ڕوژهەڵاتی ناوەڕاست بووەتە ناوەندی ململانێی هێزەکان لە سەرئاستی نێودەوڵەتی و هەرێمایەتی دا وە ئەم ململانێییە هەڵگری باگراوەندێکی لە مێژینەیە و بە چەندین قوناغدا گوزەری کردووە تا گەیشتوتە ئەمڕو .


ماوەیێک بەر لە ێێستاش لە وتارێکی پێشوم دا تیوری ماکیندەرم خستە ڕو ئەو تیوریەی کە بەم شێوەیە باسی ڕوژهەڵاتی ناوەڕاست دەکات و دەڵێت
(ان شرق الاوسط هي قلب الارض فمن يسيطر علي الشرقالاوسط يسيطر علي العالم باجمعه،)
واتە ڕوژهەڵاتی ناوەڕاست دڵی زەویە هەر لایەنێک زاڵ بێت بە سەر ڕوژهەڵاتی ناوەڕاست دا زاڵ دەبێت بەسەر جیهاندا .


ئەگەر کەمێک لەم تیوریە ورد ببینەوە و شڕوڤەیێکی کورتی بو بکەین ئەوەمان بو ڕوندەبێتەوە کە ڕوژهەڵاتی ناڤین گرنگییەکی زوری هەبووە و هەیە لە ئستڕاتیژیەتی دەوڵەتە زلهێزەکان دا چونکە کاریگەریەکی بە هێزی هەیە لەسەر ئاسایشی نیشتیمانی ئەو دەوڵەتانە بویە دەبینین هەر لایەنێک بە گوێرەی بەرژەوەندیەکانی خوی لەم دەڤەرەدا دەیهەوێت هەژمونی خوی بسەپێنێت بەسەر ناوچەکەدا ئەمەش بووەتە هوی ململانێییەکی توندی نێوانیان وتادێت شەڕی بەوەکالەت لەم دەڤەرەدا فراوانتر و گەورەتر دەبێت و باجی ئەم ململانێێەش گەلانی ناوچەکە داویانە لە ڕابردودا و دەدەنەوە و ڕوژ دوای ڕوژ سەقامگیری ناوچەکە ئاڵوزو ئاڵوزتر دەبێت .


ئسڕاتیژیەتی کوماری ێیسلامی ێیران بریتیە لە (السلام فی الداخل یساوی تصدير الثورة الايرانيه الشيعيه الي خارج ايران،) واتە ئاشتی ناوخوی ێیران یەکسانە بە ڕەوانە کردنی شوڕشی ئیسلامی شیعی بو درەوەی ێیران ئەمەش وایکردووە هەڕەشە بو سەڕ بەرژەوەندیەکانی ئەمریکا و یەکیەتی ئەوڕوپا وهاوپەیمانەکانیان دروست بکات لە سەر ئەو دەوڵەتانەی کە هاوپەیمانی سەرەکی ئەمریکا و وڵاتانی ڕوژئاوان

کوماری ێیسلامی ێیران حالی حازر هەیمەنەیێکی بە هێزی هەیە لە عیڕاق،سوریا کە دەتوانم بڵێم عیڕاق و سوریا لە لایەن ێیرانەوە بەڕێوە دەچن بە شێوەیێکی ناڕاستەخو و لەولاشەوە لەگەڵ حزبولاای لوبنان و حەماس و حوسیەکانی یەمەن و هتد کە ئەمەش لە لایەن کومەڵگای نێودەوڵەتیەوە بە تایبەت ئەمریکا و ئەوڕوپاوە قەبوڵ ناکرێت چونکە هەڕەشە یێکی زەقە بو سەر هاوپەیمانەکانیان ولێرەوەیە کە پێکدادانێک لە سەر بەرژەوەندیەکان دێتە ئاراوە و پێشم وانیە کوماری ئیسلامی ێیران بتوانێت بەردەوام بێت لە سەر ئەم سیاسەتەی کە لە ناوچەکەدا بەڕێوەی دەبات و لەم قوناغەی ێیستادا بوی ناچێتە سەر.


