سێس كۆتلار پڕۆفیسۆری مێژووە لە زانكۆی ویلامێت، تایبەتمەندی بواری مێژووی ئەمریكایە و وانەبێژی چەند بوارێكی گرنگە وەك مێژووی رادیكاڵیزمی ئەمریكا، مێژووی كۆنزێرڤاتیزمی ئەمریكا و شۆڕشی ئەمریكا. لە میانەی دیمانەیەكدا گوڵان چەند پرسیارێكی ئاراستە كرد كە پتر پەیوەست بوون بە هۆكارەكانی سەرهەڵدانی سەركردە و سەرۆكی وەك دۆناڵد ترەمپ كە بە شێوەیەكی جیاواز و چاوەڕواننەكراو مامەڵە لەگەڵ كاروبارە نێودەوڵەتییەكاندا دەكات، لەگەڵ تیشكخستنەسەر كاریگەرییەكانی و تاوتوێكردنی پرسی داكشانی دیموكراسی و چەند پرسێكی دیكە، ئەویش بەم شێوەیە بۆچوونەكانی خستەڕوو.

* هەروەك ئاشكرایە سیاسەتەكانی دۆناڵد ترەمپ مشتومڕێكی زۆریان لێكەوتۆتەوە، ئێوە چۆن لە مەسەلەیە دەڕوانن و چۆن لە دەركەوتنی كەسایەتییەكی وەك ترەمپ- وەك كەسایەتییەكی پۆپۆلیستی- لە كۆمەڵگەی ئەمریكی و بوونی بە سەرۆكی ئەو وڵاتە لێكدەدەنەوە؟
- من دەتوانم ئاماژە بە فاكتەری ئابووری بكەم كە رۆڵی بینی لەم رووەوە، چونكە بۆ ماوەیەكی زۆر ئابووری دوچاری كێشە ببۆوە، واتە راستە گەشەی ئابووری لەئارادا بوو، بەڵام بەرهەمی ئەو گەشەیە بە یەكسانی دابەش نەدەبوو، كە ئەمەش بێزاری و ناڕەزایەتی چینی كاركردووی لێكەوتەوە. ئەوە بوو ترەمپ هات و گوزارشتی لەو حاڵەتی ناڕەزایەتی و تووڕەییە كرد و كۆچبەرانی وڵاتی مەكسیكیشی كردە قۆچی قوربانی لەو پێناوەدا، مەبەستم ئەوەیە ئۆباڵەكەی خستە ئەستۆی ئەوان، هەروەها بەرپرسیارێتی خستە ئەستۆی كەسانی دیكە و كەسانی دیكەی بە سەرچاوەی كێشە دانا، كە ئەمەش لێكدانەوە و دەستنیشانكردنێكی وردی كێشەكە نەبوو. واتە ئەوانی بە هەڕەشە و مەترسی لەسەر گەشەی ئابوری لەقەڵەم دا، كە ئەمەش لە جێی خۆیدا نییە، چونكە كۆچبەران كاریگەرییەكی ئیجابی لەسەر گەشەی ئابووری دروست دەكەن، نەك سلبی. كەواتە كۆمەڵێك هۆكاری ئابووریی رەوا هەبوون، كۆمەڵێك نیگەرانیی ئابووریی رەواش هەبوون كە دۆناڵد ترەمپ بە شێوەیەكی كارا و كاریگەریش كاری لەسەر كردن.
* باشە ئەگەر ئێمە لە وێنە بەرفراوانترەكە بڕوانین، ئایا پێتوانییە دروستبوونی ئەم كەسایەتییە پۆپۆلیستانە دەرئەنجامی ئەدای لاوازی دیموكراسی نییە، یاخود ئایا تا چەند لە ئێستادا دیموكراسی لە مەترسیدایە؟
- بوونی ئەو حاڵەتە هەستی پێدەكرێت، كە ئەگەر لێرەدا بە وردبینیی زیاترەوە قسە بكەین، ئەوا ئەوەی دوچاری كێشە بۆتەوە دیموكراسیەتی لیبڕاڵییە، مەبەستم ئەوەیە لە ئێستادا شەرعییەتی دیموكراسییەتی لیبڕاڵی زیاتر لە ژێر هەڕەشەدایە و لە بارێكی لەرزۆكدایە، لێرەدا دەكرێت ئاماژە بە وڵاتی هەنگاریا، یان پۆڵەندا یاخود توركیا بكەین. كەواتە ئەگەری لێرەدا بەراوردێك بكەین، ئەوا دیموكراسی پتر لەم وڵاتانەدا لە مەترسیدایە بەراورد بە ئەمریكا. هەرچەندە رەنگە بكرێت ئاماژە بە مەیلێكی نالیبڕاڵی و خۆسەپێنی لە ترەمپدا بكەین، بەڵم من نازانم ئەمە لە ئایندەدا چۆن دەكەوێتەوە، هەروەها رەنگە نەتوانین ئاماژە بە بوونی رەوتێكی ئایدیۆلۆژی بكەین لە پشت ئەم حاڵەتەوە. چونكە من پێموانییە ترەمپ بیریارێكی گەورەی سیاسی بێت، بەڵكو پتر بایەخ بە گەورەكردن و پاراستنی دەسەڵاتی خۆی دەدات و بەو شێوەیەش كاردەكات كە ئەم ئامانجەی بەدی بهێنێت. كەواتە پێموایە مەیلی دژ بە دیموكراسی هەیە و پێموانییە تێگەیشتنی قووڵی هەبێت لەبارەی دەستوری ئەمریكا و چۆنیەتی جێبەجێكردنیەوە، رەنگە لەو رووەوە مایەی مەترسی بێت، هەرچەندە من ئومێدەوارم كە كەسایەتییە سیاسییەكانی دیكەی نێو كۆمارییەكان پتر بایەخ بە پرسی چاودێریكردن و سنووردانان بۆ حكومەت و پرسی سەروەریی یاسا بدەن و رێگە بە دروستبوونی ئەو مەترسییە نەدەن.
