یۆجین گۆڵز، پڕۆفیسۆری زانستی سیاسییە لە زانكۆی نۆتردام. تایبەتمەندی بواری ئاسایشی نەتەوەیی و سیاسەتی ئابووری و سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكایە. لە نێوان ساڵانی 2010-2012 راوێژكاری باڵای جێگری وەزیری بەرگریی ئەمریكا بووە، پێشتریش وانەبێژ بووە لە چەند زانكۆی گرنگی وەك تێكساس، كێنتاكی، كۆلێژی ویلیامز و زانكۆی جۆرج مەیسۆن. گوڵان لە میانەی دیمانەیەكدا چەند پرسێكی لەگەڵدا تاوتوێكرد كە پەیوەست بوون بە تەحەددییەكانی سیاسەتی دەرەوەی ئیدارەی ترەمپ و سیاسەتی ئەم ئیدارەیە لە ئاست ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و پرسی بەكارهێنانی ئابووری وەك ئامرازێكی جێبەجێكردنی سیاسەتی دەرەوەی ئیدارەی ئەمریكا و چەند پرسێكی دیكەی پەیوەندیدار.

* ئایا دژوارترین تەحەددییەكانی بواری سیاسەتی دەرەوەی ئیدارەی سەرۆك ترەمپ لە تێڕوانینی ئێوەدا چین؟
- بە تێڕوانینی من قورسترین تەحەددی ئەوەیە كە ئەمریكا ددان بەخۆیدا بگرێت و پێی وانەبێت كە دەبێت لە ئاست هەموو رەوش و دۆخێدا كاردانەوەی هەبێت، لەبەر ئەوەی لە جیهاندا چەندین دۆخی ئاڵۆز و مەترسیدار لە ئارادان و چەندین كێشە لەم جیهانەدا هەن كە هیچ بەرژەوەندییەكی گەورەی نەتەوەی ئەمریكی لەخۆناگرن و هیچ چارەسەرێكی روون بۆ ئەم كێشانەش لە ئارادا نییە، كەواتە تەحەددیەكە ئەوەیە كە ئەمریكا پەلە نەكات و ئەو راستییەی لەبەرچاو بێت كە ناتوانێت هەموو كێشەیەك چارەسەر بكات. هەروەك ئاماژەم پێكرد لە جیهاندا چەندین دۆخی خراپ لە ئارادان و بە شێوەیەكی سرووشتی ئەمریكییەكان پێیانوایە دەبێت كارێك بكەن بۆ رێگریلێكردنیان، بەڵام دەبێت سەرەتا ئەمریكا لەوە دڵنیابێت كە سەركەوتوو دەبێت لەم هەوڵانەیدا.
* ئێوە داڕێژەری چەمكی سنووربەندین، ئایا مەبەستی ئێوە ئەوەیە كە دەبێت ئەمریكا رێگایەكی ناوەند بگرێتەبەر لە نێوان هەژموونخوازی و گۆشەگیریدا؟
- من پێموایە دەبێت لە هەمو روویەكەوە ئەم رێگا مامناوەندییە بگیرێتەبەر، من لەگەڵ گۆشەگیریدا نیم، لەبەر ئەوەی بەشداربوونی ئەمریكا لە كاروبارەكانی جیهاندا لە رووی ئابووری و كەلتوورییەوە دەرئەنجامی سوودبەخشی لێدەكەوێتەوە، بەڵام نەك بەشداربوونی سەربازی، ئەمەش گەوهەری ستراتیژیەتی سنووربەندییە، مەبەستم ئەوەیە نابێت ئەمریكا رێگاچارەیەكی سەربازیی توند لە ئاستی جیهاندا بگرێتەبەر. كە بە دڵنیاییەوە ئەمە بەسەر جیهانی ئێستادا جێبەجێ دەبێت، چونكە چەندین بەشی جیهان هەن كە تێیاندا ئەمریكا دوچاری دژواری و كێشە بۆتەوە و دەرئەنجامی تێوەگلانیشی بە خراپ كەوتۆتەوە.
