پێشمەرگەی كوردستان وئاسایشی نەتەوەیی كورد
د.نەسرەدین ئیبراهیم گۆلی*
پێشمەرگەیكوردستان،بریتیەلەتاكێكیكوردكەخۆبەخشانەئەركیپاراستنوبەرگریكردنینەتەوەیكوردیلەستۆگرتووە. ئەمتاكەكوردەنموونەیبەرزوسیمبۆلیبەرخودان،خۆڕاگری،خۆبەختكردن،كەرامەت،شەرەف،وجوامێریومێرخاسیوهەرووشەیەكیجوانیئەدەبیاتومێژوویمرۆڤایەتیە. خەباتینەپساوەوبێووچانیپێشمەرگەیكوردستانلەسەرەتاكانیسەدەیرابردوووتاوەكوئەمرۆهێمایپاكیوراستەقینەییزاتیئەمەكناسیئەمتاكەیەونیشانەیهێزییپۆڵاینیگەلیكوردوبڕواومتمانەبەبوونیخۆیومێژوویەكەیومافەڕەواكانی- ئەومافەسەرەتاییوساكارانەیكەبەناحەقلەلایەندوژمنانیەوەزەوتكراوەوگەلەپڕسەروەرەكەەمانیلێیبێبەشكردووە.
هەرلەمسۆنگەیەشەوە،ئەمڕۆولەسەدەیبیستویەكەمدائەركیپێشمەرگەیكوردستانقورستروقورستربووە. هەنگاونانوبزاڤینەتەوەكەمانلەپێناویەكگرتنویەكخستنیماڵیخۆیلەداهاتووداهاندەروفاكتەرێكەكەدەبێتەهۆكارێكبۆئەوەیپێشمەرگەیكوردستانبەهەناسەیەكینوێتر،وتێڕوانینێكیووردترووریاتر،وبوێرانەترلەجارانبەرەوداهاتوووئاسۆیەكەكیگەشترهەنگاوبنێتن.
پێداچوونێكبەمێژوویمرۆڤایەتیوشارستانیەت،دوێنێوئەمرۆ،ئەمڕاستیەمانبۆدەردەخاتنكەپاراستنیئاسایشوبەردەوامیژیانیهەرگەلونەتەوەیەكپەیوەستەیەكیراستەوخۆیهەیەلەگەلهێزیسەربازیئەمنەتەوەیە. لەوانەیە،لێرەدا،هەندێكەسرەخنەمانلێبگرنكەئەمرۆكە،سەدەیبیستویەك،سەدەیتەكنەلۆژیاوپێشكەوتنوگفتگۆینەتەوەكانە،وچیترهێزیسەربازیوجەنگیبەهەموجۆرەكانیەوەباویاننەماوە. بەڵامواقعیدنیاوژیانیسەردەمپێچەوانەیئەمهزروبیرەدەسەلمێنێوبەڵگەشبۆئەمقسەیەهەوڵوكوششوبزاڤیوڵاتەجیاجیاكانیدونیاوسەرقافیلەیهەمووانوڵاتەزلهێزەكانیوەكئەمەریكا،روسیا،وچینووڵاتانیتریدورونزیكوەكئیران،هندستان،پاكستان،كوریایباكوور،...هتدەكەبۆسەپاندنیهەیمەنەتیخۆیانوپاراستنیئاسایشینەتەوەییوبەرژەوەندیەكانیانرۆژلەدوایرۆژپەرەبەگەشەسەندنیهێزیلەشگەریخۆیانددەن،سەرباریئەوەیكەهەندێكیانلەمرووەوەزۆرپێشكەوتوون. وئەمبەڵگەیەبۆئەوەیەبزانینولەیادمانبیتنكەبایەخدانبەملایەنەلەهیچكاتوسەردەمێكدانەوەستاوە،بگرەبەردەاملەپەرەسەندندابووە،چونكەوەكزۆربەیئایینەكانوبەتایبەتئایینیپیرۆزیئیسلاموهەروەهازانایانیسایكۆلۆژیوكومەڵناسی،ئابووریئاماژەیپێدەدەنپاراستنیئاسایشیمرۆڤیەكێكەلەپێداویستیەهەرەگرنگوسەرەكیەكانیمرۆڤایەتیلەهەمووكاتوسەردەمێكدا.
