باشترین بژارەی خراپ ئەوەیە ئەمریكا لە سووریا بكشێتەوە كاتێك ئەمریكا بەوە رازی بوو بەشار ئەسەد لە دەسەڵاتدا بمێنێتەوە، دەرگای واڵا كرد بۆ ئەوەی نفووزی ئێرانی لە سووریادا باڵادەست بێت
رۆبەرت فۆرد
شەڕی ناوخۆی سووریا پێدەنێتە قۆناخێكی نوێ، حكومەتی بەشار ئەسەد دەسەڵاتی خۆی بەسەر نێوەی رۆژئاوای وڵاتەكە سەپاندووە، ئەو هێزانەشی كە ئەمریكا پشتگیرییان دەكات، لەسەر پاشماوەی ئەو شوێنانەی داعشی لێ بووە، چۆتە پێشەوە، هەتا ئێستا هەردوو هەڵمەتی حكومەتی سووریا و ئەو هێزانەی ئەمریكا پشتگیرییان لێدەكات تا رادەیەكی زۆر لێكجیاوازن، بەڵام ئەم بارودۆخە دەگۆڕێت. رژێمی ئەسەد بە یارمەتی ئێران و رووسیا دەستی كردووە بە سەپاندنی دەسەڵاتی زیاتری خۆی لە رۆژهەڵاتی سووریادا، لەگەڵ كەمبوونەوەی ئەو ناوچانەی لەژێر دەستی داعشدا بوون، ئەو هێزانەشی لەلایەن ئەمریكا پشتگیری دەكرێت لەو شارانە نزیك بوونەتەوە، پێش ئەوەی كاتێكی زۆری بەسەردا تێپەڕێت، دەبێت واشنتۆن بڕیار بدات، ئایا كەی و چۆن دەكشێتەوە؟
ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە سووریادا بژارەی باشی لەبەردەمدا نییە، لە ئێستا پرسی لابردنی بەشار ئەسەد و گۆڕانكاری لە حكومەتدا خەیاڵێكی دوور مەودایە، هەروەها مەسەلەی پشتگیری ئەو گرووپانەی دژی حكومەتی ئەسەدن، دوورە لەو دۆسیەی لەسەر مێزی دانوستانەكانە. حكومەتی بەشار ئەسەد سوورە لەسەر ئەوەی كە تەواوی وڵاتەكە بگێڕێتەوە ژێر كۆنتڕۆڵی خۆی، لەوانەشە ئەگەر ئەمە بكات، سەركەوتوو بێت، ئەمەش مانای ئەوەیە ئەمریكا دەبێت دەستبەرداری ئەو ئومیدە بێت كە بتوانێت پشتگیری هەرێمێكی جیابووەوەی كورد بكات، یان دڵنیایی بۆ ریزگرتن لە دیموكراتی و مافەكانی مرۆڤ گەرەنتی بكات.
ئەوجا لەبەر ئەوەی حكومەتی بەشار ئەسەد بە تەواوەتی گەندەڵ بووە، ئەوا ئەمریكا دەبێت لەوە دوور بكەوێتەوە كە هیچ هاوكارییەكی رژێمی ئەسەد بكات بۆ دووبارە بونیادنانەوە، بەڵام لەگەڵ ئەمانەشدا تەنیا رێگەیەك كە ئەمریكا بتوانێت كارێكی باش بكات، ئەوەیە نەهامەتیی ملیۆنان پەنابەری سووری لە دەرەوەی وڵاتەكەیان كەم بكاتەوە، بە لەبەرچاوگرتنی ئەو میحنەتەی تێی كەوتوون، واتە واشنتۆن دەتوانێت هاوكاریی گەڕانەوەی ئەو هاووڵاتییانەی سووریا بكات، بەمەش ئەركی سەرشانی ئەو وڵاتانە كەم دەكاتەوە كە میوانداری ئەو ژمارە زۆرەی ئاوارەكانی سووریایان كردووە، هەروەها رێگە لەو هەلانە دەگرێت كە بۆ جیهادییەكان لەناو كەمپەكانی پەنابەراندا دروست دەبێت.
