خویایە پشتی سەرهلدانا سالا 1991 و ئەنجامدانا هەلبژارتنان لسالا 1992 و دانانا پەرلەمانی و دروست بونا ئێكەم كابینا حكومەتا هەرێما كوردستانێ‌ و هەر لوی دەمی بەرێ‌ بنیاتی بو دروستبونا كیانەكێ‌ كوردی هاتە دانان كو لپاشەروژێ‌ كار لسەر بێتە كرن و حكومەتا هەرێمێ‌ شیا چەندین ئامارا و رێژا لبەر دەستێ‌ خو كومبكەت لسەر سامانن سروشتی و رێ‌ و رێژا ئاڤێ‌ و ریژەكا زورا عەرێ‌ كشتوكالی و هەر ئەڤە بو وەكری كو وەلاتێن دەوروبەر بەردەوام پیلانا بگێرن و نە هێلا هەرێم ئارامیێ‌ بخوڤە ببینیت داكو كار لسەر ڤێ‌ چەندێ‌ نەكەت وچونكی هەرێما كوردستانێ‌ یا دانپێدانكری نەبو لەورا پەیوەندیت زوربەیی وەلاتان برێیا رێكخراوێن خیرخوازی بو و برێیا كەنالین ئەمنی و سەربازی و ئەف بارودوخە هوسا ما تا روخیانا رێژیما بەعس لسالا 2003 .
لمەها 4 لسالا 2003 رێژێما بەعس لسەر دەستهەلاتا عیراقێ‌ هاتە لادان و عیراق ژ دكتاتوریەتەكا مازن هاتە ئازادكرن و كورد بهێز چونە بەغدا و كار بو بنیاتدانا دەولەتەكا نوی كر كو سیستەمێ‌ وێ‌ فیدرالی بیت و شیان زورەك ژ داخازی و دیتنیت خو د دەستورێ‌ عیراقێدا ب چەسپینن ئەوێ‌ لسالا 2005 هاتیە دانان و پەسەندكرن و هەر ئێكسەر حكومەتا هەرێمێ‌ و دەستهەلاتا كوردستانێ‌ كار لسەر دابینكرنا ژێرخانەكا ئابوری یا بهێز كر و ئەو ئامار و ژمارێت لبەر دەست هەین ئیخستنە د گونگریت ئابوری یت جیهانێدا و شیان رەزامەندیا چەندین كومپانیا وەرگرن كو وەبەرهێنانێ‌ لهەرێمێ‌ بكەن.
پەرلەمانێ‌ كوردستانێ‌ لسالا 2006 یاسا ژمارە (4) یاوەبەرهێنانێ‌ و لسالا 2007 یاسا ژمارە 22 یا نەفت و گازا هەرێمی پەسەندكرن و هەر زوی حكومەتا هەرێمێ‌ ئەو یاسا جێبەحێكرن و رێ‌ بەرامبەر كومپانێیت مازنن جیهانێ‌ ڤەكر كو وەبەرهێنانێ‌ بكەن و تایبەت د كەرتێ‌ نەفت و گازێدا.و دهەمان دەمدا حكومەتا عیراقێ‌ ئەف پێنگاڤە ب مەترسی زانی لسەر خو ولوی دەمی تا ئەڤرو بەردەوام كێشە و گرفت بو حكومەتا هەرێمێ‌ چێكرینە لێ‌ ئەف چەندە نە بو رێگر كو كومپانی نە هێن و دڤی كەرتێ‌ گرنگدا كارنەكەن و حكومەت شیایە تا ئەڤرو 55 گرێبەستا دگەل 28 كومپانییت جودا جودا ئیمزا بكەت و روژ بو روژێ‌ پێشبینیت كەرتێ‌ نەفت و گازێ‌ لهەرێمێ‌ بەرەب زێدەبونێ‌ ڤە نە و هندەك پێشبینی خویادكەن كو یەدەكێ‌ هەرێمێ‌ ژ (60 تا 100) ملیار بەرمیلن گازێنە و یە دەكێ‌ غازا هەرێمی 3% ژ یەدەكێ‌ جیهانێ‌ پێك دئینیت .
حكومەتا عیراقێ‌ ل دژایتكرنا خو بو سیاسەتا هەرێمێ‌ یانەفت و گازێ‌ نە راوستیا و لدەست پێكا سالا 2014 حكومەتا عیراقێ‌ ب فەرمانا مالیكی بودجە و موچێن هەرێمێ‌ برین و وەك فشارەك سەر حكومەتا هەرێمێ‌ بكارئینا كو نەچاركەت خو رادەستی بەغدا بكەت بەلێ‌ بەروڤاژی پیشبینیت بەغدا حكومەتا هەرێمێ‌ پشت بەستن ب وێ‌ ژێرخانا هاتیە دانان و بوریا گازێ‌ ئەوا هاتیە راكێشان بو بەندەرێ‌ جیهان لتوركیا سەربەخویا ئابوری راگەهاند و بەرامبەر هەمی گرفت و قەیرانا راوستیا و شیا سەركەفتنیت مازن بو گەلێ‌ كورد بدەست بێخیت و ببیتە ژمارەكا هەرا مازن و بهێز د نەخشێ‌ وزەیا جیهانیدا .
هەر ئەف سیاسەتە بویە كو سەركردایەتیا كوردی لهەرێما كوردستانێ‌ پشت بەستنەكا مازن لسەر كری و بریا ئەنجامدانا ریفراندومێ‌ لهەرێمێ‌ دەركری كو بریارە ل (25-9-2017) بێتە ئەنجامدان و پێنگاڤێن مازن بەرف سەربەخویا سیاسی بهاڤێژن و وەلاتێن زلهێزێن جیهانێ‌ نەچاركەن بو پاراستنا بەرژەوەندیت خو بهەمی رەنگا پشتەڤانیا كوردان بكەن .
لەورا د بیژین بریارا سەربەخویا ئابوری ڤەكرنا دەرگەهێن گرتی بو بەرامبەر سەربەخویا سیاسی و فەرە بزانین كو نوكە ئەركێ‌ هەرە مازن و میژوویی بو هاولاتیێن كوردستانێ‌ ڤەدگەریت كو بهەمی رەنگا كاربكەن بو سەرئێخستنا پروسا ریفراندومێ‌ و راگەهاندنا سەربەخویێ‌ و قورتالكرنا دوزا كوردی ژ قەیدا وەلاتێن داگیركەر.