هەستكردن بە دیاردەی نامۆبوونی نەتەوەیی و دەركەوتنی خەڵكانێك كە حەسرەت دەكێشن بۆ ئەوەی قەوارەی سیاسیی هەرێمی كوردستان نەمێنێت و، ئیرادەی خۆمان تەسلیمی بەغدا بكەینەوە، ئەمە دیاردەیەكی سەیر و سەمەرەیەو هەڵوەستەكردنی جددی پێویستە، لەمەش گرنگتر مەترسییەكە لەوەدا زیاتر بەرجەستە دەبێت، كە نەوەی دوای راپەڕین كۆمەڵكوژی و ئەنفال و ژینۆسایدی رژێمە یەك لە دوایەكەكانی عێراقیان نەبینیوە، نازانن نەتەوەی ئێمە چ كارەسات و دەردەسەرییەكی بینیوە، لەلایەكی دیكەوە بوونی چەكدارانی پەكەكە لە هەرێمی كوردستان و گێچەڵفرۆشتنیان بە حكومەتی هەرێمی كوردستان، ئەمەش كێشەیەكی دیكەی بۆ هەرێمی كوردستان دروست كردووە، سەرباری ئەوانەش حكومەتی عێراق بودجە و مووچەی كردووە بە كارتی گوشار بۆ سەر حكومەتی هەرێمی كوردستان، بۆ قسەكردن لەسەر ئەم پرسانە و چەندین پرسی هەنووكەیی، ئەم دیمانە تایبەتەمان لەگەڵ ئازاد جوندیانی سیاسەتمەدار و چاودێری سیاسی ئەنجام دا و، بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵانی دایەوە.

* لە ئێستادا هەست دەكرێت كە جۆرێك لە نامۆبوون بەرامبەر مەسەلەی نەتەوەیی لە كوردستان هەیە، لە هەندێك شوێن ژینگەیەك دروست بووە كە یاری بە چەمكەكانی كوردایەتی دەكرێت، بە رای ئێوە ئەم نامۆبوونە لە چییەوە سەرچاوەی گرتووە؟
-ئەگەر راستەوخۆ وەڵامی پرسیارەكەتان بدەمەوە، بە بۆچوونی من دیاردەی نامۆبوون بە پرسی نەتەوەیی لە كوردستان شتێكی تازە نییە، بەڵكو ئەم پرسە پەیوەندی بە كێشەی نەتەوەیی كورد لەگەڵ هەیكەل و بونیادی دەوڵەتی عێراقەوە هەیە، ئەو حكومەتانەی بە دریژایی سەد ساڵی رابردوو هاتوونەتە سەركار، دەرهاوێشتەو رەنگدانەوەی ئەو بونیادەن، زۆر پێویستە تێكڕای خەڵكی كوردستان و رووناكبیران و بزنێسمان و ئابووریزان و ئەكادیمییەكان لەو هەقیقەتە تێبگەن كە كێشەی بنەڕەتیی نەتەوەی كورد لە عێراقدا، لە بوونی ئەو حكومەتانەدا كورت ناكرێتەوە، چونكە كێشەكە لەگەڵ خودی دەوڵەتی عێراقدایە. نامۆبوونەكە مێژوویەكی دوور و درێژی هەیە، بەڵام رێژەی هەیە، ئەویش بەرهەمی هەردوو تێزی عێراقیبوون و كوردستانیبوونە، یان بە دەربڕینێكی دیكە ململانێی نێوان ئینتیمایە بۆ نەتەوە، یان بۆ دەوڵەت كە بە پێی هەلومەرجەكان تەرازووی ئەو دوو تێزە لای كورد ناهاوسەنگ بووە، بەڵام یەك بازاڕی و سەنتراڵبوونی بەغدا بۆ ئەو بازاڕە رۆڵی زۆری هەبووە لە بادانەوەی رێژەی رای گشتیی كوردستان بە لای بەغدادا. هەمیشە لای زۆرێك لە خەڵك و دەستەبژێرەكانیش هەبوونی دەوڵەتێك و بازاڕێكی بەیەكتر گرێدراو، وا بینراوە كە بەسە بۆ ئەوەی كۆمەڵگەیەك دروست بكات، بەڵام ئەزموونی كورد لەگەڵ بەغداو لەو سەریشەوە ئەزموونی بەغدا لەگەڵ كورد بە راددەیەكی زۆر ئەو تێزەی سەرەوەی بەتاڵ كردووەتەوە.
