پێش رووخانی رژێمی بەعس لە ساڵی 2003 هەرێمی كوردستان خاوەنی دامودەزگای ئیداری و تەشریعی و ئەمنی و سەربازی و تەنانەت دارایی و نەختینەیی خۆی بوو، تەنیا ئەو ناوچە كوردییانەی كە لەژێر دەسەڵاتی بەعسدا بوون، لەژێر گوشاری تەرحیل و تەعریبدا بوون، بە رووخانی ئەو رژێمە دیكتاتۆرییە هەموومان ئەو خواست و ئومێدەمان هەبوو كە دووبارە عێراقێكی نوێ بونیاد بنرێتەوە و عێراقێكی فیدڕاڵیی راستەقینە بێت و خاوەنی بنەماكانی دیموكراتییەت و فرەلایەنی و نەتەوەیی بێت، گەلی كوردیش لەچوارچێوەی ئەو وڵاتە مۆدێرنەدا هەست بە هاووڵاتیبوونی خۆی بكات و كەرامەتی پارێزراو بێت، ئەو هاووڵاتیبوونەی لە هەموو مێژووی عێراقدا بۆ نەتەوەی كورد بوونی نەبووە، بەڵام هەر زوو عەقڵییەتی مەركەزی و بڕینی رزقی گەلی كوردستان و پشتگوێخستنی مافە نەتەوەییەكانی دەركەوت و ماددەی 140ی دەستوور لەژێر پێ نرا، تەنانەت عێراق نەك تەنیا بۆ كورد بووە دوژمن، بەڵكو بۆ هەموو پێكهاتەكانی تری عەرەبی سوننە و توركمان و مەسیحی و سائیبە و كلدانی و ئاشووری بووە گۆڕستان، بەمەش عێراق گرنگترین ئەو مەرجانەی لەدەست دا كە بۆ لكاندنی كوردستان بەو وڵاتەوە دانرابوون، ئەویش بریتی بوو لە هاوبەشی لە نیشتمان و ماف و ئابووری و سیاسی و سەربازی، تەنانەت هەر زوو شیعەكان و ئێران كاریان بۆ ئەوە كرد هەموو جومگەكانی دەسەڵاتی تەشریعی و حكوومی و ئابووری لەجارانی بەعس مەركەزیتر بێت و بخرێتە ژێر ركێڤی خۆیانەوە، ئەمەش هەمووی لەژێر فەرمان و پیلانی وڵاتی ئێران و دامەزراوە مەزهەبییەكان بەڕێوەدەچوو، تا گەمارۆی ئابووری و بڕینی بودجەو مووچەی خەڵكی كوردستانی هاتەسەر. بە رادەیەك ویستی مەزهەبی شیعەگەری فراوان بووە، عەرەبی سوننەش دەستبەرداری قەومچێتی بوو، ئەوە بوو داوای هەرێمێكی فیدڕاڵی سەربەخۆی كرد.
