پرۆفیسۆر موریس دوڤریچە لە كتێبە بە ناوبانگەكەیدا كە لە ساڵی 1951 بە ناونیشانی ( پارتە سیاسییەكان) بڵاویكردۆتەوە، بنەماوگەشەی پارتەكان و بنەمای هەڵبژاردن و پەرلەمانی سەرەنجام بە گەشەی دیموكراسی گرێدەداتەوە، بەمجۆرە پەیوەندی پارتی سیاسیی بە پرۆسەی هەڵبژاردن و بە سیستەمێكی سیاسیی كاریگەرەوە، ئەوە دەبێتە مەسەلەیەكی گەوهەری بۆ شرۆڤەكردنی پارتی سیاسی و دیاریكردنی كاریگەرییەكەی.
بەپێی بۆچوونی پرۆفیسۆر ئوسامە غەزالی حەرب ئەم پەیوەندییە بە هێزە و وەك لە كتیبەكەشیدا بە ناونیشانی(پارتە سیاسییەكان لە جیهانی سێهەمدا ) ئاماژەی پێكردووە، بایەخێكی دیكەشی زیادكردووە لەسەر پێگە و مەكانەی پارتی سیاسیی لە ناو سیستەمی سیاسییە جیاوازەكانی دەوڵەتانی تازە پێگەیشتوودا، ئەمەش بە جۆرێكە وەك پرۆفیسۆر هنتگتن و ئەبتەر ئاماژەیان پێكردووە، جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە كە پارتی سیاسیی رۆڵێكی مۆدیرنە لەو وڵاتانە دەگێڕێت، ئەمەش لەبەر ئەوەیە پارتی سیاسیی لە وڵاتانی تازە پێگەیشتوو، پارتە سیاسییەكان لە هەموو دامەزراوەیەكی دیكە زیاتر، دامەزراوەی هاوچەرخ و مۆدێرینی ئەو وڵاتە پێكدەهێنن،
وێڕای هەموو ئەمانەش تۆژەر رووبەڕووی جۆرێك لە قورسی دەبێتەوە كاتێك دیراسەتی دیاردەی پارتەكان و پەیوەندییان بە هەڵبژاردنەكانەوە لە وڵاتانی دواكەوتوو دەكات، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئەو میتۆدەی بۆ دیراسەتی پارتە سیاسییەكانی دەوڵەتانی پێشكەوتوو وەك (ئەمەریكا و بەریتانیا) دەگیرێتەبەر، وەك پرۆفیسۆر ئوسامە غەزالی حەرب دەڵێت،گونجاو نییە بۆ دیراسەتی پارتە سیاسییەكان لە وڵاتانی دواكەوتوودا، ئەو دەوڵەتانەی بە شێوەیەكی گشتی پێیان دەگوترێت جیهانی سێیەم، لەبەر ئەوەی ئەو پارتانە بە مانای بەكارهێنراوی وشە و لەزۆربەی ناوەڕۆكەكەشی بەگشتی وەك پارتە سیاسییەكانی رۆژئاوا نیین.
پارتە سیاسییەكان كەناڵی دەربی رای میللین و میكانیزمێك بۆ نوێنەرایەتی گەلن و هەڵدەستن بە پیشاندانی داواكاری كۆمەڵایەتی دیاریكراو، هەربۆیە هەر دوو تۆژەر ( لاسیول و كابلان) بەو جۆرە پارتی سیاسیی دیاریدەكەن كە( كۆمەڵێك تاكن، كۆمەڵێك مەسەلەی گشتگیر دادەرێژن، كاندیدەكانیان لە هەڵبژاردن پێشكەش دەكەن، بۆیە بەمجۆرە پارتە سیاسییەكان( باوەڕیان بەوەیە كە هێزی سیاسیی پیادە بكەن لەمیانەی دەنگدانی گشتیدا). ئەمە دەبێتە هۆكاری دەركەوتنی دیاردەی فرە پارتایەتی، ئەم دەركەوتنەش بە كاریگەری دەنگدانی گشتییە.
