كاتی ئەوە هاتووە كورد ئایینێكی ئیسلامیی سەربەخۆی هەبێت، نە سەلەفی سعودییە و نە سۆفی توركی و نە ئیخوانی میسری و نە مەزهەبیی ئێرانی و خۆیشی نابێت تووشی شەڕی مەزهەبیی سوننە و شیعە بكات

كاتی ئەوە هاتووە كورد ئایینێكی ئیسلامیی سەربەخۆی هەبێت، نە سەلەفی سعودییە و نە سۆفی توركی و نە ئیخوانی میسری و نە مەزهەبیی ئێرانی و خۆیشی نابێت تووشی شەڕی مەزهەبیی سوننە و شیعە بكات

لە ژینگەی مرۆیی كوردستاندا دیاردەی فرەئایینی و گیانی پێكەوە ژیان و ئاشتەوایی، لە دێرزەمانەوە شتێكی بەرجەستە و دیاردەیەكی جێكەوتوو بووە كە تا ئێستاش كەس ناتوانێت (بە یار و نەیارەوە) حاشا و نكۆڵ لێ بكات، بە هاتنی ئایینی پیرۆزی ئیسلامیش گەلی كوردستان زیاتر بە ئایینەكەی خۆیەوە پابەند بووە و بەها باڵاكانی پاراستووە، بەپێچەوانەی نەتەوەكانی دیكە كە هەوڵیان داوە و دەیانەوێت بە زۆر ولە رێگەی بەكارهێنانی توندوتیژییەوە بە سەر گەلانی دیكەدا فەرزی بكەن، بێگومان لەوەشدا زانایانی ئایینی كوردستان رۆڵی بەرچاویان هەبووە، بەڵام دیاردەی حزبی ئیسلامی لە كۆمەڵگەیەكی موسڵمانی وەك كۆمەڵگەی كوردستاندا چ مانایەكی هەیە و فیكر و ئایدیۆلۆژیای پشت دروستبوونی حزبە ئیسلامییەكان لەم كۆمەڵگەیەدا چییە؟ ئەمانە و چەندین پرسی گرینگ و هەستیار تەوەری سەرەكیی ئەم دیدارەی گۆڤاری گوڵان لەگەڵ دكتۆر مەولوود خزر قەرەنی، پێكدەهێنن، كە شارەزایەكی دیارە لە زانستە ئیسلامییەكان (بەتایبەت لە زانستی قورئانی پیرۆز) و وتارخوێنی مزگەوتی «ئاڵتوون»ـە لە هەولێر، هەروەها مامۆستایە لە پەیمانگەی تەكنیكی خەبات بەشی كارگێڕی یاسایی، لەم دیمانەیەشدا جەخت لەوە دەكاتەوە كە لە ماوەی 30 ساڵی رابردوودا تاكی كورد لە فتوای ئایینی پەنای بردۆتە بەر هەندێك مەزهەب و لایەن و ئیرشاد و ئامۆژگاریی ئایینی لە كەسانێك وەرگرتووە، كە بە نەریت و رەوشت و ئەخلاقی كوردی نامۆ بوون.

