پێنج رۆژ پێش ئەوەی شۆڕشی مەزنی ئەیلوول لە ساڵی 1961 دەست پێ بكات، سەید كاكە فەرمانی دەستگیركردنی لەلایەن حكومەتی (عەبدولكەریم قاسم)ەوە بۆ دەردەچێت، لەبەر ئەوەی سەید كاكە و كۆمەڵێك گەنج لە دژی پەشیمانبوونەوەی عەبدولكەریم قاسم لە ماددەی 3ی دەستووری كاتیی عێراق (ئەو ماددەیەی كە ئاماژەی بەوە كردووە عێراق نیشتمانی هاوبەشی كورد و عەرەبە) خۆپیشاندان دەكەن و رێگەی هەولێر- كەركووك دەگرن. سەید كاكە ئەو راستییە ناشارێتەوە كە ئەو وەك ئەندامێكی پارتی دیموكراتی كوردستان سەر بە باڵی مەكتەبی سیاسیی پارتی بووە، بەڵام پاش ئەوەی باڵی مەكتەبی سیاسی چوونە پاڵ ئاغا و دەرەبەگەكان لەدژی ئیسلاحی زەراعی و، لەبەرامبەردا مەلا مستەفا بارزانی پشتگیریی ئیسلاحی زەراعی و جووتیارانی كردووە، لەو كاتەوە بووەتە یەكێك لە پێشمەرگەكانی رێبازی بارزانی، لە ماوەی ژیانی خەباتی سیاسی و چەكداریی خۆیدا ئەم پێشمەرگە قارەمانە لە چەندین حزبی سیاسیدا ئەندامی سەركردایەتی بووە، بەڵام خۆی جەخت لەوە دەكاتەوە كە ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی بووبێت، یان سۆشالیست، یان پارتی دیموكراتی كوردستان، هەر خۆی بە پێشمەرگەی رێبازی بارزانی زانیوە. بۆ قسەكردن لەسەر پێگەی پڕشكۆی مەلا مستەفا بارزانی و شێوازی رێبەرایەتیكردنی لە بزووتنەوەی رزگاریخوازیی كوردستان و ئەو دادپەروەرییەی لە ویژدانی مستەفا بارزانی هەبووە، ئەم دیدارەمان لەگەڵ سەید كاكە سازكرد و بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵانی دایەوە.

* وەك پێشمەرگەیەكی دێرین كە ماوەی 58 ساڵە پێشمەرگەیت، ئایا كاتێك گوێت لە ناوی مەلا مستەفا بارزانی دەبێت، چ هەستێكت لا دروست دەبێت؟
- مەلا مستەفا بارزانی تەنیا لای من نا، بەڵكو كاتێك هەر هاووڵاتییەكی كوردستان گوێی لە ناوی مەلا مستەفا بارزانی دەبێت، چ هەستێكی لا دروست دەبێت؟ هەقە پرسیارەكە بەو شێوەیە لێ بكەیت، چۆن مەلا مستەفا بووە ئەو رێبەرەی كە هەموو خەڵكی كوردستان لە دەوری كۆببێتەوە و بە هێما و رەمزی خۆی بزانێت؟ من لە وەڵامی ئەم پرسیارە دەڵێم، ئەوكاتی مەلا مستەفا لە رووسیا هاتەوە، حزبی شیوعی عێراق لەو پەڕی ئاستی جەماوەری خۆیدا بوو، باڵی مەكتەبی سیاسی لەناو پارتیدا رۆڵیان هەبوو، بەڵام لەبەر ئەوەی ئەوان لە سەركردایەتیی قۆناخەكە بۆ ئاراستەكردنی خەباتی رزگاریی نیشتمانی شكستیان هێنا، خەڵكەكە لە دەوری مەلا مستەفا كۆبوونەوە، لەلایەكی دیكەوە خۆ مەلا مستەفا بارزانی بە هێز نەهاتووە خۆی بەسەر میللەتدا بسەپێنێت، بۆیە دەبێت هەموومان هەڵوەستە لەسەر ئەوە بكەین، ئەم جوامێری و قارەمانییەی مەلا مستەفا بارزانی لای خەڵكی كوردستان چۆن دروست بوو.