بەڵام لەبەرامبەر ئەمەدا و لە سەدەی بیستەمدا كۆمەڵێك سیستەمی حكومڕانی دەركەوتن كە خاوەنی یەك پارتی سیاسیی بوون، وەك یەكێتی سۆڤییەتی پێشان، ئەڵمانیا، ئیتالیا، لە ئاكامی ئەم حكومڕانییە تاكحزبیەش دیاردەی بە سیاسییكردنی كۆمەڵگە دەركەوت، هەربۆیە ئەم دیاردەیە تۆژەری ناچاركرد،وەك زانای سیاسییەتی ئەمریكی سارسۆری دەڵێت،(دەبێت دیراسەتی تایبەتمەندییە هاوبەشەكانی دیاردەی پارتایەتی لە نێوان سیستەمی تاكحزب و سیستەمی فرە حزبی بكرێت)، بەپێی بۆچوونی سارسۆری گواستنەوە لە سیستەمی فرەحزبیەوە بۆ سیستەمی تاكحزبی، لە بنەڕەتدا پەیوەندی بە سروشتی سیستەمەكەوە هەیە، سروشتی سیستەمی تاكحزبی ئەوە بەدیار دەخات كەبەشێوەیەكی گشتی هەڵبژاردنەكان رووكەشن، ئەمەش لەبەر ئەوەیە تاكحزب هەوڵدەدات بۆ بەدەستهێنانی پشتگیری، ئەمەش نەك لە رێگەی سندوقی دەنگدان و هەڵبژاردن بەڵكو بەرێگەی كۆڕ و كۆبوونەوەی گشتی.
ئەمەش وادەكات كەبڵێین پەیوەندی نێوان دیاردەی حزب و پرۆسەی هەڵبژاردن تەنیا لە سیستەمە فرە حزبیەكاندا دەبینرێتەوە. وەك (ریجز) دیاریكردووە، پارتی سیاسیی بریتییە( لە رێكخستن و دەسنیشانكردنی پاڵێوراوەكان بۆ هەڵبژاردن و چوونە ناو ئەنجوومەنی یاسادانانەوە) شیلنجریش وای دەبینێت حزب بریتییە (لە رێكخستنێكی سیاسیی كە بەشێوەیەكی چالاك و كاریگەر بەشداری ململانێ دەكات لە پێناوی پۆستەكانی هەڵبژاردندا)لاوسۆنیش بەوجۆرە دیاریكردووە( پارتی سیاسیی رێكخستی كۆمەڵێك تاكە كە بەردەوام هەوڵدەدەن تەفویز بكرێن(بە هەڵبژاردن یان بێ هەڵبژاردنیش) لەلایەن گەلەوە یان بەشێك لە گەلەوە وەك نوێنەرێكی دیاریكراوی ئەو رێكخستنە بۆ ئەوەی هێزی سیاسیی لە پۆستە سیاسییە دیاریكراوەكاندا پیادە بكات، بەڵام دەبێت ئەوە رابگەیەنێت ئەو دەسەڵاتە بە نوێنەرایەتی گەل پیادە دەكات، هەربۆیە سارسۆری وای دەبینێت (حزب ئەو گرووپە سیاسییەن كە خۆیان بۆ هەڵبژاردن پێشكەش دەكەن، توانایان هەیە لە میانەی ئەو هەڵبژاردنانە وەك كاندید بۆ پۆستە گشتییەكان پێش بكەون).
لەسەر بنەمای ئەوانەی ئاماژەمان پێكردن، كەواتە حزبی سیاسیی خۆی لەو سیستەمەدا دەبینێتەوە كە پشت بە فرە حزبی دەبەستێت.( ئەمەش بەو مانایەی لە سیستەمی دیموكراتییدا)پاپەندە بەوەی كە تەعبیر لە بەرژەوەندی هێزێكی كۆمەڵایەتی دیاریكراو بكات.هەوڵدەدات بەرێگەی پرۆسەی هەڵبژاردن بگاتە دەسەڵاتی سیاسیی وبەشداری تێدا بكات و كاریگەری لەسەری هەبێت.
