جەیمس سپێرلینگ پڕۆفیسۆری زانستی سیاسییە لە زانكۆی ئاكرۆن. پێشتریش وانەبێژ بووە لە زانكۆی میشیگان ستەیت، كۆلێژی داڤیدسۆن و كۆلێژی جەیمس مادیسۆن و وانەبێژی سیاسەتی جیهانی و حكومەت (سیاسەتی بەراوردكاری و پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان)، و سیاسەتی نێودەوڵەتی و دامەزراوەكان و سیاسەتی ئەمنی بەراوردكارییە. لە توێژینەوەكانیدا بایەخ بە سیاسەتی ئەمنی و ئابووریی وڵاتی ئەڵمانیا و ئاسایشی جیهانی و ئاسایشی ناوچەیی لە چوارچێوەی سیستمی نێودەوڵەتیی هاوچەرخدا دەدات. هەروەها گرنگی دەدات بە پرسەكانی پەیوەست بە ناتۆ و حوكمڕانیی جیهانی. گوڵان لە میانەی دیمانەیەكدا چەند پرسێكی لەگەڵدا تاوتوێ كرد كە پەیوەست بوون بە باری ئێستای كاروبارە جیهانییەكان و پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان و ئاكامەكانی سیاسەتی دەرەوەی ئیدارەی سەرۆك ترەمپ لەسەر لاوازكردنی دامەزراوە نێودەوڵەتییەكان و هاوپەیمانێتییەكان و چەند پرسێكی دیكەی پەیوەندیدار و ئەمەش دەقی دیمانەكەیە.

* لە ئێستادا زۆر باس لەوە دەكرێت كە پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان و سیستمی نێودەوڵەتی پێ دەنێنە نێو قۆناغێكی نوێوە، پێتانوایە سرووشتی ئەو ئاڵوگۆڕە چین كە روویانداوەو ئایا جیهان بە چ ئاراستەیەكدا هەنگاو هەڵدەگرێت؟ ئایا پێتوایە جارێكی دیكە رۆژگاری شەڕی سارد سەریهەڵداوەتەوە و دووبارە ركابەریی نێوان هێزە مەزنە جیهانییەكان دروست بۆتەوە؟
- ئەوەی لە ئێستادا بەدی دەكرێت و دەتوانین ئاماژەی پێ بكەین، بریتییە لە ناڕەزایەتییەكی گشتی لە نێو خودی ئەمریكا لەبارەی چۆنیەتی مومارەسەكردنی ئەو دەسەڵاتەی ئەمریكا هەیەتی. كەسایەتییەكانی نێو ناوەندی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا باوەڕیان وایە كە دەسەڵاتی ئەمریكا بە هەدەر چووەو بەفیڕۆ دراوە لە پێناوی بەدەستهێنانی چەند ئامانجێكی گومانهەڵگردا (وەك بڵاوكردنەوە و پەرەپێدانی دیموكراسی لە رێی لوولەی تفەنگەوە) و ئەو شەڕانەی لە عێراق و ئەفغانستان هەڵیگیرساند لە دوای ساڵی 2003وە، كە ناچار نەبوو، بەرپایان بكات. هەروەها لە چەند ناوچەیەكی جیهانیشدا ناڕەزایەتی هەیە لە ئاست چۆنیەتی مومارەسەكردنی دەسەڵاتی ئەمریكادا، كە ئەم ناوچانەش لە رووی مێژووییەوە بە زۆنی دەستڕۆیشتوویی هێزە هەڵكشاوەكان هەژمار كراون، كە بەرچاوترینیان وڵاتانی رووسیا و چینن. هەرچۆنێك بێت، من دڵنیا نیم لەوەی ململانێی نێوان هێزە مەزنەكان چ شێوە و فۆرمێك وەردەگرێت، بەڵام ئەوەی گومان هەڵناگرێت ئەوەیە كە بەرژەوەندییە پێكداچوو و یەكتربڕەكانی دەوڵەتانی ناوچەی ئۆقیانوسی هێمنی هیندی كاریگەری و رەنگدانەوەیان لەسەر رەنگڕێژكردنی ئەم ململانێیە دەبێت.
* بەڵام لەلایەكی دیكەوە باس لەوە دەكرێت كە سیاسەتی دەرەوەی ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپ بە چەشنێكە كە بۆتە هۆی دروستبوونی گومان یان لاوازبوونی دامەزراوە نێودەوڵەتییەكان و كاری هەمەلایەنەكان، تا چەند هاوڕایت لەگەڵ ئەم لێكدانەوەیەداو تا چەند ئەم رەخنانە واقیعین؟
- ئەوەی گومان هەڵناگرێت ئەوەیە كە سەرۆك دۆناڵد ترەمپ هەوڵیداوە ئەم دامەزراوانە لاواز بكات، بەڵام ئەگەری ئەوە هەیە هەوڵ و كۆششەكانی ئیدارەی ئێستای ئەمریكا بۆ لاوازكردنی ئەو دامەزراوانە شكست بهێنن، ئەویش بەهۆی ئەوەی كە دەوڵەتانی دیكەی نێو كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی درك بەوە دەكەن كە ئەم دامەزراوانە چەند گرنگن. كە پێموایە ئەمەش خۆی لە خۆیدا هەواڵێكی باشە.
* پەرەسەندنێكی دیكەی بەرچاوی دیكە كە لە ئیدارەی ئێستای ئەمریكا بەدی دەكرێت، بریتییە لە پەنابردنەبەر یان بەكارهێنانی فشار و سزای ئابووری وەك ئامرازێك بۆ ئەنجامدانی سیاسەتی دەرەكیی وڵاتەكەی، پێتوایە تا چەند ئەمە سیاسەتێكی سەركەوتوو و كارایە و دەرئەنجامی خوازراوی لێدەكەوێتەوە؟
-لە راستیدا ناكرێت ئەو سیاسەتانە وەك تاكە سیاسەتێك لێكبدرێتەوە، لەبەر ئەوەی ئێمە دەزانین كە ئامانجەكانی سیاسەتی ئەمریكا جیاوازە لە پەیوەندی بە سرووشتی كێشەكە و بەو وڵاتەی كە رێكارەكەی لەبەرامبەردا دەیگیرێتەبەر. فشاری ئابووری لەبەرامبەر وڵاتانی وەك مەكسیك، كەنەدا، وڵاتانی یەكێتی ئەوروپا و یاباندا، لە هەموو روویەكەوە دەرئەنجامی پێچەوانە و نەخوازراویان لێدەكەوێتەوە. بەڵام سەپاندنی رسوماتی گومركی بەسەر وڵاتی چیندا وەك پرسیارێكی كراوە دەمێنێتەوە، واتە دەبێت چاوەڕوان بین، چونكە ئەگەر ئەم هەنگاوانە ببێتەهۆی بەدیهێنانی شەفافییەتی زیاتر و ببێتە مایەی ئەوەی باشتر مافەكانی موڵكدارێتی فیكری -ئەو بابەتانەی دیكە كە چین ئیستیغلالیان دەكات- بپارێزرێت، ئەوا ئەو كاتە خزمەت بە ئامانجەكەی دەكات. كەواتە ئەو پرسیارەی كە دەكرێت وەڵام بدرێتەوە، ئەوەیە ئایا هیچ ستراتیژیەتێكی هەیە لە پشت سەپاندنی رسوماتی گومركییەوە، یان مەسەلەكە تەنیا ئەوەیە كە كۆشكی سپی لە سایەی دەسەڵاتی ترەمپەوە سیاسەتێكی ساویلكانەی بازرگانی پیادە دەكات.
* ئەی باشە چۆن لە رۆڵی یەكێتی ئەوروپا لە ئایندەدا دەڕوانیت؟ ئایا تا چەند یەكێتی ئەوروپا دەتوانێت رۆڵێكی كاراتر ببینێت لە چارەسەركردنی كێشە جیهانییەكان، بەتایبەتی كێشە و تەحەددیە ئەمنییەكاندا، بە تایبەتی ئەگەر ئێمە ئەو راستییە لەبەرچاو بگرین كە لە ئێستادا كەلێنی نێوان یەكێكی ئەوروپا و ئەمریكا لە زیادبووندایە لە پەیوەندی بە چەند تەحەددیی گرنگەوە، بۆ نموونە، لە پەیوەندی بە هەڵوێستیانەوە لە ئاست پڕۆگرامی ئەتۆمیی ئێرانەوە؟
- ئەوەی لە ئێستادا بەدی دەكرێت ئەوەیە كە زۆر كەس خوازیاری ئەوەن یەكێتی ئەوروپا رۆڵێكی بەرچاوتر ببینێت لە سیستمی نێودەوڵەتیدا و ببێتە پارسەنگ بۆ سنوورتێپەڕاندنەكانی ئەمریكا. بەڵام لە هەمان كاتدا ئێمە ئەو راستییەش دەزانین كە یەكێتی ئەوروپا لەسەر ئاستی ناوخۆیی بە دەست دابەشبوونەوە دەناڵێنێت، بەتایبەتی لە پەیوەندی بە بەكارهێنانی هێزی سەربازی و پەنابردنەبەر فشارەوە بە شێوەیەكی گشتی. لە دەرئەنجامدا، رەنگە رۆڵی یەكێتی ئەوروپا رووبەڕووی سنووربەندی و كۆت و بەند ببێتەوە، كاتێك بیەوێت هەوڵی میانگیریی ئەو ناكۆكییانە بدات كە لایەنەكانی خوازیاری ئەوەن چارەسەرێك بەدی بێت كە پێویستی بەوەیە هێزێكی بێلایەنی دەرەكی دەستەبەری بكات.
