هەرێمی كوردستان بە قۆناغێكی هەستیاردا تێپەڕ دەبێت، كۆرۆنا و بڕینی بودجەی هەرێم لەلایەن بەغداو هێرشەكانی ئەم دواییەی سوپای توركیا بۆ سەر ناوچە سنوورییەكانی هەرێمی كوردستان، پێویستى بە هەڵوەستەیەكی سەرتاسەری لایەنە سیاسییەكانی كوردستان هەیە؛ بۆ قسەكردن لەسەر ئەم تەوەرانە چەند پرسیارێكمان ئاراستەی مەسعود حەیدەر راوێژكاری سەرۆك بارزانی كرد، لێرەدا پوختەی قسەكانی بڵاودەكەینەوە.

دیمانە: شەماڵ نوری

سەرەتا مەسعود حەیدەر راوێژكاری سەرۆك بارزانی سەبارەت بەو مەترسيیانه‌ی رووی لە هەرێمی كوردستان كردووە وتی: "مەترسیيەكانی دەرەوە كە رووی لە هەرێمی كوردستان كردووە، هەڵوێستێكی جددی دەوێت، بەتایبەت لە ناوخۆی هەرێمی كوردستاندا، چونكە بەردەوام لە رووی مێژووییەوە كورد كەوتۆتە بەر شاڵاوی داگیركەران، ئەوەتا ئێستاكە ئەو سیناریۆیانەی لە 16ی ئۆكتۆبەردا هەبوون و پیلان و مەرامیان ئەوەبوو پێگەی كورد بەتایبەتی هەرێمی كوردستان لاواز بكەن ، ئێستا دەبینین بەشێك لەو وڵاتانە بەتایبەتی كۆماری ئیسلامی ئێران و توركیا بەهێزی چەكدارەوە لە سنوورەكان بە قووڵایی دیاریكراو هاتونەتە ناو هەرێمی كوردستان، هەرچەندە لەلایەن پەكەكەوە بیانووی ئەم لەشكركێشی یە دراوە بەتوركیا بەڵام گومانی ئەوە دەكرێت ئەم هێرش و جوڵاندنی سوپایە بەهەماهەنگی لەگەڵ عێراقدا بێت، بەمەش جارێكی دیكە توركیا بەهەماهەنگی لەگەڵ ئێران و بەغدا هاتۆتە ناو قوڵایی هەرێمی كوردستانەوە، بەتەئكید لەم بارودۆخە مەترسیدارەدا كە هەمووان تێیدا زیانمەند دەبن دەبێت حكومەتی هەرێمی كوردستان بەهەماهەنگی لەگەڵ حزبە سیاسییەكاندا زۆر بەووریایی و هەستیارییەوە بە دواداچوونی بارودۆخەكە بكەن و بە مەترسییەكی گەورەی بزانن لەسەر قەوارەی هەرێمی كوردستان، چونكە رەنگە لە دواڕۆژدا ئەم لەشكركێشییە بۆ سەر خاكی هەرێمی كوردستان كاریگەریی خراپی خۆی هەبێت و، هێزە بیانییەكان بمێننەوە، یاخود بێنە ناو قووڵاییەكی زیاترەوە ".

