رەوش و ئاستی ژیانی پێكهاتەی نەتەوەیی و ئاییینە جیاوازەكانی كوردستان بە هیچ دەوڵەتێكی دیكە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بەراورد ناكرێت، هەرێمی كوردستان تەنیا ناوچەیە كە پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینییە جیاوازەكان لە ئاستی گوند شاردا لە چوارچێوەی لێبووردەیی و دوور لە توندوتیژی پێكەوە دەژین. نەتەوەی كلدان سریان ئاشووری كە بەپێی رەشنووسی دەستووری ساڵی 2009ی هەرێمی كوردستان بەشێكن لە پێكهاتەكانی هەرێمی كوردستان، رێژەی 99%ی كریستیانەكانی كوردستان پێكدەهێنن و نەتەوەی ئەرمەنیش رێژەی 1%ی كریستیانەكان پێكدەهێنن.

ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ مێژووی دوور، كلدان سریان ئاشووری، میراتگری ئاشووری و بابلییەكانی كۆنن كە یەكێكن لە گرنگترین و دێرینترین شارستانیەتەكان جیهان، هەر لە سەرەتای بڵاوبوونەوەی ئایینی كریستیانەوە كەنیسە لە هەرێمی كوردستان هەبووە و لە سەدەی یەكەمی زایینییەوە «اربائیلو» یاخود هەولێر مەترانی هەبووە، ئەمەش مانای ئەوەیە كریستیان لە هەرێمی كوردستان زۆر بووەو بە درێژایی ئەم مێژووە لەگەڵ پێكهاتەكانی ئەم ناوچەیە، بە گیانی لێبووردەیی پێكەوە ژیاون، هەر ئەمەش وایكردووە كە كریستیانەكانی كوردستان بەشداری لە هەموو شۆڕشەكانی كوردستاندا بكەن، هەر لە شۆڕشەكانی بارزانەوە تا دەگاتە شۆڕشی مەزنی ئەیلوول و شۆڕشی گوڵان و راپەڕین، لە دوای راپەڕین و ئەنجامدانی هەڵبژاردن بۆ دامەزراندنی پەرلەمانی كوردستان، كریستیانەكان كە سەر بە نەتەوەی «كلدان سریان ئاشووروی»ـن، هاوشانی پێكهاتەكانی دیكەی كوردستان بەشدارییان لە دامەزراندنی یەكەمین پەرلەمان و یەكەمین حكومەتی هەرێمی كوردستان كردووە، ئەمەش مانای ئەوەیە چۆن لە كاتی شۆڕشەكانی كوردستاندا نەتەوەی كلدان سریان ئاشووری، بەشداریی شۆڕشەكانی كوردستانیان كردووە و بە دەیان و سەدان شەهیدی قارەمانیان پێشكەشی ئەم خاكە كردووە، لەوان وەك: شەهید هورمز مەلك چەكۆ، شەهید فرانسۆ هەریری، شەهید سۆران «عبدالمسیح» بلندر و شەهید د. حەبیب مالح و چەند هەفتەیەكیش پێش ئێستا شەهید فەرحان ئیلییا كە لەناو پارێزگای هەولێر شەهید كرا.
ئەو كارەساتانەی هاوشانی كورد
بەسەر نەتەوەی كلدان سریان ئاشووری و كریستیان هاتوون
لە ماوەی 100 ساڵی رابردوودا، كریستیانەكانی كوردستان لە نەتەوەی كلدان سریان ئاشووری، بە هاوشێوەی كورد دوچاری پاكتاوی رەگەزی و جینۆساید هاتوون، هەر بۆ نموونە لە ساڵی 1915 لە( قەتڵوعامی سیفو) لە سەردەمی عوسمانییەكان زیاتر لە 800 هەزار كریستیانی نەتەوەی كلدان سریان ئاشووری شەهید كران و جینۆساید كران، هەر لەم شاڵاوەدا زیاتر لە یەك ملیۆن و نیو كریستیانی ئەرمەن و یۆنانی بە هەمان شێوە جینۆساید كراون.
