پەرتەوازەیی و بێسەروبەری و یەكنەگرتنی حزب و لایەنە سیاسییەكانی كوردستان و ئاكامەكانی ئەم دۆخە نالەبارە لەسەر چارەنووسی نەتەوەیی كورد، هەروەها رۆڵی مامۆستایانی ئایینی لە پرسی یەكڕیزی و یەكخستنی ناوماڵی كورد و چەندین تەوەر و پرسی دیكەی هەنووكەیی، ناوەرۆكی ئەم دیمانەیەی گۆڤاری گوڵان لەگەڵ د.عیرفان نەقشبەندی تایبەتمەند لە زانستە ئیسلامییەكان و مامۆستای زانكۆی سلێمانی پێكدەهێنن.

* ئێستا میللەتەكەمان لە قۆناغێكی هەستیاردایە، كەچی حزبە كوردستانییەكان هەریەكەو لەلایەك گوتاری بۆ دۆخەكە هەیە، ئایا لەم بێسەروبەرییەی ئێستادا چارەنووسی ئەم میللەتە بەكوێ دەڕوات؟
- بە ناوی خوای بەخشندە و میهرەبان. دیارە یەكێك لەخاڵە لاوازەكانی میللەتی كورد لە مێژوودا تا ئێستا ئەوەیە لە ناوخۆیدا یەكگرتوو نییە، یەكێك لە ئافاتەكانی میللەتی كورد كە لە مێژوودا دەیخوێنینەوە، ئەوەیە كە هەر كاتێك كورد گەیشتبێتە قۆناغی ئارامی و لە سەربەخۆیی و بوون بە خاوەن دەوڵەت و بەدەستهێنانی مافەكانی نزیك بووبێتەوە و گەیشتبێتە لووتكە، كەسانێك لێی جیابوونەتەوەو دژایەتی و بەرهەڵستییان كردووە، ئەمە هۆكاری شكست و بەرەو دواوەگەڕانەوەی میللەتی كورد بووە، هەتا میللەتی كورد یەكگوتار و یەكگرتوو بێت، دوژمنەكانی سڵی لێدەكەنەوە و جورئەت ناكەن پلانەكانیان لەدژی كورد دابڕێژن و ناتوانن جێبەجێی بكەن، هەر كاتێك میللەتی كورد یەكگرتوو بووبێت، هەموو دنیا شەرمی لێكردووە، چونكە میللەتێكین رابردوومان دیارە و هەر كاتێك ناچار بووە شەڕ بكات، كەس نەبووە لەبەردەمیدا خۆی بگرێت، كاتێكیش ویستبێتی ئاشتی بكات، ئاشتیی راستەقینەی كردووە. لەم سەردەمەی ئێستاشدا كە جارێكی دی دەیەوێت لە حكومەتی نوێی عێراقدا بەشدار بێت، ئەگەر لایەنە كوردستانییەكان واز لەم دووبەرەكی و ساردییەی نێوانیان بهێنن و یەكگرتوو بن لەناوخۆیاندا و دەستنیشانی براگەورەیەك بكەن كە ئەم براگەورەیە رابردوویەكی دوورو درێژی هەبێت و لە جیهاندا حیسابی بۆ بكرێت و خەڵكی رێزی لێبگرن و قسەكانی سەنگی مەحەكی هەموو شتەكان بێت، ئەوا بەدڵنیاییەوە میللەتی كورد بە هەموو ئامانجەكانی خۆی دەگات، بەڵام بەپێچەوانەوە بە پەرتەوازەیی و وەكو ئێستا هەركەسە بۆ خۆی و یەك دوو كورسی هەبێت، ئیتر وابزانێت هەموو شتێكی تەواو كردووە، ئەوە زیانێكی گەورەی زۆری لێدەكەین، هەربۆیە ئومێدەوارین میللەتی كورد یەكگرتوو بێت لەناوخۆیدا تا بە هەموو ئامانجەكانی خۆی بگات.