ئێمەی كوردانی ئێزیدی جگە لەتاڵان و قاتوقڕی و سڕینەوەی ناسنامە كوردییەكەمان و كوشتن و رفاندنی كوردی ئێزیدی لەدەشتی نەینەواو شاری موسڵ هیچی ترمان لەو عێراقە دەست نەكەوتووە. هەر كەس و لایەنێك سەردانی ناوچەكانی كوردی ئێزیدی بكات، بە تەواوەتی بۆی روون دەبێتەوە كە چۆن ئەو ناوچانە پشتگوێ خراون و تەعریب كراون، هەربۆیە ئێمەی كوردی ئێزیدی دووجار زیاتر لە كوردانی دیكە ریفراندۆم و سەربەخۆیی بە گرنگ دەزانین و ئاواتەخوازین ناوچەكانمان بەتەواوەتی لە رووی ئیداری و حوكمڕانییەوە بگەڕێتەوە سەر هەرێمی كوردستان و ناوچەیەكی ( كورد- ئاشووری – كلدان – سریان – عەرەب) دابمەزرێت كە لە رووی ئایینزاییەوە خاوەنی كۆنترین ئایینەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە (ئێزیدی و مەسیحی) ئەو ناوچانە كە لە رووی پێكهاتەو ئایینزاییەوە تەنیا دەتوانن لەگەڵ هەرێمی كوردستان بژین، ئەو هەرێمەی بووەتە ناسنامەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە پێكەوەژیان و لێبوردەیی، بە رادەیەك ئێستا عەرەبە سوننەكانیش كە لێیان قەوماوە، لەترسی كوشتن و رفاندنی ئافرەتەكانیان و تۆڵەسەندنەوەی حەشدی شەعبی روویان لە كوردستان كردووە. راستە قەیرانی دارایی وەكو دەرئەنجامێكی گەمارۆی ئابووری لەسەر دەستی مالیكی و عەبادی، زیانی بە دۆخی بژێوی ژیانی هاووڵاتیان گەیاندووە و ئاستی خزمەتگوزارییەكان دابەزیوەتە خوارەوە، بەڵام تاكە پێگەو مەنزڵگە بۆ پێكەوەژیان و لێبووردەیی و ئارامی، تەنیا لە هەرێمی كوردستاندا بەدی دەكرێت، ئەو هەرێمەی بە دنیای نیشان دا كە رۆڵەكانی چ قارەمانێتی و ئازایەتییەكیان نیشان دا لە تێكشكاندنی داعش و گەڕانەوەی ناوچە كوردنشینەكان و پاراستنی سنوورەكانی كوردستان، ئەمەش بێ زیان نەبوو، چونكە كۆمەڵكوژیی كوردانی ئێزیدی و رفاندنی كچ و ژن و تاڵانكردنی ماڵ و موڵكی كوردی ئێزیدی و شەهیدبوونی 1800 پێشمەرگەو سەدان برینداری لێكەوتەوە، ئەوەش تەنیا بە ریفراندۆم و راگەیاندنی دەوڵەتی كوردستان ساڕێژ دەبێت. ئەو دەوڵەتەی كە لە رۆژی 25/9/2017 بە هەموو جیهان دەڵێت چیتر گەلێك كۆمەڵكوژ كرابێت، ئامادە نییە لەناو ئەو عێراقە بمێنێتەوە كە جگە لە بڕینی رزق و تێكدانی ئابوورییەكەی تەماع لە نامووس و كەرامەتی هاووڵاتیەكانیشی دەكات تەنیا بۆ رازیبوونی دڵی وڵاتانی ناوچەكە، بۆیە لەو رۆژەدا ئێمەی دانیشتووانی ناوچە ئازادكراوەكان، دووجار دەنگ دەدەین دەنگێك بە بەڵێ بۆ سەربەخۆیی نیشتمان و شەكاندنەوەی ئاڵای پیرۆزی كوردستان، دەنگێك بە نەخێر بۆ عێراقێكی مەزهەبی و داگیركاری كوردستان. كاتی ئەوە هاتووە ئەمجارە چاوەڕوانی ویستی داگیركارانەی وڵاتانی دوژمنی كوردستان نەبین و ئەوان بەناچاری گوێبیستی دەنگی ئێمە بن و هاوپەیمانەكانمان پاڵپشتیمان بكەن لەپێناو دوورخستنەوەی شەڕێكی تائیفی و رێگاگرتن لە كۆمەڵكوژییەكی دیكەی كورد، چونكە ئێستا چونكە كوردستان بۆتە وڵاتێكی ئەمری واقیع لەناوچەكەدا خاوەنی سەروەری و سنوورو هێزو سەركردەی كاریزمای خۆیەتی و ئێمە تەنیا پێویستیمان بە پاڵپشتیی هاوپەیمانەكان هەیە.