رۆژانە زۆر تاكەم گوێبیستی نیگەرانییەكانی خەڵكی دەبین كە ئەگەر لە عێراق جیا ببینەوە ئابووریمان بەرەو خراپتر دەڕوات و ئەم مووچەیەش كە پاشەكەوتی لێ دەكرێت، دەبێت بە چارەك! ئەم پڕوپاگەندانە لەلایەن هەندێ حزب و لایەن و كەسایەتییەوە دەكرێت كە مەرامی تاكەسی و بەرژەوەندیی تایبەتی خۆیانی لە پشتە، بە پاساوی شرۆڤەی سیاسی و ئابووری، یاخود لەلایەن پسپۆڕانی سیاسی و ئابووریی بیانییەوە پێیان راگەیەندراوە كە شارەزای واقیعەكە نین، بەڵام لە راستیدا ئەم قسە و شرۆڤانەی ئەوان زۆر دوورن لە واقیع و تەنیا پڕوپاگەندەی نەیارانی كوردستانە كە دەیانەوێت میللەتی كورد لە ریفراندۆم و سەربەخۆیی كوردستان سارد بكەنەوە.


با بێین بەسەرپێی و بە خێرایی چاوێك بە ئابووریی ئەو عێراقدا بخشێنین و چەند دێرێك بخەینە بەر چاوی خوێنەری بەڕێز و بەتایبەتی پاش بڕینی بەشە بودجەی كوردستان كە ئەو بەڕێزانە ئاوازی نەخیر بۆ سەربەخۆیی كوردستانی بۆ دەچڕن، بزانین عێراق چۆن رۆژ بە رۆژ بەرەو كارەساتی ئابووری هەنگاو هەڵدەنێت و، لە داهاتوویەكی نزیكدا ئابوورییەكەی تووشی داتەپین و رووخان دەبێت.