* بەڵام لە ئێستادا و بەهۆی ئەو دژواری و تەحەددییانەی رووبەڕووی دیموكراسی بوونەتەوە، باس لە بەدیلی دیموكراسی دەكرێت و باسی ئەوە دەكرێت كە رەنگە مۆدێلی دیكەی سەركەوتوو لە ئارادا بێت، دیدو تێڕوانینی ئێوە لەم رووەوە چییە؟
- ئەگەر من لە بارەی ئەمریكاوە قسە بكەم، ئەوا دەڵێم تا ئێستا كەسانێك، یان گرووپێك لەم وڵاتەدا دروست نەبووە كە بە شێوەیەكی راشكاوانە باس لە بەدیلێك بۆ سیستمی دیموكراسییەتی دەستووری ئەمریكا بكەن. ئەگەرچی لە ئێستادا- و بە درێژایی مێژووش هەروا بووە- كە كەسانێك لە نێو كۆماریییەكاندا هەبن و بیانەوێت دەرئەنجامی دەنگدان بە چەشنێك بەكار بهێنن كە زیان بە میكانیزمە دەستوورییەكانی پەیوەست بە سنوورداركردنی دامەزراوەكانەوە بگەیەنێت، بەڵام ئەم هەوڵ و كۆششانە شێوەیەكی تەواویان وەرنەگرتووە، یان بە تەواوەتی گەڵاڵە نەبوون. هەروەها دەبێت ئاماژە بەوەش بكەین كە لە نێو بزووتنەوە سۆشیال دیموكراتەكانیشدا- كە لە گەشەكردندان- رەنگە ئاماژە بە سۆشیال دیموكراتی بكەن، وەك بەدیلێك بۆ ئەو دیموكراسییە لیبڕاڵییەی لە سایەیدا ئەمریكا حوكمڕانی دەكات، بەڵام پێموانییە ئەمە جیاوازییەكی ئەوتۆی لەگەڵ دیموكراسییەتی لیبڕاڵیدا هەبێت. لەبەر ئەوە پێموایە زیاتر مەبەستیان ئەوەیە كە دیموكراسییەتە لیبڕاڵییەكە زیاتر بە ئاقار و ئاراستەیەكی پێشكەوتووتردا ببەن، نەك ئەوەی ئامانجیان رووخاندنی بێت، بۆ ئەوەی سیستمێكی بەدیل لە جێی دابمەزرێنن.
* هەروەك ئاشكرایە كە ئیدارەی ترەمپ بایەخ بە پەرەپێدانی پرسەكانی پەیوەست بە دیموكراسی و مافەكانی مرۆڤ نادات، ئایا پێتوایە ئاكامە درێژخایەنەكانی ئەم سیاسەتە چین و ئایا ئەمە زیاتر دەبێتەهۆی داكشانی دیموكراسی لە جیهاندا؟
- ئەوەی لە ئەمریكادا بۆتەهۆی ئەوەی ترەمپ ببێتە كەسایەتییەكی سیاسیی جێی سەرنج ئەوەیە كە كاریگەریی گوتارەكەی لە نێو كەسانی چەپڕەو و راستڕەویشدا دەبیندرێت، بەتایبەتی كاتێك باس لەوە دەكات كە ئەمریكا لە رابردوودا سنووری خۆی تێپەڕاندووە، كاتێك هەوڵیداوە پرسی دیموكراسی لە جیهاندا بەرەوپێش ببات و بە زۆرییش دەرئەنجامی باشی نەبووە، واتە ئەو دەرئەنجامەی نەبووە كە ئێمە خوازیاری بووین.