* هەر پرسیارەكەی خۆت ئاراستەت دەكەینەوە و دەپرسین: ئەو خۆشەویستییەی مەلا مستەفا بارزانی لای خەڵكی كوردستان چۆن دروست بوو؟
- ئاشكرایە دیدو تێڕوانینی مەلا مستەفا بارزانی بۆ هەڵگیرسانی شۆڕش لە دیدوبۆچوونی باڵی مەكتەبی سیاسیی پارتی جیاواز بوو، مەلا مستەفا پێی وابوو شۆڕش ئامادەكاری باشتری دەوێت، هەر بۆیەش رێبەرایەتیی بارزانی بۆ شۆڕشی ئەیلوول چەند رۆژێك دواكەوت. لێرەدا گرنگە بۆ مێژوو ئەوە بڵێم كە مەلا مستەفا بارزانی لە دژی یاسای ئیسلاحی زەراعی عەبدولكەریم قاسم نەبوو، بەڵام باڵی مەكتەبی سیاسی بە هاندانی شای ئێران پشتگیری ئەو ئاغا و دەرەبەگانەیان دەكرد كە دژی یاسای ئیسلاحی زەراعی بوون، بۆیە ئەو ئاغاو دەرەبەگانە بۆ تێكدانی یاسای ئیسلاحی زەراعی دەستیان دایە چەك و پەلاماری چەندین جووتیاریشیان لە ناوچە جیاوازەكانی كوردستان دا، لەمەش زیاتر شای ئێران لەگەڵ بەعسییەكان رێككەوتبوو بۆ ئەوەی حكومەتی عەبدولكەریم قاسم بڕووخێنێت، بەڵام كە هیچیان پێ نەكرا، گەڕانەوە ناوچە سنوورییەكان و پەیوەندیشیان لەگەڵ شای ئێران بەردەوام بوو، بەڵام كە مەلا مستەفا رێبەرایەتیی شۆڕشی گرتە دەست، رایگەیاند كە ئەو دژی یاسای ئیسلاحی زەراعی نییە، بۆیە ئێمەومانانیش كە سۆزێكمان بۆ باڵی مەكتەبی سیاسی هەبوو، پاش ئەوەی باڵی مەكتەبی سیاسی لە ئاغا و دەرەبەگەكان بێدەنگ بوو، ئێمە لێیان دڵگران بووین و بووینە پێشمەرگەی مەلا مستەفا بارزانی.
* دەڵێن پێنج رۆژ پێش هەڵگیرسانی شۆڕشی ئەیلوول فەرمانی دەستگیركردنت لەلایەن حكومەتی عەبدولكەریم قاسمەوە بۆ دەرچووە، لەلایەكی دیكەشەوە خۆت دەڵێیت: من دژی یاسای ئیسلاحی زەراعی نەبووم، ئایا لەسەر چی فەرمانی دەستگیركردنت بۆ دەرچوو؟
- من ئێستاش دەڵێم دژی یاسای ئیسلاحی زەراعی نەبووم و عەبدولكەریم قاسمیشم خۆش دەویست، بەڵام كاتێك گوتیان عەبدولكەریم قاسم لە ماددەی 3ی دەستووری عێراق پاشگەز بووەتەوە (ئەو ماددەی كە دەڵێت: عێراق نیشتمانی هاوبەشی كورد و عەرەبە) كۆمەڵێك گەنج هاتن و گوتیان لە دژی ئەو هەڵوێستە خۆپیشاندان دەكەین و ناڕەزایی دەردەبڕین، بۆ ئەمەش بڕیارمان دا، بچین لەلای شێراوە رێگەی هەولێر - كەركووك بگرین، من ئەو كاتیش چەكدار بووم، لەبەر ئەوەی پێشتریش بەشداری راپەڕینی جووتیارانم كردبوو بە سەرۆكایەتی حزبی شیوعی عێراقی، بۆیە ئەو كاتیش كە چووین ئەو رێگەیەمان گرت، من هەر چەكم پێ بوو. ئەو رۆژە تا دەمەو ئێوارە ئەو رێگەیەمان گرت، بەڵام دەمەو ئێوارە هێزێكی (قوەی سەیار) هات، هەندێك لە گەڵیان بەشەڕ هاتین و شەو توانیمان خۆمان رزگار بكەین، لەو كاتەوە من فەرمانی دەستگیركردنم بۆ دەرچوو.
