رالف پیتەر نووسەر و رۆژنامەنووسێكی چالاك و بەنێوبانگە لە ئەمریكا و لە ماوەی كاركردنی وەك رۆژنامەنووسدا چەندین كێشە و ناكۆكی رووماڵ كردووە و، لەم پێناوەدا گەشتی حەفتا وڵات و شەش كیشوەری كردووە. هەروەها ستووننووسێكی بەنێوبانگە و وتارەكانی لە چەندین رۆژنامە و گۆڤاری دیاری نێو ئەمریكا وەك (وۆڵ ستریت جۆرناڵ، یو ئێس ئەی تودەی و واشنتۆن پۆست) بڵاو بوونەتەوە. گوڵان لە میانەی دیمانەیەكدا كە تەوەرە سەرەكییەكەی بریتی بوو لە وتاری دەستبەكاربوونی جۆ بایدن وەك سەرۆكی نوێی ئەمریكا و تاوتوێكردنی سیاسەتی ناوخۆیی و دەرەكی ئیدارەی نوێی ئەمریكا، چەندین پرسیاری ئاراستەی رالف پیتەر كرد و، بەمجۆرە وەڵامی دانەوە.

* هەروەك ئاشكرایە، دوایین هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی ئەمریكا زۆرترین مشتومڕی بەدوای خۆیدا هێنا و سەرۆكی پێشوو پێداگریی كرد لەسەر ناشەرعیبوونی ئەو هەڵبژاردنانە و لە نێو گەلی ئەمریكادا ناكۆكی دروست بوو، بەڵام دواجار دەستاودەستكردنی دەسەڵات روویدا و جۆ بایدن وەك سەرۆكی نوێی ئەمریكا سوێندی خوارد، ئەگەر ئێوە گرنگترین ئەو خاڵ و پەیامانە چڕ بكەنەوە كە وتارەكەی سەرۆك بایدن لە خۆی گرتبوو، چ دەڵێن؟
- خاڵە سەرەكییەكانی نێو وتارەكەی سەرۆك جۆ بایدن لە رێوڕەسمی سوێندخواردن و گرتنەدەستی دەسەڵاتدا ئەمانە بوون، یەكەم: ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەگەڕێتەوە بۆ نەریتی پێشووی و دەبێتەوە هاوپەیمانێكی چالاك و متمانەپێكراو بۆ هاوبەشە نێودەوڵەتییەكانمان، خاڵی دووەم: ئەوەیە كە سەرۆك جۆ بایدن هەوڵ و كۆششێكی راستەقینە دەكات بۆ یەكخستنەوەی گەلی ئەمریكا دوای كۆتاییهاتنی ماوەی سەرۆكایەتیی دۆناڵد ترەمپ كە پڕ بوو لە ناشیرینی و دووبەرەكی، كە ئەمەش حاڵەتێكی ناسرووشتی و ناوازە بوو، خاڵی سێیەم: ئەوە بوو كە سەروەریی یاسا، لە سایەی دەستووری ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكادا، پێشتر و ئێستاش لە تاكە كەسەكان بەهێزترە، واتە ئەو دەستەواژەیەی دەڵێت: ئازادی و دادپەروەری بۆ هەمووان، وەك ئامانج و پەیامێكی سەرەكیی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەمێنێتەوە، هەم لەسەر ئاستی ناوخۆ و هەم لەسەر ئاستی دەرەوە. ئەو قسانەی سەرۆك جۆ بایدن كردنی، بۆ ئەوە بوون كە جێبەجێیان بكات، چونكە ئەو كەسێكی باش و راستگۆیە، بە پێچەوانەی دۆناڵد ترەمپەوە، جۆ بایدن شارەزایی پێویستی هەیە بۆ ئەوەی سەركردایەتیی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بكات، لەم سەروەختی پەتایەدا و ببێتە گەمەكارێكی نێو تیمەكە لە چوارچێوەی هەوڵ و كۆششە جیهانییەكە و لە پێناو بەدیهێنانی بەرژەوەندیی گشتیدا. جۆ بایدن بێ كەموكووڕی نابێت، چونكە تەنیا خوا بێ كەموكووڕییە، بەڵام ئەو بە نیازی شەرەفمەندانە و سەخاوەتمەندانەوە كار دەكات.
