دەروونناسێ بناڤودەنگێ ئەمریكی، ئابراهام ماسلو ( 1908-1970) د تیۆرییەكا پێستركی یا سادە دگەل هندێ كە پێدڤیاتیێن مرۆڤی د هەفت قۆناغاندا دابەش دكەتن و ئەڤێ تیۆرییا وەكی بیردۆزا كۆرت گۆلدشتاینێ (1875-1965) ێ ئەلمانی ب تیۆرییا خۆبشكڤین(self-actualization) ددەتە نیاسین. ئەڤ پێدڤیاتییە خۆ د پێدڤیاتیێن ئێك لدویڤ ئێكێ فیزیۆلۆژیك، ئاسایش و تەناهی، ڤیان، ڕێزلخۆگرتن، بدەستڤەئینانا خۆ، زانین و تێگەهشتن، و لدۆماهیكێ و یا هەفتەم ئانكۆ پێدڤیاتی ب جوانیێ (aesthetic needs) دا دبینیتن.
ب باوەرا ماسلوی تێركرنا ڤان پێدڤیاتییا ئێك لدویڤ ئێك بنەمایەكێ سەرەكیێ ئاڤاكرنا كەساتیا مرۆڤی یە. ڕاستە ئەڤ تیۆرییە ژ ئالیێ بسپۆرێن زانستی ڕاستی هندەك ڕەخنە و گازندەیا دبیتن، لێ دگەل هندێ دا ژی ناهێتە ڤەشارتن ب ئێك ژ گرنگترین بیردۆزێن گرێدای ب پێدڤیاتییا دهێتە هژمارتن. بنیاتێ تیۆرییا وی وەك ئێك ژ بیردۆزێن مرۆڤگەرایی یا لسەر بنەمایێن فەلسەفی و باوەری ب ئازادی و سەربەستییا مرۆڤی و ماف و شیانێن وی و د داهینانێ و كارێ قەنج و ئاڤاكەرانە هاتیە دەیناندن، هێشتان وەكی تاقیگەهی نەهاتینە سەلماندن، بەلێ یا شیای دگەلەك دەلیڤەیێن چارەسەركرنا ئێش و ئازارێن دەروونی و گرفتێن پەروەردەیی و ئیكلینیكی مفای بگەهینیتە مرۆڤاتیێ.
ماسلو د دۆماهیك قۆناغا پێدڤیاتیێن مرۆڤی ئاماژەی ب هندێ ددەتن كە پێدڤیاتییا مرۆڤی ب جوانیێ هندێ دگەهینیتن كە مرۆڤی ب سروشت حەز و ڤیانا هەی بۆ ڕێكخستنێ و ڕێك و پێكیێ و لێكدای بوونێ و جوانیێ و خۆپاراستن و دویركەفتن ژ بێسەرەوبەریێ و پەلشخەبوونێ و پیسی و چەپەلیێ و خەمساری د ڤێ چەندێدا. هەلبەت ماسلو ڤەناشێریتن كە تێگەهشتن د ڤێ پێدڤیاتیێ و شرۆڤەكرنا وێ هۆسا بسانەهی ژی نینە، بەلێ ئەو دان ب بوون و كارتێكرنا وێ د وەرار و گەشەیا كەساتیا مرۆڤی ددەتن و د باوەرا وی دا ئەو كەسێ د ئاستەكێ باش و بلندێ ساخلەمی و دروستییا دەروونی دا بیتن و دوور بیتن ژ ئێش و ئازار و نەساخیێن دەروونی و سایكۆلۆژیك خۆدانێ ئاستەكێ بلندێ ڤێ حەز و ڤیانێیە، ئانكۆ بگۆتنەك دیتر ئەڤی مرۆڤی ڤیان و ویستا گەڕهان لدویڤ جوانیێ و باشیێ و لێكدایبوونێ و ڕێكخستنێ و پویتەكرن ب سروشت و ئاسایبوونێ یا لنك هەی، و بەرۆڤاژی ڤێ گۆتنێ ژی بدیتنا وی دروستە. ئانكۆ مرۆڤەكێ كو حەزا نەشرینی و نەجوانیێ و بێسەروبەریێ و بەرهەلایی و دویركەفتن ژ جوانیێ و هۆنەری و سروشتێ جوان لنك هەبیتن و ئاستێ وێ حەز و ڤیانێ بلند و بەردەوام بیتن، ئەڤ مرۆڤە گیرۆدەی هژمارەكا ململانێ و كێشمەكێشێن دەروونی و سایكۆلۆژی و بەلكۆ ژی نەساخیێن دەروونییە، ڤێجا ئەڤ كەسە مرۆڤەك دانعەمر یان سنێلەیەك بیتن یان ژی زارۆكەك بیتن.