* پێشتر ئاماژەت بەوە كرد كە باڵی مەكتەبی سیاسی پەیوەندییەكی باشیان لەگەڵ شای ئێران هەبووە، ئایا شای ئێران دوای رووخانی عەبدولكەریم قاسم مەبەستی لەو پەیوەندییە تاكلایەنەیە لەگەڵ باڵی مەكتەبی سیاسی چی بوو؟
- بە راستی شای ئێران فێڵی لە كاك ئیبراهیم ئەحمەد و مام جەلال كرد. شا پێی گوتبوون: من پشتی ئێوە دەگرم و شۆڕشەكەتان لەژێر دەستی مەلا مستەفا بارزانی دەربێنن و بیكەن بە شۆڕشی حزب، دیارە شا مەبەستی بوو كە پەرتەوازەیی لەناو ماڵی كورددا دروست بكات، بەداخەوە باڵی مەكتەبی سیاسی بە هاندانی شای ئێران بەیاننامەیەكیان دەركرد، دوای ئەم بەیاننامەیە ئێمە لەگەڵ مەلا مستەفا بووین و ئەوە بوو كۆنگرەی قەڵادزێ گرێ درا، لەم كۆنگرەیەدا مەلا مستەفا داوای لە باڵی مەكتەبی سیاسی كرد كە بێن لە ناو كۆنگرە خۆیان هەڵبژێرن و گوتی: ئەگەر لە كۆنگرە دەرچوون، ئەوا ئێمە پیرۆزباییان لێ دەكەین و من دەگەڕێمەوە بۆ بارزان و پشتگیریشیان لێ دەكەم، بەڵام بەداخەوە، باڵی مەكتەبی سیاسی لە بری ئەوەی بێن بۆ كۆنگرەكە، بەیاننامەیەكی دیكەیان دەركرد و رایانگەیاند ئەوانەش بەشداریی كۆنگرەی قەڵادزێیان كردووە، لە حزب دەردەكرێن، بۆیە كۆنگرە بە سەرپەرشتیی مەلا مستەفا بەردەوام بوو. لیژنەی ناوەندیی سەركردایەتیی تازە هەڵبژێردرا، پاشانیش هەر لەسەر راسپاردەی كۆنگرە، هێزێك رەوانە كرا بۆ ماوەت و لەوێ باڵی مەكتەبی سیاسی ئاودیوی ئێران كران.