هەر لە سییەكانی سەدەی رابردوو لەسەر دەستی بەكر سدقی و هێزی عەسكەری حكومەتی پادشایەتی عێراق لە كارەساتی (سمێل) لە ساڵی 1933 زیاتر لە 5000 كریستیانی نەتەوەی كلدان سریان ئاشووری كۆمەڵكوژ كراون، لە ساڵی 1969 گوندی (سۆریا) لەلایەن سوپای رژێمی عێراقی ئەو كاتەوە بە تەواوەتی كۆمەڵكوژ و جینۆسایدكراون، لەم پرۆسە بەدناوەدا خوێنی كورد و كلدان سریان ئاشووری پێكەوە تێكەڵاو كرا، لە هەشتاكانی سەدەی رابردوو لە پرۆسەی بەدناوی ئەنفالی بارزانییەكان، كریستیانی ئەو دەڤەرەش لە گەڵ بارزانییەكان ئەنفال كراون، هەروەها 111 كریستیان لە پرۆسەی بەدناوی ئەنفال لە كوسا و بادینان شەهید كران، كە گوندەكانی (كانی ماسی، جدیدی، تاشیش، توشمبی، كانی بلافی، هیس، میركا جیا، باز، موسكا، كوندكوسا، داۆودیە، دهی، ئارادن، بلیجانی، بوباوا، بی بیدی، دیری، خلیلانی، بلمند، هیزانی سەروو، هیزانی خواروو، شولی، كشكاوا ئزخ،، ئارماش، میروكی، جم ربتكی، هزار جوت، ئاگوش، دزی، جم ئەشرت، بلمبوس، شرانش بابلو، باش، دیركنی، ناف كندالا، لیفو، بهنونە، میركاسور، ملا عرب، بیركا، كیراكورا، ماوانا، بدلیە، سوركا، باختمی، هجیركی، هوریسك، شیوز، شرانش) خاپوور كران و بە تەواوی تێكدران.
ئەوجا ئەگەر بێینە ئەو كارەساتانەی لە كاتی شۆڕشی ئەیلوول و گوڵان بە سەر كریستیانەكان هاتووە، ئەوا لەو ماوەیەدا هاوشانی كاولكردنی گوندەكانی كورد، زیاتر لە 350 گوندی كریستیانەكانیش كاولكراون، هەر بۆیە بە درێژایی سەد ساڵی رابردوو خوێنی نەتەوەی كلدان سریان ئاشووری هاوشانی نەتەوەی كورد تێكەڵاوی ئەم خاكە بووە و بەشدار بوون لە هەموو ئەو كارەسات و نەهامەتییانەی بەسەر كوردستان هاتوون، هەر بۆیەش رۆڵەكانی نەتەوەی كلدان سریان ئاشووری لە راپەڕینی بەهاری 1991 بەشدارییان كردو، پاشانیش بەشداریی هەڵبژاردنیان كردو بە چەند كورسییەك هاوبەشییان لە دامەزراندنی پەرلەمان و حكومەتی كوردستان كردووە.
پەرلەمان و حكومەتی كوردستان
كاری زۆر باشیان بۆ كریستیان كردووە، بەڵام هێشتا تەواو نییە و زۆری ماوە
پێش ئەوەی بێینە سەر باسكردنی ئەو هەنگاوانەی كە پێویستن پەرلەمان و حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ دابینكردنی مافە تەواوەكانی تەواوی پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینە جیاوازەكانی كوردستان هەڵیبگرن، ئەوا وەك كریستیانێك و یەكێك لە نەتەوەی كلدان سریان ئاشووری، دەخوازم باسی ئەو لایەنە ئەرێنییانە بكەم كە حكومەتی هەرێمی كوردستان بەرامبەر تەواوی پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینە جیاوازەكانی كوردستان هەڵیگرتووە بەگشتی و بەتایبەتیش بەرامبەر بە كریستیانەكانی نەتەوەی كلدان سریان ئاشووری، كە بە چەند خاڵێك ئاماژەیان پێدەكەم:
1- لە ساڵی 1992 و لە یەكەمین پەرلەمانی كوردستاندا، شەهید فرانسۆ هەریری پۆستی سەرۆكی فراكسیۆنی (زەرد)ی پارتی دیموكراتی كوردستانی وەرگرتووە كە بە هەوڵی بەڕێزیان لەگەڵ ئەندامەكانی دیكەی كریستیانی نێو پەرلەمان و بۆ یەكەمین جار لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا رۆژی شەهیدی ئاشووری لە هەرێمی كوردستان دیاریكرا.
