كورد لە بەردەم “گەلەكۆمەكییەكی چوار قۆڵیدا”
بێرنارد هێنری لێڤی
سەرۆك مسعود بارزانی- كە بۆ ماوەی دوو ساڵ بوو لەگەڵ ئەمریكا و رۆژئاوادا لە دژی داعش دەجەنگا- ئەم خاڵە گرنگەی خستەڕوو: بە تێڕوانینی ئەو، سەربەخۆیی تەنیا دوای ئارامگرتن و بەردەوامبوون و رەنگە گفتوگۆیەكی دوورودرێژ لەگەڵ بەغدادا بێتەدی. لەگەڵ ئەوەشدا سەرجەم دیكتاتۆرەكانی ناوچەكە راستەوخۆ تووڕەیی خۆیان لەبەرامبەر ئەو و گەلەكەیدا دەربڕی. هەر لەگەڵ راگەیاندنی دەرئەنجامەكاندا، پێشبڕكێیەك دروست بوو بۆ ئەوەی كێ زیاتر هەڵدەستێت بە سەرزەنشتكردن و گەمارۆدان و ئابڵوقەدان و گۆشەگیركردنی دانیشتووانی هەرێمێك كە تەنیا تاوانیان ئەوەیە گوزارشتیان لە خواستی خۆیان كردووە بۆ ئەوەی ئازاد بن و وەك دوورگەیەكی دیموكراسی و ئاشتی گەشە بكەن.
عێراق كە بڕیارە دەوڵەتێكی فیدڕاڵی بێت، لەم چەند ساڵانەی دواییدا هیچ یەكێك لە ئیلیتزاماتە دەستوورییەكانی جێبەجێ نەكردووە لە بەرامبەر كورددا، لەگەڵ ئەوەشدا بوێری ئەوە بەخۆی دەدات كە بە ریفراندۆمەكە بڵێت نادەستووری! توركیاش، كە سەروەری یاسای پێشێل كردووە لە مامەڵەكردنیدا لەگەڵ رۆشنبیران، رۆژنامەنوسان، پارێزەران، موعارەزەكان و داكۆكیكاران لە مافەكانی مرۆڤدا- پاساوی ئەوە بۆ هێرشەكەی دەهێنێتەوە كە گوایە كورد پێشێلكارییەكی یاساییان كردووە كاتێك گوزارشتیان لە خواستی خۆیان كردووە بۆ ئەوەی بە ئاشتییانە سەربەخۆیی بەدەست بهێنن.
ئەوەی پەیوەندی بە ئێرانەوە هەبێت، كە بۆ ماوەیەكی كاتی ناكۆكی شیعە-شیعەی هەڵپەساردووە، زۆر بە پەلە پێویستی بە هاپەیمانێتیەك بوو لەگەڵ توركیادا كە بواری پێبدات بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ خەونی كوردی وڵاتەكەیدا.
هەروەها رژێمی سووریاش، بكوژی گەلەكەی خۆی و دابەشكاری نەتەوەكەی خۆی، ئێستا دێت و باسی یەكێتی عێراق دەكات و رایدەگەیەنێت كە ریفراندۆمەكەی كوردستان «قابیلی قبووڵ نییە»!
چەند ساڵێك پێش ئێستا دەستەواژەی گرووپی چوارقۆڵی بۆ ئەو كۆمەڵە سەركردەیە داتاشرا كە باوەڕیان وابوو شۆڕشی چینی هێشتا وەك پێویست رۆڵەكانی نەكردۆتە قوربانی و بەو پێیە دەبێت كوشتارەكە بەردەوام بێت. ئێستاش ئێمە گروپێكی چوار كەسیمان هەیە كە پێكهاتووە لە حەیدەر ئەل عەبادی، رەجەب تەیب ئەردۆغان، بەشار ئەل ئەسەد و عەلی خامنەیی، كە هەر یەكەیان بە رێگەی تایبەتی هەڕەشەی سەپاندنی گەمارۆ و داخستنی سنووری وشكانی و ئابڵوقەی نەوت و دەستتێوەردانی سەربازی دەكەن، ئەی چەندی دیكەی پێدەچێت گوێمان لە هەڕەشەی هەڵساندنی رووباری خوێن دەبێت؟
جێی داخە بۆ هەموومان، كاتێك كورد- كە پێشتر رووبەڕووی هەڕەشە بۆتەوە، بەڵام نەك گروپێكی چوار قووڵی هەڕەشەی وجوودی لێبكات- داوای هاوكاری دەكات و، جیهان كە ئەمریكا سەركردایەتی دەكات، هیچ شتێكی نییە بۆ وتن و چاوی خۆی دادەخات و هەڵوێستی دەخاتە پاڵ هەڵوێستی دیكتاتۆرەكان. تەنیا باس باسی پێشمەرگە بوو، كاتێك ئێمە پێویستمان پێیان بوو بۆ شەڕكردن لە دژی داعش. بەڵام لە ئێستادا كە خەریكە شەڕەكە لە عێراقدا كۆتایی دێت، ئێمە پشتیان تێدەكەین و وەك ئەوەی هاوپەیمانێك بن كە قابیلی ئەوە بن دەستیان لێهەڵگرین.