* پێتوایە نهێنیی سەركەوتنەكانی مستەفا بارزانی لە چیدا بەرجەستە دەبن؟
- من لە بنەماڵەیەكی ئایینپەروەر گەورە بووم، باوكیشم پیاوێكی ئایینپەروەر بووە، بۆیە بەردەوام مەلا و پیاوانی ئایینی روویان لە ماڵی ئێمە كردووە. زۆر جار ئەو مەلا و پیاوە ئایینییانە باسی گرنگی دادپەروەریی خەلیفەی موسڵمانان بەگشتی و ئیمامی عومەری كوڕی خەتابیان بەتایبەتی دەكرد و جەخیتیان لەوە دەكردەوە كە لە ناو خەلیفەكانی ئیسلامدا، لەم روانگەیەوە كە سەیری شێوازی رێبەرایەتیی مەلا مستەفام بۆ شۆڕشەكە دەكرد و، زۆر دادپەروەرانە لەهەموو بوارەكانی مامەءەی دەكرد، هەستمدەكرد كە دادپەروەریی بۆ سەركەوتنی شۆڕش چەند گرنگە، بۆ ئەمەش حەزدەكەم ئاماژە بەسادەیی كەسێتی مەلا مسەفا بكەم،، هەر بۆ نموونە كە لە هەندێك بۆنەدا دەچووین بۆ سەردانی مەلا مستەفا، پێش هاتنی ئەو، دوو پێشمەرگە دەهاتن پێیان دەگوتین، بارزانی سڵاوی هەیە بۆتان، بەڵام كاتێك هات، حەزناكات لە بەری هەستن و چەپڵەی بۆ لێ بدەن، ئەم پەروەردەیەی بارزانی بۆ من هەتا ئێستاش كاریگەری لەسەرم هەیە، بڕوا بكەن، ئێستاش لە هیچ بۆنەیەكدا ناتوانم چەپڵە بۆ هیچ كەسێك لێ بدەم، چونكە مەلا مستەفا بارزانی فێری كردووین نە چەپڵە بۆ كەس لێ بدەین، نە دەستی كەسیش ماچ بكەین، ئەوە پەروەردەی مەلا مستەفا بارزانی-یە، خۆی پێی دەگوتین: تەوقەم لەگەڵ بكە و پێم بڵێ بارزانی چۆنی، بەڵام نە دەستی من و نە دەستی هیچ كەسێكی دیكەش ماچ نەكەن. هەروەها مەلا مستەفا فێری كردین، ئەگەر هەر كەسێك زللەیەك، یان شەقێك لە یەكێك بدات، دەبێت ئەو زللەیە، یان ئەو شەقەی لێ بدرێتەوە، ئەوجا ئەو كەسە هەر كەسێك، یان هەر پلە و پایەكی لە شۆڕشدا هەبێت. ئەمەی دەڵێم ئەمە تەریقەتی شێخانی بارزانە، ماوەیەك هێزەكەمان لە ناوچەی بارزان بوو لە نزیك چیای شیرین، رۆژێكیان لە رێگە كابرایەكم بینی و بەسەرهاتێكی بۆ گێڕامەوە و گوتی: لەسەردەمی گەنجیما شوان بووم، رۆژێكیان مەڕەكانم چووبوونە ناو دەغل و دانی خەڵك، منیش چووم مەڕەكان لەناو دەغل و دانەكە درەبكەم، سەیرم كرد مەلا مستەفا بەرەو چیاكە دەچێت و لێی پرسیم: بۆ ئەو مەڕانەت بەرداوەتە دەغڵی خەڵك، منیش پێم گوت: ئینجا تۆ هەقت چییە خۆ دەغل و دانی تۆ نییە، لەسەر ئەمە مەلا مستەفا زللەیەكی لێ دام، منیش ئێوارە كە گەڕامەوە، چووم لای شێخ ئەحمەدی بارزان شكاتم لێكرد، شێخ ئەحمەد ئەمری كرد، بچن مەلا مستەفا بێنن، بۆ ئەوەی ئەم كابرایە زللەكەی لێ بداتەوە، كابرا گوتی: من چەند هەوڵمدا كە زللەكەی لێ نەدەمەوە، بەڵام شێخ ئەحمەد ئەمری كرد، مادام زللەی لە تۆ داوە، دەبێت تۆ مافی خۆت وەربگریتەوە. بۆیە مەلا مستەفا پەروەردەی ئەم تەریقەتە بوو. ئەم تەریقەتە جیا لە شێخ ئەحمەد و شێخ محەمەد، مەلا مستەفاش پیادەی كردووە، بەڵام دوای مەلا مستەفا بەداخەوە نەتوانراوە وەك خۆی پیادە بكرێت.