سەركەوتنەكانی رۆژئاوای سووریا
حكومەتی ئەسەد بە درێژایی ساڵ و نیوی رابردوو زنجیرەیەك سەركەوتنی سەربازیی بێوێنەی لە رۆژئاوای سووریا بەدەست هێناوە، لە كانوونی یەكەمی 2016دوایین چەكداری یاخیبووان و خێزانەكانیانی ناچار كرد كە حەلەب (دووەم گەورە شاری سووریا) بەجێبهێڵن، هاوكات لە ئایاری هەمان ساڵدا توانی دوایین ناوچەی یاخیبووان لە حومس (سێبەم شاری گەورەی سووریا) داگیربكاتەوە، هەروەها هیزەكانی حكومەتی سووریا توانییان بە شێوەیەكی زۆر توند هێرش بكەنە سەر سەنگەرەكانی یاخیبووان لە دەوروبەری دیمەشق و لە مانگی ئابی 2016 توانییان داریا داگیربكەنەوە، هەروەها لە بەهاری 2017 ـەش ناوچەكانی بەرزە و قابون دەستی بەسەردا بگرنەوە.
دیارە زنجیرەیەك هەڵەی گەورە لەلایەن ئۆپۆزسیۆنەوە، فاكتەری سەرەكی بوون بۆ ئەم سەركەوتنانەی ئەسەد، كە ئەویش بریتی بوو لە ململانێ و ركابەریی نێوان سەركردە شەڕكەرەكانی ئۆپۆزسیۆن كە بووە هۆكاری ئەوەی نەتەوانن بە یەكگرتوویی ئۆپەراسیۆنی سەربازی ئەنجام بدەن، هەروەها هێزەكانی ئۆپۆزسیۆن نەیانتوانی پەیوەندی لەگەڵ ئەو بنكە جەماوەرییە دروست بكەن كە پشتگیری حكومەتەكەی ئەسەد دەكەن، وەك گرووپە كەمینە ئایینییەكان، چینی بارزگان و ناوەند، لە كاتێكدا ئەمانە هاوسۆز بوون لەگەڵ ئامانجەكانی ئۆپۆزسێۆندا. لایەنێكی دیكەی كارە نابەجێیەكانی ئۆپۆزسیون ئەوە بوو كە نەیانتوانی كاردانەوەیان بۆ ئەو رێكخراوە توندڕۆیانە هەبێت كە لەناو ئۆپۆزسیۆندا كاریان دەكرد، بەتایبەتیش بەرەی نوسرە كە سەر بە رێكخراوی ئەلقاعیدەیە، هەروەها نەیانتوانی بەهیچ جۆرێك سزای چەكدارەكانی ئەو گرووپە یاخیبووانە بدەن كە كاری نامرۆڤایەتی و قێزەوەنیان ئەنجام دەدا. ئەم شكستانەی ئۆپۆزسیۆن بواری بۆ بەشار ئەسەد رەخساند بۆ ئەوەی پشتگیرییەكی تەواوی لە نێوان كەمینەكان و بزنسمانەكان بۆ دروست بێت، كە ئەوان لەوە دەترسان لە ژێر حوكمڕانیی ئیسلامیدا رووبەڕووی نەهامەتی ببنەوە، ئەوانەش بوون بە هێز و سەرچاوەی پێویست بۆ رووبەڕووبوونەوەی دوژمنانی بەشار ئەسەد، ئەمە بێجگە لەوەی كە حكومەتەكەی ئەسەد سوودێكی گەورەی لە هاوكاری دەرەكیش وەرگرت.
