لەدوای پەسەندكردنی بودجە و جێگیركردنی شایستە داراییەكانی هەرێمی كوردستان پێشبینی باشبوونی بارودۆخی دارایی هەرێمی كوردستان دەكرێت، بەتایبەتی ئەگەر بێت و حكومەتی هەرێمی كوردستان كۆمەڵێك چاكسازی ئەنجام بدات. بۆ قسەكردن لەسەر ئەم پرسە و چەند تەوەرەیەكی پەیوەندار، چەند پرسیارێكمان ئاراستەی دكتۆر ئاراس خۆشناو سەرۆكی سەنتەری زانیاری و لێكۆڵینەوەی ستراتیژیی كوردستان كرد.

كاتی ئەوە هاتووە بەرەو قۆناغی گەشەكردن و بووژاندنەوە بچین



* ماوەیەكی زۆرە سەنتەرەكەی ئێوە كار لەسەر چاكسازیی كارگێڕیی حكومەت دەكات، ئایا تاچەند توانیوتانە پڕۆژەیەكی گشتگیر بۆ چاكسازیی كارگێڕی گەڵاڵە بكەن؟
- سرووشتی ئێمە لە سەنتەری زانیاری و لێكۆڵینەوەو ستراتیژیی كوردستان چەند لایەنێك بووە، یەكێك لە لایەنەكان پەرەپێدانی كەرتی ئابووریی كوردستان بووە، هەروەها لایەنێكی دیكە دۆسێی كارگێڕی بووە، كە لە ساڵانی 2007ـەوە لە قۆناغی جیاوازدا كار لەسەر ئەم دۆسێیانە كراوە، چ بە شێوازی وۆرك شۆپ و سیمینار بێت، یان بە شێوازی توێژینەوە و كاری هاوبەش لەگەڵ رێكخراوەكانی لێكۆڵینەوەی نێودەوڵەتی، بۆ نموونە: كارەكانی پەرەپێدانی كەرتی تایبەت و شێوازەكانی دەستپێشخەریی كار و حكومڕانیی باش لەگەڵ سەنتەری پڕۆژە نێودەوڵەتییە تایبەتەكان كە بارەگای سەرەكی لە واشنتۆنە و بە یەكێك لە گەورەترین سەنتەرەكانی توێژینەوەی ئابووری دادەنرێت. لەم بوارەوە لە سەر پەرەپێدانی كەرتی تایبەت لە 11 سێكتەری ئەو كەرتە كارمان كردووەو بەرنامەیەكمان بەناوی (KBA) – ئەجیندای كارەكانی كوردستان – داناوە، تاوەكو شیكاریی تەواوی بارودۆخی ئابووریی كوردستان لە رووی ئەم سێكتەرانەوە بكەین و بزانین كێشەكانی چین و داتاو زانیاریی پێویست كۆبكەینەوە. دواتر لە رێگەی راگۆڕینەوە لەگەڵ شارەزایانی ئابووری و ئەكادیمی و كەرتی گشتی و تایبەت و خەڵكی پەیوەندیدار كارێكی هاوبەشمان ئامادە بكەین، كە ببێتە ئەجیندای كارو پوختەو كورتكراوەیەك بۆ بابەتەكە. لەم كارانەماندا باسی پرۆسەی كارگێڕی و پەرەپێدانی كارگێڕییش كراوە، بە حوكمی ئەوەی ئێمە لە جیهانێكی پڕ لە گۆڕانكاریی خێراو بەردەوامدا دەژین، ئابووری خۆی لە خۆیدا پرۆسەیەكی ئاڵۆزە و كێبڕكێیەكی توندی تێدایە و براوەو مانەوە بۆ بەهێز و خێراكانە و ئەوانە سەركەوتوو دەبن كە توانایەكی باشی خۆگونجاندنیان هەیە، ئەمەش رەنگدانەوەی لەسەر ئێمە لە كوردستان هەیە. لە ساڵی 2007 بە سەرەوە، هەندێك یاسای نوێ دەرچوون كە كرانەوە بوو بە رووی هەموو جیهاندا، ئەمەش پێویستی بەوە بوو دەزگاكانمان لە رووی كارگێڕی و شێوازی كاركردن و