* زۆر جاران دەڵێن، شۆڕشی ئەیلوول تەنیا شۆڕشێكی چەكداری نەبووە، شۆڕشێكی كۆمەڵایەتیش بووە، ئایا مەبەست لە شۆڕشی كۆمەڵایەتی لە شۆڕشی ئەیلوولدا چییە؟
- من فەرماندەی یەكێك لە بەتالیۆنەكانی هێزی دەشتی هەولێر بووم كە فارس باوە فەرماندەی هێزەكە بوو. رۆژێكیان برووسكەیەك لە بارەگای بارزانی بۆ هێزی دەشتی هەولێر هاتبوو و ئاماژەی بەوە كردبوو كە مافە كۆمەڵایەتییەكانی ئافرەت لە ناوچەی دەشتی هەولێر لاوازە و لە برووسكەكەدا هاتبوو: (نابێت لەمەودا بەهیچ جۆرێك كچان لەسەر پشتی لانك لە كەس مارە بكرێن، یان گەورە بە بچووك بكرێت، یان ژن بە ژن هەبێت، هەروەها نابێت كەس كچ، یان خوشكی خۆی بە پارە بدات..) دیارە چۆن شێوازی مەلا مستەفا بۆ رێبەرایەتیكردنی شۆڕشی كوردستان شاز بوو، دەتوانم بڵێم شێوازی فارس باوەش بۆ جێبەجێكردنی رێنماییەكانی مەلا مستەفا شاز بوو، هەر بۆیە بۆ جێبەجێكردنی ئەم بڕیارانەی بارزانی، فارس باوە هات پێشمەرگەیەكی خۆی لە پشتی ئۆتۆمبێلێك دەبەستەوە بە ناوچە جیاجیاكانی دەشتی هەولێردا دەیگێڕا و بە خەڵكەكەی دەگوت، ئەم كابرایە ژن بە ژنی كردووە، یان خوشكەكەی خۆی بە پارە داوە بەشوو، یان دەیگوت گەورە بە بچووكی كردووە، بۆیە خەڵكەكە كە ئەمەیان دەبینی، ئیدی كەس نەیدەوێرا جارێكی دیكە ئەو كارانە دژی ئافرەتان ئەنجام بدات، ئێمە لە دەشتی هەولێر هەموو بڕیارەكانی مەلا مستەفا-مان جێبەجێ كرد، بەبێ ئەوەی لێپرسینەوە لەگەڵ كەس بكەین.
* ئایا شێوازی دادپەروەریی مەلا مستەفا بە رێگەی یاسا بوو، یان بە رێگەی شەڕع و شەریعەتی ئایینی ئیسلام؟
- لە سەردەمی مەلا مستەفا هەردوو شێوازی یاسا و شەرع بۆ چارەسەركردنی كێشەكان پەیڕەو دەكران، بۆ نموونە من فەرماندەی بەتالیۆنی یەك بووم لە هێزی دەشتی هەولێر، وەك فەرماندەیەكی سەربازی ئەو مافەم نەبوو لێپرسینەوە لەگەڵ خەڵك بكەم، بەڵكو مەلایەكیان بۆ دانابووین، ناوی مەلا تەڵعەت بوو، كە پاشان بووە پەرلەمانتاریش، هەر كێشەیەكی كۆمەڵایەتی هەبوایە، دەمانناردە لای مەلا تەڵعەت، ئەگەر مەلا تەڵعەت بەپێی شەرع كێشەكەی چارەسەر بكردایە و هەردوولا رازی بوونایە، ئەوە كێشەكەمان چارەسەر دەكرد، ئەگەر چارەسەر نەكرایە، كێشەكەمان رەوانەی سەركردایەتی دەكرد بۆ ئەوەی بە یاسا چارەسەری بكەن. هەر بۆ نموونە لە ناوچەی ئێمە سەرپەلێك بەناوی سادق لەگەڵ چوار پێشمەرگە چووبوونە گوندی (باش تەپە) لەوێ كابرایەكیان لە ماڵی خۆی دەرهێنابوو بە دار لێیان دابوو، بە رێكەوت دارێك بەر سەری