حكومەتی ئێران توانی هەزاران جەنگاوەری شیعە لە ئەفغانستان و ئێران و عێراق و لوبنان و تەنانەت پاكستانیش بۆ شەڕكردن لە پێناوی رژێمی ئەسەد كۆبكاتەوە، ئەم هێزانە لەگەڵ پشتگیری هێزی ئاسمانیی رووسیا بوونە هاوكارێكی زۆر باش بۆ ئەوەی هێزە زەمینییەكانی ئەسەد بتوانن ناوەندی شارەكانی سووریا بگرنەوە. لەمەش زیاتر ئەسەد یارمەتی و هاوكاری لە دەرەوەش پێدەگەیشت، ئەو ئۆپۆزسیۆنانەی لە دەرەوە هاوكاری دەكران، هاوكارییەكانیان لێ بڕا، لە 2016 توركیا و ئەمریكا نەیانتوانی هاوكاری ئەو كوردانە بكەن كە ئەمریكا پشتیگری دەكردن بۆ شەڕی دژی داعش، ئەمەش لە ترسی ئەوەی نەك ناوچە كوردییەكانی سەرسنوور بەرەو سەربەخۆیی بچن، هەروەها هەڵمەتەكانیان دژی رژێمی ئەسەد كەم كردەوە و دووبارە هاوكاریی ئەو یاخیبووانەیان كرد كە شەڕیان لە دژی كورد دەكرد. دوای ئەوەش لە مانگی تەمموزی رابردوو سەرۆك ترەمپ كۆتایی بەرنامەیەكی ئاژانسی هەواڵگری ناوەندی (CIA) هێنا كە ئامانج لەم پرۆگرامە ئەوە بوو هاوكاری ئەو گرووپە چەكدارە سكولارەی سووریا بكات كە دژی رژێمی ئەسەد دەجەنگان، بەڵام ئەم گرووپەش كە پشتگیری دەكرد بوونە هاوكاری بەرەی نوسرە.
ئاگربەس وەڵامدانەوە نییە
لەگەڵ زیادبوونی ئاكامە سەربازییەكان، رووسیا هەوڵدەدات كە سوودی زیاتر لە دەستتێوەردانەكەی لە سووریا بكات، بۆ گەرەنتیكردنی ئەوەش دەیەوێت بە چارەسەرێكی سیاسی كۆتایی بە شەڕ بهێنێت و سووریاش لەژێر دەسەڵاتی حكومەتی ئێستادا بهێڵێتەوە.
دوای كەوتنی حەلەب، رووسیا شاندێكی حكومەتی ئەسەد و چەندین گرووپی ئۆپۆزسیۆنی پێكەوە بردە ئەستانەی كازاخستان، هاوشان لەگەڵ بەرپرسانی توركیا و ئێران بەو ئومێدەی هەر وڵاتێك هاوپەیمانەكانی ناچار بكات، كۆتایی بە كاری دوژمنكارانە لەسەر زەوی بهێنن. لە مانگی ئایار ئێران و رووسیا و توركیا چوار ناوچەیان راگەیاند كە نابێت هەڵكشانی توندوتیژی تێدا رووبدات، لەناویاندا چەند ناوچەیەك لە باكووری رۆژئاوا كە بە دەست یاخیبووانەوە بوو، لەوانە: ئەدلیب باكووری رۆژئاوا لەگەڵ شاری حومس، دەوروبەری رۆژهەڵاتی دیمەشق، گۆشەی باشووری رۆژئاوای سووریا نزیك سنووری ئەردەن و شاری دەرعە، ئەو شارەی لە ساڵی 2011 راپەڕینەكانی تێدا هەڵگیرسا.
