەرج، جگە لەو بەڕێزانەش یەكێك لە سیاسەتمەدارە دیارەكانی كورد، هەر لە نەورۆزدا وتی (.. كوردستانی سەربەخۆ شتێ نییە بە قسە دابمەزرێ، بەڵكو تەلارێكە پێویستە پایەكانی لە سەر زەمین بچەسپێن...) بە كورتیەكەی باسی شەرت و پێشمەرجەكانی دروستكردنی دەوڵەتی كوردی دەكات. جگە لە هەندێ لەو ڕۆشنبیرو سیاسەتمەدارانەی پێشمەرجیان هەیە بۆ دروستكردنی دەوڵەتی كوردی، یەكێك لە بیرمەندە كوردەكان كە هەمیشە باسی لە دامەزراندنی دەوڵەتی كوردی و یەكگرتنەوەی كوردستانی گەورە كردوە لە دواترین سەمیناری خۆیدا لە بەرلین، بە هەمان شێوە شەرت و مەرجی خۆی هەیە و دەڵێت (.. كورت و كرمانجی لە كاتی ئێستادا، هەرچەندە دەرفەتێكی دەرەكیی باش هەیە، بەڵام لە نێوخۆدا ژێرخانێكی ئابووریی و ڕۆشنبیری و جڤاكیی و لەشكریی و ڕەوانیی،كە ڕێخۆشكەر بێ بۆ دامەزراندنی قەوارەیەكی سەربەخۆ، بە جۆرێ كە بتوانێت خۆی بژێنێ و، خۆی بەرامبەر هەڵمەتی دەرەوە ڕابگرێ و لە ئەنجامدا كاركردێكی وای هەبێ كە، لە سنوورێكی نێونەتەوەییدا بە ڕەسمیی بناسرێ، هێژ چێنەبووە).
زۆر سەرم سوڕدەمێنێ كە بەرە جیاوازەكانی پێشتر باسمان لێكرد لەم كاتەدا یان لەم قۆناغە مێژوویەدا دەوڵەتی كوردییان بە مەرج و مەرجكاری دەوێت یان ڕاستتر دەوڵەتێكی كوردییان ناوێت لە سایەی دەسەڵاتی بنەماڵەییدا پێكبهێنرێت؟؟؟ بەڵام بە داخەوە هەر هەموویان هیچ ئەلتەرناتیڤێكی تریان بۆ گەلی كوردستان پێ نییە؟؟ تەنها و تەنها دژایەتی دەستپێشخەریەكانی سەرۆكی هەرێم دەكەن و هیچی تر؟ یان وەك ئاماژەی پێدەكەن ئەوان لەگەڵ ئەوەدا نیین كە بنەماڵەی بارزانی بە پاڵپشتی پارتی دیموكراتی كوردستان جاڕی دەوڵەتی كوردی بدەن؟
ئەگەر لاپەڕەكانی مێژوو هەڵبدەینەوە دەبینین كە زۆربەی وڵاتان بە بنەماڵەیی دامەزراون وەك: بەریتانیا، دانیمارك، ئەڵمانیا، وڵاتەكانی دوورگەی عەرەبی، ئوردون...تاد. ئەوەی ئاشكرایە هەر یەكە لەو دەوڵەتانە بنەماڵەیەك ڕۆڵیان تێدا بینیوە، ئیتر بۆچی بۆ ئێمە تابۆ بێت؟ بۆچی ئێمە نەبینە یارمەتیدەرێك بۆ بنەماڵەی بارزانی تاكو دەوڵەتی كوردیمان بۆ دابمەزرێنن. ئەمڕۆكە بخوازین و نەخوازین دەسەڵات لە دەستی مەسعود بارزانی كوڕی مەلامستەفای بارزانیدایەو سەرۆكی پارتی دیمۆكراتی كوردستانە كە یەك لە تایبەتمەندییە باشەكانی ئەم پارتە لە چاوو پارتەكانی تر ئەوەیە كە لە سەر بناغەی پێكهاتەی كۆمەڵایەتی سەقامگرتوو دامەزراوە، بنەماڵەكانی تری كوردستان، وەك (شێخ مەحموودی نەمر و قازی محەمەدی پێشەوا تاد) هەوڵی دامەزراندنی دەوڵەتی كوردییان داوەو تەنانەت (دروستیشیان كرد) لە كاتی جەنگە جیهانیەكانی یەكەم و دووەمدا، بەڵام بە داخەوە (لەبەر هەرچ هۆیەك بێت)، ئەو دەوڵەتانە خۆیان ڕانەگرت، بەڵام بارزانیەكان هەر لە سەردەمی شێخ عبدولسەلامەوە تاكو ئێستاكەش زنجیرەی خەباتی بنەماڵەییان بەردەوامە، هەر بۆیە دامەزراندنی دەوڵەتی كوردی لەسەر دەستی بنەماڵەی بارزانی زیاتر واقیعیە، جگە لەوەش ئەمڕۆكە ئەمەریكاو ڕۆژئاوا دەزانن یەكپارچەیی خاكی عێراق هیچ سوودێكی ئەوتۆ بە ستراتیژی ئابووری و سەربازییان ناگەیەنێت، بۆیە بە یارمەتی توركیا و چەند وڵاتێكی ناوچەكە هەموو ئەگەرەكانیان بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی كوردی ئامادەكردووە،بۆ ئەو مەبەستەش تەنیا متمانەیان بە سەرۆك بارزانییە یان ڕاشكاوانەتر تەنیا متمانەیان بە بنەماڵەی بارزانییە. جگە لەمانەش ئەو پاساوانەی بە ناوی پێشمەرجەكانی دروستبوونی دەوڵەتی كوردی دەیهێننەوە، هیچ بنەمایەكی نییەو دوورن لە واقیعی ئێستای