كابرا كەوتبوو، گیانی لەدەست دابوو، لەسەر ئەم پرسە دادگا بڕیاری دابوو سەرپەلەكە لە سێدارە بدرێت و چوار پێشمەرگەكەش هەر یەكەیان پێنج ساڵ زیندانی بكرێت، ئەوجا ئەم سەرپەلە سەر بە هۆزێكی گەورەی كوردستان بوو، زیاتر لە 200 پێشمەرگەیان لەناو شۆڕشدا هەبوو، عەرەب گوندەكانی ئەو هۆزەی هەموو داگیر كردبوو، چەندین فەرماندە و سەرپەل و سەرلقی دیكەیان هەبوو، سەرۆك هۆزەكەیان ناوی سابیر بوو، هاتبووە لای فارس باوە بۆ ئەوەی پێكەوە بچنە لای مەلا مستەفا و حوكمی دادگا لەسەر ئەو سەرپەلە كەم بكەنەوە، هەروەها پێشنیاریش بكەن بۆ ئەمە ئامادەن سوڵحن و خوێنی 10 كەسیش بدەن، ئەوە بوو چوونە لای مەلا مستەفا بارزانی و پێیانگوت ئەوان ئامادەن سوڵح بكەن، تەنیا حوكمەكەی كەم بكرێتەوە و لەسێدارە نەدرێت، لە وەڵامدا مەلا مستەفا گوتبووی: من چیم هەتا عەفوی بكەم، یان دەستكاریی فەرمانی دادگا بكەم، ئەو سەرپەلە خۆ برای منی نەكوشتووە، هەتا من عەفوی بكەم، ئەو برای خەلیلی كوشتووە، بچنە لای خەلیل ئەگەر عەفوی كرد، منیش خوێنی 10كەسی دیكە دەدەم، ئەوە دەبێ بە خوێنی بیست كەس و كێشەكە چارەسەر بكەن، بەڵام ئەگەر عەفوی نەكات، من دەسەڵاتی ئەوەم نییە داوای لێ بكەم عەفوی بكات، كە چووبوون خەلیل سەرپەلەكەی عەفو نەكرد، بۆیە دادگا فەرمانی خۆی جێبەجێ كرد.
* دیارە لە ژیانی پێشمەرگایەتیی خۆتدا لە ناو عەدالەتی بارزانی لێپرسینەوەت لەگەڵ نەكراوە، بۆیە زۆر بە عەدالەتی بارزانی سەرسامی، ئایا قەت سەرپێچیت كردووە و لێپرسینەوەت لەگەڵ كرابێت؟
- بەڵێ منیش سەرپێچیم كردووە و لێپرسینەوەشم لەگەڵ كراوە، بەڵام ئەوەی من زۆر سەرنجڕاكێشترە. ساڵی 1963 ئەو كاتە كە حەرەكەی حەرەس قەومی دەستی پێ كردبوو، ئەم حەرەس قەومییانە هێرشیان كردە سەر گوندی كەندیناوە و هێزەكەیان زۆر بوو، ئێمە وەك پێشمەرگە پاشەكشەمان كرد و دوای ئەم پاشەكەشەیەش حەرەس قەومییەكان بڵاویان كردەوە كە پێشمەرگە نەماون و هەموویان تەسلیم بوونەتەوە. كە ئەم هەواڵەمان بیست، پێشمەرگەیەكمان هەبوو، ناوی محەمەد بوو، جێبێكی هەبوو، وتم محەمەد لەگەڵم وەرە دەچینەوە ناوچەی قەرەچووغ و بەناو خەڵكەدا دەگەڕێین، ئەوكاتە كە خەڵك ئێمە دەبینێت، بۆیان دەردەكەوێت كە حەرەس قەومییە بەعسییەكان درۆ دەكەن و پێشمەرگە ماوە و تەسلیم نەبوونەتەوە. لەو ناوچەیە كابرایەكی كوردم دەستگیر كرد كە لە ترسی حەرەس قەومییەكان چەكی هەڵگرتبوو، وازی لە كوردبوونی خۆی هێنابوو، منیش چەكم كردو زۆریش قسەم پێی