بەپێی ئەو رێككەوتنە دەبوو جەنگاوەرەكان هەموو هێرشەكانیان لەدژی هێزە ناتوندڕۆكان لەو زۆنانە رابگرن، هەروەها حكومەتی سووریاش رێگە بدات هاوكاری مرۆڤایەتی بگەیەندرێتە هاووڵاتیانی سڤیلی ئەو ناوچانە، هەتا ئێرە هەوڵە دیپلۆماتییەكان هاوشانە بە سەركەوتنە ناتەواوەكان، ئەمەش بە پلەی یەكەم لەبەر ئەوەی حكومەتی سووریا بە پشتگیری ئێران لە هەموو ئەو شوێنانە كاتێك زانیویەتی لە بەرژەوەندی خۆیەتی شكستی بە ئاگربەستەكە هێناوە، واتە ئەو چوار زۆنەی راگەیەندرابوون كە توندوتیژییەكانی تێدا كەم بكرێتەوە، تەنیا ئەدلیب لە سەرەتاوە كەمكردنەوەی توندوتیژییەكانی بەخۆیەوە بینی، هێزە ئاسمانی و زەمینییەكانی ئەسەد بەردەوام بوون لە هێرشكردنە سەر باكووری حومس و لە رۆژهەڵات و باشوور و رۆژئاوای دیمەشق، دواتر لە مانگی تەمووز رووسیا بە هاوكاری ئەردەن و ئەمریكا پشتگیرییان لە یاخیبووانی باشوور كردو ئەمەش رێكەوتنێكی دیكەی ئاگربەستی هێنایەئاراوە و بارودۆخەكەی باشتر كرد. بەڵام هێزەكانی رژێمی ئەسەد بەردەوام بوون لە پێشڕەوی میل لە دوای میل، ئەمەش بە پابەندبوون و پێشێلكردنی رێككەوتنی ئاگربەستەكەوە، وەك تاكتیكی سەربازی. هەر ئەوەش رێزگرتنی ئەو زۆنانەی لێكەوتەوە كە جۆرێك لە ئاگربەستی تێدا راگەیەندرابوو، ئەوەش بووە دیارییەكی سەربازی بۆ حكومەتی سووریا، لە باشووری رۆژئاوا حكومەتی سووریا لەسەرخۆ بەرەو درعە پێشڕەوی كرد، ئەمەش بەبێ پشتگیری هێزی ئاسمانیی رووسیا كە هەموو كات دەبووە تەواوكاری هێرشە زەمینی و ئاسمانییەكانی سووریا، ئەمەش وایكرد دووبارە گرتنەوەی ئەدلیب قورس بێت، ئەگەر مەحاڵیش نەبێت، سەرەنجامیش لە دەوروبەری مانگی ئاب، حكومەتی سووریا تا رادەیەكی زۆر رێزی لە ئاگربەستەكەی دەوروبەری درعە و ئەدلیب گرت و هێزەكانی بۆ سنووری باشووری رۆژئاواوە گواستەوە بۆ هێرشكردنە سەر دەوروبەری دیمەشق و شاری حومس لە باكوور. ئەم ستراتیژییەی كە رێز لە هەندێك لایەنی ئاگربەستەكە دەگرێت و ئەوانی دیكەی رەتدەكاتەوە، بواری ئەوەی رەخساند كە حكومەتی سووریا ئەو سەركەوتنە سەربازییانە بەدەست بهێنێت و هیچ لایەكیش لەسەر ئەمە كێشەی نییە. بێگومان دیمەشق تا سەر رێزی لەو بەشەی مابوو لە ئاگربەستەكە نەگرت، لە باشووری سووریا، هاووڵاتیانی سڤیل حكومەتێكی لۆكاڵیان دامەزراند بۆ دابینكردنی خزمەتگوزاری و بووژاندنەوەی ئابووری، لە هەندێك شاری دیكەش لە پارێزگای ئیدلیب دانیشتووانەكانیان هەڵبژاردنیان ئەنجامدا بۆ بەڕێوەبەری شارەكە، ئەمەش لەبەر ئەوە بوو حكومەتی سووریا بە بەردەوامی ئەو جۆرە كیانە سیاسییانەی رەتدەكردەوە و بە كارێكی نایاسایی لەناو سووریای دادەنا، هەر بۆیە هەوڵێكی زۆری خستەگەڕ بۆ ئەوەی ئەم كیانانە رابگرێت، هەر بۆ نموونە لە ساڵانی 2015 و 2016 لە دیمەشق هەموو ئەو ئیدارە سەربەخۆیانەی هەڵوەشاندەوە كە ئاشتییان لەگەڵ حكومەت كردبوو.
