كورد ،بە هەستیارترین و چارەنووسسازترین و مێژووترین كات هەژمار دەكرێت بۆ بریاردان لە سەر مافی چارەی خۆنووسینەوە .ئەم قۆناغە كە بە هەوڵی دڵسۆزان و تێكۆشەرانی میللەتەكەمان و سەرۆك مسعود بارزانی و دەستكەوتە گرنگ و گەورەكانی حكومەتی كوردستان تێگەیشتنێكی تازەی نێودەوڵەتی بۆ چۆنێتیی پرسی كورد گەڵاڵە كردووە، هەروەها رۆڵی هەرێمی كوردستانیشی چ لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و چ لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی چەسپاندووە.پرۆسەی سیاسی لە هەرێمی كوردستان رووبەڕووی دڕندەترین هێرش بۆتەوە كە هێزگەلی ئیقلیمی هەندێ لایەنی بەڕێوەدەبەن، لە زۆربەی لایەنەكانی دیكەش بەداخەوە لایەنی كوردین كە بە تەواوی گوێ بە گرنگی و چۆنێتی قۆناغی مێژوویی نادەن كە لە ئێستادا هەرێمی كوردستانی پێیدا تێپەڕدەبێت، ئەمانە نایانەوێت بەشداری بكەن لە لەئەستۆگرتنی بارگرانیی ئەم قۆناغە. دواسیناریۆش كە ئەم لایەنانە لە پەرلەمانی كوردستان خستیانەڕوو هەڵوێستێكی هەلپەرستانەی نابەرپرسانە بوو بە كێشە وناكۆكی لە پێناو پەكخستنی پەرلەمانی كوردستان. لە قۆناغێكدا كە بە ناسكترین و گرنگترین قۆناغ دەژمێردرێت كە گەلەكەمان پێیدا تێپەڕدەبێت، كە هیواخوازە ئەنجامی باشی بەرەو سەربەخۆبوونی لێبكەوێتەوە.ئێمە لە قۆناغێكی مێژووییداین، ئەوەی لە هەموو شت زیاتر پێویستە پارێزگاریكردنە لە سەربەخۆیی بڕیاری كوردییە، بەتایبەتیش لەو پرسانەی كە ناوخۆیین و بەردی بناغەی یەكەمی دەوڵەتی كوردستانن كە خەونی هەموو هاووڵاتییەكی كورد و كوردستانییە. بەڵام جێی داخە لە جیاتی ئەوەی هەموو توانا و هەوڵەكان بە ئاراستەی ئامانجە پیرۆزەكان بێت، دەبینین هەندێ هێزی سیاسی هەوڵدەدەن پرۆسەی سیاسی بۆ دواوە بگەڕێننەوە، هەوڵیش دەدەن نانەوەی ئاژاوەی ساختەی سیاسی بخرێتە پێشەوەی پرسەكانی سەر گۆڕەپانی سیاسی لەسەر حیسابی بەرژەوەندییەكانی ستراتیژیی گەلی كورد. كەسایەتی‮ ‬سەرۆك بارزانی‮ ‬توانای‮ ‬ئەوەی‮ ‬هەیە كە زۆرینەی‮ ‬خەڵكی‮ ‬كوردستان لە دەوری‮ ‬ئەو بەرنامە نەتەوەییە كۆ بكاتەوە كە گەلی‮ ‬كورد ساڵەهای‮ ‬ساڵە فرمێسك و خوێنی‮ ‬بۆ دەڕێژێ‮. ‬لەبەر ئەوەی‮ ‬بەڕێزیان كەسێكی‮ ‬نەگۆڕە لەسەر پرسە نەتەوەییەكان،‮ ‬ئەمەش خۆی‮ ‬لە خۆیدا مەرجێكی‮ ‬گرنگ و پێویستی‮ ‬سەركردایەتیكردنی‮ ‬راستەقینەیە‮. ‬لەبەرئەوەی‮ ‬كەسی‮ ‬یەكەم دەبێت لە هەرێمی‮ ‬كوردستان لە هەموو روویەكەوە نوێنەرایەتی‮ ‬ئەو هەرێمە بكات و ئاراستەی‮ ‬خەبات و تێكۆشانی‮ ‬بۆ ئاییندەیەكی‮ ‬گەشی‮ ‬ئەم هەرێمە بێت..
