بەرێ بنیاتا ئابووری و ھێزا دەوڵەتێ
August 19, 2019
وتار و بیروڕا
ھەر وڵاتەک لسەر بنیاتێ ئابوورییەکا بھێز بێت دامەزراندن، ئەو وڵات ھەر دەم دێ دپێشکەفتنێدا بیت و خەڵکێ وی وڵاتی دێ د بەختەوەریێدا ژین، چونکی ئابووری بڕبڕا پشتا وڵاتێن بھێز و خۆشگوزەرانن. دەمێ رێزدار نێچیرڤان بارزانی سەرۆکێ حکومەتێ، ئەڤ چەندە باش دزانی لەوما کار لسەر ئابوورییەکا بھێز کر و د کارێ خوەدا سەرکەفتی بوو، چەندین کۆمپانیایێن بوارێ نەفت و گازێ روو ل ھەرێما کوردستانێ کرد و نھا کوردستان بوویە ژێدەرەکێ سەرەکی یێ پەتڕۆلا جیھانێ. کۆمپانیایێن مەزن کو د ئاستێ سیاسیدا خودەی بڕیارن، ھاتینە ھەرێما کوردستانێ و نھا ل ھەرێما کوردستانێ کارێ خوە دکەن. ھاتنا ڤان کۆمپانیا بۆ ھەرێمێ کارەک گەڵەک گرنگ و د جە و دەمێ خوەدا بوو، شیان کارتێکرنەکا نێڤدەوڵەتی چێکەن ل ھەمبەر بڕیارێن ئابووری و سیاسی ل ھەرێما کوردستانێ و متمانە و باوەڕیا وانا ب ھەرێمێ، کارڤەدانەک نێڤدەوڵەتی چێکر. پێشکەفتنا کەرتێ پەتڕۆلێ ل سەردەمێ حوکمڕانیا نێچیرڤان بارزانیدا، سەردەمێ زێڕین بوو، ئەو پێشکەفتن بوویە ئەگەر کو ھەرێما کوردستانێ د دەمێ قەیرانا ئابووریدا خوە لسەر پیێن خوە بگریت و کێمترین ئاریشێن ئابووری بۆ چێ ببن، ھەر ئەو پێشکەفتن بوونە ئەگەرێ پشتەڤانیا حکومەتێ کو شیای خوە ل ھەمبەر شەڕەکێ گران بگریت و چەندین ئاوارەیان خوەدی بکەت. نھا ژی پێشکەفتنا کەرتێ پەترۆلێ ھەر بەردەوامە و ئەو کۆمپانیایێن ھەتا نھا کار لسەر نەفتا ھەرێمێ کری و چەندین بیرێن نفتێ لێدای، داخوازا زێدەکرنا بەرھەمێن نەفتا کوردستانێ دکەن، مینا کۆمپانیا (دی ئێن ئۆی) یا نەرویجی کوو ل چەند کێڵگەھێن ھەرێما کوردستانێ کار دکەن، نھا مژیلی رێڤەربرنا پلانەکا نوویە بۆ کار کرن ل سەر نەفتا ھەرێمێ کو د مێژوویا ٤٨ ساڵێن ژیێ ڤێ کۆمپانیایێ ب مەزنترین پلان تێ ھەژمار کرن، کو د ڤێ پلانێدا دێ رێژەیا بەرھەم ئینانا نەفتێ زێدە بیت و،ئەو غازا دڤەڵ نەفتێ دەردکەڤیت، دێ ب کار ئینیت بۆ بیرێن نەفتا تاوکێ کوو ھەم ژینگە پیس نەبیت و ھەم ئاستێ بەھەمێ نەفتێ دێ زێدەتر بیت و ھەمیش ئەو غاز ب خەسار ناچیت، ئۆ لسەر ئاستێ رۆژھەڵاتا ناڤەڕاست یێکەم کۆمپانیایە کوو ڤێ پلانێ ل ھەرێما کوردستانێ کار پێ دکەت.