ئەمە و سەبارەت بەحزبە سیاسییەكانی عێراق كە رۆڵ و پێگەیان لە ئاسایيبوونەوە یاخود ئاڵۆزبوونی بارودۆخی نێوان هەرێم و بەغدا هەیە، مەسعود حەیدەر گوتی: "حزبە سیاسییەكان لەعێراقدا بەتایبەتی لەناو پێكهاتەی شیعە بەپلەی یەكەم بڕوایان بەهاوبەشی نەماوە لەناو عێراقدا، بنەماكانی (شەراكەت و تەوافوق و تەوازن) كە عێراقی نوێی لەسەر بونیات نراوە، هەر لە2007 ـەوە كە پێشێلی ماددەی 140ی دەستوور كرا و لە كابینەی دووەمی مالیكیدا هێزی چەكدار لەدژی كورد لەناوچەی دیالە و لە كەركووك جووڵێندرا و، دواتر قۆناغ بە قۆناغ هێرشی سیاسی و سەربازی و ئابوورییان كردە سەر هەرێمی كوردستان، تا دواجار بودجەكەیان بڕی و شەڕێكی گەمارۆیان دژی هەرێمی كوردستان دەستپێكردو تا ئەمڕۆش عێراق دەرهەق بە خەڵكی كوردستان و حكومەتەكەی لە بیانوو دەگەڕێت، ئەوەتا مەرجی توندو قورس دەخاتە بەردەم شاندی دانوستانكار تاوەكو بە ئاسانی رێككەوتنی نێوان هەرێم و بەغدا نەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە، واته‌ حوكمڕانانى عێراق بە مەرجە قورسەكانیان دەیانەوێت ئاستەنگ لەبەردەم دانوستان و گفتوگۆكان دروست بكەن و، لە كۆتاییدا چارەسەری كێشەكان دووربخەنەوە، بەمشێوەیە بەپێچەوانەی هەرێمی كوردستانەوە بەغدا ئیرادەیەكی جددی و راستگۆیی نییە بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان هەرێم و عێراق، سەرۆك وەزیرانی عێراقیش لەبەر ئەوەی خاوەنی كوتلەی سیاسی نییە، ترسی لە كوتلە سیاسییەكانی ناو پەرلەمان هەیە، ئەویش زۆر بە ئاسانی ناچێتە ژێر باری چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان هەرێم و عێراق".
سەبارەت بە بەرەی ناوخۆیی بۆ رووبەڕووبوونەوەی تەحەددی و مەترسییەكان راوێژكاری سەرۆك بارزانی وتی: "لە كۆتاجاردا تەحەددی و مەترسییە دەرەكییەكان هەرچییەك بێت، لاوازيی بەرەی ناوخۆیی كوردستانی رۆڵی دەبێت لە ئاراستەكردنی رووداو و مەترسییەكان، كاتی ئەوە هاتووە حزبە سیاسییەكانی كوردستان پێكەوە پاڵپشتيی حكومەت و دامەزراوە شەرعیيەكانی دیكەی سەرۆكایەتيی هەرێم و پەرلەمان و دامودەزگاكانی دیكەی بكەن، تەنیا لە رێگەی سەقامگیریی سیاسییەوە دەتوانرێت رووبەڕووی تەحەددی و مەترسییە دەرەكییەكانی سەر قەوارەی هەرێمی كوردستان ببینەوە. بەپێچەوانەوە لەبەردەم رووبەڕووبوونەوەی تەحەددیی نەخۆشيی كۆرۆنا و لێكەوتە ئابوورییەكانی لەسەر هەرێمی كوردستان سەركەوتوو نابین و، بارودۆخی خەڵك خراپتر دەبێت، ئەركی سەرشانی هەموو تاكێكی كورد و حزبە سیاسییەكان و رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنییە پاڵپشتیى دامەزراوەكانی حكومەت بكەن، بۆ ئەوەی چاوخشاندنەوە بە هەیكەلی ئابووری و چاكسازیی ئەنجام بدرێت".
مەسعود حەیدەر سەبارەت بە ریفۆرمی ئابووری بۆ پشتبەستن بە تواناكانی بەردەست راى وايه‌: "بێ ریفۆرمی ئابووری و بووژانەوەی كەرتی گشتی و تایبەت مومكین نییە، بتوانرێت بەسەر ئەم هەموو تەحەدییەی كۆرۆنا و قەیرانی دارایی و ناسەقامگیریی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و كاریگەریی لەسەر هەرێمی كوردستان سەركەوتوو بین، بۆ ئەوەی بڕینی بودجە لەلایەن عێراق و كاریگەرییەكانی كۆرۆنا كەمترین كاریگەریی لەسەر ژیان و باروگوزەرانی خەڵكی هەبێت، ده‌بێت گرينگى به‌ بەهێزبوونی بەرەی ناوخۆ و حكومەتی هەرێم بدرێت و، ئه‌وه‌ش كاریگەریی لەسەر بەهێزبوونی پێگەی كورد لەبەغداو لە دانوستانەكاندا هەیە، چارەسەركردنی گرفت و كێشە هەڵپەسێردراوەكانی نێوان هەرێم و بەغدا لەچوارچێوەی دەستووردا بێ هاوسەنگبوونی باڵانسی هێز لەنێوان هەولێر و بەغدا بەدی نایەت، یەكێك لە هۆكارەكانی درێژكردنەوەی گفتوگۆو دانوستانەكان بۆ لایەنی بەغدا دەگەڕێتەوە كە لەلایەك نیيەتی نییە بۆ چارەسەركردنی گرفتەكانی نێوان هەرێم و عێراق لەلایەكی دیكەوە خۆيشی لە بارودۆخێكی ئابووری باشدا نییە. ئه‌گەرچی یاسای قەرزەكان لە پەرلەمان تێپەڕێندرا و قەرزی بانكی ناوەندی بەكارهێناوە، بەڵام هێشتا دابەشكردنی مووچە لەوادەی خۆیدا نەدراوە، ئەمڕۆ هاووڵاتیانی كوردستان پێویستیان بەوەیە حزبەكان لە موزایەداتی سیاسی خۆیان دووربخەنەوە و، كار بۆ بەهێزبوونی قەوارەی هەرێم بكەن، چونكە هەرێم موڵكی هەموو كوردێكە و موڵكی هەموو حزبە سیاسییەكانیشە و پاراستنی ئەم هەرێمە گرينگيی خۆی هەیە بۆ پارچەكانی دیكەی كوردستانیش".