2- لە پەرلەمانی كوردستانەوە یاسایەك دەركرا، بۆ ئەوەی بەڕێوەبەرایەتییەك بۆ خوێندنی سریانی دابمەزرێت، هەروەها بەڕێوەبەرایەتی هونەری سریانی دامەزرا.
3- بۆ یەكەمین جار كەسێكی كلدان سریان ئاشووری و كریستیان بوو بە پارێزگاری شارێك كە زیاتر لە ملیۆنێك و نیو كوردی موسڵمانی تیایە، كە شەهید فرانسۆ هەریری بوو.
ئەم كرانەوەیەی لە دوای ساڵی 1992 بە رووی نەتەوەكانی كلدان سریان ئاشووری و ئەرمەن و توركمان و ئایینە جیاوازەكانی وەك كریستیان و ئێزیدی و كاكەیی و سابئەی مەندائی و جوو هاتۆتەئاراوە، ئەو باوەڕە بووە كە لەلای مەلا مستەفا بارزانی هەبووە كە بڕوای بە پێكەوەژیان و لێبووردەیی تەواوی پێكهاتە جیاوازەكانی كوردستان هەبووە، هەر بۆ نموونە لە ساڵی 1969 دوای ئەو كارەساتەی بە سەر گوندی سۆریا هات لەلایەن سوپای عێراقەوە، مەلا مستەفا بارزانی نامەیەكی بۆ وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا نووسیوە و جەختی لەسەر ئەوە كردۆتەوە كە ئەو وەك رابەری بزووتنەوەی رزگاریخوازی كوردستان خەبات بو مافەكانی هەموو پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینە جیاوازەكانی كوردستان دەكات و داوای مافی نەتەوەی ئاشووری و كوردی دەكات، هەر بۆیە ئەم باوەڕە بە پێكەوەژیان و لێبووردەیی لە كوردستان ریشەی هەبووە، دوای ئەویش لەلایەن سەرۆك مسعود بارزانی و سەركردایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان و تەواوی بزووتنەوەی رزگاریخوازیی كوردستان درێژەی پێدراوە، هەر بۆیە لە دوای راپەڕین و دامەزراندنی پەرلەمان و حكومەتی هەرێمی كوردستان توانرا ئەم باوەڕە لە چوارچێوەی یاساكانی پەرلەمانی كوردستان بە تەواوەتی بەرجەستە بكرێت، ئەمەش ئەو راستییەیە كە نەتەوەی كلدان سریان ئاشووری، ئەم نیشتمانە بە نیشتمانی خۆی دەزانێت و چۆن لە شۆڕشەكاندا بەشداری كردووە، بە هەمان شێوە لە بونیادنانەوەی كوردستانیش بەشداری دەكات، وەك لە ریفراندۆمەكەی 25ی ئەیلوولی ساڵی پار بینیمان، بەشی هەرە زۆری رۆڵەكانی كلد و سریان و ئاشووری بە بەڵی دەنگیان بۆ سەربەخۆیی كوردستان دا.