گرنگیپێداویستیەكانیمرۆڤوەكبەشێكلەسروشتوواقعیژیانبابەتێكیحاشاهەڵنەگرە،وئەوەشخۆیلەكاریگەریئەمفاكتەرەلەسەررەفتاریمرۆڤوژیانیتاكیوكۆمەڵایەتی،ئابووری،رامیاری،....هتدولایەنەجیاجیاكانیژیانیدادەنوێنیتن،بەجۆرێككەرەفتاروكردارەكانیمرۆڤ،وخۆگونجاندنوشێوازیهەڵسوكەوتوژیانیرۆژانەیلەشوێنوهەڵوێستیجیاجیابۆرۆڵیكاریگەرانەیئەمفاكتەرەبەهێزەدەگەرێتەوە،وتەنانەتهەندێلایەنلەوبڕوایەدانزۆرلەكێشەوگیرگرفتەكانلەژیانیسەردەمیئەمرۆكەدابۆئەمبابەتەدەگەڕێنەوە(9:ل.16 ;7:ل.590 ;16:ل.348). سەرچاوەكانیجیاجیائاماژەبەگرنگیپێداویستیەكانوچۆنیەتیوچەندایەتیدابینكردنوتێركردنیدەدەن،تەنانەتدرێغیكردنلەمكارەكاریگەرینەرێنیدەبیتنلەسەرپێگەیاندنوگەشەكردنیكەسایەتیمرۆڤوهەروەهاكۆمەڵگابەشێوازیجۆراوجۆر،چونكەمرۆڤوەكلایەنگرانودامەزرێنەرەكانیتیۆریدەرفەت،بۆیدەچن،پێكهاتەیەكەلەكاریگەریەكانیجیاجیاولەوانەشئەودەلیڤەودەرفەتەیكەتیایددەژیتن،بەدورنیەوبەردەوامدەكەوێتەژێركاریگەریئەمفاكتەرە(15:ل. 134-139).
ژمارەیپێداویستیەكانیمرۆڤبێسنوورە،پێداویستیەكانیوەكپێداویستیەكانیجەستەییلەخورادنوخواردنەوەوسێكس،یانخۆشەویستی،ئاسایش،هاوكاریكردنیخەڵكی تر،خۆپاراستنلەژانوئازار،خۆدورخستنلەبێرێزی،رێكخستن،تێگەیشتن،یاریكردن،بەرگری،خۆپیشاندان،ڕاكێشانیڕیزوستایشیخەلكیتربۆلایخۆی،بینشوڕوانگە، ....تاد(18:ل.113-123)،بەشێكنلەمژمارەبێسنوورەیپێداویستیەكانیمرۆڤ.
خۆایگەورەومیهرەبانلەشوێنەجیاجیاكانیقورئانیپیرۆزئاماژەبەپێداویستیەكانیمرۆڤوگرنگیوكاریگەریانلەژیانیدادەداتن. ئەوەتالەسوورەیحجرات/10 باسلەروحیەتیبرایەتیلەنێوانموسلمانەكاندەكاتن،لەئالعمران/104 لەبارەیخێروخۆشیوخۆدوورخستنلەخراپەوشتەخراپەكان،ولەالمائدە/ 2 لەسەرچاكەوباشیوهاوكاریوبەشدارینەكردنلەكاریخراپەودوژمنكارانە،ولەالانسان/5 والاعراف/21 لەسەرتێركردنیپێداویستیەكانیسەرەتاییوەكخواردنوخواردنەوە،لەالنساءء/3-22،البقرە/22و221،الاحزاب/45 والروم/21 لەبارەیتێركردنیپێداویستیەكانیسێكسی،لەقریش/4،الانفال/46 و 61،الجمعە/10،تاها/132 والكهف/26 والبقرە/164 و 171،والانعام/151 بەشێوازیجۆراوجۆروجیاجیاوبەردەوامئاماژەیبەتێركردنپێداویستیەكانیمرۆڤدەداتنبەڕێگاییاساییولەچوارچێوەیشەرعودابونەریتەمرۆییەكان،ولەناوبازنەولەسنوریچاكەوراستیدا(1).