* ئاشكرایە بۆ ئەوەی یەكڕیزی ببێتە ئامانجی هەموو لایەك، ئەوا دەبێت هەموو پێكەوە شانی بدەینە بەر بەگشتی و مامۆستایانی ئایینی بە شیوەیەكی تایبەتی، ئایا بۆ ئەم ئەركە نیشتمانییە دەبێت مامۆستایانی ئایینی چۆن هەنگاو هەڵبگرن؟
- پرسی یەكگرتوویی و یەكڕیزی بۆ كۆمەڵگەی كوردەواری پێداویستییەكی زۆر گرنگە و ئەمەش ئەركێكی پپرۆزە و دەكەوێتە سەرشانی هەر تاكێكی ئەم كۆمەڵگەیە و بەتایبەتیش زانایانی ئایینی پیرۆزی ئیسلام، ئەمەش لەبەر ئەوەیە زانایانی ئایینی ئەو توێژە گرنگەی كۆمەڵگەن كە رۆڵێكی گەورە لە پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان و پێكەوەژیان و لێكنزیكردنەوەی بۆچوونە جیاوازەكان دەگێڕن، ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەو پەیامە پیرۆزەی قورئان كە واجبی هەر موسڵمانێكی كردووە و لەم رووەوە دەفەرموێت: (واعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تفرقوا..) واتا ئێوە هەمووتان دەست بگرن بەدەستبەندە گەورەكەی خوای پەروەردگار كە كەلیمەی یەكتاپەرستییە و پەرتەوازە مەبن لەناو یەكتردا، چونكە پەرتەوازەبوون هۆكارێكە بۆ لەدەستدانی ئەو بناغەیەی كە چەندین ساڵە كورد دایناوە و دڵسۆزان دایانڕشتووە، ئەو ئامانجەشی هەموو بیربۆچوونە جیاوازەكان پێكەوە كۆدەكاتەوە، تەنیا بە یەكگرتوویی و یەكڕیزی بۆیان دێتەدی، بۆیە لەم پرسەدا ئەركی سەرشانی مامۆستایانی ئایینییە كە ببنە هەوێنی ئەو یەكڕیزی و پێكەوەژیانەی كە بۆ ئامانجە گەورەكەی نەتەوەكەمان پێویستە، ئەویش سەربەخۆیی كوردستان و سەرفرازیی هاونیشتمانییانە.
* سلێمانی شاری مەولانا خالید نەقشبەندی و كاك ئەحمەدی شێخ و مەڵبەندی عیلم و عیرفان بووە، تەنانەت لە بنەڕەتدا ئەم شارە زانایانی ئیسلام دروستیان كردووە، ئایا هۆكاری ئەوە چییە ئێستا لەم شارەدا سیمای عیلم و عیرفان و مەعریفە كاڵ بۆتەوەو خەریكە گوتارێكی زبر جێگەی دەگرێتەوە؟
- دەبێت ئەو بەڕێزانەی كاروباری ئەم شارە بەڕێوە دەبەن، بیر لەوە بكەنەوە رێز بۆ ئەو كەسایەتییانە دابنێنن كە بونیادنەری ئەم شارە بوون، ئەگەر ئێمە تەماشای رابردووی خۆمان بكەین، بەدڵنیاییەوە دەزانین لەگەڵ دروستبوونی ئەم شارە زانایەكی گەورەی وەكو شێخ مەعروفی نۆدەیی رۆڵێكی گەورەی تێدا بینیوە و مەڵبەندی خواپەرستی و خوێندن و شیعرو ئەدەبیات، مزگەوتی گەورەی سلێمانی بووە، لەبەرامبەریشدا پاش چەند ساڵێك زانایەكی دیكەی گەورە دەركەوتووە كە ئەویش مەولانا خالیدی نەقشبەندی بووە، لەسەردەمی مەولانا خالیدی نەقشبەندیدا شاعیری وەكو نالی و كوردی و سالم كۆبوونەتەوە، بۆیە ئەم زانا گەورانە رۆڵێكی گەورەیان هەبووە لەبەرەوپێشچوونی كاروانی ئەدەب و هونەر لەم شارەدا، جێگای خۆیەتی لە هەموو كاتێكدا یادیان بكرێتەوە، لە ساڵیادی دامەزراندنی شاری سلێمانیدا رۆڵی زانایانی ئایینی بەرزبنرخێنرێن، لەو خەڵاتانەی كەوا لەم شارەدا دەكرێت، خەڵاتی ئەو زانا گەورانە بكرێت، هەر كاتێكیش رێز لەم زانا گەورانەی خۆمان بگرین، ئەوا جارێكی دیكە سلێمانی دەبێتەوە مەڵبەندی عیلم و عیرفان و مەعریفە.