رەتكردنەوەی حكومەتی سووریا بە شەرعیەتدان بە گرووپە سیاسییەكانی دیكەی سووریا، بووە ئاستەنگ لە بەردەم وتووێژەكانی ژنێف بۆ ئاشتی بە سەرپەرشتی نەتەوە یەكگرتووەكان، كە نوێنەری ئەسەد رەتیكردەوە وتووێژ لەسەر هیچ چاكسازییەكی سیاسی بكات، لەمەش كەمتر باسكردنی راگواستنی دەسەڵات لەدەستی ئەسەد، لە هەمانكاتدا شاندی ئۆپۆزسیۆن كە لەلایەن قەتەر و سعودیە و توركیا و رۆژئاواوە پشتگیرییان لێدەكرا، سووربوون لەسەر ئەوەی كە دەبێت ئەسەد دەستبەرداری دەسەڵات بێت، وەك بەشێك لە رێككەوتنەكە. بۆ ئەم بە بنبەست گەیشتنەش هیچ ئاماژەیەك نییە كە گۆڕانكارییەك روویدا بێت بۆ پێشوازی لە خولەكانی دیكەی دانوستانەكان كە بڕیارە لە تشرینی یەكەم، یان تشرینی دووەم ئەنجام بدرێت. لە چەند هەفتە و مانگی داهاتووشدا، هێزەكانی ئەسەد لە میانەی پابەندبوون و شكاندنی ئاگربەستەكە وەك تاكتیكی سەربازی بەردەوام دەبن.
لە قۆناخێكدا لەوانەیە رژێمی ئەسەد لەسەر داوای ئێران و رووسیا رازی بێت بە هەندێك گۆڕانكاریی رووكەشییانەی سیاسی، لەوانەیە رێگە بە سەرۆك وەزیرانێكی تازە، یان وەزیرێكی تازەی ئابووری و رۆشنبیری بدات، بەڵام هەرگیز رێگەی ئەوە نادات كە بە شێوەیەكی شەفافانە هەڵبژاردنێكی ئازاد و عادیلانە ئەنجام بدرێت، بەمەش گەوهەری ئەمنی دڕندانەی دەوڵەت كە چەكی كیمایی لە دژی میللەتی خۆی بەكار هێنا و بەرمیلی بۆمبای فڕێداوەتە خوارەوە، هەروەها هاوكاریكردنی لەگەڵ گرووپە تیرۆریستییەكان وەك خۆی دەمێنێتەوەو بەردەوام دەبێت.
كەوتنی داعش
لە رۆژهەڵاتی سووریا كە لە رژێمی ئەسەد دابڕێندرابوو بۆ كۆششكردن دژی ئۆپۆزسیۆن لە رۆژئاوا، ئەو هێزانەی لەلایەن ئەمریكاوە پشتیوانییان لێدەكرا، پێشكەوتنی گەورەیان لەدژی داعش بەدەست هێنا، لە سەروبەندی ئابدا و دوای تێپەڕبوونی سێ ساڵ بەسەر دەستپێكردنی هەڵمەتەكانی سەرۆك ئۆباما دژی داعش، ئەو هاوپەیمانییەی كە ئەمریكا سەرۆكایەتی دەكات، توانی 60%ی ئەو خاكە كۆنتڕۆڵ بكاتە كە پێشتر داگیركرابوو، باجی ئەم سەركەوتنەش قوربانی مرۆیی و دیپلۆماتیەت بوو، شاڵاوە ئاسمانییەكانی ئەمریكا بە سەدان هاووڵاتی سڤیلی كردۆتە قوربانی، هەروەها پشتگیری ئەمریكا بۆ هێزە كوردییەكانی سووریا بۆتە هۆكاری ئەوەی زیانی بە پەیوەندیەكانی ئەمریكا و توركیا داوە، لەمانگی حوزەیران وێڕای ئەو هەموو ناڕەزاییەی توركیا، ئیدارەی ترەمپ دەستی كرد بە دابینكردنی چەك بۆ یەپەگە، ئەو میلیشیا كوردانەی كە لە سووریا شەڕی داعشیان دەكرد، ئەمە سەرباری ئەوەی یەپەگە پەیوەندی راستەوخۆی بە هێزەكانی پەكەكەوە هەیەو لە باكووری عێراق بنكە و بارەگای هەیە. ئەمریكا بۆ كەمكردنەوەی مەترسییەكانی توركیا، گرووپێك چەكداری عەرەبی هێنا بۆ ئەوەی لەگەڵ یەپەگە هاوپەیمانییەك لەژێر ناوی هێزە دیموكراتییەكانی سووریا دروست بكەن، بەڵام یەپەگە هێزی سەرەكی ناو ئەم هاوپەیمانییە بوو.