راستە، سەرۆكی فەڕەنسا ئیمانوێڵ ماكرۆن باسی لە مافەكانی گەلی كورد كرد، كاتێك سەرۆك وەزیرانی عێراق عەبادی سەردانی پاریسی كرد. بەڕێز ماكرۆن رایگەیاند كە كورد بۆ رۆژگارێكی دوورودرێژە دۆستی فەڕەنسایە.
بەڵام ئەوە بەس نییە. لە غیابی هۆشدارییەكی جددیدا بۆ ئەو گروپە چوار قۆڵییە- واتە بە بێ ئەوەی بە روونی بیریان بخرێتەوە كە تەنیا لایەنێك هەبێت بارودۆخەكەی بەرەو هەڵكشان بردبێت، ئەوانن، هەروەها بە بێ دووپاتكردنەوەی پرەنسیپە مەزنەكان كە بوونەتە بناغەی یاسایی نێودەوڵەتی و ئەخلاقیەتی جیهانی- ئەوا رەنگە هێشتا بارودۆخی خراپترمان لە پێش بێت.
سەختە بۆ فەڕەنسا، بە بێ ئەمریكا، هەڵبستێت بە ئەنجامدانی شەڕێك لە پێناوی سەربەرزی و شەرەفمەندی و بەرژەوەندییە گەورەكانی دیموكراسیەتدا. ئەی باشە ئەوان لەم ناوچەیەدا پێویستیان بە هاوپەیمانێك نییە كە گیان و ئیرادەیەكی وەك كوردی هەبێت؟
كەواتە ئایا ئێمە رووبەڕووی دۆخێكی هاوشێوەی رازیكردنەكەی میونیخ بووینەتەوە؟ ئایا ئێمە باوەڕمان وایە كە هێز لای كێ بێت، هەقیش لای ئەوە؟ ئایا ئێمە ملكەچی ئەوانە دەبین كە هەڕشە دەكەن؟ ئایا رۆژئاوا -بەتایبەتی ئەمریكا- هەڵەیەكی گەورە ناكەن كاتێك ئەو راستییە نادیدە دەگرن كە پشتكردنە هاوپەیمانێكی بوێر و دڵسۆز لە بەرژەوەندیی ركابەركانیدا جۆرە خۆكۆژییەكی تێدایە؟
یاخود مەسەلەكە ئەوەیە كە گەلی كورد كە عەرەب نییە و عەلمانین و باوەڕیان بە دیموكراسیەتی فرەیی هەیەو مافی یەكسان بۆ ئافرەتان دەستەبەر دەكەن و بەردەوام پارێزگاری لە كەمینەكان دەكەن و داڵدەیان دەدەن، یەكێكە لەو گەلانەی جیهان كە قابیلی پشتتێكردنە؟
لە راستیدا تەنیا یەك چارەسەر هەیە: كە گوزارشت لە دیدی خۆمان بكەین و بە هێمنی، بەڵام بە پێداگیرییەوە بڵێین كە شتێكی بێمانا لە ئارادایە كاتێك رێگا دەدەین رژێمە تۆتالیتارییەكان مافە دەستوورییەكانی ئەو گەلە پێشێل بكات كە تا دوێنی لەژێر داپڵوسینی ئەواندا بوو، هەروەها دەبێت كار بۆ ئەوە بكرێت كە دەسەڵاتدارانی عێراق بە بێ دواكەوتن و بێ مەرجی پێشوەختە دەست درێژ بكەن بۆ ئەو دەستپێشخەرییەی كە كورد بۆ ئەنجامدانی گفتوگۆ خستوویەتەڕوو.
