رۆبی بارێت سەرۆكی كۆمپانیایەكی راوێژكارییە كە تایبەتمەندە لە بواری سیستم و جێبەجێكردنی تەكنەلۆژیای بەرگری و ئەمنی لە نێویاندا پرسەكانی پەیوەست بە بواری ئەتۆمی و ئەمنییەتی سنوورەكان و چەند بوارێكی دیكە، پێشتریش راوێژكاری كاروبارە دەرەكییەكان بووە. روبی بارێت بڕوانامەی دكتۆرای لە مێژووی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باشووری ئاسیا لە زانكۆی تێكساس لە ئوستن بەدەست هێناوە. شارەزای كاروباری چەند وڵاتێكی ناوچەكەیە، وەك وڵاتانی كەنداو، ئێران و عێراق و سووریا و لە چەند بوارێكی گرنگدا تایبەتمەندە، وەك پرسە ئەمنی و تیرۆریستییەكان، بزووتنەوە سیاسییەكان، كاروبارە سیاسی و سەربازییەكان. گوڵان لە میانەی دیمانەیەكدا سیاسەتی دەرەوەی ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپی لە ئاستی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و پرسی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆریزم لەم ناوچەیە و چەند بابەتێكی دیكەی لەگەڵدا تاوتوێ كرد.

* بە شێوەیەكی گشتی چۆن لە سیاسەتی دەرەوەی ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپ دەڕوانیت و ئایا چ گۆڕانكارییەكی جەوهەری و بنەڕەتی لە سیاسەتی دەرەكی ئیدارەكەیدا بەدی دەكەیت، بەتایبەتی لە ئاست رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا؟
- من دڵنیا نیم لەوەی گۆڕانكارییەكی زۆر بەراورد بە سیاسەتەكانی ئیدارەی پێشووی ئەمریكا بەدی هاتبێت. واتە راستە باس و خواسێكی زۆر هەیە لەبارەی هاتنەئارای گۆڕانكاری لە سیاسەتی ئەمریكا لە ئاست رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، بەڵام من گۆڕانكارییەكی ئەوتۆ بەدی ناكەم لە ئاست ئەم ناوچەیەدا. رەنگە بتوانین بڵێین ئەمریكا پەیوەندییەكی نزیكتری پەرەپێداوە لەگەڵ هەر یەكە لە وڵاتانی عەرەبستانی سعودیە و ئیماراتدا، بەڵام بە شێوەیەكی گشتی پێموایە سیاسەتەكانی ئیدارەی ترەمپ درێژەپێدەری سیاسەتی ئیدارەی پێشووە لە ئاست ئەم ناوچەیەدا.
* بەڵام ئەگەر لە پەیوەندی بە ئێرانەوە بدوێین، ئایا پێتوانییە ئیدارەی سەرۆك ترەمپ گۆڕانكارییەكی گەورەی لە سیاسەت و هەڵوێستەكانی ئیدارەی ئەمریكادا بەدیهێناوە لە ئاست ئێراندا، بەتایبەتی دوای كشانەوەی لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكە و دووبارە سەپاندنەوەی سزا ئابوورییەكان بەسەر ئەو وڵاتەدا؟
- بڕوانن، مەسەلەی ئێران مەسەلەیەكی تا بڵێی مشتومڕهەڵگرە، ئێوە ئاماژەتان بە كشانەوەی ئەمریكا لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكە كرد، بەڵام من پێموانییە ئەمە گۆڕانكارییەكی ئەوتۆ دروست بكات، چونكە لەو باوەڕەدا نیم كە وڵاتانی ئەوروپا هەنگاوێكی هاوشێوە هەڵبگرن و ئەوانیش لەم رێككەوتنە بكشێنەوە، بە هەمان شێوە پێموا نییە چین، یان رووسیا لەم رێككەوتنە بكشێنەوە. كەواتە ئەم كردار و بڕیارانەی ئیدارەی ئەمریكا تەنیا گۆشەگیربوونی خۆی لێدەكەوێتەوە. لەم روانگەیەوە پێموایە بڕیاری كشانەوەی ئەمریكا لەم رێككەوتنە لە چەند روویەكەوە هەڵە بوو. هەروەها من ئەوەم لەبەرچاوە كە ئیدارەی ئەمریكا نیگەرانە لەبارەی دەستێوەردانی ئێرانەوە- لە حاڵەتی هەڵگرتنی سزاكاندا-، مەبەستم ئەوەیە ئەمریكا نیگەرانە لەوەی ئەگەر سزاكانی سەر ئێران هەڵبگیرێت، ئەوا ئەو وڵاتە سوود لە بارودۆخەكە وەردەگرێت و لە هەموو روویەكەوە لە كوردستان و سووریا و عێراق و...هتد دەستێوەردان دەكات، بەڵام من پێموانییە مەسەلەكە ئەوە بێت كە ئێران شەڕانگێز بێت، بەڵكو ئێران پێیوایە بەرژەوەندیی شەرعی هەیە و دەبێت بایەخیان پێبدات و بەدییانبهێنێت، ئەگەرچی زۆرێك لە وڵاتانی ناوچەی كەنداو یان ئەمریكا لەگەڵ ئەمەدا هاوڕا نین.