هەكەر بهێت ئەم ڤێ تیۆرییا سایكۆلۆژی و مرۆڤگەرایی(Humanism) لسەر كەساتیا تیرۆریستان جێبەجێ بكەین دی َب ئاشكرایی و گەلەك زەلالیڤە بینین كە ڤان مرۆڤان حەزەكا بێ وێنە یا بۆ تێكدانا سروشتی و جوانیێ هەی و بەردەوام و د هەمی كریارێن خۆ دا بزاڤێ دكەن ب ڕەنگەكێ نەرێنی كارتێكرنێ د سروشتی و جوانیێ دا بكەن. كار و كریارێن وەكی سەرژێكرن، خۆپەقاندن، كۆشتنا یێ بەرامبەر بێی هیچ هێجەتەك لۆژیكی و بنەمایەكێ، تێكدانا باژێڕ و ئاڤاهی و دەستكەفت و ئاسەوارێن هۆنەری و شارستانی و كەلتووری و فەرهەنگی، هەڕفاندن، لادان ژ بنەمایێن سروشتی و ئاسایی، دژاتیكرنا هەر ڕاستیەكێ، كۆشتنا مرۆڤان ب دڕندەترین شێوە، و گەلەك تاوانێن ژ ڤی بابەتی هێما و نیشانێن سایكۆلۆژیكن بۆ هندێ كە بسەلمینن د ناخ و دەروونێ ڤان مرۆڤاندا پێدڤیاتیی ب جوانیێ جهەك تایبەت نینە، و ئەڤە، وەك بیردۆزا ماسلوی ئاماژەی پێددەتن، ئاماژەیەكە بۆ هەبوونا ئاریشە و بگرە ئێش و ئازار و نەساخیێن دەروونی د ناڤەرۆكا پێكهاتە و ستراكتوورێ كەساتیا تاكێ تیرۆریستاندا. ئەڤ كەسە تام و چێژێ ژ دیتنا مرۆڤەكێ كۆشتی، كەسەكێ سەر ژێكری، خانیەكێ هەڕفتی، مزگەفت و دێر و كەنیسە و مەزارگەه و گۆڕستانەكا پەقاندی، باژێڕەك وێران، جهەك چۆلكری و مری، خەلكەك پەریشان و شەپرزە، زارۆكێن چاڤ ب گریان، دەیكێن بەر و بەرسنگ دڕاندی، باب و باپیرێن بێ هێڤی، گەنج و سنێلەیێن دل مری و قەدەم شكەستی، ترۆمبێلێن سۆتی، فرۆشگەهێن شەوتاندی و ڤالەكری، زەڤیێن هشك و بەردای و تەژی چەقەل و تڕاش، قوتابخانەیێن بێ زارۆك و مامۆستا و .. هتد، وەردگرن و هەمی ئارەزوویا وان ئەوە هەر ساتەك و چركەیەك ژ ژیانا خۆ ببنە ئالاڤەك دا ئێك ژ ڤان وێرانیێن هۆسا بخۆلقینن، حەچكۆ تو بێژی ئەڤ مرۆڤە یێن بۆ هندێ هاتینە دروستكرن جوانیێ د نەجوانیێ و ئاڤاهیێ د وێرانیێ دا ببینن. دیارە ژبەركۆ ئەڤ چەندە دگەل سروشت و لۆژیكێ ناگۆنجیتن سروشت ژی ڤان مرۆڤان قەبیل ناكەتن و بهەمی ڕەنگەكیڤە بزاڤێ دكەتن دەرگەهێن ژناڤبرنا وان خۆشتر بكەتن چونكی وەك باب و باپیرێن مە گۆتی " هەر زالمەكی زەڤالەكێ هەی " و زەڤالا ڤان كەسێن تیرۆریست ژی سروشت و پێكهاتەیێن وێ نە.




*بسپۆرێ پێداگۆگی و سایكۆلۆژیایێ/ زانینگەها زاخۆ