بەپێی یاسای بودجەی عێراقی بۆ ساڵی 2017 ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق داهاتی بە (79) ترلیۆن دینار كە دەكاتە (68)ملیار دۆلار خەمڵاندووە، بەڵام لە گەڵ ئەم داهاتە زۆرە بەپێی راپۆرتی سەرچاوە باوەڕپێكراوەكان 35%ی خەڵكی عێراق و بەتایبەتی شارەكانی (موسەننا و سەڵاحەدین و بەغدا) لە خوارووی هێڵی هەژاریدا دەژین و، داهاتی هەر تاكێكی عێراقی رۆژانە لە (4)دۆلار تێپەڕ ناكات، ژیار و گوزەرانی خەڵكی لە بارودۆخێكی زۆر خراپ دایە، بە هەدەردانی ماڵ و سامانی گشتیی لە لایەك و تێوەگلان و چاوپۆشیكردن وگوێنەدانی بەرپرس و سیاسی و دەستە و دامەزراوە چاودێر و شەرعییەكان لە گەندەڵی لەلایەكی تر، دوو هۆكاری سەرەكین بۆ دروستكردنی ئەم بارودۆخە خراپە. سەرۆك وەزیرانی عێراقی حەیدەر عەبادی لە 9/8/2015 چەند بڕیارێكی دەركرد بۆ بەگژداچوونەوەی گەندەڵی، بەڵام لە بنەڕتدا ئەم كارەی بۆ دوو هۆكار ئەنجام دا، یەكەم: تاوەكو قەناعەت بە نەتەوەیەكگرتووەكان و سندوقی نەختینەی نێودەوڵەتی و بەنكی نێودەوڵەتی بێنێت، كەوا دەستی بە چاكسازی كردووەو دەستی بە بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی ئیداری و دارایی كردووە و خەریكی بنیادنانی حكوومەی رەشیدەیە. دووەم: بۆ كپكردن و هەڵمژینی تووڕەیی و ناڕەزایی شەقامی عێراقی بوو، بە خەڵكیشی نیشان دەدا كەوا خەریكی چاكسازییەو رووبەڕووی گەندڵكاران بووەتەوە و پێویستی بە پشتگیری ئەوانە بۆ ریشەكێش كردنی نادادپەروەری و دزی و بەتاڵان بردنی ماڵی گشتی، بەڵام لە بنەڕەتدا ئەم بڕیارانە چەواشەكاری و دراما بوون و تەنیا بۆ خەڵەتاندنی هەردوو فیئە بوون كە باسمان كرد، یەكەم قەرزی نێودەوڵەتی لێ وەرگرتن و دووەمیش رازی و بێدەنگ بوو، بۆ نموونە یەكێك لە بڕیارەكان نەهێشتنی ئەو جیاوازییە گەورەیەی كە لە نێوان مووچەی پلە باڵاكان و مووچەی فەرمانبەراندایە، راستە ئەمە یەكێك بوو لە خاڵەكانی بڕیاری چاكسازی و مووچەی بنەڕەتییان كەم كرایەوە، بەڵام لەلایەكی ترەوە دەرماڵەكانیان زیاد كرا بە شێوەیەك كە هەمان بڕی پێشووی خۆیان وەردەگرنەوە، كە ئەمەش بووەتە بارگرانییەكی یەكجار گەورە بەسەر بودجەی گشتییەوە كە، بڕەكەی دەگاتە (360) ملیار دینار و یەكسانە بە (312) ملیۆن دۆلار ساڵانەو، ئەم بڕە پارە دەكاتە داهاتی فرۆشتنی حەوت بیرە نەوت لەو بیرانەی داهاتیان زۆر باشە وەكو بیری (مەجنون و رومێلە)، ئەم بڕیارە فێڵاویە نەك تەنیا شەقامی عێراقی پێ هەڵخەڵەتێنرا، بەڵكو توانییان رەزامەندی بەنكی نێودەوڵەتی و سندوقی نەختینەی نێودەوڵەتی بەدەست بێنن بە پێدانی قەرز، لە كۆتایی مانگی ئایاری ساڵی 2016 سندوقی نەختینەی نێودەوڵەتی بڕی (5.3) ملیار دۆلاری بە (1.5)سوود قەرزی بە عێراق دا، كۆی قەرزەكانی عێراق گەیشتووەتە (122.9) ملیار دۆلار كە (73.7) ملیار دۆلاری قەرزی دەرەكییە، كێشە لەوەدایە لە ساڵی 2017 قەرزەكان لە 32% بەرز بوونەتەوە بۆ 64%، هەر بەپێی راپۆرتی سندوقی نەختینەی نێودەوڵەتی لە ساڵی 2020 رێژەی قەرزەكانی عێراق دەگاتە (138.4)ملیار دۆلار، نیگەرانییەكان لەوەدایە كە قەرزی هەر وڵاتێك 60% داهاتی تێپەڕاند ئەو وڵاتە دەچێتە قۆناخی مەترسیی ئابوورییەوە، عێراق ئێستا لەو قۆناخەدایەو تاوەكو سێ نەوەی پاشی ئێستاش ئەو رەنگدانەوەی بەسەریاندا دەمێنێت، بەمەش رانەوەستان و دەستیان بۆ پارەی یەدەگی عێراق بردووە، لە كۆتایی ساڵی 2015 نەختینەی عێراق (53.7) ملیار دۆلار بوو، بەڵام لە كۆتایی ساڵی 2016 دابەزی بۆ (46.3)ملیار دۆلار، كارەساتەكە لەوەدایە كە بەرپرسانی باڵا لە عێراقدا زۆر بە بێباكی و ساردی لەگەڵ ئەم دۆخە ترسناكەی تووشی ئابووریی عێراق بووە رەفتار دەكەن، پسپۆڕانی ئابوورییش تاكە چارەسەر كە دەیخەنەڕوو ئەوەیە عێراق لە ئابووریی تاك جەمسەرییەوە بگۆرن بۆ فرەجەمسەری، چونكە داهاتی فرۆشتنی نەوت 95%ی پێكهاتەی داهاتی عێراقە، بەڵام ئەمە چارەسەر نییە بۆ وڵاتێك وەكو عێراق كە نغرۆی گەندەڵی و دستێوەردانی دەرەكی و ناكۆكی و كێشەی سیاسی لە نێوان پێكهاتە سیاسی و نەتەوەیی و مەزهەبییەكاندا لەلایەك و، نەبوونی ئارامی و ئاسایش و سەقامگیریش لەلایەكی ترەوە بووە. عێراق بە خێرایی هەنگاو بۆ ئایندەیەكی ترسناكی ئابووری دەنێت و تووشی داڕووخانێكی گەورەی ئابووری دەبێت و چاكبوونەوەی كارێكی مەحاڵە، كوردستان رۆژێك زووتر لە عێراق جیا ببێتەوە باشترە لە هاوبەشی و شەراكەتی ئابووری داتەپیوی عێراقی، ریفراندۆم و سەربەخۆیی، كوردستان لە كێشە ئابوورییەكانی عێراق رزگار دەكات كە لە بنەڕەتدا كورد هاوبەشی دروستبوونی ئەم قەیران و داڕووخانە ئابوورییەی عێراق نەبووە.




مامۆستای زانكۆ و پەرلەمانتاری خولی سێیەم