* ئایا هۆكاری وابەستبوونی كوردستانی باشوور بە عێراقەوە، تەنیا ئەوەیە كە بازاڕ و ئابووریی كوردستان وابەستەی بازاڕ و ئابووریی سەنتڕاڵی دەوڵەتی عێراق بووە؟
- نەخێر، ئەو وابەستەییە هۆكاری یەكەمی ئەوەیە كە كوردستانی باشوور بە زۆرەملێ و بە بڕیاری نێودەوڵەتی بە عێراقەوە لكێندراوە، لە دەرهاوێشتەی ئەوەدا هۆكارگەلی دیكە هاتنە ئاراوە، ئەگەر بوار هەبوو دواتر ئاماژەیان پێ دەكەم، بەڵام من بۆیە پرسی ئابووریم كرد بە چەقی ئەم باسە، لەبەر ئەوە بوو كە چاوێك بە مێژووی دروستبوونی دەوڵەتی عێراقدا بخشێنینەوە و لە ناو ئەو مێژووەدا وەڵامێكی شایستە هەڵبهەنجێنین. لە سەرەتای دروستبوونی دەوڵەتی عێراق تا دوای ساڵی 1991، كە دیفاكتۆی هەرێمی كوردستان دروست بوو، ئێمە لە رووی ئابووری و بازاڕەوە وابەستەی ئابووری و دارایی و بازاڕی سەنتڕاڵی عێراق بووین، ئەمەش لە شەتەكدانی كورد بە بەغدا رۆڵی زۆری هەبوو، هەروەها رژێمەكانی عێراق لە سەردەمی پاشایەتی و كۆماریدا ئەوەی پێیان كرا دەرهەق كوردستان و نەتەوەی كورد كردیان، تا كار گەیشتە ئەنفال و كیمیابارانكردنی كوردستان. مێژووی ئەم چەوسانەوە و غەدرەش بە درێژایی 70 ساڵ تا دەگاتە ساڵی 1991، پێمان دەڵێت، هەر حكومەتێك لە بەغدا حوكمڕانیی كردبێت، هەمان سیاسەتی بەرامبەر كوردستان پیادە كردووە كە كۆمەڵكوژی و سڕینەوەی ناسنامەی نەتەوەیی بووە، بەڵام دوای ئەوەی دیفاكتۆی ئەزموونی حوكمڕانیی كوردستان لە دوای راپەڕینی ساڵی 1991هاتە ئاراوە، دەرفەتێكمان بۆ هاتەپێش كە بتوانین بازاڕ و ئابووریی خۆمان تا ئەندازەیەكی زۆر ئازاد بكەین و بیبەستینەوە بە دەوڵەتانی دیكەی هەرێمی و هەروەها نێودەوڵەتیشەوە، تەنیا پەیوەندییەكی لاواز لە نێوان ئابووری و بازاڕی هەرێمی كوردستان و عێراقدا مابوو، چیتر بەغدا وەك ناوەندێكی حەسری بۆ ئابووری و بازاڕی كوردستان نەما، ئەمەش وایكرد بتوانین تاساڵی 2003 وەك دەوڵەت (دەسەڵات)ێكی دیفاكتۆی خۆمان بەڕێوە ببەین و، ئابووریی خۆمانمان هەبێ. وێڕای هەموو لایەنە ئەرێنی و نەرێنییەكان و هەروەها گەمارۆی ئابووریی رژێم و نێودەوڵەتیش، توانرا بە شێوەیەك ژیانی كوردەواری رێكبخرێتەوە، كە بەراورد بە ژیان لەژێر دەسەڵاتی دەوڵەتی عێراق باشتر بوو. دوای رووخانی رژێم هەوڵەكانی لایەنی كوردستانی لە پڕۆژەی نووسینەوەی دەستووری عێراقدا، بەو ئاراستەیە بوو كە ئیشكالییەت و كێشەی بونیادی دەوڵەتی عێراق، لە چوارچێوەی دەوڵەتێكی فیدڕاڵی و لەسەر بنەمای دابەشكردنی داهات و دەسەڵات لەگەڵ هەرێمی كوردستان چارەسەر بكرێت، ئەمەش لە دیدی مندا مانای ئەوەیە هەرێمی كوردستان لە چوارچێوەی ئەو دەستوورەدا مافی ئەوەی هەیە كە جارێكی دیكە بە شەتەكدراوی وابەستەی بازاڕ و ئابووریی سەنتڕاڵی عێراق نەبێت و، هەرێمی كوردستان بەپێی ماددە و بڕگەكانی دەستوور ببێتە خاوەنی ئابووری و بازاڕی خۆی، بەڵام حكومەتەكانی دوای ساڵی 2005 كە بەحیساب بەرهەمی هەڵبژاردن بوون لە عێراق، ئەوانیش وەك حكومەتەكانی سەد ساڵی رابردوو هەمان رەفتاریان كرد و، دەستوورەكەیان جێبەجێ نەكرد، تا ئەوەی ئیشكالییەتی بونیادی دەوڵەتەكە وەك دەوڵەتێكی دروستكراو لەگەڵ هەرێمی كوردستان چارەسەر ببێت، بۆ ئەمەش بە شێوازی جۆراوجۆر ئەو دوو بنەما سەرەكییەیان پێشێل كرد، كە بە حیساب دەوڵەتی فیدڕاڵیی عێراقی لەسەر دامەزرابوو، كە مەبەستم دابەشكردنی عادیلانەی داهات و دەسەڵاتە، تا سەرەنجام گەیشتینە ئەو ئاستەی كە ئێستا هەیە، كە بەشداریی كورد لە دەسەڵاتەكانی دەوڵەتدا كە نە بەپێی بنەمای دابەشكردنی دەسەڵات و شەراكەتی راستەقینەیە و نە لە پڕۆسەی دابەشكردنی داهاتیشدا، پشكی هەرێمی كوردسستان بە خەڵكی كوردستان رەوا دەبینن، بە پێچەوانەوە ئێستا بە ئاشكرا هەوڵیان بۆ ئەوەیە كە بە هۆی بەكارهێنانی كارتی داهات، كوردستان ناچار بكەن، تەسلیمی بەغدا ببێت.
