نەتەوەی كورد بە درێژایی مێژوو چەندین دەرفەتی بۆ هاتۆتە پێشەوە ، دەكرێت ئاماژە پەیمانی سیڤەری س1920 بوو كە تیایدا كورد دەبێتە خاوەنی دەوڵەتی خۆی لە پاش ساڵێك خۆبەڕێوەبردن، كه‌چی له رێگه‌ی پەیماننامەی لۆزانەوە لە ساڵی 1923 ئه‌و خه‌ونه‌ی گه‌لی كوردستان نه‌هاته‌دی، پاشان چەندین هەلی دیكە هاتنە پێشەوە لەوانە لە ڕاپەڕینی ساڵی 1991 و لە رووخانی رژێمی بەعس لە 2003 كەچی نەمانتوانی سوود لەم دەرفەتە زێڕینانە ببینین. كۆسپه‌كانی به‌رده‌م سه‌ربه‌خۆییی كوردستان هۆكارگه‌لێك هه‌ن له‌وانه هۆكاری ناوخۆیی و ئه‌قلیمی و نێوده‌وڵه‌تی، به‌ڵام ترسناكترینیان ناوخۆیه. ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆیش گوزه‌ر ده‌كات به‌هۆی ناته‌بایی و كۆكنه‌بوونی لایه‌نه‌كان له‌سه‌ر پرسی ریفراندۆم و سه‌ربه‌خۆییی كوردستان، گه‌وره‌ترین به‌رپرسیاره‌تیی میژوویی ده‌كه‌وێته سه‌ر لایه‌نه‌كان، مێژوو ره‌حمیان پێناكات، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كۆسپ دروستكردن بۆ سه‌ربه‌خۆییی كوردستان، رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی ئیراده‌ی گه‌لی كوردستانه كه له ریفراندۆمی پێشوو له 98% ده‌نگیان به به‌ڵی بۆ سه‌ربه‌خۆییدا. ئه‌مریكا بۆ سه‌ربه‌خۆییی كوردستان رێگر نییه ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ قسه‌ی له‌سه‌ر ده‌كرێ ئایا ئه‌مه‌ریكا رێگره به‌رامبه‌ر سه‌ربه‌خۆییی كوردستان؟ له ماوه‌ی ئیداره‌ی ئۆبامادا، سه‌رۆكایه‌تیی ئه‌مریكا هیچ كاتێك دژایه‌تیی ئیراده‌ی گه‌لی كوردستانی نه‌كردووه، ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌شی به ئاشكرا له‌به‌ر به‌رژه‌وه‌ندی له‌گه‌ڵ وڵاتان ده‌رنه‌بڕیبێت، به‌ڵام ئێستا دوای هه‌ڵبژاردنی تره‌مپ سیاسه‌تی ئه‌مریكا به‌تایبه‌ت له‌سه‌ر ئاستی ده‌ره‌وه گۆڕانكاری به‌سه‌ردا دێ و ئیداره‌ی نوێ، كورد باش ده‌ناسن، به خوێندنه‌وه‌ی ره‌هه‌نده سیاسییه‌كان تره‌مپ دژایه‌تیی سه‌ربه‌خۆییی كوردستان ناكات. به‌ڵگه‌ش بۆ ئه‌مه جه‌نه‌رال فلێن، كاندیدی راوێژكاری ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی ئه‌مه‌ریكایه و به‌رده‌وام له‌لایه‌ن تره‌مپه‌وه راوێژی پێده‌كرێ و ئه‌ویش دووپاتی كردۆ‌ته‌وه كه پێویسته كوردستان سه‌ربه‌خۆ بێت". سه‌ربه‌خۆییی كوردستان سه‌قامگیریی ناوچه‌كه ده‌پارێزێ له وه‌ڵامی ئه‌وانه‌شدا كه ده‌ڵێن سه‌ربه‌خۆییی كوردستان ده‌بێته هۆی ناسه‌قامگیریی ناوچه‌كه، به پێچه‌وانه‌وه هۆكارێك ده‌بێ بۆ سه‌قامگیری و پاراستنی ئاسایشی ناوچه‌كه، به‌هۆی ئه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی كوردستان هه‌موو كات دژایه‌تیی تیرۆری كردووه و هۆكارێك بووه بۆ ئاشتی و پێكه‌وه‌ژیانی سه‌رجه‌م نه‌ته‌وه و ئایینه‌كان، بۆیه ئێستا توركیا و ئێرانیش گه‌یشتونه‌ته ئه‌و بڕوایه‌ی كوردستان ده‌وڵه‌ت بێ باشتره بۆ سه‌قامگیریی ناوچه‌كه. ئێستا باشترین ده‌رفه‌ته بۆ سه‌ربه‌خۆییی كوردستان ئێستا باشترین ده‌رفه‌ته بۆ راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆیی و هیچ كاتێك وه‌كو ئێستا نه‌بووه، ته‌نها پێویستی به ویستێكی به‌هێزه بۆ گرتنه‌به‌ری ئه‌و رێگه‌یه. مێژووی عێراق له سه‌ره‌تای دروستبوونیه‌وه تاوه‌كو ئێستا، پڕه له داپڵۆسینی گه‌لی كوردستان و له چوارچێوه‌ی ئه‌م ده‌وڵه‌ته دروستكراوه، هیچ پێكهاته و نه‌ته‌وه‌یه‌ك به ئاسووده‌یی ناژیێت. بۆیه باشترین كار له‌به‌ریه‌ك هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی عێراقه بۆ سێ پارچه، هه‌روه‌ك چۆن ئه‌مریكاییه‌كان له‌رێگه‌ی پرۆژه‌كه‌ی بایدن عێراقیان بۆ سێ به‌ش دابه‌ش كردووه. پێشمه‌رگه فاكته‌ری سه‌ره‌كیی سه‌ربه‌خۆییی كوردستانه ده‌بێ ئه‌وه بزاینن پێشمه‌رگه فاكته‌ری سه‌ره‌كی سه‌ربه‌خۆییی كوردستانه و له‌سه‌ر ده‌ستی پێشمه‌رگه كوردستان ده‌بێته ده‌وڵه‌ت، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی پێشمه‌رگه ئێستا له ناوچه‌كه و له جیهان رۆڵی سه‌ره‌كی هه‌یه حیساب بۆكراوه. عێراقی شكستخواردوو ئه‌م وڵاته له بیسته‌كان به ناكاملی دروست بوو، هه‌موو میژووی خوێن و كوده‌تا و كوشتن و ئه‌نفال و كیمیابارانكردن و زه‌وتكردنی مافی نه‌ته‌وه‌كانه، بۆیه هه‌وڵدان بۆ هێشتنه‌وه‌ی عێراق به یه‌كپارچه‌یی هیچ كات سه‌ركه‌وتوو نابێ و، پێویست ناكات لایه‌نه سیاسییه‌كانی كوردستان، كاتی خۆیان به‌هێشتنه‌وه‌ی یه‌كپارچه‌یی عێراق به‌سه‌ر ببه‌ن، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له كۆتایی ئه‌و ده‌وڵه‌ته هه‌ر پارچه ده‌بێت و ده‌با ئه‌مڕۆ پارچه بێت له‌سبه‌ی باشتره. هەر پشتیوانی كردن لە بریاری ریفراندۆمی سەربەخۆیی كوردستان گەورەترین بەرپرسیارییەتی كورداتە و مێژووییە .