وت، پاشان ئەو پێشمەرگەی لەگەڵم بوو، وتی ئێمە ئەو هەموو چەكەمان بۆ چییە، چەكەكەی بدەوە و دینارێكی لی بستێنە بۆ ئەوەی بیدەین بە بەنزین و بگەڕێینەوە، منیش دینارێكم لەكابرا سەند و تفەنگەكەم دایەوە، پاش نزیكەی 20 رۆژ لە بارەگای بارزانی-یەوە بروسكەیەك بۆ فارس باوە هاتبوو و لە بروسەكەدا هاتووە كە سەید كاكە دینارێكی لە هاووڵاتیەك سەندووە و دەبێت ئەو دینارە بگەڕێندرێتەوە بۆ ئەو كابرایە، دیارە فارس باوە منی زۆر خۆش دەویست و لە ترسی ئەوەی من نیگەران نەبم، كە وا هەست بكەم، ئەو ئەم هەواڵەی گەیاندۆتە بارزانی، بەبێ ئەوەی بە من بڵێ، هەر خۆی بەناو ئەو هەموو جەیش و جاشەدا چووبووە هەمان شوێن و كابرای دۆزیبووەوە و دینارەكەی بۆ گەڕاندبووەوە. ئینجا بزانە دادپەروەریی مەلا مستەفا گەیشتۆتە چ ئاستێك، لە سەر كابرایەك چۆن هاتە دەنگ و قبووڵی نەكرد بە یەك دیناریش غەدری لێ بكرێت. بارزانی بۆ دیلەكانی شەڕیش (جاش، یان سەرباز) قەت قبووڵی نەدەكرد دیل بكوژرێت. لە ساڵی 1975 و لە شەڕی ماكۆك سێ سەربازی عێراقیمان بە پلەی (عەریف و نائب عەریف) بە برینداری كەوتە دەست، لەوێ پێیان گوتین ئەم سێ كەسە بە نارنجۆكی دەستی چەند رەبایەكی پێشمەرگەیان لە كێوەڕەش گرتووە و ژمارەیەك پێشمەرگەشیان شەهید كردووە، بڕوا بكەن ئێمە لەترسی مەلا مستەفا نەمانوێرا هیچیان لێ بكەین، بەناچاری ناردمان وڵاخمان بۆ بەكرێ گرتن و بە سواری وڵاخ ناردمان بۆ نەخۆشخانەی شۆڕش لە سەركردایەتی، كێ حەددی هەبوو لە زەمانی مەلا مستەفا-دا دیلێكی سەرباز، یان جاش بكوژێت.
* ئەم قسانەت ئەوە دەگەیەنێت لەسەردەمی مەلا مستەفا بەرپرسەكان نەیاندەتوانی گەندەڵی بكەن؟
- كە من لە سەرەتاوە ئاماژەم بە عەدالەتی مەلا مستەفا كرد، مەبەستم ئەوە بوو یاسای دادپەوەریی مەلا مستەفا جیاوازی لەنێوان كەسدا نەدەكرد، ئەوەی سەرپێچی بكردایە ئەو یاسایە سزای دەدا، بۆیە كەس نەیدەوێرا گەندەڵی بكات، مەلا مسەتەفا قەناعەتی بەو جۆرە بوو، ئەگەر كەسێك 20 هەزار پێشمەرگەی لەگەڵ بێت و زللەیەك لە هاووڵاتیەك بدات، دەبێت ئەو زللەیەی لێ بدرێتەوە، هەتا ئەگەر ئەو كەسە و ئەو 20 هەزار چەكدارەشی كە لەگەڵین هەموویان ببن بە جاش، قەناعەتی مەلا مسەتەفا بەوجۆرە بوو گێڕانەوەی ماف بۆ كەسێكی غەدرلێكراو لەو 20 هەزار كەسە بەنرخترە، بۆیە جەختی لەسەر ئەوە دەكردەوە، ئەگەر تەنیا ئەو كەسەم لەگەڵ بمێنێتەوە كە مافەكەی بۆ دەگێڕمەوە، ئەو زۆر لەو خەڵكانە باشترە كە مافی خەڵك پێشێل دەكەن.