* بەڵام ئێستا لەسەر ئاستی گرووپێك لە پەرلەمانتارانی كورد لە بەغدا و هەروەها لێدوانی بەشێك لە سەركردایەتیی حزبە سیاسییەكانی كوردستانەوە هەق دەدرێت بە بەغدا و حكومەتی هەرێمی كوردستان تاوانبار دەكرێت؟
- بەڕاستی من زۆر گوێ لە قسەی ئەو پەرلەمانتارە سەیر و سەمەرانە ناگرم، لەبەر ئەوەی تێبینی ستراكتۆرێم لەسەر دیموكراتییەتی عێراق هەیە، بەتایبەت كە لەم قۆناخەدا كە كوردستان سەربەخۆ نییە، پێش هەموو شت ئێمە پێویستمان بەوەیە كە یەكڕیز و یەكگرتوو بین، لێرەدا حەزدەكەم نموونەیەكی تاڵ بۆ هەموو خەڵكی كوردستان باس بكەم و ئەو پرسیارە بورووژێنم: بۆچی هەموومان دژی شەڕی ناوخۆین؟ دیارە بەر لە هەرشتێك لەبەر ئەوە دژی شەڕی ناوخۆین، تا شەڕی براكوژی نەبێت و خوێن نەڕژێ، چونكە كوردەواری و كوردایەتی كەرت و پەرت دەكات و، دواجار لە ئامانجە سەرەكییەكە (سەربەخۆیی) دوورمان دەخاتەوە. بەداخەوە ئەوەی ئێستاش لە كوردستان پێی دەوترێت دیموكراتی، كۆمەڵگەی كوردەواری دابەش كردووە و، نەبۆتە فاكتەری یەكڕیزی و یەكهەڵوێستیی دروست نەكردووە و، لە ئامانجە سەرەكییەكە نزیكی نەكردووینەتەوە، بۆیە من هەر پڕۆسەیەك بە دیموكراتییەتیشەوە رەت دەكەمەوە كە نەتەوەكەم مەسەلەكەی پەرت بكات، ئەمەش لەماوەی نزیك بە 30 ساڵ لە كوردستاندا ئەزموون كراوە، كە ئەم مۆدێلەی دیموكراسی (پەرتكەر)ـە نەك (كۆكەرەوە). لێرەدا كێشەكە تەنیا ئەو گرووپە پەرلەمانتارانە نییە كە بە كوردایەتی ناكۆك و دژن، بەڵكو مەبەستم هەندێ توێژی دیكەیشە، ئەو پەرلەمانتارانەی كە بانگەشە بۆ خۆبەدەستەوەدانی هەرێمی كوردستان دەكەن، ئەمانە لەو كاتەوەی دەبنە ئەندام پەرلەمان خۆیان لە بەهاكانی نەتەوە دادەماڵن و تەنیا بیر لەوە دەكەنەوە لەسەر حیسابی بەهاو بەرژەوەندییە نەتەوەییەكانی كورد، دەنگ بۆ خۆیان و حزبەكەیان كۆبكەنەوە. بۆیە من هەر جەخت لەسەر ئەو خاڵە دەكەمەوە كە دەبێت هەمووكات وێردی سەر زاری هەموومان ئەوە بێت كە كێشەی كورد لەگەڵ حكومەتەكان نییە و لەگەڵ بونیادی دەوڵەتی عێراقە، بە پەیكەرەكەشیەوە.