فەلسەفەی گشتیی ئابوورییەوە لەگەڵ ئەو كرانەوەیە خۆی بگونجێنیت، بەڵام لەگەڵ ئەمەشدا بەو پێیەی ئێمە تا ئێستا بەشێكین لە عێراق و پابەندی یاسا كۆنەكانی ئەو وڵاتەین و بەشێكی یاساكانیش دژی یاسای وەبەرهێنان بوون، بۆیە بۆ لێكۆڵینەوە روومان لەو وڵاتانە كرد كە لە مۆدێل و شێوازی كاركردنیاندا هاوشێوەی ئێمە بەم قۆناغەدا تێپەڕبوون. پرسیارەكەش ئەوە بوو: چی بكەین و چۆن خۆمان بگونجێنین و چی باشە لە كوردستان بیكەین؟ هەموو ئەمانە بە شێوازی پێشنیار بڵاومان دەكردەوەو هەندێكیشی بەشێوەی راپۆرت دەدرایە لایەنە پەیوەندیدارەكان، كە بە خۆشحاڵییەوە هەندێك جار حكومەتی هەرێمی كوردستان گرنگیی بە ناوەرۆكی ئەم راپۆرتانە دەداو، داوایان دەكرد لە راپۆرت و پێشنیارەكانماندا بەشدار بن، بۆ نموونە: لە لێژنەی پەرەپێدانی پارێزگای هەولێر و لە ئاستی ئەنجومەنی وەزیرانیش لەسەر شێوازی دانانی بودجە و بەرنامەی چاكسازی كە حكومەت داینا. كەواتە ئەوەی دەتوانین بیڵێین ئەوەیە كە پرۆسەی چاكسازی بەشێكی گرنگی ئەو كارانە بوو كە لێرەدا ئاماژەی پێ دەدەم: وەكو ئاشكرایە چاكسازی پرۆسەیەكی بەردەوامە، چونكە لە جیهاندا گۆڕانكاریی خێرا و بەردەوام روو دەدات و هاونیشتمانیانی ئێمە چاوەڕوانی كاری زیاترن لە حكومەت، رۆژ لە دوای رۆژ سەقفی داواكاری و خواستەكانیان لە هەڵكشاندایە. ئەركی حكومەتە كە لە پرۆسەی حكومڕانی و پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییەكاندا هاووڵاتی بكاتە چەقی پرۆسەكە.
* ئێوە ساڵانە راپۆرتێك لەسەر كەموكوڕییەكانی حوكمڕانی ئامادە دەكەن، دەكرێت باسی میكانیزمی ئامادەكردنی ئەم راپۆرتەمان بۆ بكەن؟ مەبەستمان ئەوەیە ئایا كەموكورتییەكانی حوكمڕانی لە كوردستاندا زیاتر چ لایەنێك دەگرێتەوە؟
- حوكمڕانیی باش بنەمای خۆی هەیە، ئێمە لە سەنتەرەكەمان هەوڵمانداوە لەنێوان ئەوەی لە كوردستان روو دەدات، لەگەڵ بنەما سەرەكییەكانی حوكمڕانیی باش و لەگەڵ رەچاوكردنی بارودۆخی كوردستان كە ئێمە بەشێكین لە عێراق بەراوردێك بكەین، راستە لە زۆر كار و بوارادا بەپێی پێویست شارەزایی باشمان نەبووە، بۆیە هەوڵمان دا كەموكووڕییەكان و خاڵە لاوازەكان و بەهێزەكانیش دەستنیشان بكەین و توێژینەوەی ستراتیژییانەی ژینگەی كار لە كوردستان بكەین، بە بەردەوام خاڵە لاوازو بەهێزەكانی حوكمڕانیی كوردستانمان لەگەڵ دەستنیشانكردنی دەرفەت و هەڕەشە دەرەكییەكان و كاریگەرییان لەسەر ژینگەی كوردستان دەستنیشان دەكرد. دواتر دەمەوێت ئەوە بڵێم كە تەنیا پلاندانان بەس نییە، بەڵكو دەبێت بۆ بەدواداچوون و چاودێریكردنی جێبەجیبوونیان كاری جددی بكرێت.