* كاتێك لە سەردەمی میرنشینیی بابان لە سلێمانی یەكڕیزی تێكچوو، مامۆستایانی ئایینی پیرۆزی ئیسلام هەڵوێستیان دەربڕی، بەتایبەتی وەك زانا و شاعیری گەروە (نالی)، كەچی ئێستا لەگەڵ ئەو هەموو پێشكەوتنە لەناو مامۆستایانی ئایینی پیرۆزی ئیسلام، ئەم هەڵوێستە نابینرێت، ئایا هۆكاری ئەمە چییە؟
- پێش هەموو شت دەبێت هەوڵ بدرێت رێزی زانایانی ئیسلام رێكبخرێت و رۆڵیان پێ بدرێتەوە و ئەو ئەركەی كە لەسەر شانیانە و جێبەجێی دەكەن، بەرزبنرخێنرێت و، وەك زانایەك و پیاوێكی سیاسەتمەدار و هەموو ئەو زانا گەورانەی لە رابردوودا شۆڕشگێڕ بوون و سیاسەتمەدار و پێشمەرگە و شاعیر بوون، حیسابیان بۆ بكرێت و رۆڵیان پێ بدرێت، بەدڵنیاییەوە ئەوان دەتوانن رۆڵی خۆیان باشتر ببینن، بەڵام ئەگەر زانایەكی ئایینی رۆڵی پێ نەدرێت، ئەوا ئەو زانایە بەرەو پووكانەوە دەچێت و واهەست دەكات زیادەیە لەناو كۆمەڵگەدا و هیچ رۆڵێكی نییە، بۆیە كەس لێی ناپرسێتەوە، بەپێچەوانەوە ئەگەر هاتوو دڵسۆزانە ئاوڕی لێبدرێتەوە و رۆڵی بەرز بنرخێنرێت و هاوكاریی بكەن، رۆڵی گەورەی دەبێت.
* هەندێك كەس دەڵێن ئایینی پیرۆزی ئیسلام بۆتە كەرەستەیەك بۆ بیدعەی سیاسی، ئەمەش وایكردووە سۆفیگەریی و تێگەیشتنی كوردانە بۆ ئیسلام بشاردرێتەوە، ئایا چی بكرێت بۆ ئەوەی بازرگانێتی بە ئایین نەكرێت؟
- هەروەكو ئاماژەم پێدا، هەر كاتێك رۆڵ بە زانایانی ئایینی و مزگەوت درایەوە و ئەوەی زانایان داوای دەكەن، جێبەجێ كرا، بەدڵنیاییەوە كەسانێكی دیكە ناتوانن ببنە بەدیلی مامۆستا، یان زانایەكی ئایینی، بەڵام كاتێك زانای ئایینی لە رووی راگەیاندنەوە پەراوێز خراوە و كەس حیسابی بۆ ناكات، ئەوە بە دڵنیاییەوە كەسانی دیكە هەن كە ئەو رۆڵە دەبینن، بەتایبەتی ئەوانەی كە دەسەڵاتی ماددییان هەیە، ئەو كات ئەوان ئەو پەیامە ئاراستە دەكەن. بۆیە تاوەكو زانایانی ئایینی پیرۆزی ئیسلام لە ڕووی راگەیاندن و خزمەتەكانی ترەوە پێداویستییەكانی بۆ فەراهەم نەكرێت، ئەوە رۆڵی زانایانی ئایینی بەرەو پووكانەوە دەچێت و رۆڵی كەسانی دیكە بەرەوپێش دەچێت. ئێمە پێمان سەیرە تاوەكو ئێستاش دەسەڵاتی باڵا لە حكومەتی هەرێمی كوردستان زانایەكی ئایینی دەستنیشان نەكردووە وەكو راوێژكارێكی ئایینی پرسی پێ بكرێت، هەموو ئەو هۆكارانە وایانكردووە كە زانایانی ئایینی بەرەو دواوە بڕۆن و كەسانی دیكە بەرەو پێشەوە بچن.