بەمجۆرە هەڵبژاردن وەك پرۆسەیەك دەمانگەیەنێتە دەسنیشانكردنی دەسەڵاتی سیاسیی لەلایەن هاوڵاتییانەوەو، بە پاڵاوتنی پاڵێوراوەكانی حزب دەست پێدەكات بۆ ململانێی هەڵبژاردن پاشان رۆڵی هاوڵاتییان دێت بۆ هەڵبژاردنیان، لەراستیدا مەسەلەی دەستێوەردانی حزب بۆ دیاریكردنی پاڵێوراوەكان بەپێی سیستەمی یاسایی هەڵبژاردن دەگۆڕێت.
لە هەندێك لە سیستەمەكانی هەڵبژاردندا،حزبی سیاسیی بەتەنیا ئەو مافەی هەیە كاندیدەكان بپاڵێوێت و، پێشكەشی هەڵبژاردنیان بكات و، كەس بۆی نییە لەخۆیەوە خۆە بپاڵێوێت، بەڵام لە سیستەمەكانی دیكەی هەڵبژاردن تاكەكان بۆیان هەیە خۆیان هەڵبژێرن، بەڵام چانسی بردنەوەیان زۆر دیاریكراو دەبێت.
(لە بەریتانیا هەموو كەس بۆی هەیە بۆ ئەنجوومەنی گشتی خۆی بپاڵێوێت، بەڵام بەشێوەیەكی عەمەلی هیچ كەسێك چانسی بردنەوەی نابێت ئەگەر پارتێكی سیاسیی پشتگیری لێ نەكات).
هاوشانی سیستەمی هەڵبژاردن كۆمەڵێك هۆكاری دیكە هەن كە كاریگەرییان لەسەر دەسنیشانكردنی پاڵێوراوەكان هەیە لەلایەن پارتە سیاسییەكانەوە، لەوانە:
? سیستەمی دەنگدان: زۆرینەی سادە،زۆرینەی رەها، (خولێك یان دوو خولی هەڵبژاردن)
? قەبارەی بازنەی هەڵبژاردن.
? سیستەمی لیست یان سیستەمی تاك.
? سیستەمی زۆرینە یان سیستەمی نوێنەرایەتی رێژەیی.
بەڵام وەك بنەمایەك كاریگەری پارتە سیاسییەكان لەگەڵ زۆربوونی قەوارەی ناوچەی هەڵبژاردن هەڵدەكشێت.( واتە چەند قەبارەی ناوچەی هەڵبژاردنەكە زیاتر بێت، هێندە كاریگەری پارتە سیاسییەكە زیاتر دەبێت)، هەروەها شێوازی چۆنییەتی دەسنیشانكردنی كاندیدەكانیش لەلایەن پارتی سیاسییەوە مەسەلەیەكی گرنگە، بێجگە لەوەی مەسەلەیەكی هەڵبژاردنە، لەهەمانكاتدا مەسەلەیەكی ناوخۆی حزبیشەو پەیوەندی بە ململانێكانی ناو حزبیشەوە هەیە، بەجۆرێك هەموو لیژنەكانی رێكخراوە حزبییەكان بەو مەسەلەیەوە سەرقاڵدەبن،هەتا ئەو ناوانەی دەپاڵێورێن لەلایەن سەركردایەتی حزبەوە بڕیارییان لەسەر دەدرێت.
دوای ئەمە هەڵمەتی هەڵبژاردن دەست پێدەكات، كە دەبێتە كۆڕ و كۆبوونەوە و موناقەشات و پروپاگەندە، ئەم هەڵمەتە لە پێناوی ئەوەیە كاریگەری لەسەر رای گشتی و دەنگدەران دروست بكات، لەبەر ئەوەی دەنگدانیش ئازاد و نهێنییە، بۆیە هیچ كاریگەرییەكی گوشاری لەسەر نییە و دەتوانین بڵێین دوورە لە رایگشتییەوە.
بەمجۆرە دەبینن، گرنگترین ئەركی حزبی سیاسیی ئەركی هەڵبژاردنە، لەبەر ئەوەی لەسیستەمی دیموكراتیدا ئەو رێگەیە لەوانەیە پێی بگاتە حوكم و پیادەكردنی دەسەڵاتی سیاسیی، سەرەنجامیش بەدیهێنانی بەرنامەو فەلسەفەی خۆی.