* سێكتەری نەوت، گرنگترین سێكتەری ئابووریی كوردستان و عێراقیشە، بە حوكمی ئەوەی كار لەسەر چاكسازی دەكەن، ئایا هەڵسەنگاندنی ئێوە چییە بۆ چۆنیەتی ئیدارەدانی ئەم لایەنە و لە پێناو بەرەوپێشبردنی پێویستە چی بكرێت ؟
- سیاسەتی ئابووریی حكومەتی هەرێمی كوردستان وابووە كە لە دوای ساڵی 2009 كاری بۆ سەربەخۆیی دارایی خۆی كردووە، ئەمەش بە سوودوەرگرتن لەو دەرفەتە دەستوورییەی كە لە ماددەی (112)ی بڕگەی(1) لە دەستووری عێراقدا هاتووە، كە ئاماژە بەو كێڵگە نەوتییانەی ئێستا دەكات، واتە كێڵگە نەوتییە نوێیەكان دەكرێت حكوومەتی هەرێمی كوردستان كاری لەسەر بكات، ئەمەش كارێكی باش و بڕیارێكی زیرەكانەو لۆژیكانە بوو، بڕیارێكی زۆر گرنگ بوو، ئێمە لە سەنتەرەكەمان بە هەموو شێوازێك لەگەڵ ئەو بڕیارە بووین و پاڵپشتیمان كرد، هاوكات كارێكی باش كراوە لە شێوازی گرێبەستە نەوتییەكانی هەرێمی كوردستان كە پێی دەوترا (پرۆدێكت شێرینگ ئەگریمێنت) – PSA- یان – PSC- كە یەكێك لە شێوازە هەرە باش و گونجاوەكان لەگەڵ واقیعی هەرێمی كوردستان بووە، ئەمە وەكو ئەوەی عێراق و وڵاتانی كەنداو نییە كە شێوازێكی دیكەیە لە گرێبەستە نەوتییەكان، كە پێی دەوترێت- سێرڤس كۆنتراكت – واتە گرێبەستی خزمەتگوزاری، بۆ نموونە: لە عێراق من كێڵگەیەكی نەوتیم بە توانای 100 هەزار بەرمیل لە رۆژێكدا هەیە و پارەشم هەیە، داوا دەكەم كێ بە چەند دەتوانێت ئاستی بەرهەمهێنانەكەم بۆ 200-300 هەزار بەرمیل نەوت لە رۆژێكدا بۆ زیاد بكات، كۆمپانیاكان دێن و بە كەمكردنەوە كارەكەم بۆ ئەنجام دەدەن، ئەوان هیچ پەیوەندییان بە نرخی نەوتەوە نییە و هەقدەستی خۆیان دەوێت، بۆیە حكومەتی عێراق تەنیا لەم چەند ساڵەی دواییدا، لەو بوارەدا زیاتر لە 70 ملیار دۆلاری خەرج كردووە و زۆر قەرزارە، گرێبەستەكانی هەرێمی كوردستان جیاوازن لە عێراق، ئێمە لە كوردستان دڵنیاین نەوت هەیە، بەڵام نازانین بە وردی لەكوێیە، بۆیە كۆمپانیاكان لە كوردستان كاری پشكنین و گەڕان ئەنجام دەدەن و دەریدەهێنن و دەیفرۆشن و لەدوای فرۆشتنەكەش لە بەشێكی بەرهەمی نەوتەكەدا هاوبەش دەبن، كە سەرەتا رێژەكەی لە نێوان (9% بۆ 15%)یە تا دەگاتە خاڵی یەكسان بوون و كۆمپانیاكان بە مایەی خۆیان دەگەن، دواتر ئەو رێژەیە پێشتر دەدرا بە كۆمپانیاكان (6%)ی لێ دێتە خوارەوە و لەم ڕێژەیەش (2%)ی بۆ كۆمپانیای نەوتی كوردستان دەڕوات و لە (2%)ی دەبێتە شیرینی بۆ دەوروبەر دەچێت و (2%)یشی بۆ موڵكییەتی هەرێمی كوردستان دەگەڕێتەوە. بەمشێوەیە گرێبەستە نەوتییەكانی هەرێمی كوردستان بەراورد بە جۆرەكانی تری گرێبەست زۆر بە زیرەكی و لۆژیكانە دانراوە، هەر بۆیە لە ساڵی 2017 و 2018 ئەوانەی ویستوویانە وەكو هەرێمی كوردستان ببنە خاوەن نەوتی