* ئەوەی لە كوردستان شانازی پێوە دەكەین، دیاردەی فرەئایینییە، ئەمە لەگەڵ ئەوەی زۆرینەی خەڵكی كوردستان موسڵمانن، ئەم دیاردەی تەساموحە بێجگە لە كوردستان، لە هیچ وڵاتێكی دیكەی ئیسلامی بوونی نییە، ئایا ئەم گیانی پێكەوە ژیانە تاچەند بۆ زیرەكی و لێهاتوویی زانایانی ئایینی كوردستان دەگەڕێتەوە؟
- بە ناوی خوای گەورە. سەرەتا بەخێر بێن و سڵاو لە كوردستانییان بە هەموو ئایین و ئایینزاكان و قەوم و نەتەوەكانی دانیشتووی ئەم خاكە. ئایین لەوەتەی مرۆڤ هەیە لەناو هەموو گەل و نەتەوەو میللەتێكدا بوونی هەیە و تێكهەڵكێشراوی یەكتر بوون. ئایین بە فاكتەرێكی سەرەكی لەناو ژیانی تاك و كۆمەڵگە و دەوڵەت دادەنرێت، لە هەموو وێستگە و رووداو و قۆناغەكانی مرۆڤایەتیدا ئایین رۆڵی هەبووە، میللەتی كوردیش یەكێكە لەو میللەتانەی زۆرینەی موسڵمانە و مێژوو و توراسێكی دەوڵەمەندی لە ئایینی ئیسلام و مێژووەكەشیدا هەیە، ئایینیش بەگشتی و ئایینی ئیسلام بەتایبەتی لەناو نەتەوەی كورد بووەتە هۆی بڵاوكردنەوەی هۆشیاریی پێكەوەژیان و لێبووردەیی و رێكخستنی كۆمەڵگە، كورد بەپێچەوانەی زۆر لە نەتەوەكانی دیكە هیچ كات ئایینی بۆ مەرام و مەبەستی دوور لە شەرعی خوا بۆ چەوسانەوەی میللەتانی دیكە و دژایەتی ئایین و ئایینزاكانی دی بەكار نەهێناوە، جگە لەخزمەتكردنی ئایینەكە بۆ هوشیاری و پێگەیاندنی كۆمەڵگەو رێكخستنی ژیانی كۆمەڵگە بەكار هاتووە، لەمەشدا زاناو مامۆستایانی ئیسلامی رۆڵێكی گەورەیان گێڕاوەو لەهەموو قۆناغەكاندا زانایان و شێخ و مەلای وڵاتانی دیكە لە زانستە شەرعییەكاندا سوودیان لە زانایانی كورد وەرگرتووە، وەكو شێخ موستەفای نەقشبەندی كە ئێستاش زۆرێك لە مەلاكان و زاناكانی باشوور و ناوەڕاستی عێراق خۆیان بە قوتابیی ئەو دەزانن و بۆ چەندین ساڵیش «موفتی»ی یەك لە دوای یەكی عێراق كورد بوون، وەكو شێخ ئەمجەد ئەلزەهاوی و مامۆستا عەبدولكەریم مودەڕیس و پڕۆفیسۆری ئەكادیمی و زانا و دكتۆری هاوچەرخ لە بواری زانستە شەرعییەكان و یاسا دكتۆر موستەفا زەڵمی (خودا لە هەموویان خۆش بێت)، بەمەش پێگەیاندنی تاكی كورد بەوەی تاكێكی خواپەرست و راستگۆ و بە تەساموحی لێدەرچێت، بووەتە كولتوورێك و نەوە لە دوای نەوە دەوڵەمەند بووە، تا ئەو كاتەی تەوژمی فیكر و ئایدیۆلۆژیاكای نامۆ بە موسڵمانانی كورد لە دەرەوەی سنوورەكان هێنران و دەرخواردی هەندێك لەو گەنجە كوردە موسڵمانەیان دا .
* دیاردەی حزبی ئیسلامی، لە كۆمەڵگەیەكی موسڵمانی وەك كۆمەڵگەی كوردستاندا چ مانایەكی هەیە؟ كۆمەڵگەی كوردستان وەك كۆمەڵگەیەكی موسڵمان سوپاس بۆ خوا لە رووی ئایینەوە كۆمەڵگەیەكی یەكگرتووە و مزگەوتەكانی كوردستان هەموویان وەك ئەوەن، یەك مامۆستای ئایینی پێشنوێژیی تێدا بكات، بەڵام بە دروستبوونی حزبی ئیسلامی ئەم یەكگرتووییە خەریكە پەرتەوازە دەبێت، ئایا تاچەند حزبی ئیسلامی هۆكارێكە بۆ تەفرەقە لە نێوان موسڵمانانی كوردستاندا؟