* دیارە هەموو شۆڕشەكانی كوردستان لە پێناوی ئەوەدا هەڵگیرساون كە تاكی كورد لە نامۆبوونی نەتەوەیی و حەزكردن بە كۆیلەیەتی رزگار بكەن، بەڵام ئێستا نامۆبوونی نەتەوەیی و حەزكردن بە كۆیلایەتی بۆتە بەرەیەك و دژی ئەو بەرەیە شەڕ دەكات كە بڕوای بە سەربەخۆیی هەیە و نایەوێت چی دیكە كۆیلە بێت، رای ئێوە لەم بارەیەوە چییە؟

- پێش هەموو شت من كۆمەڵگەی كوردستان تەنیا لە میانەی تاكەكانەوە نابینم، بەڵكو كۆمەڵگەی كوردستان (تاك و گرووپ)یشە و تاكەكان لەوێدا دەبینم، لێرەدا ئەگەر ئەو پرسیارە لە خۆمان بكەین كە بۆچی ماوە ماوە دیاردەی نامۆبوونی نەتەوەیی و حەزكردن بە كۆیلایەتی جارێك بەشێوەی نەرم و جاری دیكەش بە شێوەی توندوتیژ سەر هەڵدەداتەوە؟ بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە ناچارم نموونەیەك بهێنمەوە و هیودارام ئەوانەی رۆژانێك چەكداری دەوڵەتی عێراق بوون، دڵگران نەبن، لەبەر ئەوەی مەبەستم هەموو ئەوانەیە كە چەكدار بوون (چەكداری فەوجەكانی خەفیفە، جیش شەعبی، ئەو كوردانەی لە ناو سوپای عێراقدا بوون تا دەگاتە پۆلیسیش)، كە بە تەنیا ژمارەی چەكدارە كوردەكانی ناو فەوجەكانی خەفیفە زیاتر لە 600 هەزار چەكدار بوون، لە بەرامبەردا ئێمە كە لە دوای ئەنفالەكان پێشمەرگە بووین، كۆی ژمارەی پێشمەرگەی تێكڕای لایەنە سیاسییەكان بە «پێشمەرگەی كارا و ناكارا»ـەوە،20 هەزار پێشمەرگە دەبوو، یان نەدەبوو، پرسیاری دیكەش ئەوەیە داخۆ ئەو بەراوردە چییە و چیمان پێ دەڵێت؟ بۆ وەڵامی ئەمەش پەنا دەبەمە بەر بیرمەندێكی گەورەی عەرەبی جەزائیری كە ناوی (مالك بن نەبی)یە، لەبارەی حەزكردن بە كۆیلەبوون لای تاكی نەتەوەیەك تیۆرێكی لەسەر ئەو تاكانەی نەتەوە بینا كردووە، كە ئامادەگییان تێدایە ببنە كۆیلە و بە داگیركردنی وڵاتەكەیان رازی ببن، ئەگەر لە روانگەی تیۆرەكەی (مالك بن نەبی)یەوە بگەڕێینەوە بۆ كتێبە بەناوبانگەكەی بیرمەندی گەورەی تورك ئیسماعیل بێشكچی بە ناونیشانی (كوردستان كۆلۆنییەكی نێودەوڵەتی)یە، ئەوا دەگەینە ئەو دەرەنجامەی كە كۆمەڵێك هۆكار لە پشت ئەو نامۆبوون و حەزكردن بە كۆیلەبوون و رازیبوون بەداگیركردنی وڵاتەكەدا هەیە و، ئەو كۆمەڵە هۆكارە دیاردەی (دژە نەتەوە) بەرهەم دەهێنێت، كە من لێرەدا بە چەند خاڵێك ئاماژەیان پێ دەكەم:

1- ئەگەر بە وردی كتێبی (كوردستان كۆڵۆنییەكی نیودەوڵەتییە) بخوێنینەوە و شی بكەینەوە، ئەوا دەزانین ئێمە نەتەوەیەكین وەك نەتەوە ژێردەست كراوین و نیشتمانەكەشمان كە كوردستانە داگیركراوە. پرسیار ئەوەیە ئێمە دەبێت لە پێشان خۆمان وەك نەتەوەیەكی داگیركراو رزگار بكەین، یان نیشتمانەكەمان؟ بە بۆچوونی من دەبێت هەر تاكێك، یان هەر هاووڵاتییەكی كوردستان پێشان خۆی ئازاد بكات و بە كۆیلەبوونی خۆی و داگیركردنی وڵاتەكەی رازی نەبێت، كە ئەم قەناعەتە دروست بوو پڕۆسەی ئازادكردن و سەربەخۆبوونی نیشتمان دەكەوێتە سەر راستەڕێی خۆی، بەڵام لە كوردستاندا وەك پێویست ئەمە نەكراوە، بۆیە هێشتا خەڵكانێك هەن، بە كۆیلەبوونی خۆیان و داگیركردنی وڵاتەكەیان رازین، كە رێژەی ئەوانەش بەپێی هەلومەرج لە بەرزی و نزمیدایە.