خۆیان، گرێبەستە نەوتییەكانیان لەگەڵ كۆمپانیاكان بە شێوازی هەرێمی كوردستان لێ كردووە، حكومەتی هەرێمی كوردستان لە بڕیارەكە و شێوازی گرێبەستە نەوتییەكان زۆر سەركەوتوو بوو، بەڵام دواتر لە ئیدارەدانی دارایی داهاتەكە و شێوازی ئیدارەدانی داهاتەكە پرسیار هەبوو. ئەوە بوو حكومەتی هەرێمی كوردستان چەندین راپۆرتی لەم رووەوە پێشكەش كرد، سەرەتا راپۆرتەكانی دەوری بوو، پاشان بووە مانگانە و دواتریش لە راپۆرتەكاندا زۆر وردەكاری دەكرا، كە من پێموایە ئەمە پێویست نەبوو، هەرچەندە ئەمە تەنیا لەبەر بارودۆخی سیاسیی كوردستان بوو، كە خەڵكی كوردستان دڵنیا بكرێتەوە لەوەی كە ئەو نەوتە لە بەرژەوەندیی خەڵكی كوردستانە، نەك وەك ئەوەی هەندێك بانگەشەیان بۆ دەكرد، كە دەیانگوت نەوتەكە بۆ چەند كەسێكە و لە بەرژەوەندیی كوردستان بەكار نایەت.


* سەبارەت بە بودجەی عێراق، ئێوە دەڵێن ئەو بودجەیەی كە عێراق دەینرێت بۆ كوردستان 9% تێپەڕ ناكات، بەڵام لایەنی عەرەبی عێراق دەڵێن، ئەوەی ئەمجارە بۆ مووچەی فەرمانبەران و پێشمەرگە كراوە، رێژەكە دەباتەوە سەرووی 17%، ئایا ئەوان مەبەستیان لە سەرووی17% چییە؟ ئێوەش كە دەڵێن ناگاتە 9% مەبەستتان چییە؟
- بودجە پلانی حكومەتە بۆ ساڵی داهاتوو كە بە زمانی ژمارەكان گوزارشتی لێكراوە، لە بودجەدا فەلسەفەی ئابووری و سیاسی و كۆمەڵایەتی و سیاسەتی دەوڵەت و بگرە ئەمنییشی تێدایە. ئەوەی لای ئێمە گرنگە باسكردنی بودجەی ئەمساڵە كە جگە لە تێبینییە شكڵییەكان هەندێك خەڵكیش بۆی هەیە سوودی لێوەربگرێت، بەڵام ئەو ژمارەو بودجەیەی ئەمساڵ لە پەرلەمانی عێراق رەزامەندیی لەسەر درا، بریتییە لە كۆی گشتی خەرجییەكان كە دەكاتە 133 تریلیۆن و 107 ملیارو 616 ملیۆن و 412 هەزار دینار، ئەگەر بكرێتە دۆلاری ئەمریكی نزیكەی 112 ملیار دۆلار دەكات. ئەمەش بە یەكێك لە گەورەترین بودجەكانی عێراق و دووەم گەورەترین بودجە لە ناوچەكەدا دادەنرێت، هاوكات داهاتەكانی عێراق مەزەندە دەكرێت بە 105 تریلیۆن و 569 ملیارو 686 ملیۆن و 870 هەزار دینار، واتە بە كورتهێنانی 27 تریلیۆن و 537 ملیارو 929 ملیۆن و 542 هەزار دینار، هاوكات نرخی نەوتیش هەر بەرمیلێكی بە 56 دۆلار هەژمار كراوە و حیسابی ئەوە كراوە عێراق بتوانێت 3 ملیۆن و 880 هەزار بەرمیل نەوت بفرۆشێت، كە 250 هەزار بەرمیل نەوتەكەی كوردستانی لەگەڵدایە، لێرەدا تێبینی ئەوە دەكرێت كە ساڵی رابردوو عێراق لە رۆژێكدا 3 ملیۆن و 880 هەزار بەرمیل نەوتی فرۆشتووە، هەر بۆیە بۆی هەیە ئەمساڵ ئەم رێژەیە زیاتر بكات، بەتایبەتی بەپێی راپۆرتی مانگی یەكی ئەمساڵ، تێبینی دووەم كورتهێنانی بودجەیە كە چۆن بتوانرێت ئەمساڵ چارەسەر بكرێت، ئەمەش بەم شێوەیە:


1- نرخی نەوت لەو نرخەی دانراوە زیاتر بێت.