لە هاوینی 2017 بۆ یەكەمین جار لەماوەی شەڕی ناوخۆی سووریادا، داعش رووبەڕووی هێرشێكی بەردەوام بووەوە لەلایەن ئەمریكا لەلایەك و ئێرانییەكان و ئەو سوپایەی رووسیا پشتگیری دەكرد لەلایەكی دیكەوە، هەتا نووسینی ئەم دێڕانە هیزەكانی سووریای دیموكراتی بە پشتگیری هێزی ئاسمانیی ئەمریكا توانیویانە تا رادەیەكی زۆر شاری رەققە (پایتەختی داعش) بگێڕنەوە ژێر دەسەڵاتی خۆیان كە دوایین پەناگەی تیرۆریستانی داعش بووە، هەروەها توانیویانە دێرزور بگرنەوە لە باشووری رۆژهەڵاتی سووریا كە ئەم شارە كێڵگەی نەوتی تێدایە و سەرچاوەیەك بووە بۆ داهاتی داعش. لە هەمانكاتدا و لە سەرەتای ئەیلوول هێزەكانی حكومەتی سووریا هێرشی كردە سەر پایتەختی پارێزگاكە كە ئەویش هەر پێی دەگوترێت دیرە زور و دەكەوێتە سەر كەناری رووباری فورات.
لەسەر ئەم ئاكامە هەردوولا (رووسیا و ئەمریكا) رازیبوون كە ئاوی فورات هەردوو هێزەكە لە یەكتری جیابكاتەوە، ئەمەش بەو مانایەی هێزەكانی سووریا لە كەناری رۆژئاوای فورات دەمێننەوەو هێزەكانی سووریای دیموكراتیش لە كەناری رۆژهەڵاتی فورات دەمێننەوە، لە هەمانكاتیشدا هێزەكانی حكومەتی سووریا بە پێشڕەوییان بۆ ناو شارەكە توانییان دووبارە تەواوی شاری دێرزور لە رۆژئاوای فورات داگیربكەنەوە و هێزەكانی سووریای دیموكراتیش بەشێكی لە پارێزگاكە لەلای رۆژهەڵاتەوە بەدەستەوە ماوە.
هەر بۆیە كاتێك هێزەكانی سووریای دیموكراتی كۆنتڕۆڵی رەققە بكەن، ئەوا هێزەكانی حكومەتی سووریا دەگەنە ئەبوكەمال كە دوایین شارە لە رۆژئاوای فورات پێش ئەوەی بگاتە سنووری عێراق، لەم ناوچانەشدا هیچ پێگەیەكی رێكخستنەكانی داعش بوونیان نییە، هەتا بگیرێتەوە، دوای ئەمانە دیمەشق بەدوای رێگەیەكدا دەگەڕێت بۆ ئەوەی دەست بگرێتەوە بە سەر كێڵگە نەوتییەكانی دێرزوردا كە بە فاكتەرێكی ژیاری دەزانێت بۆ دووبارە بونیادنانەوە، بەڵام ئەم كێڵگە نەوتییانە دەكەونە بەشی رۆژهەڵاتی كەناری فورات، هەروەها حكومەتی سووریا دیدێكی شاراوەشی لەسەر ئەو ئەنجومەنە مەدەنییە كاتییە هەیە كە هێزەكانی سووریای دیموكراتی دایانمەزراندووە بۆ حوكمڕانی ئەو بەشەی دێرزور كە لە ژێر دەستیاندایە، بۆ ئەمەش رژێمی ئەسەد چاوی لەوەیە كێشەی هۆزەكان هەڵگیرسێنی كە لەوانەیە هێزەكانی سووریای دیموكراتی لەدوای لەبەریەكهەڵوەشانی داعش لەیەك بترازێنێت و ئەمەش هەلێك بۆ حكومەتی سووریا دروست بكات بۆ ئەوەی هێزەكانی بەرەو رۆژهەڵاتی دێرزور پێشڕەوی بكات، لە هەمانكاتیشدا هەلێكی بۆ دێتە پێشەوە بۆ ئەوەی سوننەكان چەكدار بكات دژی هێزەكانی سووریای دیموكراتی.