* كەواتە پێتوانییە ئەم هەڵمەتەی ئەمریكا بۆ سەپاندنی زۆرترین سزای ئابووری بەسەر ئێراندا دەبێتە هۆی ئەوەی ئێران ناچار بێت سازش بكات، یان جارێكی دیكە بگەڕێتەوە سەر مێزی گفتوگۆ بۆ ئەنجامدانی رێككەوتنێكی دیكە؟
- بە دڵنیاییەوە نەخێر، چونكە ئێرانییەكان چۆك بۆ ئەم فشارانە دانادەن، هەروەها ئەوەی جێی سەرسوڕمانە ئەوەیە كە چۆنیەتی سەپاندنی ئەم سزایانە دەبنەهۆی بەهێزكردنی پێگەی حكومەتی ئێران و دەبنەهۆی پتەوكردنی پێگەی سوپای پاسداران، هەروەها دەبێتە هۆی ئەوەی ئێران زیاتر پشت بە خۆی ببەستێت. لەلایەكی دیكەوە دەبێت ئێمە ئەوە بزانین كە كەمترین هاوكاری دەكرێت بۆ جێبەجێكردنی ئەو سزایانەی كە ئەمریكا دەیەوێت بەسەر ئێراندا بیسەپێنێت، چونكە وڵاتانی ئەوروپا و چین بەرهەڵستی دەكەن، ئەگەرچی ئەم سزایانە كێشە بۆ ئێران دروست دەكەن، بەڵام نابێت ئەوەش نادیدە بگرین كە لە بنەڕەتدا كێشەی ئێران لەم رووەوە بۆ ئەو گەندەڵییە دەگەڕێتەوە كە لەو وڵاتەدا بوونی هەیە، نەك بۆ سزاكان. كەواتە راستە ئێران دوچاری كێشە دەبێتەوە، بەڵام ئەمریكا لە پێگەیەكدا نابێت كە پشتیوانی لێ بكرێت لەلایەن وڵاتانی ئەوروپا، یان چینەوە. لەبەر ئەوە پێموانییە كاریگەرییەكی دراماتیكی لەسەر ناوچەكە یان ئێران هەبێت.
* باشە بە شێوەیەكی گشتی ئێوە چۆن لە رۆڵی ئێران دەڕوانن لە ناوچەكەدا، كە زۆرجار باسی ئەوە دەكرێت ئێران دەستڕۆیشتوویی خۆی بۆ ئەم ناوچانە درێژ كردۆتەوە؟
- سەرەتا دەبێت ئەوە رەچاو بكەین كە ئێران خۆی بە هێزێكی باڵا دەزانێت لە كەنداوی فارس و لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، ئەوان لە روانگەی ئیمپراتۆریەتی مەزنی فارسەوە لە خۆیانەوە دەڕوانن- ئیدی ئەگەر خۆیان گوزارشتی لێ بكەین یان نا-، بەڵام بە دڵنیاییەوە ئەوان باوەڕیان وابووە كە دەبێت باڵادەست بن بەسەر میزۆپۆتامیا، كە ئێستا پێی دەوترێت عێراق، واتە ئەوان پێیانوایە بەسرە و خاكی عەرەب دەبێت بەشێك بێت لە ئیمپراتۆریەتەكەی ئەوان و ئەوان حزبوڵای لوبنانی چەند هێزێكی دیكەی ناوچە بە درێژبوونەوەی دەسەڵاتی خۆیان دەزانن، بە كورتی ئەوان كار دەكەن بۆ بنیادنانی هاوشێوەی ئیمپراتۆریەتی فارسی لە ناوچەكەدا، ئەمەش حاڵەتێكی سلبییە و دەبێت لایەنێك هەبێت كە كارێك بكات لەبارەیەوە. خۆ ئەگەر پرسیاری ئەوەش بكرێت ئیدارەی ئێستای ئەمریكا كارێكی زیاتری كردووە لەم بارەیەوە – بە بەراورد بە ئیدارەی باراك ئۆباما- ئەوا من گۆڕانكارییەكی گەورە بەدی ناكەم، چونكە دەبێت ئەوەمان لەیاد بێت كە لە سەروەختی هەڵمەتەكانی هەڵبژاردندا ترەمپ بەڵێنی كشانەوەی لەو ناوچانە دەدا. هەروەها ئەو مەترسییەی لەسەر هاوپەیمانەكانی ئەمریكا لەم ناوچەیە هەیە، ئەوەیە كە ئەمریكا بە راستی پشتیوانییان لێ ناكات، ئەگەرچی ئەو لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكە كشایەوە و سزاكانی بەسەر ئێراندا سەپاندەوە، بەڵام پێموانییە كاریگەرییەكی ئەوتۆی لێ بكەوێتەوە و لەو باوەڕەدا نیم ئەمریكا هیچ كارێك بكات لە حاڵەتی روودانی رووبەڕووبوونەوەدا لەنێوان ئێران و هاوپەیمانەكانی ئەمریكا لە ناوچەكەدا. ئێوە لە حاڵەتی كۆریای باكوور بڕوانن، گفتوگۆ لە دوای گفتوگۆ كرا، بەڵام هیچ شتێك رووی نەدا.