2- لە رێگەی ئەو قەرزە ناوخۆیی و دەرەكییانەی عێراق لە ئەمساڵدا وەریدەگرێت، كە دەگاتە 11 تریلیۆن دینار واتا 10 ملیار دۆلار.
3. بەرزكردنەوەی سەقفی فرۆشتنی نەوت كە عێراق دایناوە ئەم بڕەی ئێستا زیاتر بەرز بكاتەوە.

هەروەها سەرەڕای ئەو 134 ملیار دۆلارەی عێراق كە ئێستا قەرزارە، دەیەوێت بۆ پڕكردنەوەی كورتهێنانی بودجە قەرزی دیكەش بكات، كێشەی ئێمە لەوەدایە كە بڕگەیەك لە بودجەی عێراقی هەیە، دەڵێت: حیسابكردنی خەرجیی پشكی هەرێمی كوردستان و پشكەكانی دیكە لە خەرجیی راستەقینە دەبێت، واتە چەندی خەرج دەكەیت، نەك چەند پشكی لە بودجە بۆ دانراوە، ئێستا خەرجییەكان بەمشێوەیە دانراوە كە 133 تریلیۆن بێت، لەمەش بۆی هەیە خەرجی عێراقی بگاتە 100 تریلیۆن و لەم بڕەش 48 تریلیۆنی بۆ خەرجیی حاكیمە و سیادی دانراوە، خەرجیی سیادی كراوەتە 109 بڕگە لە كاتێكدا كە لە 2007 تەنیا 31 بڕگە بووە، پشكی هەرێمی كوردستانیش كاتێك دەدرێت كە هەرچی خەرجیی سیادی و حاكیمە هەیە لێی دێتە دەرەوە، خەرجیی حاكیمەش 5 بۆ 6 بڕگەیە، هەر بۆیە هیچ ساڵێك پشكی هەرێمی كوردستان لە 17% نەبووە و ئەمساڵیش كرایە 12.67%، كەواتە ئەو ژمارە و داتایانەی لە عێراقدا هەیە لە بەرژەوەندیی كورد نییە، لەگەڵ ئەمەشدا لەلایەكی دیكەوە هەوڵێكی سیاسیی گەورە لە پشت بودجەی2019ی عێراقدا هەبوو، كە دیوێكی سیاسی هەیە و سەردانی جەنابی سەرۆك بارزانی بۆ بەغداش كە یەكێك لە مەرج و داواكارییەكانی ئەوە بوو شایستە داراییەكانی خەڵكی هەرێمی كوردستان بە تەواوەتی بدرێت و نابێت مووچەی خەڵك و پێشمەرگە تێكەڵی ململانێ سیاسییەكان بكرێت، بۆیە لە رەشنووسەكە و لە كۆتاییدا ئەوە دانراوە كە ئەگەر هەرێمی كوردستان 250 هەزار بەرمیل نەوتەكەی بە سۆمۆی عێراق بدات، ئەوا نزیكەی 8.6 تریلیۆن دینارەكەی دەدرێتێ و لە خەرجیي حاكیمە و بودجەی پەرەپێدانی پارێزگاو پترۆدۆلار پشكی هەیە، بە هەمووی خۆی لە نزیكەی 10.7 تریلیۆن دینار دەدات، هاوكات بڕگەیەكی دیكە دانراوە كە دەبێت پشكی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان و پێشمەرگە لە كێشەكانی نەوت دوور بخرێتەوە و بڕێك دانراوە كە مانگانە 454 ملیار دینار بۆ مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمەو 68 ملیار دیناری دیكەی بۆ مووچەی پێشمەرگەیە، كە كۆی گشتی دەگاتە 522 ملیار دینار، ئەگەر بەبێ پاشەكەوت دابەشی 892 ملیار دیناری كۆی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم بكرێت، واتا 58.5%ی كۆی ئەو پارەیەی هەرێمی كوردستان پێویستیەتی، بەڵام