رۆبی بارێت خاوەنی بڕوانامەی دكتۆرایە لە مێژووی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باشووری ئاسیا كە لە زانكۆی تێكساس لە ئوستن بەدەستی هێناوە، خاوەنی شارەزایی ئەكادیمییە لە بواری هەواڵگری، ئاسایش، ئۆپەراسیۆنە تایبەتییەكان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باشووری رۆژئاوای ئاسیا. گوڵان لە میانەی دیمانەیەكدا چەند بابەتێكی لەگەڵدا تاوتوێ كرد، كە تەوەرە سەرەكییەكانی پەیوەست بوون بە سیاسەت و ئەدای ئیدارەی سەرۆك جۆ بایدن و هەڵوەستكردن لەسەر سیاسەتەكانی لە ئاست ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و، بەتایبەتی لە بەرامبەر ئێران و چارەنووسی رێككەوتنە ئەتۆمییەكە لەگەڵ ئەو وڵاتە و چەند پرس و بابەتێكی دیكەی پەیوەندیدار.

* چ هەڵسەنگاندنێكتان هەیە بۆ ئەدای ئیدارەی سەرۆك جۆ بایدن و ئایا پێتان وایە بە كۆتاییهاتنی دەسەڵاتی سەرۆكی پێشوو (دۆناڵد ترەمپ) دۆخی جیهان باشتر دەبێت، بەو پێیە كە ئیدارەی پێشوو لە زۆرێك لە رێككەوتنە نێودەوڵەتییەكان كشایەوەو، گومانی لەسەر دامەزراوە نێودەوڵەتی و بگرە هاوپەیمانێتییەكانیش دروست دەكرد، بەڵام ئیدارەی ئێستا رایگەیاندووە كە دەیەوێت ئەم سیاسەتە پێچەوانە بكاتەوە؟
- سەرەتا من دەمەوێت ئەوە بڵێم كە بە نەمانی ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ جیهان بەرەو دۆخێكی باشتر هەنگاو دەنێت، لەبەر ئەوەی سیاسەتەكانی ئیدارەی ترەمپ ناجێگیر بوون، من دەمەوێت لێرەدا ئاماژە بە نموونەیەك بكەم كە لە كۆتایی ساڵی 2017دا كە لە ئەبو زەبی بووم، لە كۆڕبەندێكدا كە كۆمەڵێك بەرپرسی باڵای حكوومی ئامادەی بوون، لەو كاتەدا بوو كە كوردستان ریفراندۆمی سەربەخۆیی ئەنجام دابوو، هەروەها لەو كاتەدا مشتومڕی ئەوە دەكرا كە ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپ چ رێكارێك دەگرێتەبەر لە ئاست ئێراندا، لەو كاتەدا بۆچوونی من ئەوە بوو كە ئیدارەی ئەمریكا هیچ شتێك ناكات لە بارەی ئێرانەوە، واتە باسی دەكات و لێدوانی لەبارەوە دەدات، بەڵام لە راستیدا و لەسەر ئەرزی واقیع هیچ كارێك ئەنجام نادات، زۆر كەس لەو كاتەدا بەم قسانەی من ئاسوودە نەبوون، بەڵام من پێم وتن ئێوە لە هەڵوێستی ئەم ئیدارەیە لە ئاست ریفراندۆمی سەربەخۆیی كوردستانەوە حوكم بدەن و، بزانن ئەم ئیدارەیە پشتیوانی لە سەربەخۆیی، یان نیمچە سەربەخۆیی كوردستان دەكات؟ كە ئێمە هەموومان دەزانین هەڵوێستی ترەمپ و هەڵسوكەوتی ئیدارەكەی چی بوو لە بارەی ریفراندۆمی كوردستانەوە، كە لە راستیدا بەڕەی لەژێر پێی كورد دەرهێنا و هیچ پشتیوانییەكی نەكردن، لە هەمان كاتدا ترەمپ نەیتوانی رووسیا رووبەڕووی بەرپرسیارێتییەكانی بكاتەوە لە پەیوەندی بە چینەوە، ئەوەندەی سیاسەتەكانی كێشە و گرفتی بۆ ناوخۆ دروست كرد، هێندە فشاری بۆ سەر چین دروست نەكرد، لەم روانگەیەوە من پێم وایە ئیدارەی سەرۆك جۆ بایدن سیاسەتێكی پتر هۆشیارانە دەگرێتەبەر، راستە رەنگە ئامانجەكانی سیاسەتی دەرەوەی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا گۆڕانكارییەكی ئەوتۆیان بەسەردا نەیەت، بەڵام ئەوەی لەم ئیدارەیە بەدی دەكرێت، ئەوەیە كە سیاسەتێكی ژیرانەتر پیادە دەكات و، كەسانی نێو ئیدارەكەشی كەسانی پڕۆفیشناڵن بەراورد بە كەسانێكی وەك مایك پۆمپیۆ(وەزیری پێشووی دەرەوە) و كەسانی دیكە.