* باشە ئەگەر ئەم جۆرە مامەڵەكردنە لەگەڵ ئێراندا ناكارا بێت، یان تەنانەت دەرئەنجامی پێچەوانەوەی لێبكەوێتەوە، ئایا پێتوایە باشترین رێكار بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ ئێراندا چییە و ئێوە لەم رووەوە پێشنیارو راسپاردەتان چییە؟
- ئاشكرایە ئێمە پێشتر رێككەوتنمان هەبوو لەگەڵ ئێراندا و بە گوێرەی ئەم رێككەوتنەش ئێران پابەند بووە بە چەند پێوەرێكەوە، هەرچەندە لە ئێستادا ئەمریكا لەو رێككەوتنە كشاوەتەوە، بەڵام پێموایە دەكرا لەگەڵ ئەوەدا سزای ئێران بدرێت لەسەر هەر سنووربەزاندنێك لە ناوچەكەدا، وەك ئەوەی لە سووریادا دەیكات، واتە كارێك بكرێت و سزای ئێران بدرێت، نەك ئەوەی سزای ئابووری بەسەردا بسەپێندرێت، مەبەستم ئەوەیە ئێران هەست بە فشاری راستەقینە ناكات، ئەگەر ئێمە لە سووریا یان لە عێراقدا رووبەڕووی نەبینەوە، بەڵام من لە ئێستادا روودانی ئەمە بەدی ناكەم.
* با پرسێكی دیكە تاوتوێ بكەین و پرسیار لە بارەی ستراتیژیەتی ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپ بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆریزم و بەتایبەتی داعش بكەین، ئایا هەڵسەنگاندن و تێڕوانینی ئێوە بۆ ئەم ستراتیژیەتە چییە؟
- ئەوەی پەیوەست بێت بە داعش و بە ستراتیژیەتی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆریزمەوە، ئەوا من پێموایە داعش لە ناوچە سوننەنشینەكاندا دەرنەدەكەوت ئەگەر ئەمریكا عێراقی داگیرنەكردایە، مەبەستم ئەوەیە ئیدارەی جۆرج بوشی كوڕ ئەو راستییەی لەبەرچاو نەگرت كە عێراق دەوڵەتێكی دەستكردی دەستی ئیمپراتۆریەتی بەریتانیا بووە، ئێمە دەزانین كوردستان تێڕوانینی تایبەت بە خۆی هەیە و موسڵ جیاوازە لە بەغدا و بەغداش لە بەسرە جیاوازە، مەبەستم ئەوەیە بە شێوەیەكی دەستكرد پێكەوە كۆكراونەتەوە، هەروەها سووریاش بە هەمان ئەندازەی عێراق و زیاتر وڵاتێكی دەستكرد بووە. ئەوە بوو عێراقی داگیركرد و من پێموایە داڕووخانی سووریا لە ساڵی 2011دا دەرئەنجامی راستەوخۆی ئەو ناسەقامگیرییە بوو كە لە سەر سنوورەكانی لەگەڵ عێراقدا لەئارادا بوو، مەبەستم ئەو ناسەقامگیرییەی لە عێراقدا لە ساڵی 2003وە لە كۆنتڕۆڵ دەرچووبوو، لە روانگەی هەموو ئەوانەی ئاماژەم پێكرد، دەمەوێ بڵێم نازانم بۆچی جێی سەرسوڕمان بوو كە پەرەسەندنێك لەو ناوچانە بێتەئاراوە كە من پێی دەڵێم سوننەستان، واتە لە سەرەتادا خەڵكی ئەم ناوچەیە پێیانوابوو داعش باشترە لە شیعەی بەغدا و لە عەلەوییەكانی دیمەشق، ئەمە حاڵەتەكە بوو لە