* كەواتە پێتوایە تێڕوانینە جیاوازەكانی نێوان یەكێتی ئەوروپا و ئەمریكا، دەبێتەهۆی دروستبوونی درز و كەلێن لە نێوانیاندا، یان بەلای كەمەوە سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا دەبێتەهۆی ئەوەی بە شێوەیەكی حەتمی یەكێتی ئەوروپا رێكاری پێچەوانە بگرێتەبەر؟
- ئەوەی دەتوانین بیڵێین ئەوەیە كە لە دوای دامەزراندنی ناتۆوە درز و كەلێن لە نێوان ئەوروپییەكان و ئەمریكادا هەبووە. بەڵام هۆكاری ئەو ناكۆكییەی حاڵی حازر لە نێوان ئەمریكا و یەكێتی ئەوروپادا هەیە، بۆ خودی ترەمپ دەگەڕێتەوە، نەك بۆ بەرژەوەندییە جیاوازەكان. لەم روانگەیەوە من پێموایە ئەگەر بێتو پارتی كۆمارییەكان لە دوای كۆتاییهاتنی دەسەڵاتی ترەمپیش، سیاسەتی دەرەوەی ترەمپ پیادە بكەن، ئەو كاتە خۆلادان لە دروستبوونی جۆرێك لە كەلێن و درزی هەمیشەیی لە نێوانیاندا كارێكی زەحمەت دەبێت.
* ئاماژەتان بە رێكخراوی ناتۆ كرد، بەڵام ئێمە دەزانین كە یەكێك لە لێدوانەكانی دۆناڵد ترەمپ لە بارەی ناتۆوە ئەوە بوو كە رێكخراوێكی بەسەرچووە، بۆچوونی ئێوە چییە لەم بارەیەوە و ئایا پێتوایە لە ئایندەدا ئەم رێكخراوە دەتوانێت چ رۆڵێك ببینێت، یان ئایا چ گۆڕانكاریییەك لە رۆڵی ئەم رێكخراوەدا پێویستە بەدی بێت؟
- ناتۆ لە دۆخێكی باشدا دەبێت لە ئایندەدا. ناتۆ ئەركی زۆر گرنگ ئەنجام دەدات و جگە لە چەند كەسایەتییەكی كەم لە نێو كۆشكی سپیدا، ئەوا نوخبەی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا هیچ گومانێكی نییە لەبارەی ئەوەی كە ناتۆ بناغەی ئاسایشی ئەمریكا و سیستمی جیهانییە.
* وەك شارەزایەكی سیاسەتی دەرەوەی ئەڵمانیا، پێتوایە ئەم وڵاتە كە هێزێكی ئابووریی مەزنە، پێویستە رۆڵی بەرچاوتر و زیاتر بگێڕێت لەسەر شانۆی نێودەوڵەتی و ئایا دەتوانێت رۆڵێكی لەم چەشنە ببینێت؟
- حاڵی حازر ئەڵمانیا ئەم رۆڵە دەبینێت، بەڵام بە شێوەیەكی سەرەكی وەك ئەندامی یەكێتی ئەوروپا. من دڵنیا نیم لەوەی ئەڵمانیا بتوانێت بە تەنیا ئەم رۆڵە ببینێت. ئێمە دەزانین ئەڵمانیا ئەو هێز و توانا سەربازییەی نییە كە بواری ئەوەی پێ بدات بە تەنیا ئۆپەراسیۆنی دەرەكی ئەنجام بدات، هەروەها ناخوازێت ئەم كارەش بكات، هەروەها ئەڵمانیا هیچ خواستێكی راستەقینەی نییە بۆ ئەوەی لە دەرەوەی چوارچێوە فرەلایەنەكان كار بكات.