* واتە ئێوە گەشبینترن بەرامبەر سیاسەت و ئەداری ئیدارەی سەرۆك جۆ بایدن بەراورد بە سیاسەت و ئەدای ئیدارەی پێش خۆی و ئایا ئەو جیاوازییانە چین كە دەكرێت لەم رووەوە ئاماژەیان پێ بكەیت؟
- ئەوەی لەم رووەوە بەدی دەكەین، ئەوەیە كە دەبینین ئیدارەی سەرۆك بایدن هەوڵدەدات پەیوەندییەكانی ویلایەتە یەكگرتووەكان لەگەڵ وڵاتانی ئەوروپی پتەوتر بكات، لەلایەكی دیكەوە هەوڵدەدات زیاتر جڵەوی چین بكات و، هەروەها پێشبینی ئەوە دەكەم كە فشاری زیاتر لەسەر رووسیا دروست بكات، ئەوەی پەیوەندیی بە ئێرانەوە هەبێت، ئەوا دەبێت بڵێم كە بە بۆچوونی من دەبوو ئەمریكا دەستبەرداری رێككەوتنە ئەتۆمییەكە نەبووایە و لە هەمان كاتدا فشارێكی زۆری لەسەر ئێران دروست بكردایە، لە بەرامبەر دەستێوەردانەكانی لە عێراق و سووریا و لوبنان و شوێنەكانی دیكەی ناوچەكە، لەبەر ئەوە پێم وایە لەم رووەوە ئیدارەی بایدن سیاسەتێكی پتر ژیرانە دەگرێتەبەر لە ئاست ئێراندا. سەبارەت بە ئەفغانستانیش ئەوا دەبێت ئێمە بزانین كە كاتێك سەرۆك باراك ئۆباما بڕیاری دا، بە زیادكردنی هێزەكانی ئەمریكا لە ئەفغانستان، ئەوا جۆ بایدن لەگەڵ ئەم بڕیارەدا نەبوو، لەبەر ئەوە دەكرێت ئەوە بەدی بكەین، كە ئیدارەی بایدن سیاسەتێكی جیاوازتر لە ئەفغانستاندا بگرێتەبەر.
* ئەگەر بە دیاریكراوی باسی سیاسەتی ئیدارەی سەرۆك بایدن بكەین لە ئاست رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، ئایا هیچ گۆڕانكارییەكی ریشەیی و بنەڕەتی لە سیاسەتی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكادا بەدی هاتووە لە ئاست ئەم ناوچەیەدا؟
- لە راستیدا سیاسەتی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە ئاست رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا جێی هەڵوەستەلەسەركردنە، لەو رووەوە كە تەنانەت ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپیش ویستی گۆڕانكارییەكی بنەڕەتی لە سیاسەتی وڵاتەكەیدا لە ئاست ئەم ناوچەیە بەدی بێنێت، بەڵام نەیتوانی، ئەمە بۆ سیاسەت و هەڵوێستەكانی دیكەی ترەمپیش راست بوو كە باسی لە كشانەوە لە ناتۆ دەكرد، بەڵام ئەمە رووی نەدا، لەبەر چی؟ لەبەر ئەوەی لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكادا سیستم و دامەزراوە هەن. ئەگەر بگەڕێمەوە بۆ وەڵامی پرسیارەكەتان ئەوا ئەوەی من بەدی دەكەم گۆڕانكارییەكی بنەڕەتییە لە گوتاری ئیدارەی سەرۆك بایدن، لەو رووەوە كە ئەم ئیدارەیە سیاسەتێكی دیاریكراو و جێگیر دادەرێژێت بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ پێشهات و پەرەسەندنەكاندا، بە پێچەوانەی ئیدارەی سەرۆك ترەمپ كە سیاسەتێكی داڕێژراو و دیاریكراوی نەبوو لە ئاست ئەم ناوچەیەدا، بۆ نموونە هەمیشە ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپ باسی لەوە دەكرد كە كارێك دەكات ئێران چۆك دابدات، بەڵام ئەمە رووی نەدا و ئەو سیاسەتەی سەرۆك ترەمپ لەم رووەوە گرتیەبەر، سەركەوتوو نەبوو.