- سەرتا دەبێت باسی فكر و ئایدیۆلۆژیای پشت دروستبوونی حزبە ئیسلامییەكان بكرێت كە هەموویان لە دەرەوە هێنراون و مەرج نییە هەموویان بە شێوەی حزبی دەركەوتبن، هەمانە لە كوردستان بە شێوەی گرووپ و جەماعەت و دەزگا كار دەكەن، فكر و بیروڕای چەقبەستوویی و نامۆ بە كوردستانیشیان لای خەڵكی سادە مەقبووڵن، چونكە بە شكڵ و شێواز و سیمایەك خۆی نیشان داوە كە حەق هەر لای ئەوە، كە وا نییە و پێغەمبەرمان محەمەد (د خ) وەك گەلەكەی ژیاوە و ریش و جلوبەرگی موسلمانان وەك ریش و جلوبەرگی قورەیشییەكان وابووە و مێزەرەو كڵاو و جامانییەكەیان هەمووی وەك یەك وابوون. سەبارەت بە حزبە ئیسلامییەكانی كوردستان، دەكرێت بڵێین لە قۆناغێكدا زیانیان نەبوو، بەڵكو سوودیشیان لە بواری شۆڕش و راپەڕینەكەی بەهاری 1991ی گەلی كورد هەبووە، واتا ئەو بزووتنەوانەی لە كوردستانی باشوور پەیدا بوون بۆ ئەو كات تا وەكو ساڵی 2003 باش بوون و هەندێك جار پێویستیش بوون، بەڵام لەدوای ئەو زەمەنە كاتێك ئایین بووە كەرەستەیەك بۆ ململانێی حزبی و رۆڵی لە هێنانی تەوژم و فكری نامۆ بە كۆمەڵگەكەمان هەبوو، وەكو دەركەوتنی سەلەفیی توندڕەوی سعودی و ئێرانی مەزهەبی و توركیای سۆفی و میسری ئیخوانی و چەندین گرووپی توندڕەوی دیكە، ئەو كات زیانەكانی ئەم بێسەروبەری و پشێوییە دەركەوت، تەنانەت بووە هۆكاری ئینشقاقی ناو خودی حزبە ئیسلامییەكانیش، لە هەمووشی مەترسیدارتر ئینشقاقی نێوان مامۆستا و مەلاكانی لێكەوتۆتەوە، لە كاتێكدا لە شۆڕشەكانی كوردستان مەلا و مامۆستایان زۆر یەكگرتوو بوون و پێكەوە داكۆكییان لە مافە نەتەوەییەكانی گەلی كوردستان كردووە، تەنانەت لە مەسەلە فقهی و شەرعییەكاندا یەكدەنگ بوون، ئەمەش تەنیا ئۆباڵی ناكەوێتە سەر ئەو حزب و كەسانەی ئەو هزر و فكرە توندڕەوییە دەهێننە ناو كۆمەڵگەی كوردەوە، بەڵكو ئۆباڵەكەی دەكەوێتە سەر تەواوی زانایان و مامۆستایانی ئایینی و وەزارەتی ئەوقاف و لایەنە پەیوەندیدارەكانی دیكە كە نەیانتوانیوە مەرجەعێكی ئایینی لەكوردستاندا دروست بكەن، وەكو ئەوەی لە زۆر وڵاتانی دراوسێ بوونی هەیە. بۆ نموونە لە بواری فەتوادا لە ماوەی 30 ساڵی رابردوودا تاكی كورد لە فتوای ئایینی پەنای بردۆتە بەر هەندێك مەزهەب و لایەن و ئیرشاد و ئامۆژگاری ئایینی لە كەسانێك وەرگرتووە، كە نامۆ بوون بە نەریت و رەوشت و ئەخلاقی كوردی، هەربۆیە ئەركی سەرشانی هەموو زانایان و مامۆستایانە كار بۆ نەهێشتنی تەفرقە و جیاوازی بكەن، لەمەشدا چەندین ئایەتی قورئانی پیرۆز و فەرموودەی پێغەمبەر (د خ) داوای لێمان كردووە یەكگرتوو بین و نەهێڵین تەفرەقە بین وەكو ئەوەی خوای گەورەو میهرەبان دەفەرموێت: (واعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تفرقوا)، پێغەمبەری سەروەرمان دەفەرمێ: (لا تحاسَدوا، ولا تناجشوا، ولا تباغضوا، ولا تدابروا، ولا يبِعْ بعضكم على بيع بعضٍ، وكونوا - عباد الله - إخوانًا، المسلم أخو المسلم: لا يظلِمه، ولا يخذُله، ولا يكذِبه، ولا يحقِره، التقوى ها هنا - ويشير إلى صدره ثلاث مراتٍ - بحسب امرئ من الشر أن يحقر أخاه المسلم، كل المسلم على المسلم حرامٌ: دمُه ومالُه وعِرضه)