ئەگەر هەرێمی كوردستان ئەو چاكسازییانە ئەنجام بدات كە ئێستا لە پەرلەمانە، بە بۆچوونی من زیاتر لە 170 ملیار دینار بۆ حكومەت دەگەڕێتەوە، ئەو كاتە ئەو رێژەیەی كە دانراوە بەشی 70%ی كۆی گشتیی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم دەكات و، دەكرێت ئەوی دی لە داهاتی ناوخۆ و پێترۆدۆلار و ئەو نەوتەی كە رادەستی سۆمۆی ناكات، جێگای بكاتەوە. بۆیە ئەو سەردانەی جەنابی سەرۆك بارزانی و ئەو هەوڵ و فشارە سیاسییە نێودەوڵەتییەی كە دروستی كردو لە حكومەتەكەی عەبادییەوە دەستی پێكراوە، ئەمە بەرهەمەكەی بوو.
* بەڵام لەگەڵ ئەوانەشدا هەندێ كەس گوزارشت لە بێمتمانەیی و نادڵنیایی خۆیان دەكەن، بەوەی كە رەنگە بەغدا پابەند نەبێت بە ناردنی ئەم پارەیە، ئایا ئەم نادڵنیایە لە چییەوە سەرچاوەی گرتووە، لەكاتیكدا پەرلەمانی عێراق پەسەندی كردووە؟


- ئەو نادڵنیاییە لەوەوە سەرچاوەی گرتووە كە ساڵانی رابردوو یاساش هەبوو، رێژەش لە 17% بوو، كەچی بودجەی كوردستان نەدەدرا، بەڵام پێموایە لە ئێستادا دۆخێكی دیكە لەئارادایە، بەتایبەتی كە بارودۆخی سیاسیی ئێستای نێوان هەرێم و بەغداو ئەو لێكنزیكبوونەوەی نێوان هەردوو لا و پاڵپشتیی جەنابی سەرۆك بارزانی و سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ دكتۆر عادل عەبدولمەهدی و ئەو هەوڵە نێودەوڵەتییەی كە هەیە، وادەكات ئەمجارە بەغدا بە ناردنی بەشە بودجەی كوردستان پابەند بێت، هەر بۆیە منیش لەگەڵ ئەوەدام كە هەرێمیش پابەندی ناردنی 250 هەزار بەرمیل نەوتەكە دەبێت، بۆ ئەوەی ئێمە ئەو 10.7 تریلیۆن دینارە بە تەواوەتی وەربگرین، هەرچەندە بە تێبینی ئەوەی پشكەكەمان ناگاتە ئەو ژمارەیەش، چونكە بە خەرجی راستەقینە حیساب بكرێت و ببێتە 100 تریلیۆن لە بری 133 تریلیۆن دینارەكە ئەوا رێژەكە دێتە خوارەوە. بۆیە پێویستە ئێمە سەقامگیرییەكی دەروونی بۆ خەڵكی خۆمان دروست بكەین، كە ساڵانی رابردوو زۆر بارگرانی لەسەر بوو، ئیدی لەو قۆناخە دەرباز دەبین و بەرەو قۆناخی گەشەكردن دەچین، بەڵێنێكی روونی نێودەوڵەتیش هەیە كە دەڵێت كوردستانێكی بەهێزمان دەوێت و پشتیوانی بۆ كابینەی داهاتووش هەیە، هاوكات لەئەنجامی لێكنزیكبوونەوەی ئێستای بەغداو هەولێریش وەبەرهێنان دەكرێت، لەم قۆناخەدا بەغداش پابەند دەبێت، بەڵام ئێمەش پێویستە جگە لە پلانی A پلانی B و C و D مان هەبێت و چەندین سیناریۆ لەبەردەمی خۆمان دابنێین و بە زووترین كات ئەم هەنگاوانە بگیرێتەبەر:
1. یاسای چاكسازیی شایستە داراییەكان لە پەرلەمانی كوردستان دەربچێت.