* باشە بە شێوەیەكی گشتی پێتوایە پێویستە ئەمریكا چی بكات، بەتایبەتی بۆ رەواندنەوە، یان بۆ كەمكردنەوەی ئەو مەترسییانەی لەسەر لیبڕاڵ دیموكراسی هەیە؟
- بە تێڕوانینی من پێویستە ئەمریكا هەوڵ بدات لە رێی دروستكردن و پێكهێنانی هاوپەیمانێتی- لەسەر ئاستی جیهان- كار بۆ بەهێزكردن و پەرەپێدانی دیموكراسییەتی لیبڕاڵی بكات، نەك پەنا بباتە سەر بەكارهێنانی هێزی سەربازی بۆ بەدیهێنانی ئەم ئامانجە. بەڵام كێشەكە ئەوەیە ترەمپ زۆر بە گومانەوە لە تەگبیرە سەربازی و سیاسییە جیهانییەكان دەڕوانێت و رەنگە زیاتر ئەو لەگەڵ پۆپۆلیزمێكی جیهانیدا بێت، نەك لەگەڵ بوونی دامەزراوەی نێودەوڵەتی كە ببنەهۆی سنوورداركردنی سەروەریی دەوڵەتە نەتەوەییەكان بۆ ئەنجامدانی ئەو كارانەی كە دەیانەوێت. باشترین بەرجەستەبوونی ئەم حاڵەتەش ئەو دروشمەیە كە هەر لە سەرەتاوە دۆناڵد ترەمپ بەرزی كردۆتەوە كە دەڵێت: دەبێت ئەمریكا ببێتە ئەولەوییەتی یەكەم، كە ئەمەش شێوازێكە بۆ مامەڵەكردن لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی كە پێیوایە پێویستە وڵاتان خاوەنی سەروەریی خۆیان بن و دەستێوەردان لە كاروبارەكانی یەكتردا نەكەن، بەڵام ئایا ترەمپ دەتوانێت ئەمە جێبەجێ بكات؟ ئەوا من نازانم. كەواتە ئەمە ساتەوەختێكی گرنگە لە مێژووی ئەمریكا و بگرە لە مێژووی جیهانیشدا، مەبەستم بەرجەستەبوونی ئەو بۆچوونەیە لە ئەمریكا كە دەستێوەردانەكانی لە وڵاتانی دیكەدا نە دەرئەنجامی باشی بۆ ئەو وڵاتانە لێكەوتۆتەوە كە بانگەشەی ئەوەمان دەكرد، ئێمە لە پێناوی هاوكاریكردنیاندا دەستێوەردانمان كردووە، نە ئەمریكاش بەرهەمێكی باشی لێ بەدەست هێنان.
* كەواتە هاوڕایت لەگەڵ ئەوەدا كە ئیدارەی ترەمپ پتر سیاسەتێكی گۆشەگیرانە و تاكلایەنانەی پیادە كردووە لە بواری سیاسەتی دەرەوەدا، بەتایبەتی دوای ئەوەی لە چەند رێككەوتنێكی نێودەوڵەتی كشایەوە، وەك رێككەوتنە ئەتۆمیەكەی ئێران و رێككەوتنی پاریسی تایبەتی بە كەش و هەوا
- بەڵێ بە دڵنیاییەوە ئەمە وایە و ئەوەی ئێوە ئاماژەی پێدەكەن راستە، چونكە هەموو ئەوانە ئاماژەن بۆ ئەو سیاسەتە تاكلایەنەی كە ترەمپ پیادەی دەكات. هەروەها لێرەدا من دەمەوێت ئاماژە بە جیاوازیی نێوان كاركردنی تاكلایەنە و كشانەوە لە جیهان بدەم. چونكە ئەوەی لە ئێستادا بەدی دەكرێت، ئەوەیە كە ئەو پتر هەڵوێستی دژایەتی لە ئاست وڵاتانی دیكەدا رادەگەیەنێت و گفتوگۆكردن بە ئاماژەی لاوازی دەزانێت. نیگەرانی من لەم رووەوە ئەوەیە كە وڵاتانی دیكە درێژە بە رەوتی كاركردنی خۆیان بدەن بە چاوپۆشین لەوەی ئەمە لە بەرژەوەندیی ئەمریكادا بێت، یان نا. ئەگەر بێت و ئێمە كەناڵی پەیوەندی و گفتوگۆمان لەگەڵ ئەو وڵاتانەدا نەبێت، ئەوا ئەو كاتە ئەگەری ناكۆكی سەربازی زیاتر دەبێت، نەك كەمتر. هەرچەندە پێموانییە ئەمە نیاز و مەبەستی دۆناڵد ترەمپ بێت، بەڵام رەنگە ئەمە یەكێك بێت لە دەرئەنجامە نەخوازراوەكانی ئەم سیاسەتی گۆشەگیرییە.
* ئەی چۆن لەبەكارهێنانی سزای ئابووری بۆ بەدەستهێنانی ئامانجەكانی سیاسەتی دەرەوە دەڕوانیت لەلایەن ئیدارەی دۆناڵد ترەمپەوە؟
- بەكارهێنانی سزای ئابووری بۆ بەدیهێنانی ئامانجە دیپلۆماسییەكان حاڵەتێكی نائاسایی و نوێیە، هەرچەندە ئەمە بە مانای ئەوە نییە كە سەركەوتوو نابن، هەرچەندە هێشتا من بەڵگەی سەركەوتنم نەبینیوە لەم رووەوە.