* كورد و ئایینی پیرۆزی ئیسلام بوونەتە مێژوویەكی هاوبەش، واتە دەكرێت بڵێین كورد تەنیا نەتەوەیە بە شێوەیەكی ئارەزوومەندانە پێشوازی لە ئایینی پیرۆزی ئیسلام كردووە و چەندین زانای گەورەی تێدا هەڵكەوتووە، ئایا ئەو نهێنییە چییە كە كورد بە شێوەیەكی ئاشتیخواز و ئارەزوومەندانە پێشوازی لە ئایینی پیرۆزی ئیسلام كردووە؟
- كورد لەپێناو خواو ئامانجی ئازادی و مافەكانی بە ئاشتیخواز بووەتە موسڵمان، هەر بۆیە لە درێژایی شۆڕشەكان و راپەڕینەكانیدا سوودی زۆری لە گوتاری ئایینی و ئایین بە گشتی وەرگرتووە، لە ئیسلامیشدا رێز لە هەموو نەتەوەكان گیراوە، خوای گەورەش بۆیە ئەم هەموو نەتەوەو هۆزەی دروست كردووە، تاوەكو پەیوەندییەكی سۆز و عاتیفە لە نێوانیاندا هەبێت و پاڵپشتی یەكتر بكەن، كە لە قورئانی پیرۆز دەفەرمێت: (يا أيها الناس إنا خلقناكم من ذكر وأنثى وجعلناكم شعوبا وقبائل لتعارفوا)، لە مێژووشدا شێخ و مامۆستا و مەلای كورد رۆڵێكی گەورەیان لە بوارەكانی ئاشتیخوازی و ئاشتیی كۆمەڵایەتی و بەرگریكردن لە هەژاران و لێقەوماوان بینیوە، هەموو شۆڕش و راپەڕینەكانی گەلی كورد لەلایەن سەرۆك و سەركردەی موسڵمانەوە ئەنجام دراون و مامۆستای ئایینی و زانایانمان لە دەوریان كۆبوونەتەوە، ئەوەتا شێخ عەبدولسەلامی بارزانی و پێشەوا قازی محەمەد و شێخ مەحموودی حەفید و مەلا مستەفا بارزانی هەر هەموویان پەروەردەی حوجرە و مزگەوت و تەكییەكانی كوردستان بوون.
* لە مێژووی كورد و ئیسلامدا چەندین زانا و بیرمەندی گەورەی كورد لە بواری زانستی ئیسلامیدا هەڵكەوتوون و توانیویانە داهێنانی گەورە بكەن، هەر بۆ نموونە خانی و مەلای جزیری و مەولەوی و نالی و مەولانا خالیدی نەقشبەندی، پرسیار لێرەدا ئەوەیە بۆچی لە ئێستا ئەم بیرمەندە گەورانە دروست نابن؟
- جێگای داخە لە كاتێكدا لە مێژووی كورد و ئیسلامدا ئەو هەموو زانا و بیرمەندە گەورەیە هەڵكەوتوون، كەچی كورد بۆ خۆی نەیتوانیوە سوود لەو گەنجینە دەوڵەمەندە وەربگرێت، لەكاتێكدا كورد پابەندە بە ئایینی ئیسلامی پیرۆز و باجی ئەو پابەندبوونەشی داوە، كە جێگای شانازیی هەموو كوردێكی ئایینپەروەرە، بەڵام نەبوونی مەرجەعی ئایینی بۆ فەتوا و نەبوونی زانكۆی هاوچەرخ تاوەكو فەلسەفەی ئایین و هونەر و جوانییەكانی ژیانی تێدا بخوێندرێت و، باسی ئیلاهییات و هەموو ئەو بابەتە فكرییانە بكرێت بۆ بەرەوپێشبردنی تاكی كوردی و كۆمەڵگە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی و هەرێمی كێشەی گەورە بووە. لەلایەكی دیكەوە پێویستمان بە گفتوگۆیەكی جددی هەیە لە بواری زانستە شەرعییەكان