وەكروونوئاشكرایەمرۆڤوەكچۆنپێویستیبەتێركردنیپێداویستیەكانیجەستەییوەكخواردنوخواردنەوە،وپاراستنیخۆیلەنەخۆشیەكانیجەستەییوفیزیكی ...هتدهەیە،هەربەهەمانشێوەشپێویستیبەتێركردنودابینكردنیپێداویستیەكانیخۆیبۆهەبوونیئاسایشوئارامیژیانلەژینگەیدەوروبەر،بگرەلەئاژەڵەمەترسیدارورووداوەكانیسروشتیوەكبیڤەلەرزە،هەورەتریشقەوئاگروخەڵكانیترودوژمنەكانیەتی.
زانایبەناووبانگئابراهامماسلو* لەتیۆرییەبەناووبانگەكەیخۆیدالەسەرپێداویستیەكانیمرۆڤوەهابۆیدەچیتنكەمرۆڤلەروویتێركردنیپێداویستیەكانیەوەشێوازەكیڕیزبەندیكراویهەیەلەشێوەیهەرەمكەتیایداولەخانەیلەهەمووانلەخوارووترپێداویستییەهەرەسەرەكیەكانیفیزیكی-جەستەییلەخۆیدەگریتنودواترپێداویستیەكانیسایكۆلۆژی-كۆمەڵایەتیوەكخۆشەویستیوئاسایشوئارامیورێزوستایشیكۆمەڵایەتیووەدەستهینانوتەواوكردنیخود،دێتنكەدەكەوێتەلوتكەیئەمهەرەمە. ماسلوبڕوایوایە،وئەمەششتێكیلۆژیكیوراستە،كەهیچمرۆڤێكبەرەوئەملوتكەیەهەنگاونانێتنئەگەربێتوپێداویستیەكانخوارووتریتێرودابیننەكاتن. واتەدابینكردنیئەمپێداویستیانەبەپێیگرنگیلەخوارەوەدەستپێدەكاتنبۆسەرەوە،ومرۆڤێكبۆقۆناغیانخانەیسەرووتریناچێئەگەربێتوپێداویستیەكانیخانەكانیپێشتردابیننەكاتنوتێریاننەكاتن. بۆنموونەئەگەرمرۆڤێكبرسیبیتن،بێگۆمانئەممرۆڤەبیرلەئاسایشودابینكردنیپێداویستیەكانیتریسایكۆلۆژیوكۆمەڵایەتیپەیوەنداربەخۆیناكاتن،چونكەئەممرۆڤەلەمساتوكاتەداپێداویستیەكیگرنگتریدابیننەكراویهەیە،كەئەویشخواردنە. ئەممرۆڤەتاوەكوخۆیتێرنەكاتن،بیرلەشتێكیترناكاتن،بەڵامهەركاتێكدەرفەتیبۆرەخساوخواردنێكیدەستكەوت،ئینجادەگاتەئاستێككەبیرلەدابینكردنیپێداویستیەكانیتریوەكئارامیوئاسایشیسایكۆلۆژیوكۆمەڵایەتیوشتیبەرزتروەكداهینانو .... بكاتن ( 4:ل.146-158 ;11:ل.115-118 ; 13:ل.226-227 ; 33:ل.293-294 ;35 :ل.59 ;36:ل.366 ;37:ل.461 ; 43:ل.165-166 ; 21:ل.276 ; 30:ل.105-107 ; 32:ل.416-418 ;44، 45). ناتەواویوناڕێكیشێوازیتێركردنیئەمپێداویستیانەكارێكینەرێنیدەكاتەسەرسایكۆلۆژیایمرۆڤوتووشیچەندەهاكێشەوگیروگرفتیدەكاتن.
بیردۆزێكیلەمبابەتەلەزمانیكوردیداخۆیلەهەندێقسەوپەندیوەك : زگیبرسیلەكەس ( یانهیچ ) ناپرسی!! یانزكێبرسیخەولێناكەڤت!!! دادەبینیتن،كەئەوراستیەمانبۆدەردەخاتنكەلەژیانداهەندێپێداویستیسەرەكینوهەندێكیترسەرەكیترنوپێویستیانبەوەهەیەكەلەپێشپێداویستیەكانیترتێربكرێن،بەپێچەوانەوەدەبنەهۆكاریئەوەیكەڕێگەلەدابینكرنیپێداویستیەكانیتریشبگیرێتن.