كوردستانەوە تەنها هەڵوێست و جۆری بیركردنەوەی خۆیانە لە ڕووی سیاسی و مێژووییەوە بایەخێكەی ئەوتۆ یان نییە، ئەو پایەو كۆڵەكەو پێشمەرجانەی بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی كوردی داوای دەكەن، ئەو مەرجانە تەنیا لە كۆمارە نموونەییەكەی ئەفڵاتوندا بەدی دەكرێن. بەڵێ پێشوەخت پێویستمان بە دانانی بەردی بناغەی دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستان هەیە، بەڵام پرسیارەكە لەوەدایە ئایا ئەو بەردی بناغەیەی ئەوان داوای دەكەن چەند كاتی دەوێت، چاوەڕوانكردنی كاتێكی دیاریكرا و ژینگەیەكی نموونەیی و سەركردایەتیەكی نا بنەماڵەیی و ژیانێكی دیموكراسی ڕۆژئاوایی و ئازادیەكی ڕەهاو ئابووریەكی پێشكەوتوو و سوپایەكی پڕچەك و بەهێز و...تاد. مەگەر لە خەون و خەیاڵدا بێتە سەر ئەرزی واقیع، مێژووی گەلان و نەتەوەكانی دنیا و پێمان دەڵێن هیچ دەوڵەتێك بە شێوەیەكی نموونەیی و بێ كەموكوڕی دانەمەزراوە، بە بۆچوونی من كێشەی سەرەكی ئەمڕۆی كوردستان و بەربەستی گەورەی بەردەم دامەزراندنی دەوڵەتی كوردی تەنها فاكتەرە دەرەكیەكانە، چونكە ئەگەر كەمێك چاوومان بكەینەوەو بابەتیانە سەیری لایەنە بەهێزەكانی هەرێمی كوردستان بكەین، دەبینین كە كوردستان كۆمەڵێك لایەنی بەهێزی هەیە كە كەم وڵات لە كاتی سەربەخۆیی وەرگرتن یان دامەزراندیاندا هەیانبووە و تەنانەت بەشێكی زۆریان تا ئێستاش پێی نەگەیشتوون.
لە ڕووی سەربازی و ئابووری و ژمارە دانیشتووان و خزمەتگوزاریەوە، پێگەی ئێستاكەی كوردستان لە زۆربەی زۆری ئەو وڵاتانەی كە ئەندامی نەتەوە یەكگرتووەكانن بەهێزترە وەك نموونە دەتوانیین ئاماژە بە زۆربەی زۆری وڵاتە ئەفەریقاییەكان و هەندێ وڵاتی عەرەبی و ئاسیایی بدەین، هیچ كام لەو وڵاتانە لە كاتی دامەزراندنیانەوە تەنانەت تاكو ئێستاكەش وەك كوردستان سووپایەكی دە هەزار كەسیان نییە، بەڵام هێزی پێشمەرگەی كوردستان زیاتر لە (80000) چەكدار دەخەمڵێنرێت، جگە لە ئاسایش و هێزەكانی ناوخۆ، هێزەكانی پێشمەرگە پێنج هێندەی كوێت و تونس و مۆڵداڤیا و باشووری سودان و تاد. دەبێت؟ ئێستاكە دەپرسم ئایا ئەم هێزە بەس نییە بۆ دامەزراندن و پاراستنی دەوڵەتە تازەكەی كوردستان. بە بەراورد لەگەڵ زۆربەی ئەو وڵاتانەی كە ئەمڕۆكە سەربەخۆن كوردستان وڵاتێكی زۆر دەوڵەمەندترە بە تایبەتی لە بواری سامانە سروشتیەكان، سەرچاوەی ئاوی شیرین، زەوی كشتوكاڵی، بە پێی سەرچاوەكان لە ساڵی 2015 دا كوردستان دەتوانێت ڕۆژانە دوو ملیۆن بەرمیل نەوت بەرهەمبهێنێت و پێشبینیش دەكرێت كە لە ئایندەیەكی نزیكدا كوردستان ببێتە یەكێك لە زلهێزە نەوتیەكانی جیهان، ئایا ئەمە مانەوەو گەشەكردنی كوردستان مسۆگەر ناكات. بێگومان لێرەدا دەتوانین چەندان خاڵی تری بەهێزی كە كوردستان هەیەتی زۆربەی وڵاتان لە كاتی دامەزراندنیانەوە تاكو ئێستاكەش لێی بێ بەشن، جارێكی تر دەپرسمەوە ئایا بۆچی هەندێ لە نوخبە ڕۆشنبیرەكان و سیاسەتمەداران لە بری ئەوەی دەستخۆشی و پشتگیری لە سەرۆك بارزانی بكەن بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی كوردی، مەرج دادەنێن و سەدان پاساوی بێ بنەما دەهێننەوە، ئەوەی كە ماوەتەوە بیڵێم ئەوەیە لەم هەلومەرجەی ئێستای كوردستان و عێراق و ناوچەكەو جیهانیش زەمینەیەكی لە بارو هەلێكی مێژوویی دەگمەن بۆ دامەزراندن و لەسەرپێ مانەوەی دەوڵەتی كوردی ڕەخساوە، خۆ خەریك كردن بە ڕەخساندنی پێشمەرجەكانی باسی دەكەن لەم بارودۆخەدا هەڵەیەكی مێژووییە و لە دەستدانی ئەم هەلە ڕەنگە لە داهاتوودا دووبارە نەبێتەوە.