عێراقێك بە نووری مالیكی و عیبادیشەوە نە باوەریان بە ماف و نە بەدەستوور هەبێت چۆن روویان دێت باسی دەستوور بكەن ، یان ب چ روویەكەوە باس لە نایاسایی بوونی ریفراندۆم ی میللەتی كورد دەكەن . لە بنەرٍەتدا ریفراندۆم مافێكی بنچینه‌ییی و یاساییی گه‌لانه‌ و له‌ ده‌ستووری عێراقیش به‌ ئاشكراییی ئه‌و پرسه‌ هاتووه‌.ئه‌وه‌تا له‌ ده‌ستووری عێراق به‌شێوه‌یه‌كی ڕاسته‌وخۆ باسی مافی چاره‌نووس ده‌كات. هه‌روه‌ها له‌ مادده‌ی 8یش عێراق پابه‌ند ده‌كات به‌ پابه‌ندبوون و رێككه‌وتننامه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان، كه‌ مافی چاره‌نووسی گه‌لی كورد، وه‌ك یه‌كێك له‌ مافه‌كانی چاره‌نووس هه‌ژمار ده‌كرێت. ئه‌مه‌ جگه‌ له‌ كۆمه‌ڵێك مادده‌ له‌ میساقی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان، به‌تایبه‌ت مادده‌ی "56" كه‌ وڵاتانی ئه‌ندام له‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان، ناچار ده‌كات به‌ داننان به‌ مافی چاره‌نووسی گه‌لانی وڵاته‌كه‌یان، كه‌ عێراقیش یه‌كێكه‌ له‌ ئه‌ندامانی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان.
كه‌واته‌ به‌پێی گشت پێوه‌ره‌ یاساییه‌كان، مافی ریفراندۆم، كه‌ مافی چاره‌نووسی گه‌لانی كوردستانه‌، مافێكی یاساییی و ده‌ستوورییه‌. كه‌س ناتوانێت پێچه‌وانه‌ی ئه‌مه‌ به‌ڵگه‌ بهێنێته‌وه‌.
له‌ رووی سیاسیشه‌وه‌، ریفراندۆم و وڵاتی سه‌ربه‌خۆ ئامانج و ئاواتی چه‌ندین ساڵه‌ی میلله‌تی كورد و سه‌ركردایه‌تیی و شۆڕشه‌كانی بووه‌.
شه‌مه‌نده‌فه‌ری ریفراندۆم نزیك بۆته‌وه‌، ئیدی هیچ بیانوویه‌ك بۆ جێبه‌جێ بوونی نه‌ماوه‌ته‌وه‌ و ده‌بێت له‌كۆتاییی خاڵی هاوبه‌ش و تێگه‌یشتنی هه‌مووان بێت، به‌ده‌ر له‌ جیاوازییی و ململانێی و كێبڕكێ حزبییه‌كان.
ئه‌وانه‌ی بۆ ریفراندۆم هه‌وڵ ده‌ده‌ن و ده‌یانه‌وێت له‌كۆتاییی چاره‌نووسی میلله‌ته‌كه‌مانی پێوه‌ دیاری بكه‌ن و بگه‌ینه‌ قۆناخی سه‌ربه‌خۆییی، زۆر زیاتر ده‌بن له‌ ژماره‌ی ئه‌وانه‌ی كه‌ وه‌ك پێویست هه‌وڵ ناده‌ن، یا خوانه‌خواسته‌ دژایه‌تی ده‌كه‌ن.
هیوادارم له‌ ماوه‌ی داهاتوو، هه‌مووان له‌ وێستگه‌كانی ده‌نگدان یه‌كتری له‌ باوه‌ش بگرین و به‌ ده‌نگی به‌ڵێ بۆ ریفراندۆم به‌ یه‌كجاری بۆ ئاڵا و میلله‌ت و خاك و خوێن ئاشت بینه‌وه‌.