سەبارەت بە رۆڵ و پێگەی ئەمەریكا لە ناو گۆڕانكاری و رووداوەكاندا لەعێراق و هەرێمی كوردستان راوێژكاری سەرۆك بارزانی وتی : "هەرێمی كوردستان بە بڕیاری ئەنجومەنی ئاسایش دروست كرا، دوای ئەوەی ناوچەی دژە فڕین لە هەرێمی كوردستان دانرا، لە دوای نووسینەوەی دەستووری هەمیشەیی عێراقیشدا لە 2005 بەپێی ماددەی 117ی دەستووری عێراقی، هەرێمی كوردستان و پەرلەمان و حكومەت و دامەزراوەكانی بەشێكن لە كیانی فیدڕاڵی و هەرێمێكی ددان پێدا نراوە، بۆیە لە چوارچێوەی دەستووری عێراقدا هەرێمی كوردستان وەكو قەوارەیەكی دەستووری پارێزراو دەبێت، هەرچەندە عێراق و هەرێمی كوردستانیش ناتوانن دەستێوەردانی سەربازيی توركیا لەسەر ناوچە سنوورییەكان رابگرن، چونكە عێراق دەوڵەتێكی فاشیل و لاوازە و ئەو توانایەی نابێت ئەم پێشێلكارییانە رابگرێت، تاكە وڵاتێك بتوانێت توركیا رابگرێت، ئەمریكایە بەپێی ئەو هاوكێشە ئیقلیمی و نێودەوڵەتیيانەی هەیەتی، بەڵام بۆچوونیش هەیە كە رەنگە ئەمریكا سەرقاڵی خۆئامادەكردنی هەڵبژاردنەكان بێت و، توركیا ئەمە بە هەلێك دەزانێت بۆ ئەوەی لە تەواوی ئەم ناوچانەدا نفووزی خۆی فراوان و بەهێز بكات و تەماعی گەڕانەوەی ویلایەتی مووسڵی هەیە، كە بە بەشێك لە دەوڵەتی توركی ده‌زانێت، هەروەها ئەو بۆچوونەش هەیە كە واقیعێكی دیفاكتۆ دروست بكات و هێزەكانی لەو ناوچانەدا بهێڵێتەوە، دامەزراوەكانی شەرعی له‌ هەرێمی كوردستان بە پاڵپشتيی نیشتمانپەروەر و دڵسۆزانی گەلەكەمان جەختی لەسەر پارێزگاریكردنی خاكی هەرێمی كوردستان كردووە و پێی وایە دەستێوەردانی سەربازی و زیانگەیاندن بە سەروماڵی گوندنشینەكان جێگای قبووڵكردن نییە و، پێویستە رێز لە میساقی نێودەوڵەتی و سەروەریی نیشتمانی هەرێم بگیرێت، كە بەشێكە لە دەوڵەتی فیدڕاڵيی عێراقی و لە دەرئەنجامدا داگیركەر بە هیچ شێوەیەك بۆی نییە لەسەر خاكی وڵاتی ئێمە بمێنێتەوە. "