* ئەی چۆن لەو میرات و مشتومڕە دەڕوانن كە سەرۆكی پێشووی ئەمریكا دۆناڵد ترەمپ جێی هێشت، بەتایبەتی كە زۆرێك لە هەڵوێست و سیاسەت و بڕیارەكانی جێی سەرسوڕمان بوون، هەم لەسەر ئاستی ناوخۆ و هەم لەسەر ئاستی دەرەكی؟
- بە تێڕوانینی من لەسەر ئاستی ناوخۆ و لەسەر ئاستی دەرەوە میراتی دۆناڵد ترەمپ وەك میراتێكی نەرێنی لێی دەڕوانرێت. لە راستیدا ئەو نەتەوەكەی ئێمەی پەرت كرد، هێرشی كردە سەر دەستوور، كە دڵ و رۆحی سیستمی حوكمڕانیی ئێمەیە، پشتی لە هاوپەیمانە گرنگەكان كرد، درۆی بێشوماری كرد، بەرەنگاربوونەوە و چارەسەركردنی پەتای ڤایرۆسی كۆرۆنای پشتگوێ خست و، ستایشی دیكتاتۆرە قێزەونەكانی كرد، لەگەڵ ئەوەشدا چەند دەستكەوتێكی سنورداری بەدەست هێنا، كە دەكرێت ئاماژەیان پێ بكەین، وەك: بەرەنگاربوونەوەی ئیمپریالیزمی چین (ئەگەرچی ئەم كارەشی بە كارایی ئەنجام نەدا)، پەرەی بە هاوكاری دا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، لەگەڵ پشتیوانیكردن لە بەرگرییەكی بەهێزی نیشتمانییانە. بەڵام خەسڵەتەكانی بێ سەروبەرەیی و گەندەڵی لەودا كۆببوونەوە. ترەمپ وەك ئەو سەرۆكە یادی دەكرێتەوە، كە زۆربەی خەڵكی ئەمریكا دەیانەوێت لە بیری بكەن.

* بە تێڕوانینی ئێوە گرنگترینی ئەو دژواری و تەحەددییانە چین كە رووبەڕووی ئیدارەكەی سەرۆك بایدن دەبنەوە، بۆ بەدیهێنانی ئەو ئامانجانەی رایگەیاندووە كاریان لە پێناودا دەكات؟
- من باوەڕم وانییە سەرۆك جۆ بایدن رووبەڕووی دژواری و ئاستەنگی گەورە ببێتەوە لە هەوڵەكانیدا بۆ دووبارە گەڕانەوە بۆ نێو برایەتیی نێودەوڵەتیی نێوان گەلە سەربەستەكان، بەڵكو بە پێچەوانەوە، حاڵی حازر پێشوازی دەكرێت لە گەڕانەوەی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا، ئەوەتا هاوپەیمانەكانمان گوزارشت لە ئاسوودەیی خۆیان دەكەن بۆ رۆیشتنی دۆناڵد ترەمپ. لە راستیدا دڵخۆشی و نیازپاكییەكی زۆر هەیە لە ئاست ئەم ئیدارە نوێیەی ئەمریكادا، بەتایبەتی لە ئەوروپا سەر لەنوێ هەستی هاوكاری لە نێو سەرجەم لایەنەكاندا دێتەوە ئارا. هێز لە یەكێتیدایە، سەرباری ئەوە و سەرەڕای گلەیی و گازەندەكانی رابردوو، راستییەكە ئەوەیە كە جیهانی ئازاد و گەلانی خەباتگێڕ هێشتا چاویان لە دەستی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكایە بۆ ئەوەی سەركردایەتیان بكات و پشتیوانییان بۆ دەستەبەر بكات. بە دڵنیاییەوە لایەنە دۆڕاوەكان بریتی دەبن لە ڤلادمیری پۆتین (سەرۆكی رووسیا) و شی جی پینگ (سەرۆكی چین) و كیم جۆن ئۆنگ (سەرۆكی كۆریای باكوور)، و عەرەبستانی سعودیە، كە ناكرێت چاو لە پێشێلكارییەكانی بپۆشرێت.