لە سیناریوی ئەمجارەی کوماری ئیسلامی ێیران دا ئەوە دەخوێندرێتەوە کە هاوپەیمانیەکی دروست کردبێت لەگەڵ مالیکی لە عیڕاقدا و ئەسەد لە سوریا و حزبولای لوبنان کە بە پێی سەرچاوەکان هزاران سەربازیان لەم ڕوژانەدا گواستوتەوە بو سنورەکانی عیڕاق ،سوریا تاکو ێیستا دیارنیە ئامانجی سەرەکیان چیە و بو چ مەبەستێک ئەم هێزانە لەم شوێنانەدا کو دەکەنەوە بەڵام بە دیتنی خوم ئەمەش سیناریویێکی تر بێت دژی ڕیفڕاندومی سەربەخویی باشوری کوردستان چونکە ئێران بەم هەنگاوانەی باشوری کوردستان قەلس بووە و بە ڕاشکاوی دژایەتی پڕوژەی سەربەخویی کوردستان دەکات بەڵام تو بڵێی باشوری کوردستان ئەوەندە پارویێکی ئاسان بێت تاران و هاوپەیمانەکانیان بتوانن بە ئاسانی قوت بدەن یان ئەوە یاری کردنە بە ئاگرێک کە هەمو ناوجەکە لە ئاراستەی ئاسایی دەباتە دەرەوە و ناوچەکە نقوم دەکات لە نێو ئەو یاری کردنەی کە ێیران بە ئاگر دەیکات و لەوانەیە لە کوتاییشدا زەرەرمەندی یێکەم هەر خودی تاران بێت چۆنکە هەمیشە سیستەمێک هەیە لە جیهاندا .جیهان بە گوێرەی بەرژەوەندییەکانی خوی بە ڕێوە دەبات وئەوانەی شەڕی بە وەکالەت بو ئەم لاو و ئەولا دەکەن تەنها جێبەجێکارن و مانەوەی خویان لە شەڕی بە وەکالەت بو لایەنێک لە لایەنەکان دا دەبیننەوە .

گۆڕانکاریەکانی ڕوژهەڵاتی ناوەڕاست بویتە زەرورەتێکی حەتمی و سیستەمی جیهانی گەیشتوتە ئەم قەناعەتە کە دەبێ نەخشەی سیاسی وجوگرافی ناوچەکە بگۆڕدرێت و سەر لەنوێ دابڕێژڕێتەوە ئەمەش وادەکات دەوڵەتی نوێ سەر هەڵ بدەن و یەکێک لەو دەوڵەتانە ی کە دروست دەبێت باشوری کوردستانە


،دەوڵەتێکی شارستانی ،دیموکراسی بە هێز کە سەد ساڵە ئەم مافە لە گەلی کوردستان زەوت کراوە لە ناوچەکەدا و ێیران هەمیشە لە هەمو قوناغەکاندا ڕۆڵێکی سەرەکی بینیوە لە دژی ئەم ئامانجەی گەلی کوردستان و ڕێگر بووە لە بەرپا بوونی دەوڵەتی کوردستان و لە کوماری کوردستانەوە بگرە لە ساڵی ۱۹٤٥ز هەتا کوێیستاش بەردەوامە لەسەر ئەم سیاسەتەی خوی سەرەڕای ئەوەی کە لە دوای ساڵی ۱۹۷۹ ز وەرجەرخانێکی سیاسیش بەسەر ئەم وڵاتە داهات
بەڵام لە دوژمنایەتی کردنی ئامانجی گەلی کوردستان لە هەر کوێییەک بێت بەردەوامە .


تاران ئەگەر جارێک ترسی هەبێت لە دروست بوونی دەوڵەتی باشوری کوردستان بەو پێیەی کە کاریگەری دەکاتە سەر ڕوژهەڵاتی کوردستان بەڵام دەجاریش ترسی لە چێبونی دووڵەتێکی دیموکراسی کوردستانی هەیە کە هاوسنورە لە گەڵیدا چونکە دەستەڵاتی ئەم وڵاتە دەستەڵاتێکی تاکڕەوانەیە و دژی کولتوری دیموکراسیە وبیری شمولیش هەڵگری جورە ئەقڵێکی سیاسیە هەرگیز ناتوانێت گەل یان نەتەوەی غەیری خوی نەک هەر قەبوڵ بکات بەڵکو هەوڵی سڕینەوە یان تواندنەوەی ئەوانی تر دەدات لەنێو بوتەی خویدا وە ئەوەی ئەمڕو ێێمە دەیبینین ڕێک ئەوەیە کە لە سیاسەتی زورێک لە وڵاتانی ناوچەکە و بە تایبەت کوماری ئیسلامی ێیران دا ڕەنگی داوەتەوە .


بویە لە کوتایی ئەم وتارەم دا دەڵێم پێویستە سەرکردایەتی سیاسی باشوری کوردستان بە چاوێکی گوماناوی و هەڕەشە ئامێز سەیری ئەم جموجوڵەی ئەم جارە بکەن سەبارەت بە هینانی ئەو هێزە زورەی بو سەر سنورەکانی سوریا و عیڕاق چونکە پێدەچێت ئەم سیناریویە ش هەمان سیناریوی ساڵی ۲۰۱٤ ز بێت بەڵام بە شێوازێکی تر و مەبەستی سەرەکیان لە باربردنی پڕوژەی سەربەخویی باشوری کوردستان بێت.