2. پێویستە لە رووی كارگێڕییەوە ئەنجومەنی وەزیران پێشوەخت ستراتیژییەتی هەر وەزارەتێك دابنێت و رایبگەیەنێت كە كارنامەی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەم شێوەیە دەبێت. واتە رابگەیەندرێت كە ئەمە ستراتیژیەت و دیدگای حكومەتە، وەزیرەكانیش دەبێت كەسانی شارەزا بن لە هەر حزبێك و لەگەڵ تیمیێكی شارەزا پلانی جێبەجێكردن دابڕێژن، نەك جارێكی دی ببێتەوە هۆی ئەوەی وەزارەتەكە كردوویەتی بیڕووخێنێت و سفری بكاتەوەو لە سەرەتاوە دەست پێ بكاتەوە، ئەوەی هەیە چۆن لەسەر ئەو بنەمایە بونیاد بنرێت و تەواو بكرێت.
3- لە رووی كارگێڕییەوە دووبارە پێویستمان بە پێناسەكردنەوەی وەزیفە دەبێت، ئەوەی دێتە ناو حكومەت و كار دەكات بەتایبەتی لە پلە تایبەتەكاندا، پێویستە شارەزاو بەتوانا بێت بۆ جێبەجێكردنی ستراتیژیەت و فەلسەفەو پلانی حكومەت.
پێویستە حكومەت رێكخەر و ئاراستەكردنی رەوشی ئابووری لە ئەستۆ بگرێت و كەرتێكی تایبەت و كاریگەر دروست بكات، بە مانای وشە كەرتی تایبەت بێت و پاڵپشتی بكرێت و یاسا و رێنماییە كۆنەكان هەموار بكرێنەوەو یاسای نوێ دەربكەین كە لەگەڵ قۆناغ و گۆڕانكارییەكاندا بگونجێن و رێگر نەبێت لە بەردەم فەلسەفەو شێوازی كاركردندا، هاوكات دەبێت فەلسەفە و شێوازی بیركردنەوەی كاركردنی كەرتی تایبەت بگۆڕین كە هەر بە دوای قازانجی خێرادا دەگەڕێت. لە كۆتاییدا هەموو ئەگەرەكان بەرەو ئەوە دەچن ئابووریی هەرێمی كوردستان لە 2019 گەشەیەك بەخۆوە دەبینێت و لە بەرژەوەنديی خەڵكی هەرێمی كوردستانە و مەترسییەكانی دیكەش كە بەرۆكی ئابووریی جیهانی گرتووە، دەتوانین بیقۆزینەوە و سوودی لێ وەربگرین، بەوەی ئێمە لە قۆناغی قەیران تێپەڕیووین و بەرەو قۆناغی گەشە دەچین و هەرچی ئەو وەبەرهێن و بیزنسەی لە دەوروبەرو وڵاتانی دی ترسی قەیرانیان هەیە، بیانهێنینە ناو كوردستان بە هاوشێوەی ساڵانی 2008 و و 2009 و 2010 ئەمەش لەخۆڕا روو نادات و پێویستە بە پلان كار بكەین و بارودۆخی ناوخۆ رێكبخەینەوە و سوود لە هەلە ئابوورییەكان وەربگرین.