* بەڵام زۆرجار باس لەوە دەكرێت كە ئەمریكا لە هەندێ ناوچەدا گۆڕەپانەكەی بۆ هەندێ لە هێزە جیهانی و بگرە ناوچەییەكانی دیكە چۆڵ كردووە، وەك سووریا كە ئێران و رووسیا توانیویانە ئەو بۆشاییە پڕ بكەنەوە، بۆچوونی ئێوە لەم بارەیەوە چییە؟
- من پێموانییە ئەمە راست بێت، رەنگە دەربڕینێكی باش نەبێت ئەگەر بڵێین خۆزگە بۆشایی دەسەڵات هەبوایە، بەڵام من خوازیاری ئەوەم ئەمریكا خۆی لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە دوور بگرێت. دواتر پێموایە وەڵامەكە ئەوەیە كە ناكرێت چاوەڕوانی ئەوە بكەین، چین و رووسیا لە پڕێكدا بتوانن هێزی سەربازیی خۆیان پەرە پێ بدەن لە ناوچەی كەنداوی فارسدا و كارێك بكەن بتوانن زیان بە بەرژەوەندی و پێگەی ئەمریكا لە جیهاندا بگەیەنن. چونكە ئەم دوو وڵاتە- چین و رووسیا- توانایەكی سنوورداریان هەیە بۆ برەودان بە هێزی خۆیان لەسەر ئاستی جیهاندا. راستە چین وڵاتێكی دەوڵەمەندە و رەنگە بتوانێت لە ماوەی 30 ساڵی داهاتوودا ئەم توانایە بەدەست بهێنێت، بەڵام لە ئێستادا ئەم توانایەی نییە، رووسیاش پەیوەندییەكی درێژخایەنی هەیە لەگەڵ سووریا كە دەگەڕێتەوە بۆ 50 ساڵ پێش ئێستا و جێی سەرسوڕمان نییە كە بەهۆی هاوكاریی حكومەتی سووریاوە و بەم هۆیەوە توانیویەتی هێز بەكاربهێنێت لەو شەڕە ناوخۆییە وێرانكارەی سووریادا. من پێموایە ئەمریكا هیچ بەرژەوەندییەكی نەتەوەیی نییە لەم دۆخەدا، جگە لەوە نەبێت كە پێویستە كار بكرێت بۆ راگرتنی ئەو كارەساتە مرۆییەی لەو وڵاتەدا هەیە. بەڵام درێژبوونەوەی دەستڕۆیشتوویی رووسیا لە سووریادا بە مانای ئەوە نییە كە دەتوانێت زیان بە ئەمریكا بگەیەنێت و لە راستیدا هیچ بۆشاییەكی دەسەڵاتیش نییە كە رووسیا پڕی بكاتەوە بۆ زیانگەیاندن بە بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا و ئەگەری ئەوەش نییە رووسیا بتوانێت هێزی خۆی لە وڵاتێكی دیكەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بە چەشنی سووریا جێگیر بكات، لەبەر ئەوەی سەرچاوە و تواناكانی رووسیا لەم رووەوە سنووردارن.
* كەواتە بە شێوەیەكی گشتی چۆن لە سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا لە ئاست ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دەڕوانیت؟
- بە تێڕوانینی من ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست یەكێكە لەو ناوچانەی كە رەوشێكی زۆر خراپ و دژواری هەیە و دەبێت پرسیاری ئەوە بكەین ئایا بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا لە هەندێ هەلومەرجی ئەم ناوچەیەدا چین؟ بۆ نموونە دەكرێت لەم رووەوە ئاماژە بەوە بكەین ئایا ئەمریكا چ بەرژەوەندییەكی هەیە لەم شەڕە وێرانكارەی ئێستا لە وڵاتی یەمەندا روودەدات و بەردەوامە. كە پێموایە ئەمریكا هیچ بەرژەوەندییەكی ئاسایشی نەتەوەیی نییە لەم دۆخەدا و ئێمە چاوپۆشی لێدەكەین تەنیا لەبەر ئەوەی بە شێوەیەكی ناعەقڵانی خۆمان پەیوەست كردووە بە هاوپەیمانێكی توندڕەوی وەك سعودیەوە. ئەمە لە كاتێكدا ئەمریكا هیچ بەرەژەوەندییەكی ستراتیژی لەگەڵ سعودیەدا نییە. لەم روانگەیەوە من پێموایە دەبێت ئەمریكا تاوەكو دەتوانێت خۆی بە دووربگرێت لە رەفتارە خراپەكانی سعودیە. ئەوەش راستە كە هەندێ جار دەوترێت دەبێت لە هەندێ هەلومەرجدا هێزە گەورەكان بە شێوەیەك هەڵسوكەوت بكەن كە چاوپۆشی بكەن لە دەرئەنجامە خراپەكانی سیاسەتەكانیان لە رەوشی مافەكانی مرۆڤ، پاساوەكەشی ئەوەیە كە ئەوان بەرژەوەندیی گەورەیان هەیە و دەبێت بیپارێزن، بەڵام من پێموانییە ئەمە حاڵەتەكە بێت لە پەیوەندی بە بەرژەوەندییەكانی ئەمریكاوە لە ئاست سعودیەدا. واتە ئەگەر سعودیە خوازیاری ئەوە بێت كە رێگایەكی جیاواز بگرێتەبەر و درێژە بە شەڕی یەمەن بدات و رۆژنامەنووس بكوژێت و رێگا بە رۆژنامەی ئازاد نەدات، ئەوا دەبێت ئێمەش وەك دۆست و هاوپەیمان لێی نەڕوانین و پێویستە خۆمانی لێ بەدوور بگرین. ئەو كاتەش پرسیارەكە ئەوەیە ئایا وڵاتانی دیكە دەتوانن سوود لە كشانەوەی ئەمریكا وەربگرن و ئەمە بكەنە دەرفەت بۆ برەودان بە دەستڕۆیشتوویی خۆیان؟ هەروەك لە وەڵامی پرسیاری پێشوودا ئاماژەم پێكرد، پێشبینی ناكرێت وڵاتانی دیكە بتوانن لە ئایندەیەكی نزیكدا ئەم كارە بكەن.