* بەڵام باس لەوە دەكرێت كە ئیدارەی نوێی ئەمریكا بە سەرۆكایەتیی جۆ بایدن پتر سەرقاڵ دەبێت بە كێشە و بە دۆخی ناوخۆیی وڵاتەوە، بەتایبەتی كە لە وتارەكەیدا تەنیا یەك رستەی بۆ پرس و كاروبارە دەرەكییەكان تەرخان كرد، دیدی ئێوە چییە لەم بارەیەوە و ئایا ئەمە بە واتای فەرامۆشكردنی چەندین پرسی دەرەكی دێت، بەتایبەتی دۆخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست؟

- بە دڵنیاییەوە ئەولەوییەتە سەرەكی و بنەڕەتییەكانی ئیدارەكەی سەرۆك جۆ بایدن لە چەند خاڵێكدا چڕ دەبنەوە، كە بریتین لە: بەرەنگاربوونەوە و رووبەڕووبوونەوەی پەتای ڤایرۆسی كۆرۆنا و دووبارە بووژاندنەوەی ئابووریی وڵاتەكە، بەڵام لە هەمان كاتدا بە وریایی و مەنهەجییەتەوە مامەڵە لەگەڵ كێشە و كاروبارەكانی ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دەكات. هەروەها سەرۆك جۆ بایدن بەرەپێشچوونەكانی پەیوەست بە پەیوەندییەكانی نێوان ئیسڕائیل و وڵاتانی كەنداو پێچەوانە ناكاتەوە، بەڵام لە هەمان كاتدا راستەوخۆ و دەستبەجێ ئەو هەنگاوانە پەسەند ناكات، كە پێی وایە هەنگاوی ناڕەوان. هەروەها لە پەیوەندی بە وڵاتی عەرەبستانی سعودی و ئێرانەوە ئەوا داوای لێ دەكرێت ئەم وڵاتانە بخاتە بەردەم بەرپرسیارێتی. عێراق وەك پرسێكی گەورە و بەرچاو دەمێنێتەوە و، پێم وایە چارەسەرەكەش هێندەی بەندە بە واشنتۆنەوە، بە هەمان ئەندازە بەندە بە بەغداشەوە. ئومێد و هیوای تایبەتیی من ئەوەیە كە ئیدارەی سەرۆك جۆ بایدن بە گوڕ و تینەوە پشتیوانی ئێمە بۆ كورد دووبارە بكاتەوە، بەڵام دەبێت چاوەڕوان بین و ببینین چی روو دەدات. ئەوەی پەیوەست بێت بە توركیاوە، سەرۆك رەجەب تەییب ئەردۆغان لە نێوان دوو بژارەدا دەبێت، یان ئەوەتا توركیا بكاتە دەوڵەتێك كە سەروەریی یاسای تێیدا بەرقەرار بێت، یان ئەوەتا ببێتە دەوڵەتێكی پەراوێزكەوتوو. سەرۆكی پێشوو (دۆناڵد ترەمپ) چاوپۆشی لە پێشێلكارییەكانی رەجەب تەییب ئەردۆغان دەكرد، بەڵام سەرۆك جۆ بایدن ئەم كارە ناكات.