دەستبەسەرداگرتنی موسڵدا، كە سەرەتا خەڵكەكە پێیانوابوو داعش باشترە لە حكومڕانەكانی بەغدا، بەڵام دوایی بۆیان دەركەوت كە ئەوان-داعش- تەنیا كۆمەڵێك بكوژن. لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا و سەرەڕای ئەوەی داعش تێكشكێندراوە- ئەگەرچی بە تەواوەتی ریشەكێش نەكراوە- ئەوا پێموایە تاوەكو لە ناوچەكە سوننە نەبنە خاوەنی دەستكەوتێكی بەرچاو- بە چەشنی كوردستان- لە رووی بەشداریكردن لە دەسەڵات و و دانپێدانان و.. هتد، ئەوا رەنگە بتوانین پێشبینی دروستبوونەوەی رێكخراوێكی دیكەی وەك داعش بكەین، ئەگەرچی رەنگە بە ناوی داعشەوە نەبێت و بۆی هەیە بە ناوێكی دیكەوە بێت، ئەم رێكخراوەش دەست بداتە شەڕكردن لە دژی ئەوەی پێیوایە باڵادەستبوونی شیعەی عێراق یان عەلەوییەكانی سووریا باڵادەستبوونی ئێرانە. من پێموایە ئایندە ئەمەی لە هەگبەیدا هەڵگرتووە و لێم مەپرسن دەقاودەق ئەمە كەی روودەدات. كەواتە مەسەلەكە تەنیا داعش، یان ئەلقاعیدە نییە، بەڵكو ئێمە دەزانین ئەمە ناوچەیەكە كە سوننە زۆرینەیە تێیدا، بەڵام لە ئێستادا سوننە لە بەسرەوە تاوەكو سینا هیچ رۆڵێكیان نییە لەوەی روودەدات، ئەمە لە كاتێكدا لە ماوەی 400 ساڵی حكومڕانیی عوسمانییەكاندا ئەوا خۆیان گرووپی حكومڕان بوون، لەبەر ئەوەی پێیانوایە ئەوان زۆرینە بوون. كەواتە ئاشتی نایەتەئاراوە تاوەكو كێشەی ئەو ناوچەیە چارەسەر نەبێت كە من پێی دەڵێم سوننەستان.
* كەواتە لەبەرچاوگرتنی ئەو دۆخەی ئێستا لەئارادایە، ئەوا دروستبوونەوەی ئەم گرووپانە یان هاوشێوەكانیان شتێكی حەتمییە؟
من پێموایە تاوەكو هێزە سەربازییەكانی ئەمریكا لەم ناوچەیە بمێننەوە ئەوا ئەمە روونادات، بەڵام كێشەكە ئەوەیە كە ئێمە ناتوانین بۆ هەتا هەتایە لێرە بمێنینەوە، بە چەشنی ئەوەی كاتێك لە ساڵی 2011 لە عێراق كشاینەوە، ئەوا هێزەكانی سەحوە داڕووخان و سوننە خۆیان لە دۆخێكدا بینییەوە كە لەلایەن شیعەكانەوە هەراسان كران. كەواتە بەرلەبەرچاوگرتنی دۆخەكە ئەوا دەركەوتنی ئەو گرووپانە مەسەلەی كاتە، ئەگەرچی من نازانم كەی سەرهەڵدەدەن و بە چ ناوێكەوە دەردەكەونەوە، واتە نازانم ئایا ناوی دەوڵەتی عەرەبی لە شام، یان هەر ناوێكی دیكە لە خۆیان دەنێن، چونكە سوننە زۆرینەن لەم ناوچەیەدا و بێبەش كراون لە سوودە ئابوورییەكان و لە دەسەڵاتی سیاسی لە ناوچەكەدا، ئەمەش قابیلی بەردەوامبوون و درێژەكێشان نییە، واتە ماوەیەك ئەو ناوچەیە خامۆش دەبێت، بەڵام دواتر ئەو گرووپانە دێنەئاراوە، دووبارەی دەكەمەوە ئەمە تەنیا مەسەلەی كاتە.