وئەمواقعەتاڵەلەسەرتاكیكوردونەتەوەیكوردیشجێبەجێدەبیتنودەچەسپێت. نەتەوەیكوردبەدرێژاییهزارانساڵیرابردووبەگشتیوئەمچەنددەهساڵەیدواییلەگشتپارچەكانیكوردستانكەوتوتەبەرزەبریكۆشندەیزۆردارانودووژمنەكانیەوە،تاوایلێهاتووەپێداویستیدابینكردنیسەرەتاییترینمافەكانیژیانوەكخواردنوخۆاردنەوەودواترپاراستنیبژێویخۆیودابینكردنیئاسایشوئارامیسایكۆلۆژی-كۆمەڵایەتیەكەیبووەتەبابەتیهەرەسەرەكیژیانی،سەرقاڵكردنیهەمووهزروبیریوهەوڵوكۆششەكانی،تاوایلێهاتووەئەمگەلەستەملێكراوەهیچدەرفەتێكینەبێبۆئەوەیبیرلەگەشەسەندنوپێشڤەبردنیخوودیخۆیبكاتوهەنگاوبۆتێركردنودابینكردنیپێداویستیەكانیتریخۆیباوێتن،وبتوانێتنداهینانلەژیانیدابكاتنوبگاتەئەوقوناغەیكەنەتەوەكانیترپێیگەیشتوون. رەشبكوژی،جینۆسایدكردنوئەنفالكردنیڕۆلەكانیگەلەكەمان،خاپووركردنیزیاترلەچەندینهزارگوند،لەناوبردنیئاسەوارەكانیشارستانیەتوكلتووری،تێكدانوتێكبەردانیڕۆڵەكانیگەلیكوردلەبەشەجیاجیاكانیكوردستانبەگژیەكتردا،وجۆرەهاشێوازیجەنگیلەشگەریوسایكۆلۆژیلەدژینەتەوەیكوردلەڕابردوووهەتاوەكووئێستاودوایینیهەموویانرووداویكوشتنیڕۆلەكانیكوردیكوردستانیباكوورلەلایەنفڕۆكەجەنگیەكانیتوركیاوكێشەرامیاریوئابووریەكانینێوانحكومەتیهەرێمیكوردستانوحكومەتیناوەندی،وچەندەهاكێشەیتریهاوشێوەلەهەردووكوردستانیرۆژهەڵاتورۆژئاواهەموویانروویەكیتریئەمجۆرەباروودۆخەناڵەبارەنكەهەڵیئارامیوئاسایشینەتەوەییانلەگەلیكوردلەهەمووپارچەكانیكوردستانسەندووەوڕێگەیلەبەردەمگەشەیتاكیكوردونەتەوەیكوردبەستوویەتی.
ئاسایشوئارامیدەروونیبریتیەلەتێركردنیپێداویستیەكانیمرۆڤوپاراستنیانلەوەیكەبكەوێتەبەركاریگەریفاكتەرەمەترسیدارەكانیجۆراوجۆروپەیوەندیەكیراستەوخۆیهەیەلەگەڵئاسایشیگشتیونەتەوەییوڵاتونەتەوەیەك(6:ل.145).
بەڵێ،ئەمڕاستیەمێژووییەكەهاندەریئێمەنبۆئەوەیبیرلەپێكهینانیلەشگەریچاكتروپێشكەوتووتربكەینوهەوڵبدەینبۆئەوەیدەرسوپەندلەمێژوویتاڵیرابردوومانوەربگرینوكاربكەینبۆئەوەیپاشیەكخستنیماڵیكوردلەلایەنسەركردایەتینەتەوەیكوردلەهەمووپارچەكانیكوردستان،بیرلەدامەزراندنیسەرلەنویێهێزێكبكەینبۆپاراستنیدەستكەوتەكانیخۆمانودابینكردنیئارامیوئاسایشیسایكۆلۆژیبۆتاكیكورد. پێشمەرگەیكوردستانبەدرێژاییدەهاساڵخەباتوقوربانیدانلەپێناوبەدیهێنانیئەمدەستكەوتانەدرێغینەكردووە،ونابێئەوەشمانلەیادبچێهەروەكبارزانینەمرئاماژەیپێداوە(( ئێمەتەعەدالەكەسناكەینولەكەسیشقبولناكەینتەعەدامانلێبكاتن)). ولەمسۆنگەیەوەپێشمەرگەیكوردستانبەلەبەرچاوگرتنیهەمووبەهامرۆڤیوئەخلاقیەكانیمرۆڤایەتیونەتەوەییكوردیلەهەمووقۆناغەكانیخەباتینەپساوەیخۆیتەنیاوتەنیایەكئەركوكاریگرنگیبەئەنجامگەیاندووەوئەویشبەرگریكردنبووەلەخۆیوبزاڤیرزگاریخوازینەتەوەیكوردومافەڕەواكانیخۆی.