* لە پەیوەندی بە پرسی ئێرانەوە زۆر باس لەوە دەكرێت كە ئەم ئیدارەیە دووبارە دەگەڕێتەوە بۆ نێو رێككەوتنە ئەتۆمییەكە، ئایا پێت وایە ئەمە روو بدات؟
- من باوەڕم وایە رێككەوتنە ئەتۆمییەكەی ئێران زیندوو ناكرێتەوە، ئەگەر گۆڕانكاریی گرنك لە بڕگە و بەندەكانیدا نەكرێت. پێویستە ئێران دەستهەڵگرێت لە هەوڵ و هەنگاوە سەختگیرەكانی بۆ بەدەستهێنانی چەكی ناوكی. ئیدارەی سەرۆك جۆ بایدن خوازیارە دەست بە گفتوگۆكان بكاتەوە، بۆ ئەوەی چارەسەرێك بۆ ئەم پرس و كێشەیە بدۆزرێتەوە، بەڵام دەبێت چارەسەرەكە واقیع و هەل و مەرجی ئێستا لەبەرچاو بگرێت. واتە ئێمە ناتوانین بگەڕێینەوە بۆ رابردوو. لەگەڵ ئەوەشدا دەتوانم ئەوە بڵێم كە بەربەست و ئاستەنگە سەرەكییەكانی بەردەم گەیشتن بە رێككەوتنێكی نوێ لە واشنتۆنەوە سەرچاوە ناگرن، كێشەكە لە نێو كەسانی سەختگیری ئێران و گفتوگۆكارە ئێرانییەكاندا دەبێت، كە متمانەیەكی زیاد لە پێویستیان بە خۆیان هەیە، بەوەی سەرۆك جۆ بایدن هێندە خوازیاری گەیشتن بە رێككەوتنێكی نوێیە كە ئامادەیە لەسەر ئاوازی ئێرانی سەما بكات. بەڵام من لەو باوەڕەدا نیم كە ئەمە رووبدات. كە واتە لەم روانگەیەوە دەكرێت ئەوە بوترێت كە لە راستیدا دەرئەنجامەكە بەندە بە ئێرانەوە. هەروەها بە دڵنیاییەوە دەبێت ئێمە ئەو راستییە نادیدە نەگرین كە لایەنە جیاوازەكانی نێو وڵاتی ئێران بە راستی نایانەوێت و خوازیاری ئەوە نین پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكانی وڵاتەكەیان بەرەو ئاساییبوونەوە بچێت، لەبەر ئەوەی هەندێ رێكخراو، یان دامەزراوە هەن وەك سوپای پاسداران، هەروەها لەلایەكی دیكەوە هەندێ لە كەسایەتی، یان تاكەكەسەكان هەن كە قازانجێكی زۆر دەكەن لەم گۆشەگیربوونە ئابوورییەی كە ئێرانی تێكەوتووە. دواتر دەبێت ئەوە بڵێین كە حكومەتی ئێران تەنیا بایەخ بە درێژەپێدانی دەسەڵاتی خۆی دەدات، نەك بایەخ بە چارەسەركردنی ئێش و ئازاری درێژخایەنی گەلی ئێران كە من هاوسۆزییەكی زۆرم بۆیان هەیە.


* جۆ بایدن كەسێك نییە ئاشنا نەبێت بە دۆخی عێراق، ئەو كاتێك ئەندامی ئەنجومەنی پیران بوو، پرۆژەی دابەشكردنی نەرمی عێراق پێشنیار كرد، كاتێكیش جێگری سەرۆك ئۆباما بوو، بەرپرس بوو لە فایلی عێراق، ئایا پێت وایە سیاسەتی ئەم ئیدارەیە لە ئاست عێراقدا چۆن دەبێت؟
- هەروەك پێشتریش ئاماژەم پێ كرد، پێم وا نییە ئیدارەی سەرۆك جۆ بایدن سیاسەتی خۆی بە تەواوەتی گەڵاڵە كردبێت لەبارەی عێراقەوە. بە دڵنیاییەوە، ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بەردەوام دەبێت لە ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی سنوورداری بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر لە عێراقدا، هەروەها ئەو لایەنانەی نێو عێراقیش كە ئێران پشتیوانیان دەكات، نابنە هۆی ئەوەی ئەمریكا ئەم وڵاتە جێ بهێڵێت. لەمە زیاتر كات پێمان دەڵێت چی روو دەدات. لەگەڵ ئەوەشدا من دەتوانم زەمانەتی ئەوە بكەم كە سیاسەتی ئیدارەی سەرۆك جۆ بایدن لە ئاست عێراقدا بە واقیعبینی و نیازپاكی و هەروەها بە وریاییەوە هەڵدەسەنگێندرێت و دادەڕێژدرێت. واتە گۆڕانكاریی كتوپڕ و پشتتێكردنی پێشبینینەكراو روو نادات، بە چەشنی ئەوەی كە بە هۆی ئارەزووە نەزانەكانی دۆناڵد ترەمپەوە رووی دەدا. من دەمەوێت بەوە كۆتایی پێ بێنم، كە پێویستە گەلی كورد دڵنیا ببێتەوە لەوەی كە لەم ساتەوەختە هەستیارەی گۆڕانكاریدا، دەنگی كورد لە واشنتۆن گوێلێگیراو دەبێت.