* جیاوازیی نێوان موسڵمان و ئیسلام چییە؟ بۆچی كەسانێك پەیدابوون بەناوی ئاینەوە دەیانەوێت ببینە ئیسلامی؟ ئایا میللەتی كورد موسڵمان نییە؟
-میللەتی كورد لە ساڵی 16ی كۆچییەوە بە خواستی خۆی موسڵمان بووە و هیچ كەسێك بۆی نییە ئەمڕۆ بێتە پێشەوەو بڵێت من میللەتی كورد موسڵمان دەكەم، میللەتی كورد خۆی موسڵمانە و هەڵگری ئەو پەیامە پیرۆزە جوانەیە كە سەدان ساڵە باوك و پایرانمان دەستیان پێوەگرتووە و شانازی پێوە دەكەن و لە هەموو بارودۆخە ناهەموارەكاندا كە بە سەر میللەتی كورد هاتووە، هەر لە شاڵاوی بەدناوی ئەنفال و لە سێدارەدان و كیمیابارانەوە تاوەكو راوەدوونان و ئاوارەبوون و داماوی و رووخانی هەزاران گوندی كوردستان، بەڵام هەرگیز میللەتی كورد دانەبڕاوە لە ئایینی پیرۆزی ئیسلام، بەڵكو بەردەوام بووە لە خزمەتی ئایینی پیرۆزی ئیسلام، ئەوەی ناوێكی تر لەخۆی دەنێت، ئەوە چوارچێوەیەكی دیكەیە وەسیلەیەكە بۆ گەیشتن بەوەی خۆی لەناخیدا جێگای كردۆتەوە. بەشێوەیەكی گشتی میللەتی كورد میللەتێكی موسڵمانە و میللەتێكی دیندارە و پێویستی بە هیچ كەسێك نییە لە دەرەوەی وڵات بێت و باسی دینداری بۆ بكات.
* بۆچی میللەتی كورد نەیتوانیوە وەكو گەلانی تری ناوچەكە بەتایبەتی عەرەب و فارس و تورك بۆ پاراستنی كیان و سەربەخۆیی خۆی و گەیشتن بە دەوڵەت سوود لە ئایینی پیرۆزی ئیسلام وەربگرێت؟
- ئەمە بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە لەمپەڕێك لە نێوان دەسەڵاتدارانی كورد و زانایانی ئایینی پیرۆزی ئیسلام بوونی هەیە. ئەگەر سیاسەتمەدارانی ئێمە بە جۆرێكی دی بیر لە ئایینی پیرۆزی ئیسلام بكەنەوە، ئەوە دەیانتوانی ئەو ئایینە لە قازانجی سەربەخۆیی و سەروەریی میللەتی كورددا بەكاربهێنن، جاری واهەیە دەسەڵاتی كوردی وادەزانێت ئایینی پیرۆزی ئیسلام بە تەنیا موڵكی عەرەبە، نەخێر، بە پێچەوانەوە، میللەتی كورد دەیتوانی پێشتریش بیری لەوە بكردایەتەوە وەكو فارس و تورك و عەرەب ئایینی پیرۆزی ئیسلام وەكو ئەو ئایینەی كە قبووڵی بووە، سوودی لێوەربگرتایە و بۆ دەوڵەت و خاك و نیشتمانەكەی و خزمەتی تاكەكەی بەكاری بهێنایە، هەر بۆیە كاتێك نەمانتوانیبێت ئایینی پیرۆزی ئیسلام بۆ دەوڵەتبوون سوودی لێوەربگرین، هۆكاری یەكەمی بۆ سیاسەتمەدارەكان دەگەڕێتەوە، هەروەها بۆ ئەو بەربەستەش دەگەڕێتەوە كە لە نێوان زانایان و سیاسەتمەداران هەیە، بەداخیشەوە دەسەڵاتدارانی كورد نەیانتوانیوە ئەو ئاستەنگ و بەربەستانە هەڵبگرن و ئەو دیوارە بڕووخێنن و پێكەوە دابنیشن و بەرنامەیەك بۆ وڵات دابنێن.