ولەجێگەیخۆیەتیئاماژەبەوراستیەبدرێتنكەئامانجیسەرەكیلەدروستكردنیئەمهێزەلەشگەرییەشلەئێستاوداهاتویشداتەنیاوتەنیائەمئەركەپیرۆزەیەكەگەلیكوردبتوانیلەسایەیدابەرگریلەخۆیودەستكەوتوبەرژەوەندیەكانیبكاتنلەدژیدوژمنانوناحەزانی،نەكبۆمەبەستیهەڕەشەوگۆرەشەكردنلەنەتەوەوگەلانیتر،ومێژوویپاكیپێشمەرگەیكوردستانشایەتیئەمقسەیەیە،چونكەئێمەیكوردوەكنەتەوەیەككەزۆرینەمانپەیڕەویئایینیپیرۆزیئیسلامین،فەرموودەكانیخوایگەورەومیهرەبانلەقۆرئانیپیرۆزداوفەرمایشتەبەنرخەكانیپێغەمبەریئاخیرزەمان(دروودوسڵاویخۆایلەسەربێ) مەشخەڵیڕێگاوژیانیئێمەن،وكاتێككەخوایگەورەلەقۆرئانیپیرۆزدائاماژەبەوەدەداتنكەمرۆڤەكانیبەشێوەیزمانورەنگودەنگوگەلونەتەوەونیشتمانیجیاجیادروستكردووە(الحجرات/13) ومافیژیانوسوودوەرگرتنلەهەمووئەوشتانەیلەمدونیایەداهەنبەمافێكیڕەوایهەریەكێكلەمتاكوگەلونەتەوانەدەداتن،وئەمەشبەڵگەیەبۆئێمەونیشانەیەبۆئەوەیئێمەیكوردیشڕێزلەمنەتەوانەبگرین،ودانبەومافانەیانبنیێنكەخۆایگەورەپێیداون،ونەبینەكۆسپوتەگەرەلەبەردەممومارەسەكردنیدابونەریتەكانیانلەوشوێنانەیكەلێینیشتەجێن.
ئەمەلەلایەكولەلایەكیتریشەوە،لەسۆنگەیئەوەیكەهیچنەتەوەیەكوەككوردتامچێژیزولموزۆردارینەتەوەوگەلانیترینەچێشتووە،بۆیەشبەهایئازادیوئارامیوئاسایشینەتەوەییلەلایتاكیكوردیشتێكیحاشاهەڵنەگرە،كەدەبێتەڕێگربۆئەوەیكوردهێزیپێشمەرگەیكوردستانلەئێستاوداهاتوودابۆسەركووتكردنولەناوبردنوئەنفالكردنوجینۆسایدكردنوبەكۆمەڵكوژیوجۆرەهاجەنگیفیزیكیوسایكۆلۆژیلەدژینەتەوەكانیتربەكاربێنێ،بەڵكۆئەمهێزەتەنهائامرازێكەكەنەتەوەكەماندەیەوێتنبەهۆیەوەولەسایەیدابحەسێتەوەوچێژلەئازادیوئاسایشوئارامیسایكۆلۆژی-كۆمەڵایەتیوەربگرێ،وبگرەئەمهێزەمرۆڤیییەوشانبەشانیگەلانیتربۆمەرەمیبەختەوەریمرۆڤایەتیلەسەرروویگۆیزەویوببێتەهاوكارێكولایەنێكئەرێنی،وبۆدروستكردنوبنیاتنانیكومەڵگایەكینێونەتەوەییسەركەوتوووپێشكەوتوولەسەربنەماكانیئەخلاقی،ومرۆڤیوهەنگاویكارامەبنێتنلەمپێناوەدا،ونەتەوەیەكبێكەپشتئەستوورەبەمێژوویەكیتاڵوپڕدەستكەوتوبەئەزموونوبەشداربێلەدابینكردنیئاسایشیجیهانیونەهێشتنیرەگوریشەیتیرۆرلەسەرئاستیجیهانی.