* باشە لێكدانەوەی ئێوە چییە بۆ بەكارهێنانی فشاری ئابووری وەك ئامرازێكی سیاسەتی دەرەوەی بەتایبەتی لەلایەن ئیدارەی ترەمپەوە؟
- هەڵسەنگاندنی من بۆ بەكارهێنانی رێكاری ئابووری وەك ئامرازێكی سیاسەتی دەرەوە ئەوەیە كە هەندێ جار ئەم رێكارانە سەركەوتوو بوون لە بەدیهێنانی ئامانجێكی سنوورداردا، بەڵام زۆر كاریگەر نەبوون لە بەدیهێنانی ئامانجە گەورەكانی بواری سیاسەتی ئەمنیدا، كەواتە ئەمە ئامرازێكی سوودبەخش بەڵام بەهێز نییە. بەڵام ئومێدی من ئەوەیە كە ئەمریكا لە ئاست ئێراندا رێكاری ئابووری بگرێتەبەر بۆ بەدیهێنانی ئامانجەكانی، نەك قەناعەت بە خۆی بكات كە پەنابردنەبەر بەكارهێنانی هێزی سەربازی كارێكی پێویستە، چونكە ئەوە هەڵەیەكی راستەقینە و تراژیدی دەبێت، چونكە چەند بەرپرسێكی ئێستای نێو كۆشكی سپی پێشتر داوای ئەوەیان دەكرد رێكاری سەربازی لە دژی ئێران بەكار بهێنرێت. بە شێوەیەكی گشتی من ئومێد دەكەم ئەمریكا سیاسەتێكی دروستتر لە ئاست رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بگرێتەبەر.
* ئایا باوەڕت وانییە ئەم سزایانە ئەو كاتە كاریگەر دەبن كە پشتیوان و كۆدەنگیی نێودەوڵەتییان لە پشت بێت؟
- یەكێك لە سنووربەندییەكانی سەر توانای ئەمریكا لە بەكارهێنانی فشاری ئابووری ئەوەیە كە باقی جیهان هاوڕا نین لەگەڵ ئەمریكادا لە پەیوەندی بەم سزایانەوە. واتە ئەم وڵاتانە پێیانوایە دۆخی ئاسایی وەبەرهێنان و بازرگانی لە سەر ئاستی نێودەوڵەتی پتر لە بەرژەوەندی ئەواندا دەبێت. ئەمەش كاریگەری دەبێت لەسەر سنوورداركردنی توانای ئەمریكا بۆ سزادانی ئێران، زەقترین نموونەش لەم رووەوە وڵاتی چینە كە دەیەوێت نەوتی ئێران بكڕێت و ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی ئەمریكا نەتوانێت گوشاریی توند بخاتەسەر ئابووریی ئێران، خۆ ئەگەر بێتو ئەمریكا سزا بخاتەسەر چین بۆ ئەوەی پابەندبێت بە سزاكانی سەر ئێرانەوە، ئەوا ئەمە بە گران لەسەر ئەمریكا رادەوەستێت و بگرە كاریگەری لەسەر ئابووریی جیهانیش دەبێت، كەواتە ئومێدی من ئەوەیە ئەمریكا پەنا نەباتەبەر سەپاندنی سزای لاوەكی بەسەر ئەو وڵاتانەی كە بازرگانی لەگەڵ ئێراندا دەكەن.
* ئایا پێتوایە كاردانەوەی وڵاتانی دیكە لەسەر ئەم رێكارانەی ئەمریكا چی دەبێت؟
- ئەوەی تا ئێستا روویدا ئەوەیە ئەمریكا وڵاتانی دیكەی خستۆتە دۆخێكی ناڕەحەتەوە. رەنگە دەستەواژەی كاردانەوە ئەوە لەخۆ بگرێت كە ئەم وڵاتانە هەنگاو بگرنەبەر بۆ زیانگەیاندن بە ئەمریكا، بەڵام ئێمە دەزانین ئەمریكا وڵاتێكی زۆر بەهێز و دەستڕۆیشتووە و ئەمریكا وڵاتێكی دەوڵەمەندە و وڵاتانی دیكە خوازیاری ئەوەن كە جارێكی دیكە ئەمریكا بگەڕێتەوە بۆ ئەو رێككەوتنانەی لێیان كشاوەتەوە.