2- لەسەر ئاستی ناوەند و سەنتەرەكانی توێژینەوە (چ ئەوانەی سەر بە زانكۆكانن، یان سەربەخۆن)، ئیهمالكردنێكی بەرچاوی مێژووی كورد و ئەو تێزە سیاسی و كۆمەڵناسییانە هەیە كە دەبنە هۆكار بۆ نەمانی دیاردەی حەزكردن بە كویلەبوون و داگیركردنی نیشتمان، دەپرسم: ئایا زانكۆ و ناوەندەكانی توێژینەوە تا چەند بایەخیان بە فكری ئیسماعیل بێشكچی داوە و چەند نامەی ماستەر و دكتۆرا و توێژینەوەی زاستی بۆ (تەرقیة)ی لەسەر ئامادە كراون؟ ئایا زانكۆ و ناوەندەكانی توێژینەوە تاچەند بایەخیان بە كتێبی «شەرەفنامە»ی شەرەفخانی بتلیسی داوە و، تاچەند لەسەر میتۆدی نووسینەوەی مێژوو لای شەرەفخان و تایبەتمەندییەكانی خوێندنەوەی ورد و توێژینەوەی قووڵی لەسەر كراوە؟

* وێڕای ئەوەی دیاردەی نامۆبوونی نەتەوەیی ماوە ماوە سەرهەڵدەداتەوە، بەڵام لە ناو مێژووی بزووتنەوەی رزگاریخوازیی كوردستاندا دیاردەی هۆشیاریی نەتەوەیی ماوە ماوە سەری هەڵداوەتەوە و حاڵەتی یەكڕیز و یەكبوونیشمان بینیوە، لەم بارەیەوە راتان چییە؟
- بەڵێ، ئەم دیاردەیەش هەیە، بەڵام لەمیانەی رووپێوكردنم بۆ مێژووی بزووتنەوەی رزگاریخوازیی هاوچەرخی كوردستان ناوم لێناوە (ساتەكانی كورد)، ئەمەش واتە ئەو ساتانەی كە (كوردبوون) هەموومان پێكەوە كۆدەكاتەوە، لێرەدا ئاماژە بە هەندێكیان دەدەم:
1- لەساڵی 1972دا، لەو كاتەی رێككەوتننامەی ئادار لەنێوان حكومەتی عێراق و شۆڕشی كوردستان لە ئارادا بوو، پەیوەندی لە نێوان كوردستان و بەغدا هەبوو، لەو كاتەدا بە هۆی رەفتارەكانی بەغداوە كێشەیەك دروست بوو، ئەوە بوو لەلایەن سەركردایەتیی شۆڕشی ئەیلوولەوە بڕیار درا كە مانگرتن لە كوردستان رابگەیەندرێت، مانگرتنەكەش لە هەموو شارەكانی كوردستان ئەنجام درا و سەركەوتوو بوو.
2- لە ساڵی 1974 دوای ئەوەی حكومەتی عێراق پەشیمان بووەوە لە جێبەجێكردنی رێككەوتنی 11ی ئادار، بینیمان لە تێكڕای شارەكانی كوردستان بە دەیان و سەدان هەزار هاووڵاتی كوردستان بە (كورد و توركمان و كلدو ئاشوری و سریانی) و بە (فەرمانبەر و مامۆستاو قوتابیانی زانكۆ و كاسبكار و جووتیارەوە، تەنانەت ئەوانەشیكە لە ریزی سوپا و پۆلیسی عێراقدا بوون، پەیوەندییان بە شۆڕشەوە كرد.
3- راپەرینی بەهاری 1991 یەكێكی دیكەیە لە ساتە نموونەییەكانی كورد، وەك پێشتر ئاماژەم پێ دا، ئەو سەردەمە تەنیا ژمارەی چەكداری فەوجە خەفیفەكان زیاتر لە 600 هەزار چەكدار بوو، بەڵام لەو ساتەدا بە شێوەیەكی گشتی هەموو چەكدارە كوردەكانی سەر بە دەوڵەت هاتنە ریزی جەماوەر و پشتگیری و بەشدارییان لە راپەڕین كرد. هەروەها لە كۆڕەوەكەشدا هەمان (ساتی كورد) دووبارە بووەوە. ئومێدەوارم لە ئێستاشدا، كە بەغدا بە ئامانجی سیاسیی گوماناوییەوە دەیەوێت هەرێم لاوازو لاوازتر بكات و تەنانەت ئەگەر بۆی بكرێت هەر نەشیهێڵێت، ئەوا ساتێكی كوردیی تازە بێتە ئاراوە و هەموومان پێكەوە لەو بەرەیەدا خۆمان رێكبخەینەوە كە ئێستا پاراستنی قەوارەی هەرێمی كوردستان و نەتەوەی كوردی لە ئەستۆ گرتووە.
* پێش ئەوەی پرسیار سەبارەت بەو بەرەیە بكەم كە پاراستنی هەرێمی كوردستانی لە ئەستۆ گرتووە، كێشەیەكی دیكەمان هەیە، كە ئەویش بوونی چەكدارانی پەكەكەیە لە هەرێمی كوردستان، ئایا چۆن سەیری ئەم كێشەیە دەكەیت و تاچەند ئەم كێشەیە مەترسیی جددی لەسەر هەرێمی كوردستان دروست كردووە؟