حكومەتی سووریا بە كردەیی شەرعییەتی ناوچەی ئۆتۆنۆمی كوردەكانی رەتكردۆتەوە كە بە (رۆژئاوا) ناسراوەو لە باكووری رۆژهەڵاتی سووریا دامەزراوە، لە مانگی ئابدا فەیسەڵ میقداد جێگری وەزیری دەرەوەی سووریا رایگەیاند كە حكومەت رێگە بە هیچ هەرێمێك نادات كە هەڕەشە لە یەكپارچەیی نیشتمانی بكات و ئەو هەڵبژاردنەشی كە كوردەكان لە رۆژئاوا رێكیانخستووە، بە «گاڵتەجاڕی» ناوی برد، لەلای خۆشیەوە ئەسەد زۆر بە توندی دووبارەی كردەوە كە حكومەتەكەی هەموو هەوڵێكی جیاخوازی شكست پێدەهێنێت و بە هیچ جۆرێك لەگەڵ هەرێمێكی سەربەخۆی كورددا نابێت. بەڵام رژێمی ئەسەد و ئێرانییەكان لە ئێستادا ئارامگرن، لەوانەیە ئەو هێرشەی بەنیازن بیكەن بۆ سەر هەرێمی كوردان، دوای بخەن بۆ دوای جووڵانیان دژی هێزەكانی سووریای دیموكراتی لە دێرزور، چونكە هەرگیز بە حكومەتی لۆكاڵ رازی نابێت كە نكۆڵی، یان گاڵتە بە دیمەشق بكات، دوای هەموو ئەمانە جارێكی دیكە شەڕی ناوخۆی سووریا دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتاكانی 2011، ئەمەش لەبەر ئەوەیە حكومەتی ئەسەد هەموو چاكسازییەك لە حكومەتە سەركوتكارەكەی رەتدەكاتەوە.
بژارە خراپەكانی بەردەم واشنتۆن
لە ئێستادا و دوای كۆتاییهاتنی هەڵمەتەكانی دژی داعش، دەبێت ئیدارەی ترەمپ بڕیار بدات بەوەی ئایا هەتاكەی هێزەكانی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی سووریا دەمێننەوە. ئێستا نزیكەی دوو هەزار سەربازی ئەمریكی و ژمارەیەكی كەمی ئەمریكیی سڤیل لەو وڵاتە بڵاوكراونەتەوە، ئەركەكانی ئەمریكا لە ناو سووریا لە پشتگیركردنی هێزە كوردییەكان بۆ شەڕكردن دژی داعش دەستی پێكردووە، بەڵام ئەم ئەركە زیادی كردووە و پاراستنی ئاشتی لەنێوان هێزەكانی حكومەت و یاخیبووانی عەرەب و تەنانەت سەربازانی توركیاش لە شاری مونبیجی باكووری سووریاش لەخۆ دەگرێت، لەمەش زیاتر هاریكاری بۆ دووبارە بونیادنانەوەش لەخۆ دەگرێت.