* لە ماوەی چوار ساڵی رێككەوتنی ئادار (1970-1974) ئایا شۆڕش بە رێبەرایەتیی مەلا مستەفا بارزانی تاچەند ئاوڕی لە شەهیدان و پێشمەرگە و هاووڵاتیانی زیانلێكەتوو دایەوە؟
- ئەمەشیان دیسان پرسێكی زۆر گرنگە لە دوو رووەوە، یەكەمیان شۆڕش لە بەرنامەیدا بوو كە خانوو بۆ شەهیدانی پێشمەرگە و پێشمەرگە و ئەو خەڵكانەی حكومەت خانووەكانی سووتاندوون، یان رووخێنراون دروست بكاتەوە، بەڵام حكومەتی عێراق ئەو پارەی كە ناردبووی بۆ خانووی شەهیدان 500 دیناری ناردبوو، بۆ خانووی خەڵكی زیانلێكەتوو 300 دیناری ناردبوو، ئەندازیارەكانیش دەیانگوت خانووی شەهیدان 1000 دیناری تێدەچێت و خانووی زیانلێكەتووان 600 دینار، ئەمەشیان بۆیە وادانابوو، بۆ ئەوەی بەرنامەكەی مەلا مستەفا بۆ دروستكردنی خانووی شەهیدان و خەڵكانی زیانلێكەتوو سەرنەگرێت، بۆ ئەمە فارس باوە چووە لای مەلا مستەفا و پێی گوتبوو، ئەندازیارەكان وا دەڵێن و پارەكە بەش ناكات، مەلا مستەفاش پێی گوتبوو، ئەگەر خانووەكان دروست نەكەن، پارەكە دەگەڕێتەوە كە ئەمەیان خراپە، بۆیە بچن لای دەوڵەمەند و خێرخوازەكانی كوردستان سواڵ بكەن بۆ ئەوەی ئەو خانووانە دروست بكەن، ئەگەر بەشی نەكرد، منیش لای خۆمەوە سواڵتان بۆ دەكەم و دەبێت ئەو خانووانە تەواو بكرێن. هەربۆیە جێگەی خۆیەتی ئەوە بڵێم، لە سەردەمی مەلا مستەفا ئیمكانیەت كەم بوو، بەڵام عەدالەتی ئەو رێبەرە وایكردبوو كە خەڵك هەست بە ئاسوودەیی و ئارامی بكات، بەڵام ئێستا ئیمكانیەت زۆر زیاترەو ناعەدالەتی وایكردووە كە خەڵك هەست بە ئاسوودەیی و كامەرانی نەكات.
* چ شتێك لە مستەفا بارزانی فێربوویت كە بە درێژایی تەمەنت لەبیرت نەچۆتەوە؟
مەلا مستەفا گەنجەكانی فێری دوو شێوازی خەباتكردن دەكرد، یەكەم پێیوابوو مرۆڤی سەركەتوو ئەوەیە كە مانای بەهاكانی مرۆڤایەتی بزانێت و بزانێت كەرامەت مانای چییە، بۆیە دەیگوت: ئەوەی كەرامەتی هەبێت، نە خیانەت دەكات، نە گەندەڵی، شیوازێكی دیكەی بارزانی كە لاوانی پەروەردە دەكرد، ئەوە بوو كە لاوانی فێردەكرد ئازا و چاونەترس بن، رێز لە خەڵك بگرن، بەڵام چەپڵە بۆ كەس لێ نەدەن و دەستی كەس ماچ نەكەن و سازش لەسەر مافی نەتەوەكەیان و مافی ئەو كەسانەی غەدریان لێ دەكرێت، نەكەن.