هیچ ئاسۆیەكی روون بۆ عیراقی شكستخوارد و ناسەقامگیر بوونی نییە..
رێبوار حەمەلاو شوانی
لەكاتی جەنگی جیهانی یەكەمدا سنوری عیراق بە پەلە پەل لەلایەن هەریەك لە "فەرەنسا و بریتانیا"وە كێشراوە، دوای رێككەوتنی دیاریكردنی سنووری دەسەڵاتی ئەو وڵاتانە لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست لە دوای روخاندنی ئیمپراتۆریەتی "عوسمانی.بەپێی ئەو رێككەوتنە فەرەنسا ناوچەی "شام"ی بەدەستهێنا،بەڵام بریتانیا وڵاتی نێوان دوو روبارەكەی بەركەوت كە بوو بە عیراقی ئێستا، ئەویش بە یەكگرتنی سێ پارێزگای سەردەمی عوسمانییەكان كە بریتی بوون لە "بەغدا و بەسڕا و موسڵ" ئەوروپییەكان لێكۆڵینەوەیان لە یەكگرتنی ئەو سێ پارێزگایە نەكرد، تا كار گەیشت بەوەی لە نێو سنووری بە زۆر سەپێنراوی عیراقدا سێ وڵات بوونی هەبێت، كە بریتی بوون لە شیعەكانی عیراق لە باشوور، عەرەبی سووننە لە باكووری خۆرئاوا و كوردەكان لە باكووری خۆرهەڵات.نەبوونی ناسنامەی نیشتیمانی
بەهۆی ئەوەی ژمارەیەكی زۆر ئەفسەری عەرەبی سوننە لە "ریزەكانی سوپای عوسمانی"دا هەبوون، بۆیە بریتانییەكان بۆ حوكمكردنی عیراق پشتیان بە عەرەبی سوننە بەست، عەرەبی شیعەش رەتیانكردەوە كە لەلایەن عەرەبی سوننە حوكم بكرێن لەكاتێكدا ئەوان زۆرینەبن و سوننەكان كەمینە، هەروەها كوردەكانیش بە دەسەڵاتی عەرەبی سووننە رەزامەند نەبوون و شۆڕشیان لە دژی دەستپێكرد بە درێژایی سەدەی "20"وە لەكاتی سەركەوتنی شۆڕشی ئیسلامی لە ئێران، شیعەكانی عیراقیش شۆڕشیان ئەنجامدا لە ساڵی "1979"، بۆیە لە سەرەتاوە عیراق بەبێ ناسنامەی نیشتیمانی بووە، سوننەكانیش بەدرێژایی ئەو ساڵانە بە شێوەی دیكتاتۆریانە حوكمی ئەو وڵاتەیان كرد تاوەكو ساڵی "2003" ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا ئەو وڵاتەیان داگیركرد و تێبینی ئەوەیان كرد زۆرینەی هاوڵاتیانی عیراق هەستی نیشتیمانپەرەوەری راستەقینەیان نییە.چەوساندنەوە بە میراتی كراوە
لە ماوەی دەیان ساڵی رابردوو بەردەوام دووبارە بۆتەوە .بۆیە حكومەتی ئێستا عیراق كە بە دەستی شیعەكانەوەیە، هەمان سیناریۆ رابردوو لە دژی سوننەكان دووبارە دەكەنەوە و بە هەمان ئەو شێوەیەی سوننە مامەڵەی لەگەڵدا كردوون، مامەڵەیان لەگەڵدا دەكەنەوە.هەروەها وەحشیگەرێتی بەرنامە بۆ داڕێژراو
دەسەڵاتی ستەمكاری بوونی هەبووە بەدرێژایی مێژوو، بەڵام وەك ئەو وەحشیەتگەرییە نییە كە عیراقی نوێ پەیڕەوی دەكرد، چونكە سەدام حسێن لەكاتی شەڕی "عیراق-ئێران"دا "2" هەزار گوندی كوردنیشنی وێران كرد. هەروەها كوًمەڵكوژی درٍندانەی لە دژی گەلی كورد لە رێگەی پرۆسەی ئەنفاڵ و كیمیاباران و تاوانی تر ئەنجامدا و دەیان هەزار هاوڵاتی كوردی شەهید كرد و 4000 گوندی وێران كرد و پێشنەكانیشی بەهەمان شێوە و لە پێناو سەقامگیری ناوچە كوردییەكاندا، هاوڵاتیانی كوردیان رادەگوێزا، هەروەها ئەو وەحشیەتگەرییە لە باشووری عیراقیش بەسەر شیعەكاندا پەیڕەو كرا، كاتێك شیعەكان لە سەردەمی "گەردەلولی بیابان"دا لە دژی بەغدا راپەرین.
هەر وەها شەڕی تائیفی بەشێوەیەكی فراوان لەكاتی داگیركردنی ئەمریكادا بۆ ئەو وڵاتە سەری هەڵدا، بەشێوەیەك لە مێژووی عیراقدا بوونی نەبووە. لەلایەكی ترەوە عیراق یەكێكە لە گەندەڵتری وڵاتەكانی جیهان و بەپێی راپۆرتی رێكخراوی شەفافیەتی نێودەوڵەتی عیراق لە كۆی "175" وڵات لە پلەی "170" یەمدا دێت بۆ هەوڵی بنەبڕكردنی گەندەڵی و هەوڵی سەركردەكانی، چونكە گەندەڵی لە زۆربەی گرێبەستەكانی ئەو وڵاتەدا هەیە، بەتایبەتی گرێبەستەكانی تایبەت بەكڕینی چەك و بەپێی لێكۆڵینەوەی لیژنەكانیش، بە هۆی رەفتاری نایاساییەوە دەیان ملیار دۆلار لە سامانی گشتی لە لایەن بەرپرسانە بە فیڕۆدراوە. بۆیە، عێراق دوای 17 ساڵ لە رووخانی رژێمی بەعس ، نەك هەر پێشكەوتنی دیموكراسی و ئابووری بە خۆیەوە نەبینیووە بەڵكو ، رۆژ بە رۆژ بەرەو شكست و هەرٍەسهێنان هەنگاویی ناوە و هیچ ئاسۆیەكی روون و داهاتوویەك نییە بۆ عێراق..