- لە راستیدا ئەم كێشەیە لەم ساتەوەختەدا لە جاران مەترسیدارترە، بەڵام هێندەی من لێی تێدەگەم، ئەم مەترسییە بە توندی بەرۆكی پەكەكە خۆیشی دەگرێتەوە و واشی بۆ دەچم كە دواجار زەرەرمەندی یەكەم پەكەكە خۆی دەبێت. پەكەكە لە دوای راپەڕینی ساڵی 1991 و دامەزراندنی پەرلەمان و حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە ددانی بە پەرلەمان و حكومەتی هەرێمدا نەنا، تا ئێستاش كێشە بۆ سەراپای هەرێم دروست دەكات، بۆیە ئەوكات پەرلەمانی كوردستان بەناچاری بڕیاری شەڕی لە دژی پەكەكە دەركرد، لەوكاتە هەموو هێزە سیاسییەكانی كوردستان پێكەوە بوون و بڕیارەكەش لەلایەن سوپای یەكگرتووی كوردستانەوە جێبەجێ كرا. بەڵام دیسان بەداخەوە لەو كاتەوە تا ئێستا سەركردایەتیی پەكەكە پێداچوونەوەیەكی دروستی بە سیاسەتەكانی خۆی لە بەرامبەر باشوور نەكردووە، یان ئەگەر پێداچوونەوەشی كردبێت، نەیتوانیوە، یان نەیویستووە بە تەواوەتی هەڵەكانی خۆی لەو بارەوە دەستنیشان بكات، لەوانەیە پەكەكە وا بیربكاتەوە كە حزبەكانی كوردستانی باشوور، یان حكومەتی هەرێمی كوردستان مەبەستیان ئەوە بێت كە پەكەكە نەمێنێت و تەفروتونا بكرێت، كە ئەمە وانییە، سەیر ئەوەیە ئەوان دژایەتیی هەرێمی كوردستان دەكەن و بەردەوام شەڕی پێ دەفرۆشن، بەڵام بە شێوەیەكی رەها پارتی تاوانبار دەكەن، لە كاتێكدا راستیی كێشەكە ئەوەیە كە حكومەتی هەرێمی كوردستان دەیەوێت و مەبەستێتی دەسەڵاتی یاسایی خۆی بەسەر هەموو هەرێمی كوردستاندا بسەپێنێت، بۆ ئەوەی هەم رێگە لە بیانووەكانی دەستێوەردانی توركیا و ئێران بگرێت و، هەم ناوچە سنوورییەكانیش ئاوەدان بكاتەوە و خزمەتگوزارییان پێ بگەیەنێت. لە چەند رۆژی رابردوودا، نووسینێكم خوێندەوە تێیدا ئاماژە بەوە كرابوو، دەبێت یەكەمین هەنگاوی پەكەكە ئەوە بێت، ددان بە قەوارەی هەرێمی كوردستاندا بنێت، لە كاتێكدا ئەمە سەرەتاییترین پرەنسیپی رێزگرتنە لە سەروەریی هەرێم كەچی پەكەكە ئەوەش ناكات، لە راستیدا ئەمە بێ بایەخكردنی هەرێمی كوردستان نەبێ، شتێكی دیكە نییە، لە كاتێكدا هەرێمی كوردستان بە خوێن و خەباتێكی بێ شومار و بە جووڵەیەكی دیپلۆماتیی بەهێز و دانوستاندنێكی زۆر سەخت لەگەڵ بەغدا لە نووسینەوەی دەستووری عێراقدا، وەك دەستكەوتێك بۆ هەموو كورد بەدەست هێنراوە، بۆیە ئەگەر چارەسەری بۆ نەدۆزرێتەوە، لەوانەیە ئەو هەموو كێشمەكێش و تەقە و تۆقە سەربازییەی ئێستا، دواجار سەر بۆ شتی خراپتریش بكێشێ. لەم چوارچێوەیەدا و بۆ ئەوەی سەر بۆ خراپتر نەكێشێ، ئەوا پەكەكە هەنگاوێكی گرنگ هەیە پێویستە ئەنجامی بدات، ئەویش ئەوەیە كە دەبێت هەم حكومەتی هەرێم و هەم هەموو خەڵكی كوردستان و تەواوی لایەنە سیاسییەكان دڵنیا بكاتەوە، كە خۆی بە خاوەنی كوردستانی باشوور نازانێ، هەروەها دەبێت ددان بە هەرێمی كوردستان و دەسەڵات و سنوورەكانیدا بنێت، ئەوسا پەكەكە دەتوانێت خۆی بە دۆستی هەرێمی كوردستان بزانێت و، هەرێمیش لەبەرامبەردا وەك میوانی هەرێم بیناسێ و لێرەبوونیشی بەپێی یاساو رێساكان رێكبخات. خۆ ئەگەر ئەمە نەكرێت، ئەوە مەترسییەكە هەر دەمێنێت، كە لە راستیشدا مەترسییەكی ئاسان نییە، چونكە بوونی پەكەكە بەم شێوەیەی ئێستای لە هەرێمدا، هەمیشە هۆكارێك دەبێت بۆ ئەوەی نەك هەر توركیا، بەڵكو دەوڵەتەكانی دیكەش دەست لە كاروباری ناوخۆی كوردستان وەربدەن، ئەم خوێندنەوەیە رم لێدان و مەزەندەكردن نییە، بەڵكو ئەو واقیعەیە كە ئێستا بە تۆخی هەیە.