* واتە پێت واییە ئیدارەی سەرۆك ترەمپیش نەیتوانی گۆڕانكاریی بنەڕەتی دروست بكات؟
- بەڵێ، پوختەی قسەكە ئەوەیە كە ترەمپ نەیتوانی گۆڕانكارییەكی ریشەیی لە سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا دروست بكات لەم رووەوە و پێم وانییە سەرۆك جۆ بایدنیش بتوانێت ئەم كارە بكات، بەڵكو ئەوەی زیاتر لەم ئیدارەیە بەدیی دەكەین، بریتییە لە گەڕانەوە بۆ سیاسەتە تەقلیدییەكەی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا كە سیاسەتێكی جێگیر و دیاریكراو و داڕێژراو بێت، لە كاتێكدا ترەمپ ئەگەر لە بوارێكیشدا بەرەوپێشچوون و سەركەوتنی بەدەست بهێنایە، ئەوا لەبەر نەبوونی سیاسەتێكی جێگیرەوە، نەیدەتوانی درێژەی پێ بدات، ئەوە بوو هەڵوێست و بڕیارەكانی لە رێی تویتەوە دەردەكرد و رایدەگەیاند.
* ئەگەر پرسیارەكە لە بارەی ئەم ناوچەیە زیاتر ورد بكەینەوە و باس لە سیاسەتی ئیدارەی سەرۆك بایدن بكەین لە ئاست ئێراندا، كە ئێوە ئاماژەتان بەوە كرد ئەم ئیدارەیە سیاسەتێكی ژیرانەتر لە ئاست ئێراندا دەگرێتەبەر، ئایا پێت وایە ئەم ئیدارەی بە چ شێوەیەك هەڵسوكەوت لەگەڵ ئێراندا دەكات و ئایا چارەنووسی رێككەوتنە ئەتۆمییەكە چی دەبێت لەگەڵ ئەو وڵاتەدا، بەتایبەتی كە ئەمریكا لێی كشاوەتەوە و ئێرانیش پێشێلی دەكات؟
- بە تێڕوانینی من، ئیدارەی سەرۆك جۆ بایدن دەگەڕێتەوە بۆ نێو رێككەوتنە ئەتۆمییەكە لەگەڵ ئێراندا و داوا لە ئێران دەكات كە پابەندی رێككەوتنەكە بێت، بەڵام لە هەمان كاتدا فشارێكی زۆری لەسەر دروست دەكات لە بەرامبەر ئەو دەستێوەران و دەستڕۆیشتووییەی كە برەوی پێ دەدات لە وڵاتانی ناوچەكە بەتایبەتی لە عێراق و سووریادا. من لێرەدا دووبارەی دەكەمەوە كە ئەوەی بایدن پیادەی دەكات لە ئاست ئێراندا سیاسەتێكی جێگری و دیار و درێژخایەن دەبێت، بە پێچەوانەی سیاسەتەكانی سەرۆكی پێشوو دۆناڵد ترەمپەوە كە درێژە بە سیاسەتەكانی نەدەدا و بەردەوام نەدەبوو لەسەر گرتنەبەریان، واتە ترەمپ ئەگەر سیاسەتێكی جێگیریشی دابڕێژایە، ئەوا لە پڕێكدا گۆڕانكاریی بەسەردا دەهێنا و، ئەو بڕیارەی دەردەكرد كە لەو ساتەوەختەدا لە هزریدا بوو، لەبەر ئەوە پێم وایە ئەمە خاڵی گەورەی گۆڕانكاریی نێوان ئیدارەی ترەمپ و ئیدارەی سەرۆك جۆ بایدنە، واتە ئیدارەی جۆ بایدن سیاسەتێكی روون دادەڕێژێت كە هەمووان لە نێو ئیدارەكەیدا هەوڵ دەدەن پیادەی بكەن و جێبەجێی بكەن. لە راستیدا ئەمە بەو مانایە نایەت كە ئەم سیاسەتانە سەركەوتوو دەبن، بەڵام بەلای كەمەوە بەرچاومان روون دەبێتەوە، كە ئایا سیاسەتی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە ئاست ئەم ناوچەیە و لە ئاست كێشەكاندا چی دەبن، بەو واتای دەتوانین پێشبینی ئاقار و ئاراستەی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا لەم رووەوە بكەین. بۆ زیاتر روونكردنەوەی ئەم مەسەلەیە پێم وایە ئەمە لە سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكادا بەگشتی بەدی دەكرێت، ئەوە بەدی دەكرێت ئەوەیە كە لەسەر بنەمای سیاسەتێكی روون و دارێژدراو كار لەسەر باشتركردنەوەی پەیوەندییەكان لەگەڵ هاوپەیمانەكانی ئەمریكا دەكرێت، نەك لەسەر بنەمای ئەوەی لە پڕێكدا بیرۆكەیەكت لا دروست بێت و بتەوێت بیكەی بە بڕیار و سیاسەت، وەك ئەوەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپ دەیكرد.