دەبێت ئێستا ئەولەوییەتی ئەمریكا ئەوە بێت كە خۆی لە ئەركی ناردنی نێردراوی دیكە دووربخاتەوە، هەروەها سوور بێت لەسەر ئەوەی كە خۆی لە هیچ شاڵاوێكی سەربازی و باجی قورس تێوەنەگلێنێتەوە. لەبەر ئەوەی هیچ شتێكی ماقووڵ نییە بۆ ئەوەی دەستتێوەردان بكات. حكومەتی سووریا و هێزە كوردییەكان حەتمەن دەبێتە شەڕیان لەسەر خۆبەڕێوەبەری كوردستان لە رۆژئاوا، هەورەها ئەگەر حكومەتی سووریا هێرشی كردە سەر هێزەكانی سووریای دیموكراتی لە رۆژهەڵاتی دێرزور، ئەوا لەوانەیە ئەمریكا حەزبكات وەك هاوپەیمانێكی كۆنی ئەو هێزانە هەنگاوێك هەڵبگرێت، بەڵام ئەم هەنگاوە هەڵەیە، لەبەر ئەوەی نە كاراكتەری گەورە لە رۆژهەڵاتی سووریا، نە ئوردن، نە كوردەكانی عێراق، نە حكومەتی عێراق لە بەغدا ناتوانن هاوكاری كوردەكانی سووریا، یان هێزەكانی سوریای دیموكراتی لە دێرزور بكەن. حكومەتی توركیا هانی رژێمی ئەسەد دەدات بۆ ئەوەی كوردەكانی توركیا سەركوت بكات، لەم حاڵەتەشدا توركیا رێگەنادات هیچ هاوكارییەكی ئەمریكا بە خاكی توركیادا بگاتە دەستی كوردەكان، لە هەمانكاتدا رووسیاش زۆر هەستیارە سەبارەت بە دەستتێوەردانی رۆژئاوا دژی حكومەتە سەركوتكارەكان لە ناوچەكەدا، لەهەموو كەیسەكانیشدا هەڵوێستی رووسیا بەو جۆرە بووە. ئێران كە بە توندی رووبەڕووی كوردەكانی خۆی دەبێتەوە، دژی كوردەكانی سووریاش پشتگیری ئەسەد دەكات، سەرباری هەموو ئەمانەش، هیچ ئیرادەیەكی سیاسی لە ئەمریكا بوونی نییە كە لە بەرژەوەندیی كوردی سووریا بێت، یان چەكدارانی هۆزە عەرەبەكان لە دێرزور، یان رۆژهەڵاتی سووریا كە شەڕێكی بەوەكالەت بكات، لەبەر ئەوەی رۆژهەڵاتی سووریا هیچ بایەخێكی بۆ ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكا نییە.
سیاسەتسازان لە واشنتۆن و ئۆرشەلیم نیگەرانن سەبارەت بە پێگە سەربازییەكانی ئێران لە سووریا و لە نزیك بەرزاییەكانی جۆلان، كە دەبێتە هەڕەشە بۆ سەر ئیسرائیل، ئەمەش نیگەرانییەكی مەشرووعە، لەبەر ئەوەی میلیشیاكانی حەرەكاتی حزبوڵای نوجەبا، گەورەترین میلیشیای عێراقی سەر بە ئێرانن لە سووریادا، بەڵێنیشیان داوە كە شەڕی داهاتوویان ئازادكردنەوەی بەرزاییەكانی جۆلان دەبێت، سووریاش لەو پێگەیەدا نییە كە بتوانێت رێگری لە فراوانخوازیی ئێران بكات، هەروەها هێرشە ئاسمانییەكانیش ئێران ناچار ناكات كە لە سووریا هەڵبكەندرێت، هەروەها شاڵاوی سەربازیش ئەمریكا ناچار دەكات كە بەرگری لە ناوچانە بكات دژی تاكتیكە غەیرە تەقلیدییەكانی هێزەكانی سووریا و ئێران، لەمەش زیاتر بەڵگەكان ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن كە ئێرانییەكان و حكومەتی سووریا جیهادییەكانیان كردووە بە سەرباز بۆ ئەوەی دژی هێزەكانی ئەمریكا شەڕ بكەن، لەمەشدا دەبێت ئەمریكا مەزندەی ئەوە بكات كە یارمەتییەكی ئەوتۆی لەلایەن توركیاوە بۆ ناكرێت لە هەر كێشەیەكدا كە لەگەڵ ئێران بۆی دروست بێت، ئەمەش لەبەر ئەوەیە هاوكارییەكانی ئەمریكا بۆ كوردەكانی سووریا ئەگەری هاریكاری لە نێوان ئەنكەرە و تاران دروست كردووە، بۆ ئەمەش لە مانگی ئاب بۆ یەكەمین جار لەدوای ساڵی 1979وە سەرۆك ئەركانی سوپای ئێرانی سەردانی ئەنكەرای كردووە، بۆیە هیچ كەسێك ناتوانێت مەزن