بەڵام پرسیار لێرەدا ئەوەیە، ئایا ئەمەی تا ئێستا لەلایەن پەرلەمان و حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە بۆ پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینە جیاوازەكانی كوردستان بەگشتی و كریستیانەكانی نەتەوەی كلدان سریان ئاشووری بەتایبەتی كراوە، هەموو مافەكانی ئێمەیە و داواكاری دیكەمان نییە؟ بێگومان لە وەڵامی ئەم پرسیارە راشكاوانە دەڵێین: راستە كرانەوە هەیە و هەنگاوی باش هەڵگیراوە، بەڵام ئەمە تەواوی مافەكانی تەواوی پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینییە جیاوازەكان نین. لێرەدا من باس لەو مافانە دەكەم كە دەبێت لە ئیستاو داهاتوودا بۆ نەتەوەی كلدان سریان ئاشووری كریستیان دابین بكرێت:
1- دەبێت كەلتووری پێكەوەژیانی هەموو پێكهاتەكانی كوردستان لەناو پڕۆگرامی پەروەردەی كوردستاندا رەنگدانەوەی هەبێت، ئەمەش لە پێناوی ئەوەیە، قوتابییەكی قۆناخی بنەڕەتی لە هەڵەبجە بەو شێوەیە پەروەردە بكرێت كە كوردستان نیشتمانی نەتەوە و ئایینە جیاوازەكانە، راستە كریستیان لە هەڵەبجە بوونی نییە، بەڵام لە ناوچەكانی دیكەی كوردستانی باشوور بوونیان هەیە، هەر بۆیە ئەگەر ئەم كەلتوورە بخرێتە ناو پڕۆگرامی خوێندنەوە، ئەوا كاتێك قوتابییەكەی هەڵەبجە ناوەكانی (پەترۆس، پۆڵس و حەنا) لەگەڵ ناوی وەك (كاوە، ئازاد، نەسرین) دەخوێنێتەوە، ئەوا ناچار دەبێت پرسیار بكات، ئایا ئەم ناوانە كوردستانیین، لە وەڵامدا باوكی، یان مامۆستاكەی وەڵامی دەداتەوە، كە كوردستان نیشتمانی هەموو نەتەوە و ئایینە جیاوازەكانە.
2- دەبێت لەناو ئاڵای كوردستان و لۆگۆی حكومەتی هەرێمدا، رەنگدانەوەی هەموو پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینەكان بەرجەستە بێت.
3- دەبێت سروودی نیشتمانی هی هەمووان بیت و نوێنەرایەتیی گشت كوردستانییان بكات، كە ئێستا نایكات، دەبێت سروودی سەردەمی شۆڕشگێری كە كاردانەوەیە بۆ رەفتارە دڕندەكانی رژێمەكانی یەك لە دوای یەكی عێراق دژی كوردستان كۆتایی بێت، سروودی نیشتمانی كوردستان دەبێ رەنگدانەوەی هەموو پێكهاتە جیاوازەكانی كوردستان بێت، ئێمە كوردزمان نین، بەڵكو سریانی زمانین و ئیمە نەوەی «میدیا و كەیخوسرەو» نین، بەڵكو نەوەی «سەنحاریب و نبوخوزنەسر و ئاشورپانیبال و ئەسەرحدون و شمیرام»ین.
4- راستە پێكهاتە جیاوازەكانی كوردستان بەشدارن لە پەرلەمان و حكومەتدا، بەڵام ئەم بەشدارییە هاوبەشییەكی راستەقینە نییە لە بڕیاری سیاسیدا، بۆیە دەبێت، حكومەت هاوبەشیی راستەقینە بە پێكهاتە جیاوازەكان بكات.
5- وەك نەتەوەی كلدان سریان ئاشووری، كێشەی زەوی و زارمان هەیە، لە هەندێك شوێن وەك عەنكاوا و بادینان زەوی و زاری ئێمە زەوت كراوە، یان حكومەت بۆ پڕۆژەكان كوژاندوویەتەوە، بەڵام هەتا ئێستا خاوەنەكانی قەرەبوو نەكراونەتەوە.
6- دەمانەوێت یاسای باری كەسێتی بۆ كریستیانەكان (نەتەوەی كلدان سریان ئاشووری و ئەرمەن) دابنرێت و پەرلەمان لە خولی داهاتوودا ئەو یاسایە دەربكات.
7- كریستیانەكان (نەتەوەی كلدان سریان ئاشووری و ئەرمەن) دەبێت شەریك بن لە پۆستە سیادییەكان و لە فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوە و لە نوێنەرایەتییەكانی هەرێم لە دەرەوە، كە ئەمە نەكراوە، هەروەها بەشدارییان پێ بكرێ لە پۆستەكان لە سەر ئاستی پارێزگاكان.
ئەگەر سەرنج لەم خاڵانە بدەین، دەبینین لە كوردستان، پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینییە جیاوازەكان كرانەوەیەكی زۆر باش بە روویاندا كراوە، بەڵام هێشتا داوای تەواوی مافەكانی خۆمان دەكەین، ئەمە ئەو حاڵەتەیە كە ناتوانرێت كوردستان بە بەشەكانی دیكەی عێراق و تەنانەت وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەراورد بكرێت و هەر كەسێكیش جیاوازیی نێوان ژینگەی سیاسیی كوردستان لەگەڵ عێراق و وڵاتانی دیكەی ناوچەكە نەكات، ئەوا بێگومان غەدرێكی گەورە لە ویژدانی خۆی دەكات.