و فەلسەفەی رۆحانی و عیرفانی و ئیلاهییات و غەیبییات، بۆ نموونە زۆرێك لە زانستە شەرعییەكان بەدەستی مرۆڤەكان دانراون، بۆ ئەوەی ژیانی ئەو سەردەمەی خۆیانی پێ بڕوێنن و بەو زانستەشیان باشتر لە ئایینەكەیان گەیشتوون. ئێستا زۆرێك لەو زانستانە كاریان پێ ناكرێت و پێویستیمان پێی نییە، بەڵكو پێویستیمان بە زانستی دیكەیە لە جیهانی هاوچەرخدا. لە هەمووشی مەترسیدارتر هاتنی بە لێشاوی ئەو مەزهەب و هزرە نامۆیانەیە بە كوردو مێژووە دەوڵەمەندەكەی لە تێگەیشتنی ئایینی پیرۆزی ئیسلام، ململانێی توند و قین و رق لە ناو ئەو هەموو حزبە ئیسلامی و حزبە كوردستانییەدا، كاریگەریی نەرێنی لەسەر بیركردنەوەی تاكی كورد و تەنانەت زانا و مامۆستایانی ئیسلامیش داناوە، لەبری دەركەوتنی ئەو زانایانەی پێشوو كە ئێستا ئەو هەموو تەكنەلۆژیا و گەیاندن و ئەنتەرنێت و كەناڵە تەلەفزیۆنییەكانیش هەیە، كەچی ئێمە زیاتر بەرەو تەفرەقە دەچین، ئەمەش مەترسییە گەورەكەیە كە سەدان ئەجیندای دەرەكی كاری لەسەر دەكات. تەنانەت تەفرەقە و بوونی ئەو هەموو تەوژمە جیاجیا و نامۆیە بە ئایینی پیرۆزی ئیسلام لەناو كوردا زیان بە ئاستی ئایینداری لە كوردستاندا دەگەیەنێت، چونكە ئەمڕۆ رابەرە گەورەكانی ئیسلامی، وەكو مەولانا خالیدی نەقشبەندی و حاجی كاك ئەحمەدی شێخ و پڕۆفیسور دكتۆر مستەفا زەڵمی و.. بوونیان نییە، كە ئەو رابەرانە رۆڵی گەورەیان لە پێگەیاندنی كۆمەڵگەی كوردستاندا هەبووە. بۆیە زۆر گرنگە گەنجانی ئەم وڵاتە بە كچ و كوڕەوە هوشیار بكرێنەوەو لە دەوری فیكری زانایانی كوردی كۆببنەوە بە دوو رێگە:
1 - هوشیاركردنەوەی گەنجانی كوردی بەتایبەت و كۆمەڵگە بەگشتی كە فتوا لەكەس وەرنەگیرێت، جگە لە زانایانی وڵاتی خۆمان، هەروەها گوێ لە وەعز و ئیرشادات و ئامۆژگاریی زانایانی كورد بگرن، بەتایبەتی ئەگەر بابەتەكە جێگای رای جیاواز هەڵبگرێت و ئیختیلافی لەسەر بوو.
2 - دروستكردنی مەرجەعی ئایینی لە كوردستان وەك ئەوەی هەیە لە زۆرێك لە وڵاتانی دراوسێ و لەم مەرجەعەوە فتوای هاوچەرخ و نوێ و گونجاو لەگەڵ كات و شوێن و خەڵكەكە بدرێت.
* خوالیخۆشبوو مامۆستا محەمەد گەزنەیی دەیفەرموو، نەتەوەی كورد بۆیە مەزهەبی شافعی پەیڕەو كردووە، لەبەر ئەوەی جیاواز بێت لەو نەتەوانەی كە كوردستانیان داگیركردووە، ئەمە لەگەڵ ئەوەی مەزهەبی ئیمامی شافعی لە هەموو مەزهەبەكانی دیكەش توندترە، پرسیاری ئێمە ئەوەیە تاچەند تێكەڵكردنی ناسنامەی نەتەوەیی و بۆ ناسنامەی ئایینی گرنگە؟