* دیارە بوونی چەكدارانی پەكەكەت وەك هەڕەشەیەك لەسەر قەوارەی هەرێمی كورستان و تەواوی حزبە سیاسییەكانی باشوور لە قەڵەم دا، لێرەدا پرسیار ئەوەیە دەبێت حزبە سیاسییەكان و خەڵكی باشوور چی بكەن بۆ ئەوەی رێگە لەم مەترسییە بگرن؟

- پێش هەموو شت پێویستە حكومەتی هەرێمی كوردستان تەواوی هاووڵاتیانی كوردستان هان بدات، تا وڵاتی خۆیان خۆش بوێت، بەڵام خەڵكی باشووری كوردستان دەبێت لەوە ئاگادارو هۆشیار بن، كە ئەركی راستەوخۆیان لە باشوورە، بۆ ئەوەی ئەمەش وەدی بێت، پێویستە هەموو حزبە سیاسییەكانی كوردستانی باشوور بە ئەوانەی لە حوكمڕانین و ئەوانەش كە لە دەرەوەی حوكمڕانین، پێكەوە پەیماننامەیەكی سیاسیی نوێ ئیمزا بكەن، كە تیایدا ددان بە حاكمییەتی هەرێمی كوردستاندا بنێن، بەپێی دەستووری عێراق و بەپێی یاساو رێكارەكانی هەرێمیش. بۆیە وتیشم پەیماننامەیەكی سیاسیی نوێ، تا بابەتی مامەڵەكردن لە گەڵ پەكەكە و هەر هێزێكی دیكەی هاوشێوەی، بەستراوە نەبێت بە پەیوەندیی نێوان ئەم، یان ئەو حزب و سیاسەتی رۆژانەیان. پێویستیشە پەیماننامەكە لە رێی یاساناسانەوە چوارچێوەیەكی یاسایی هەبێت، بە جۆرێك كە هیچ دەرفەتێك بۆ پەكەكە نەهێڵێتەوە كە لە پشتی حزبێك، یان دەوڵەتێك بە عێراقیشەوە دەرفەت بۆ ئاڵۆزی بقۆزێتەوە.


* مەبەستت لە هێشتنەوەی دەرفەت لە پشت حزب و دەوڵەتانەوە بۆ پەكەكە چییە، بەتایبەتی كە وتت بە حكومەتی عێراقیشەوە؟
- پەكەكە لە پشتی بەغدا، یان وڵاتانی دیكەی هەرێمایەتی كە پەیوەندییان لەگەڵیان هەیە، توانیویانە هەر وەختێك ئەو دەوڵەتانە پێویستیان بووبێت، گوشاری زۆر لەسەر هەرێمی كوردستان دروست بكەن، راشكاوانە توركیا و ئێران زۆر باش توانیویانە هەریەكەو بە جۆرێك، بوونی پەكەكە لە خاكی هەرێم بۆ بەرژەوەندیی خۆیان بەكار بهێنن، ئەمە مانای ئەوە نییە پەكەكە مافی ئەوەی نییە پەیوەندییەكی ئاسایی لەگەڵ دەوڵەتێكی ئیقلیمیدا هەبێت، بەڵام چوارچێوەیەكی فەرمیی وەربگرێت، ئێستا كاتی ئەوەیە راشكاوانە قسە بكەین، چونكە كێشەكە ئەوەیە پەكەكە پەیوەندیی لەگەڵ حەشدی شەعبی هەیە، نەك دامەزراوە فەرمی و مەدەنییەكانی دەوڵەتی عێراق، چونكە سەرەتای نوێكردنەوەی پەیوەندیی نێوان پەكەكە و بەغدا لە سەردەمی نوری مالیكدا بوو، ئەم پەیوەندییە راستەوخۆ بەسترایەوە بە سەرۆكی دەزگای ئاسایشی نیشتمانی ئەوسا (فالح فەیاز) كە دواتر و ئێستاش سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبییە، بۆیە ئەگەر سەیر بكەین، پەكەكە بە ئاسانی لە شنگال دەتوانێ جلوبەرگی خۆی بگۆڕێت و جلوبەرگی حەشد لەبەر بكات و ئارم و لۆگۆی حەشد بە خۆیەوە بكات، تەنانەت خۆی وەك حەشدی شەعبی پیشان بدات، ئێستا پەكەكە تەقەمووسی كەسایەتیی حەشدی شەعبی دەكات، بۆچی؟ لەبەر ئەوەی پەكەكە پەیوەندی لەگەڵ حەشدی شەعبی هەیە، نەك دەوڵەتی عێراق، ئەگەر پەیوەندیی لەگەڵ دەوڵەتی عێراق هەبوایە، لانیكەم وەزیری دەرەوەی عێراق كە كوردە دەیزانی. كاتێك دەڵێم پەیماننامە نوێیەكەی نێوان حزبە كوردستانییەكان بەو شێوەیە دەرەفەت و كەلێن بۆ پەكەكە نەهێڵێتەوە، باس لەو ناكۆكییەش دەكەم كە لە نێوماڵی كوردا لە دوای ریفراندۆم دروست بوو، كە لە ئەدەبییاتی سیاسیی كوردستاندا پێی دەگوترێت (خیانەتی 16ی ئۆكتۆبەر) و بە هۆیەوە كەركووكمان لە دەست دا و، حەشدی شەعبی و سوپای عێراق گەڕانەوە كەركووك و ناوچەكانی دیكە، بۆیە دەبینین ئێستا ئەنجام و لێكەوتەكانی ئەو كەلێنەی دروست كرد، كە حەشدی شەعبی تیایدا بێتە ژوورەوە و ((حەشدی شەعبی كوردی)) دروست بكات .