جیاوازیی ژینگەی لێبووردەیی و پێكەوەژیانی كوردستان لەگەڵ بەشەكانی دیكەی عێراق
بۆ شرۆڤەكردن و بەراوردكردنی ژینگەی لێبووردەیی و پێكەوەژیان تەنیا لەگەڵ بەشەكانی دیكەی عێراقدا، ئەوا ناچارم بە زمانی بیركاری بێمەئاخاوتن.
لە دوای ساڵی 2003 كە رژێمی پێشووی بەعس رووخا، بەپێی ئامارەكان زیاتر لە 1.5 ملێۆن كریستیان لە عێراقدا دەژیان، بەڵام دوای ئەوەی لەساڵانی 2004 -2005 توندوتیژی مەزهەبگەرایی دروست بوو، زیاتر لە 1600 هاووڵاتی كریستیان لەسەر ناسنامە تیرۆر كراون، زیاتر لە 111 كەنیسە تەقێندراونەتەوە، لە شاری موسڵ، مەتران ماركۆس فەرەح رەحۆ تیرۆر كرا، قەشە رەغیف پۆڵس تیرۆر كراوە، لە ماوەی ئەم دە دوانزە ساڵەدا رێژەی كریستیان لە 1.5 ملیۆنەوە بۆ 400 هەزار دابەزیوە، كە لەم ژمارەیە رێژەی زیاتر لە 95%ی كریستیانەكان لە هەرێمی كوردستان دەژین و، باوەڕیش ناكرێت كە 5%ی كریستیانەكان لەبەشەكانی دیكەی عێراق بوونیان مابێت.
پرسیار لێرەدا ئەوەیە بۆچی كریستیانەكانی عێراق پەنایان بۆ هەرێمی كوردستان هێنا؟ بێگومان لەبەر ئەوەیە كە كریستیانەكان سرووشتی بیركردنەوەی نەتەوەی كورد دەناسن و دەزانن لە شۆڕشەكانی كوردستاندا خەباتێكی هاوبەش لە نێوان كریستیان و كورد هەبووە، تاكەكانی كورد دەزانن شەهید هورمز مەلەك چەكۆ و شەهید فرانسۆ هەریری و شەهید كارزان و شەهید سۆران كێن، بۆیە رێز لە كریستیانەكان دەگرن. هەر بۆیە كریستیانەكانیش دەزانن كە كوردستان مەڵبەندی پێكەوەژیان و لێبووردەییە بۆ گشت نەتەوە و ئایینە جیاوازەكان، هەر لە كلدوسریان و ئاشووری، بۆ كریستیان و موسڵمان و سائبەی مەندائی و زەردەشتی و كاكەیی و ئێزدی و.. هتد. ئەمە وایكردووە كە لە دوای ساڵی 2003وە كوردستان ببێتە ماڵە گەورەكە بۆ هەموو نەتەوە و ئایینە جیاوازەكان، بۆیە ئەو كریستیانانەی لە بەغدا و شارەكانی دیكەی عێراق غەدریان لێكرا و توندوتیژییان بەرامبەر ئەنجامدرا، ئێستا لە كوردستان بە كەرامەتەوە دەژین و منداڵەكانیان لە قوتابخانە و زانكۆكانی كوردستان دەخوێنن و رێزیان لێ دەگیرێت.
لایەنێكی دیكە كە مەبەستمە ئاماژەی پێبكەم، ئەوەیە كە سرووشتی رەسەنی هەست و نەستی نەتەوەیەك لە ژیانی گوندەوە دەردەكەوێت، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئەو هەست و نەستە خۆڕسكەو وەك شارەكان دروستكراو نییە، بۆیە ئەگەر سەیری جوگرافیای كوردستان بكەین، لە چ شوێنێكەوە گوندەكانی كورد دەست پێدەكەن، دەبینین لەو جوگرافیایەوە گوندی كریستیانەكانیش كلدان سریان ئاشووری دەست پێدەكات، هەر بۆ نموونە لە بەری چیای حەمرینەوە بەرەو كوردستان گوندەكانی كریستیان دەست پێدەكەن، بەڵام لەو دیوی حەمرینەوە بەرەو بەشە عەرەبییەكەی عێراق و هەتا دەگاتە شاری بەسرە گوندی كریستیان بوونی نەماوە و نییە.