خەبات و قوربانیدانی دوێنی و ئەمرٍۆمان بۆ گەیشتن بوو بەو رۆژەی كە بڕیار لە سەر چارەنووس و ئایندەی خۆمان بدەین و لە ژێردەستی و بێ‌ دەوڵەتیی رزگارمان بێت.هەر بۆیە ئەركی‮ ‬نیشتیمانی‮ ‬و نەتەوەیی هەر تاكێكی كوردە كە ریفراندۆم بە مافی رەوای ‮ ‬خۆیان بزانن كەپشگیری‮ ‬لەسەربەخۆیی‮ ‬كوردستان بكەن و25‮ ‬ئەیلول بكەینە‮ ‬ڕۆژی‮ ‬هەموودەنگ وڕەنگەكان وبچین بەرەوسندوقی‮ ‬دەنگدان وبۆسەربەخۆیی‮ ‬كوردستان بەبەلێ دەنگ بدەین بۆئاسودەكردنی‮ ‬گیانی‮ ‬شەهیدەكانمان ودووبارەنەبوونەوەی‮ ‬ئەنفال وكیمیاباران وخاپووركردنی‮ ‬ناوچەكانمان و جینۆسایت‮. ‬وەبەجیهان بڵێین ئیمەش وەك هەرمیللەتێكی‮ ‬سەر ئەم زەمینە حەزەكەین بەئاشتی‮ ‬وئازادی‮ ‬بژین وخاوەن كیان و دەولەتی‮ ‬خۆمان بین،‮ ‬چونكە ئیمەی‮ ‬كوردلەوەتەی‮ ‬هەین لەلایەن‮ ‬ڕژیمە‮ ‬یەك لەداوی‮ ‬یەكەكانی‮ ‬عێراق و بەبەر چاوی‮ ‬جیهانەوە‮ ‬غەدر و نەهامەتی‮ ‬زوریان بەسەرهیناوین تەنیا لەبەرناسنامەی‮ ‬كوردبوونمان هەوڵی‮ ‬لەناوبردنمان دراوە بۆیە ئیتر كاتی‮ ‬ئەوەیە دەوڵەتێك بۆ خۆمان دروست بكەین،‮ ‬وەك چەترێك بێت بۆ هەموو ئاین و ئاینزا و نەتەوەكانی‮ ‬كوردستان،‮ ‬لەگەڵ عێراقیش‮ ‬ببینە دوو دراوسئێی‮ ‬باش،‮ ‬چونكە زۆربەی‮ ‬ڕێگاكانمان لەگەڵیان تاقی‮ ‬كردەوە نەگەیشتین بەهیچ ئەنجامێك وهیچ خیروخۆشیمان لەگەڵ عێراقی‮ ‬بەناویەكگرتوونەبینی،‮ ‬هەربۆیە وەك دواڕێگا بۆ‮ ‬ڕزگاربوونی‮ ‬خەڵكی‮ ‬كوردستان لەژێردەستەیی‮ ‬و دووبارە نەبوونەوەی‮ ‬ئەو نەهامەتیانەی‮ ‬لەڕابردووبەسەرمان هاتوون،‮ ‬سەركردایەتی‮ ‬سیاسی‮ ‬كورد بڕیاری‮ ‬گشتپرسی‮ ‬داو وەك دواچارەسەر،‮ ‬ئەوەی‮ ‬لەسەرشانی‮ ‬كوردستانیانیش پیویستە پشگیروپاڵپشتی‮ ‬ئەم بریاری‮ ‬گشت پرسیەبن وبەگوروتینی‮ ‬كوردانە ونیشتمانیانە پشتیوانی‮ ‬لێبكەن،‮ ‬چونكە ئەم پرسە پرسیكی‮ ‬نیشتیمانیە و پرسی‮ ‬حزبیك‮ ‬یان شەخسیك نی‮ ‬یە،‮ ‬بەڵكو پەیوەستەبەهەموو خەڵكی‮ ‬كوردستان و پێوستە بە دڵ گیان دەستكەوتەكان بپارێزن و بە هەموو هەست و سۆزە و بە دەنگی " بەڵی"، داگیركەران و كۆیلەكانیان بۆ هەتا هەتایە بێ‌ ئۆمید بكەن .