* پەكەكە لەگەڵ ئەوەی بڕوای بە مەسەلەی نەتەوەیی نییە، بەڵام كە دەیەوێت دژایەتی هەرێمی كوردستان بكات، زۆر باسی مەسەلەی نەتەوەیی دەكات، ئایا ئەمە بە چ مەبەستێكە؟
- ئەمەش كەلێنێكی دیكەیە، بۆیە دەڵێم دەبێت ئەو كەلێنەش پڕ بكەینەوە و، رێگە نەدەین لێرەوەش بێتە ژوورەوە، بۆیە دەبێت خەڵكی كوردستان بگەیەنینە ئەو قەناعەتەی كە پەكەكە لە بنەڕەتدا پرسی نەتەوەیی لە پڕۆگرامی خۆی لاداوە و بە ئاشكرا رایگەیاندووە كە بڕوای بە تێزی (نەتەوەی دیموكراتیكە) نەك (دەوڵەتی سەربەخۆ) ئەم تێزەش لە رۆژئاوای كوردستان تاقی كراوەتەوە، كە نە ئۆتۆنومییە و نە سەربەخۆییە، من ئومێد دەخوازم كوردی رۆژئاوا بگەنە مافەكانی خۆیان بە هەر شێوەیەك بێت، هەروەها لە میانەی شەڕی خەندەق لە توركیاشدا تاقی كرایەوە و بینیمان چ گورزێكی كاریگەری لە باكوور و لە خودی پەكەكەش دا. بە هەر حاڵ ئەوە ئەركی راستەوخۆی رۆژئاوا و باكوورە كە چۆن بڕیار دەدەن، هەر بەو پێیە پەكەكە لە باشووردا دەتوانێت مێوان بێت، بەڵام میوانێكی رەزاسووك.


* ئایا دەكرێت گەشبین بین بەو بەرەیەی ئەمڕۆ پاراستنی قەوارەی هەرێمی كوردستانی لە ئەستۆ گرتووە؟
- لە راستیدا ئێستا ئومێدی كورد لەسەر ئەو بەرەیەیە كە نایەوێت خۆی بە دەستەوە بدات، حەزدەكەم ئەوەش بە راشكاوی بڵێم، ئەم بەرەیە زۆر بەهێزە و لە روانگەی هاشوهوشی میدیا و سۆشیال میدیاوە سەیر ناكرێت و هەڵناسەنگێندرێت، بەهێزیی ئەم بەرەیە لەوەشدایە كە بڕیاری داوە خۆبەدەستەوە نەدات، بڕیارەكەی بۆتە ئیمان و بیروباوەڕ، واتە بڕیارێكە لەسەر ئەو بیروباوەڕە بونیاد نراوە كە نابێت كورد تەسلیمی بەغدا ببێت، بەڵام كورد دەتوانێ دۆستی بەغدا بێت و لە زۆر بواردا هاوكار بن. لەمەش گرنگتر ئەوەیە كە ئەم بەرەیە كاراكتەری بەهێزی ئەوتۆی هەیە، كە دەتوانێت دۆسێی (خۆبەدەستەوەنەدان) رێبەرایەتی بكات و بەڕێوەی ببات و سەركەوتووش بێت. بە ئەزموونیش خەڵكی كوردستان تێگەیشتوون، ئەوانەی پێیان وابوو بە خۆبەدەستەوەدان بە بەغدا هەموو دۆخێك لە كوردستاندا باش و نموونەیی دەبێت، بەڵام ئێستا دەیبینن كە وانییە، تەنیا هاشوهوشی میدیا و سوشیال میدیا بوو، هەر كە دامركایەوە خەڵكەكە تێدەگەن كە بارودۆخەكان چۆنن و راستییەكان و بەرژەوەندییەكانی كورد و كوردستان لە كوێن. بە راشكاوی دەڵێم عەرەبی عێراق بە هەموو مەزهەبە جیاوازەكانیانەوە و بە تەواوی كیانە سیاسییە جیاوازەكانیانەوە، هەرگیز نەیانگوتووە ئێمە نەتەوەی كوردمان قبووڵ نییە، چونكە لە عێراقدا بوونی نەتەوەی كورد قۆناخی دەڵەمەیی تێپەڕاندووە، بۆیە هەموویان دەڵێن قبووڵمانە، بەڵام ئەوان كوردێكی كۆیلە، نەتەوەیەكی كۆیلەو بچووكیان دەوێت، بگرە لە ئاستی (تاك)یشدا ئەوان تاكی بچووكی كوردیان دەوێت، جا ئەو كەسەی كۆیلەبوونی قبووڵە با بچێت بۆ بەغدا، بەڵام بۆی ناچێتە سەر كویلەبوونی قبووڵ بێت و بانگەشەش بۆ كۆیلەبوونی كورد بكات و لە كوردستانیش بێت، ئێستا كوردستان هەر هێندەی ماوە تۆزێك خۆی مشتوماڵ بكاتەوە، دەنا كوردستان پڕاوپڕە لەو گەنجانەی كە هەموو ئەنگێزەو خەیاڵیان ئەوەیە ببنە «سوارەی سەربەخۆیی».