وقۆناغییەكەمیئەمكارەشلەڕێگەیدانوستاندنوگفتگۆیەلەگەلئەولایەنونەتەوانەیكەبەدرێژاییمێژوولەدژینەتەوەیكوردوەستاونوبەهەمووشێوازەكانینامرۆڤایانەودڕندانەدژایەتیدەكەن. بۆنموونەبەهاوكاریوهەماهەنگیولەژێرسەرپەرشتینەتەوەیەكگرتووەكانودەزگاكانیپەیوەنداریانبەملایەنەوەراپرسیەكیبەكۆمەڵلەنێوئەمنەتەوانەئەنجامبدرێتنكەتیایداروونببێتنبۆچیبەدرێژاییمێژوونەتەوەكانیناوبراو،كەخۆیانبەپەیرەویئایینیپیرۆزیئیسلامدەزاننلەسەرولەبەربچووكترینوسادەترینوسەرەتاییترینمافەڕەواوسروشتیەكانیخۆیولەژێروبەناونیشانومەهانەیجۆراوجۆرزوڵموزۆریلەگەلیكورددەكەن.
داواكردنیئەممافەسەرەتاییانەتاواننیە،ئێمە،وەكگەلێك،دەمانەوێبزانینكەهەڵەمانچیەكەدەبێبەهۆیەوەلەلایەنئەمنەتەوانەئەمجۆرەزولموزۆرداریەمانلەگەڵدابكرێت. وئاماژەدانبەهەمووئەوتاوانوزوڵموزۆرداریەلەلایەئەمنەتەوانەلەدژینەتەوەیكوردئەنجامدراوەلەحەوسلەیئەمچەندلاپەرەیەبەدەرەوبگرەسەدانپەرتووكبۆئەممەبەستەهەركەمیشە!،ودوایینیئەمزولموزۆرداریەهەمووئەوكۆسپوتەگەرانەیەكەحكومەتیناوەندیبەبڕوبیانۆیجۆراوجۆردەخاتەبەردەمكاروباریحكومەتیهەرێمیكوردستان،كەخۆیبەردەوامیدژایەتیكردنیرژێمەكانیپێشووترەكەبەدرێژاییمێژوو،كەمێژووییكیخۆێناویەوبەتایبەتلەسەردەمیبەعسیگۆڕبەگۆڕەبۆلەناوبردنیبزاڤیڕزگاریخوازینەتەوەیكوردەبەردەوامهەوڵیچەواشەكردنیبزاڤیرزگاریخوازیكوردیانداوە. وهەروەكروونوئاشكرایەبەرهەمیئەمبیروبۆچونەشۆڤینیانەلەكوردستانیئێمەلەناوچوونیسەدانهزارمرۆڤیبێتاوانبوبەجینۆسایدكردنوئەنفالوكێمیاباران،وتێكدانیزیاترلەچوارتاپێنجهزارگوندوشاروشاروچكە،ولەسێدارەدانوبێسەراوشوێنكردنیهزارانلاویكوردوسەدانجۆریتریشێوازیتریلەناوبردنیمرۆڤ (26:ل. 55-68 ; 25:ل.25 ; 2:ل.175 ; 20:ل.139)،كەوەكخالێكیڕەشنبەنێوچاوانیئەمرژێمانەوسەركردەشۆڤینیەكانیان.