- رەحمەتی خودا لە دكتۆر محەمەد گەزنەیی بێت، كەسێكی زیرەك و رۆشنفكر بوو، لە كاتی سەردانیكردنم بۆ لای دكتۆر گەزنەیی دەیگوت: مەلای كورد دەزانێت بخوێنێتەوە، بەڵام بیر ناكاتەوە، ئەوەش پێی دەگوترێت: (القراة الببغائیة). لەو قسە گرنگانەی دیكەی دكتۆر محەمەد گەزنەیی ئەوە بو دەیگوت: مەزهەب بووە بە دین لە كاتێكدا عەباسییەكان وەك رێكخستن بەكاریان هێنا بۆ یەكگرتوویی خەڵكەكە، بوێە ئەوە زۆر راستە كورد و مامۆستاكانی ئایینی لەو سەردەمە رەنگە بە شێوەی رێكخستنیش نەبێت، خەڵكیان پابەند كرد بە مەزهەبی شافعی بۆ ئەوەی تاكی كوردی پەرتەوازە نەبێت كە هیچ لە دەوڵەتە جیرانەكانمان شافعی مەزهەب نین. دەمەوێ لێرەدا ئاماژە بە خاڵێكی زۆر گرنگ بكەم، ئەویش ئەوەیە كە دەبێت مامۆستایانی ئایینی ئەوە بزانن و ئاگاداری ئەوە بن، كەوا چاوی هەموو جیهان لەسەر ئەو ناوچەیەیە و شەڕە گەورەكان لە نێوان ئەو چوار وڵاتەن ئێران و توركیا و سووریا و عێراق بە سەرپەرشتیی وڵاتانی زلهێز كە ئێمەی كورد لە ناوەڕاستی حەدەسەكەداین، هەموو ئەو وڵاتانە بە چەندین پڕۆژە و تەمویلی زۆر كار لە سەر فكر و بیروڕای گەنجی ئەو میللەتە دەكەن، بۆیە زۆر گرنگە حكومەت و خەڵكی رۆشنبیر و ئازا بیری لێ بكەنەوە. بۆ زیاتر تێگەیشتن لەو باسە نموونەیەك دەهێنمەوە: لە وەتەی ئیسڕائیل لە فەڵەستینیەكان دەكوژێ، كە دوو دینن نەگیشتووەتە چارەكی عەرب كە لە كوردی باشووری كوردستانی كوشتووە، بەڵام (عەرب و تورك و فارس) توانیویانە ئیسرائیل بكەنە دێوەزمەیەكی زۆر گەورە لە روانگەی ئایینەوە، كە كەس نەتوانێت مامەڵەی لەگەڵ بكات، تەنانەت سیاسییەكانیش بە دزی و شاراوەیی باس لە پەیوەندیی نێوان ئیسڕائیل و ولاتانی موسڵمان دەكەن، بەڵام لە رووی زوڵم و زۆرداری و داگیركاری عەرب و تورك و فارس خاكی نەتەوەكانی دیكەیان داگیركردووە و ئازادییان لێ زەوت كردوون، بەڵام خەڵكی سادەی موسڵمان بیری لێ ناكاتەوە.
* وێڕای ئەو هەموو كارەسات و كاولكارییەی بەسەر گەلی كوردستاندا هاتووە لەسەر دەستی گەلانی تورك و عەرەب و فارس، كە هەر سێكیان بانگەشە بۆ ئیسلامەتی دەكەن، بەڵام گەلی كوردستان زیاتر پابەند بووە بە ئایینەكەی خۆیەوە، ئایا ئەمە مانای ئەوە نییە ئاستی تێگەیشتنی كورد بۆ ئایینی پیرۆزی ئیسلام لەوە بەرزترە كە نەتەوەكانی دیكە دەیانەوێت بە زۆر فەرزی بكەن؟
- گەلانی موسڵمانی (تورك و عەرەب و فارس) بێبەرین لەو كۆمەڵكوژی و كوشتارانەی حوكمڕان و سەركردەو سەربازەكانیان دژی برا موسڵمانە كوردەكانیان ئەنجام داوە، حوكمڕانانی ئەوان زۆر هەوڵ دەدەن وا لە نەتەوەكانیان بگەیەنن كە ئێمە موسڵمان نین، زۆر لە زاناو مامۆستایان و حكومەتەكانی ئێمەش نەیانتوانیوە ئەو رۆڵە بگێڕن بۆ گەیاندنی راستییەكان و دەرخستنی تاوانەكانیان، تەنانەت لە ئاستی گفتوگۆ و پەیوەندییەكانیشیان لەگەڵ زانایان و مامۆستایانی ئایینیی ئەو نەتەوانەدا كەلێنێكی گەورە هەیە، وەكو لە سەرەتای قسەكانمدا ئاماژەم پێكرد، ئەو باجەی كورد داویەتی، كاریگەری نەكردووەتە سەر پابەندبوونی بە ئایینی ئیسلامی پیرۆزەوە، بەڵام كاتی ئەوە هاتووە كورد ئایینێكی ئیسلامیی سەربەخۆی هەبێت، نە سەلەفی سعودییە و نە سۆفی توركی و نە ئیخوانی میسری و نە مەزهەبیی ئێرانی و خۆیشی نابێت تووشی شەڕی مەزهەبیی سوننە و شیعە بكات.