لەبەرامبەر ئەمەدا ئەگەر سەیری گوندەكانی دەڤەری بەرواریی باڵا بكەین، كە تێكەڵن لە كورد و كریستیان كلدان سریان ئاشووری، دەبینین كاتێك مزگەوت نۆژەن دەكەنەوە، موسڵمانەكان لە كەنیسە نوێژ دەكەن و كاتێك كەنسیە نۆژەن دەكرێتەوە، كریستیانەكان لە مزگەوت نویژی خۆیان دەكەن.یان ئێمە هەزاران ساڵە لە عەنكاوە دەژین، بە درێژایی ئەم مێژووە لە پێش هاتنی كریستیان و لە دوای هاتنی كریستیانیشەوە، ئەو گوندانەی دەورپشتمان بە زۆری گەردی و زراری و دزەیی و هەركی بوون، با ئەو مێژووە شەن و كەو بكەین و بزانین ئایا بە درێژایی ئەم مێژووە دەستدرێژییان بۆ سەر كریستیان كردووە؟ بێگومان نەك هەر دەستدرێژییان نەكردووە، بەڵكو بە پێچەوانە كاتێك سمكۆی شكاك و پاشای گەورەی رەواندز، ویستوویانە دەستدرێژی بكەنە سەر كریستیانەكان، هۆزەكانی گەردی و دزەیی و مەلا ئەفەندی هەولێر لەسەر كریستیانەكان هاتوونە دەنگ و رێگەیان نەداوە هێرشمان بكرێتە سەر. بۆیە ئەو گیانی پێكەوەژیان و لێبووردەییەی لە كوردستان هەیە خۆڕسكە و سەركردایەتی سیاسیی شۆڕشەكانی كوردستان هەر لە شۆڕشی بارزانەوە تا دەگاتە ئێستا، پابەندی بووە، بێگومان گیانی لێبووردەیی و پێكەوەیی لەناو ئەقڵ و فكری مەلا مستەفا بارزانی بوونی هەبووە و قۆناخ بە قۆناخ پەرەی پێدراوە، هەتا بە ئێستا گەیشتووە.
لێرەدا دەخوازم ئەم هەستی پێكەوەژیانە خۆڕسكە بەچەند خاڵێك ئاماژەی پێ بكەم:
1- دەبێت جارێكی دی ئاماژە بەوە بدەم كە لە ساڵی 1969 دوای كارەساتی گوندی سۆریا، مەلا مستەفا بارزانی بۆ داكۆكیكردن لە مافی ئاشووری (كریستیان - كلدان سریان) و كورد، نامەی بۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا نووسیوە و هەمیشە رێزی لی خەباتی هاوبەشی پێكهاتەكانی كوردستان گرتووە و بگرە لە سەر ئاستی نێودەوڵەتی دركاندوویەتی، هەروەها لە نامەكەی بۆ نەتەوە یەكگرتووەكان زۆر بە روونی باسی قوربانییەكانی پێكهاتەی كریستیانی كردووە.
2- لە ساڵی 1970 و دوای ئیمزاكردنی رێككەوتننامەی ئادار، جۆرێك لە بووژانەوە رووی لە كوردستان كردو دەستیان كرد بە نۆژەنكردنەوەی مزگەوتەكان، مەلا مستەفا بارزانی وەك دەستپێشخەرییەك لەلایەن خۆیەوە لیژنەیەكی لە كۆمەڵێك كادری كریستیان وەك (شەهید فرانسۆ هەریری و كاك گۆرگیس) دروستكردو پارەی بۆ تەرخانكردن، بۆ ئەوەی هاوشانی مزگەوتەكان، كەنیسەكانیش نۆژەن بكرێنەوە.