سەربەخۆیی ، ئەو مافەیە كە هەر گەلێكی خاوەن خاك و زمان و رٍەسەنەییەك لە هەموو بوارەكاندا دەتوانێت ببێتە خاوەنی و تاوان و دروستكردنی بۆمبی ئەتۆم و ئەنفاڵكردنی و جینۆسایدكردنی نەتەوەیەكی تر نییە ، وەك ئەوەی لە دژی میللەتی كورد ئەنجامدراو هەموو جیهان خۆی بێدەنگ كرد .ئێستەكە هەلێكی لەبار لەچنگدایە،دەرفەت لەلای هاوسێیكانی لەبارنیە،چونكە توركیا وئێران زۆرینەی خاكی كوردستانیان لەبەردەستە ئ ەوان ترسیان هێندە لەكوردی خۆیانە هێندە ترسیان لەڕیفرانۆدمی كورد نیە لەعێراقدا،بۆیە وتەبێژونوێنەركانی توركیاو ئێران بەجیاجیا دەڵێن: ئێمە لەگەڵ یەك پارچەی خاكی عێراقداین ئامۆژگاریمان دەكەن لەبەرژەوەندی كوردا نیە ئایە ئەوان، دەخەمی كوردیانە گەروایە باگرفت بۆكورد دروست نەكەن گەر ئەوان نەبن كێ دژی دەوڵەتی كوردییە.دەرفەت لەبارە بۆكورد بەهۆی جەنگی داعشەوە،كەئەمە وایكردووە كورد بەبێ دەوڵەت پێگەی دەوڵەتێكی بەهێزی هەبیت، ئێستاكە ئێمە دەتوانین گوێ بەهەڕەشەكانی وڵاتانی درواسێ نەدەین ودەوڵەت ڕابگەیەنین، ئێستاكە بارودۆخەكە جیاوازترە لەپێش كەوتنی سەدام وپێش كەوتنی نەینەوا تاسەدام حوسین مابوو سەختتربوو ئەو پرسە تا نەینەواش نەكەوت كورد لەوڕێگەیەوە دەرگای جیهانی بەڕوودا كرایەوە،بۆیە ستەم كردن لەكورد لەسەر ڕاپرسی ومافی خۆی شتێكی ئەستەمە ئێمە ئێستاكە دۆستی زلهێزەكانی جیهانین لەكاتێ خۆشیدا هەرزلهێزەكان خاكی ئێمەیان دابەشی سەرخۆیان كرد.كەواتە كورد نابێت چاوەڕێ ئەوە بێت كەس پێبڵێت هادەوڵەت دەبێت خۆی راپرسی بكات وبڕیار بدات وكاربكات زلهێزەكان دانی پیدا بنێن ودواتر نەتەوەیەكگرتووەكانیش جیهان لەئێستاكە شێواو ترنابێت تاكورد دەرفەتی سەرەبخۆی خۆی تێا وەربگرێـت. ئەوگەلانەی مافی سەربەخۆیان وەرگرتووە،هیچیان وەك كوردستەمی لەئاست نەكرا لەكاتێكدا كورد تەنها ویستوێتی وەك مرۆڤ بەزمانی خۆی بژێت كە وابێت بۆچی خراپەكورد دەوڵەتی هەبێت ئایە مەترسێكە ئەوەیە هاوسێكانمان توڕەدەبن ئێمە دەوڵەتمان هەبێت ونەبێت هەڵوێستی ئەم هاوسێیانەی كورد ئێستاكە نیە لەسەدان ساڵی ڕابردووهەروەك ئێستاكە وابووە بۆیە دەڵێم كەوتنی نەینەوا لەسەردەستی داعش وەك كەوتنی سەدامە لەسەردەستی هاوپیەمانان كەتێدا دەرفەتی بەدەوڵەت بوونمان لەدەستدا پێویستە ئیترنەهێڵین ئەم دەرفەت زێڕینانە لەچنگمان بچن ئەمێنێتەوە سەرئەوەی كورد صیبكات ،دەبێت حزبەكان خۆیان بكەنە قوربانی بۆگەل نەك گەل بكەنە قوربانی بۆ خۆیان چونكە دەوڵەت بەگەل كردنە قوربانی نایەتەبوون، بۆبەرژەوەندی حزبی نایەت بوون.بەڵی بۆ بەدەسهێنانی سەربەخۆیی كوردستان...
رێبوار حەمەلاو شوانی