ئەنجامیئەمڕاپرسیەدەبێببێتەبەڵگەیەكیفەرمیبۆدەستپێكردنیقۆناغەكیترونوێلەنیوانئەمنەتەوانەونەتەوەیكوردوداننانبەمافەڕەواكانیگەلیكوردوگۆڕینیبنەرەتیلەژیانوكەسایەتیوپێكهاتەیتاكەكانیئەمنەتەوانەوكارپێكردنیانوخستنەناودەستووریئەموڵاتانەوتەنانەتلەنێوپرۆگرامەكانیپەروەدەوفێركردنودەزگاكامیڕاگەیاندنبخرێتەبۆاریجێبەجێكردنبۆئەوەیئەوجۆرەهزروبیرەدوژمنكاریانەجێگەیخۆیبداتەداننانبەمافەڕەواكانینەتەوەكەمانلەهەمووپارچەكانیكوردستانوپابەندبوونبەهەمووبەهاوئاراستەمرۆڤایەتیوئەخلاقیوئایینیەكانوببنەستوونیرەورەوەیژیانیئاسایینێوانتاكەكانیئەمنەتەوانەونەتەوەیزوڵملێكراووستەمدیدەیكوردودروستبوونیهەستیئارامیوئاسایشوسەقامگیریسایكۆلۆژیوكۆمەڵایەتیوەكخالێكیوەرچەرخانلەدروستبوونیسەرلەنوێیكەسایەتیتاكیكوردولەسەربنەمایپێكهاتەیسایكۆلۆژینوێكەبەرهەمیكارێكە،كەئەویشداننانەبەمافەڕەواكانیگەلونەتەوەكەمانە،وەكهەرگەلونەتەوەیەكیترلەمدونیایەدا،لەلایەنئەمگەلونەتەوانە.
چونكەئەگەروەكسامۆیێلهانتیگتۆن **وكەسانیترئاماژەیپێدەدەنودەڵێنهۆكارەكانیجیاجیاولەوانەشجیاوازیكلتوریوبەهاییهۆكارێكیململانێوجەنگوكێشەینێواننەتەوەكانە(34:ل.258 ; 31)،ووەكچارلزدارڤین*** بۆیدەچیتنمانەوەوژیانلەسەرروویزەویولەململانێیەكانیژیاندابۆباشترینەكانەە(29:ل.362)،ئێمەیكوردیشوەكنەتەوەیەكخۆمانلەهیچكەسونەتەوەیەكبەكەمتروخوارووترنازانین،وهەرئەوەیەوەكیەكێكلەهۆكارەكانپاڵمانپێوەدەنێتنبۆئەوەیبیرلەخۆمانومانەوەمانبكەین.
قۆناغیتریئەمكارەبەداناننانبەبوونومافەڕەواكانینەتەوەكەمانەلەلایەنوڵاتەزلهێزەكان،كەبەدرێژاییمێژووولەبەرهۆكارەكانیجۆراوجۆروبەرژەوەندیەتایبەتیەكانیانیانهەرهۆكارێكیترچاوپۆشیانلێكردووە،تەنانەتزۆرجاریشبونەتەلایەنێكبۆلەناوبردنیانتێكدانیبزاڤیرزگاریخوازیگەلیكوردونموونەشبۆئەمقسەیەكارەساتینسكۆی 1975 بووكەبەهەماهەنگیچەندوڵاتێكیناوچەییوئەمەریكاودوایچەندەهابڕۆوبیانۆیجیاجیالەلایەنحكومەتیناوەندیولەدژیشۆرەشیئەیلولئەنجامدراوبەرهەمەكەشیلەناوچوونیهەمووئەودەستكەوتانەبوكەلەسایەیئەمشۆرەشەوپەیمانی 11 ئاداربەدەستنەتەوەكەمانهاتبو،وئاوارەبوونیزیاترلەنیومەلیۆنخەلكیكوردستانبوبۆوڵاتانیدراوسێ،وڕێگەخۆشكەربوبۆهەمووئەوتاوانانەیكەبەدرێژایینزیكەی 30 ساڵدەستەڵاتداریەتیرژێمیروخاویبەعسلەدژینەتەوەكەمانئەنجامدران،وهەروەهاروخانیكۆماریساوایموهابادلەئەنجامیپشتتێكردنیوڵاتیشۆرەویجارانوكەمبایەخیئەمەریكاوئینگلیسبوبۆبزاڤیڕزگاریخوازیكوردلەوكاتوساتەدا(27; 28 ; 22:ل.381-384).ئەمانەهەمووینموونەنئاماژەبەپشتگوێخستنیداننانەبەمافەرەواكانینەتەوەكەمانلەلایەنئەموڵاتەزلهێزانەوە.