3- دوای ئەمە شاندێكی كریستیانەكانی عەنكاوا سەردانی مەلا مستەفا-یان كرد و لەوێ بە گەرمی پێشوازی كران و میواندارییەكی بەرز كران، لە كاتی نانخواردندا مەلا مستەفا بارزانی دەستی دابووە، نانێك و نانەكەی لەت كردبوو، نیوەی نانەكەی دابووە شاندی كریستیانەكان و پێی گوتبوون: «من دوو چام هەیە، بە چاوێك پارێزگاری لە هەموو خەڵكی كوردستان دەكەم، بە چاوەكەی تریشم تەنیا پارێزگاری لە ئێوە دەكەم، ئێستا ئێمە تەنیا یەك نانمان هەیە، نیوەی بە تەنیا بۆ ئێوە و نیوەكەی دیكەشی بۆ هەموو خەڵكی كوردستان.» بێگومان ئەگەر بپرسین: ئایا كێ ئەم قسەیەی كردووە؟ ئەوا دەبێت بزانین كە ئەم قسەیە رابەری بزووتنەوەی رزگاریخوازی كوردستان كردوویەتی كە جەنابی مەلا مستەفا بارزانی بووە.
4- بەڕێز مسعود بارزانی وەك درێژەپێدەری فیكر و رێبازی بارزانی، بەهەمان شێوەی جەنابی مەلا مستەفا بارزانی، پارێزگاری لە كەلتووری پێكەوەژیان و ئاشتەوایی كردووە، بۆیە لە ژیر رابەرایەتی سەرۆك مسعود بارزانی، بۆ یەكەمین جار لە مێژوودا و لەسەر ئاستی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی كوردستان كە خۆی موسڵمانێكی كوردە، سەرپەرشتی نۆژەنكردنەوەی كەنیسەی (مار گۆرگیس)ی كردو هەر خۆیشی دوای تەواوبوونی رێوڕەسمی كردنەوەی كەنیسەكە دارێكی زەیتوونی لە باخچەی كەنسیەكە چاند، ئەمە لە تەواوی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بێ وینە بووە كە سەرۆك وەزیرانێكی موسڵمان سەرپەرشتیی نۆژەنكردنەوەی كەنیسە بكات و خۆیشی رێوڕەسمەكەی بكاتەوە.
ئەم جیاوازییە گەورەیە لە سرووشتی رەسەنی هەست و نەستی خەڵكی كوردستان وایكردووە كریستیان و تەواوی ئایینە جیاوازەكانی عێراق روو لە كوردستان بكەن، ئەم هەست و نەستەش بەشێكە لە رێبازی بارزانی و سەركردایەتی سیاسی كوردستانیش، ئەوجا چ وەك سەرۆك كاك مسعود بارزانی و چ وەك كاك نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەت، كردوویانەتە ئەو واقیعەی كە دەرگای كوردستان بۆ هەموو لایەك واڵا بێت و هەر ئەمەش هۆكاری ئەوەیە كە كریستیانەكانی كوردستان بەراورد بە عێراق و تەواوی وڵاتانی ناوچەكە، جیا لەوەی كەمتر كۆچ دەكەن، لە هەمان كاتدا وەك پەناگەیەكی ئارام و بۆ رزگاربوون لە توندوتیژی پەنا بۆ كوردستان دێنن.
ئەم واقیعە لەلایەن قەداسەتی پاپای ڤاتیكانیشەوە رێزی لێ گیراوە و ئەم رێزگرتنەش چ لە كاتی پێشوازیكردنی سەرۆك بارزانی و نێچیرڤان بارزانی لەلایەن قەداسەتی پاپاوە دانی پێدا نراوە و راشكاوانە سوپاسی هەرێمی كوردستان و حكومەتی كردووە، كە توانیویانە ئەو پێكەوەژیان و لێبووردەییە بۆ هەموو نەتەوە و ئایینە جیاوازەكان فەراهەم بكەن، سەرۆكی پێشووی ئەمریكاش (باراك ئۆباما) لە وتەكەی خۆیدا پێش ناردنی فڕۆكەكانی هێزی سەربازیی ئەمریكا بۆ یارمەتیدانی پێیشمەرگە قارەمانەكان لە كاتی شەڕی تیرۆریستانی داعش، دانی بەو ژینگەیەی كوردستان ناوە كە توانیویەتی ئاشتەوایی و پێكەوەژیان بپارێزێت.