د دەمەکیدا کو خەڵکێ وڵاتێن خوەدی نەفت و گاز، خوەدی ئارامی و بێ قەیران دنالینن ژ برسا و تێنا، ژ بێ خزمەت و بێ جە و رێیا، کەس گوە ل ھەوارا وا نینە و مانە بەلەنگاز، کوردستان پێخەمەتی وان کۆمپانیا و بنیاتێ ئابووری، شیا خوە لسەر پیێن خوە بگریت و بشێت بەڕەڤانیێ ل خاکا خوە بکەت.
ژ بلی کارتێکرنا ئابووری، کەرتێ پەتڕۆلێ ل ھەرێما کوردستانێ بوویە ئەگەر کو گەشتیار و کۆمپانیایێن دن ل بوارێن جوداجودادا روو ل ھەرێمێ بکەن و دراڤێن خوە بێخن د کارێن سەرمایەگوزاریدا، کو ئەو ژی ڤەدگەڕێت بۆ باوەڕیا ھەرێمێ و کۆمپانیایێن مەزن د ھەر بیاڤەکێدا.
کۆڕبەندا داڤوس و میۆنشنێ و ئەو کۆڕبەندێن ئابووری لسەر ئاستێ جیھانێ، ھەردەم شاھدی دایە کو ھەرێما کوردستانێ خوەدی بنیاتەکێ ب ھێزێ ئابوورییە نەخاسمە د وارێ پەتڕۆلیدا، لەوما ب گرنگیڤە بەحسێ وارێ پەتڕۆلا کوردستانێ تێ کرن.
ھەتا پێش روودانێن ١٦ی ئۆکتۆبەرا ٢٠١٧ێ، ھەرێمێ ب رێکا بۆڕییان نێزیکی ٦٠٠ ھزار بەرمیلێن نەفتێ د رۆژەکێدا د ھنارنە دەرڤە، لێ پشتی روودانێن ١٦ێ ئۆکتۆبەرێ ھنارتنا نەفتێ بۆ ٣٤٠ ھزار بەرمیلان ھاتە خارێ و، رۆژانە ٦٠ ھزار بەمیل بۆ مەبەستا ب کار ئینانا ناڤ خوە ددان کۆمپانیایا و ٢٨٠ ھزار بەرمیل ژی ھناردی دەرڤە د کرن، ل ئالییەکێ دیڤە ژی نەھانارتنا بۆدجە و مووچێ فەرمانبەران بوو بارگرانی بۆ سەر حکومەتا ھەرێمێ، لێ دیسا ژی کارتێکرنەکا وەسا چێ نەکر کو کۆمپانی بێ ئۆمێد ببن و ئەو کۆمپانی ھەر بەردەوام بوون د کارێن خوەدا و، ئەڤە ژی سەربەرزی بوو بۆ سەرۆک وەزیرێ وی دەمی.
د سالا ٢٠١٨ێدا و پشتی فشارێن ئابووری لسەر حکومەتا ھەرێمێ کێم بووین، کەرتێ پەتڕۆلێ ل ھەرێما کوردستانێ پێشکەفتن و بووژانەڤەکا باش ب خوەڤە دیت و نھا زۆرییا کۆمپانیایا مژیلی لێدانا بیرێن نووینە ل ھەرێمێ و، ئەڤە ژی دێ بیتە ئەگەر کو ھەرێم دێ شیێت نەفتەکا زۆرتر رەوانەی دەرڤە کەت و بارێ ئابووریێ دێ بەرەف باشتر چیت. ھەر وەکی دیارە بەھەمئینانا نەفتێ ل کێلگەھا پێشخابوور کوو پشتی کێلگەھا تاوکێ، دووەم مەزنترین کێلگەھە ل سەر ئاستێ ھەرێما کوردستانێ، زێدەتر بوویە و تێ چاڤەڕێ کرن چەند کۆمپانیایەک چەندین بیرێن نوو لێدەن بۆ زێدەتر کرنا رێژەیا نەفتێ، نەخاسمە کۆمپانیایا دی ئێن ئۆ ل پارێزگەھا دھوکێ و کۆمپانیا ئۆرێکس پێترۆلیۆم ل پارێزگەھا ھەولێرێ کار بۆ زێدەتر کرنا بەھەمێن گازی و نەفتی دکەن.