بێگومانئەمقۆناغەدەبێتەهەوێنەكوهەنگاوێكبۆئەوەیوڵاتەئیقلیمیەكانیشچاوبەسیاسەتەكانیاندابخشێننوچیترنەبنەپشتەوانوپاڵپشتبۆرژێمەشۆڤینیوفاشیستیەكانیكەدژینەتەوەیكوردن. شایەنیئاماژەپێكردنەكەلەمچەنداساڵەیدواییداهەندێكلەموڵاتانەلەژێرگوشارینێونەتەوەییوپاشروونوئاشكرابوونیرەوایەتیمافەكانیگەلەكەمانوراستەقینەبوونیبزاڤیرزگاریخۆازیكوردی،چاوپێداخشاندنیانبەسیاسەتەچەوتەكانیانداكردووەوگۆڕانكاریانخستوتەنێوهەڵوێستەكانیانلەبەرامبەرنەتەوەیكوردوهەوڵیئاساییوباشتركردنیپەیوەندیەكانیاندەدەنلەگەڵهەرێمیكوردستانبەتایبەتیونەتەوەیكوردیبەگشتی.
لەگەڵهەمووئەوەشدا،بیركردنەوەلەدامەزراندنیدەزگایەكیلەشگەریوهێزێكیسەربازیبەناویپیرۆزیپێشمەرگەیكوردستان،ئەركێكینیشتمانیوفاكتەرێكیگرنگەبۆگەرەنتیكردنیئارامیوئاسایشینەتەوەیی،بەپشتبەستنبەهێزیلەشگەری،وئابووری،رامیاریودیپلۆماسی،وهەرەوهائاسایشیسایكۆلۆژی،كەهەردوكیانتەواوكەرییەكتروپێویستنبۆمانەوەوداهاتویگەلەكەمان،چونكەئاسایشینەتەوەییمەرجیمانەوەیهەرگەلووڵاتونیشتمانێكە. ومەرجێكیگرنگلەدامەزراندنیئەمدەزگایەئەوەیەكەدەبێلەسەربنەمایزانستیوتەكنەلۆژیایسەردەمیانەدابمەزرێتن،تەنانەتلەوەرگرتنیپێشمەرگەوەكچۆنلەوڵاتانیتریپێشكەوتوولەبۆاریسەربازیولەسەروویهەموویانەوەئەمریكا،دەبێسوودلەئەزموونوتاقیكردنەوەكانیسایكۆلۆژیوكۆمەڵایەتیبۆتوێژینەوەیپێكهاتەكانیكەسایەتیپێشمەرگەوەكمەیلوئارەزوووبەهاوئاراستەجۆراوجۆرەكانیولایەنەكانیئایینیورەوشتیوهونەری،و ... هتدوەربگیرێتن،بۆنموونەبەكارهینانیئەزموونەكانیئالفاوبێتایبەناووبانگلەلایەندەزگاكانیسەربازیئەمریكالەپێناوهەڵسەنگاندنیتواناییەعەقلوجەستەییەكانیسەربازانودابەشكردنیانلەسەرپلەوپایەوبەشەجیاجیاكانیسەربازیوبۆئەوەیباشترینسوودیانلێوەربگیرێتنوكەسیشیاولەشوێنیشیاودابنرێتن،وهەرەوهابۆبەدەستهینانیباشتریئامانجەكاندەبێخالێكیگرنگیتریشلەبەرچاوبگیرێتنوئەویشبایەخدانەبەباریئابووریوگوزەرانوبژێویخانەوادەیپێشمەرگەكانەلەهەموورویەكەوە(14).
وبۆپێشمەرگەیكوردستانیشدەبێبەمشێوەیەسوودلەمجۆرەئەزموونانەوەربگیرێتنبۆمەبەستیبەرزكردنیئاستیكارامەییپێشمەرگەوگووشكردنیانبەهەمووبەهاكۆمەڵایەتی- مرۆڤایەتیەكانیكۆمەڵگایكوردەواری?