* باسی ئەو بەربەست و ئاستەنگەت كرد كە لەنێوان سیاسەتمەدار و زانایانی ئیسلامی هەیە، هەست بەوە ناكەیت لەوەتەی مامۆستایانی ئایینی پەراوێز خراون، یاخود تێكەڵ نابن، شپرزەیی هەیە، هەر بۆ نموونە لە سەردەمی مەلا مستەفا بارزانی مامۆستایانی ئایینی ئیعتیباراتی شۆڕشەكەیان راگرتبوو، كەچی ئێستا خاوەنی گوتاری خۆیان نین و ناتوانن دژی تەفرەقە و فیتنە و خیانەت ببنەوە؟
- ئەو كاتە سەركردەكانی بزافی رزگاریخوازیی كوردستان خۆیان دەرچووی حوجرەكان بوون، زانایەكی ئایینی وەكو قازی محەمەد كە دەبێتە سەرۆكی كۆماری كوردستان ئەهلی مزگەوت بووە، تەنانەت لەگەرمەی راگەیاندنی كۆمارەكەیدا لە مزگەوتەوە رۆیشتووە و رایگەیاندووە، مەلا مستەفای بارزانی رابەرایەتیی گەورەترین شۆڕشی گەلی كوردی كردووە، بۆ ماوەی زیاتر لە14 ساڵ، مەلا مستەفا بارزانی دەرچووی حوجرەكانی مزگەوتەكانی كوردستان بووە و لەوێ خوێندوویەتی و مامۆستاكانی ئاشكران و هاوڕێكانی ئەو كاتەی دیار و بەرچاون، هەروەها شێخ سەعیدی پیران لە كوردستانی باكوور و شێخ مەحموودی حەفید لە سلێمانی هەموویان زانیویانە كە بەڵێ زانای ئایینی پێویستە رۆڵ ببینێت، چونكە مەلایەك بتوانێت درێژترین شۆڕشی كورد بەڕێوەبەرێت و قازییەك بتوانێت كۆمار دروست بكات و شێخێك بتوانێت ببێتە مەلیك، ئەدی چۆن زانایەكی ئایینی ناتوانێت لە ناوەندەكانی دەسەڵاتدا رۆڵ و دەسەڵاتی هەبێت؟ ئەوان دركیان بەو راستییە كردووە، بۆیە توانیویانە بەعەقڵ و سەلیقە و خەباتی خۆیان و هەموو پێكهاتەكانی جەماوەر پێكەوە گرێ بدەنەوە، ئەوەندە رۆشنبیر بوون، زانیویانە ناكرێت توێژێكی گرنگی وەكو زانایانی ئایینی بەلاوە بنێن و تەنیا وەكو دیكۆرێك نیشانی خەڵك و جەماوەری بدەن. بێگومان سەركردەكانی پێشوو ئەو راستییەیان دەزانی، لە كاتێكدا جێگای داخە بەشێكی هەرە زۆری سەركردەكانی ئێستا رۆڵی مامۆستایانی ئایینی بە زیاد دەزانن، لە ناوەندەكانی بڕیاردان و جێبەجێكردن پرس و بەشدارییان پێ ناكەن، لەمەشدا زیانێكی گەورەمان كردووە، بۆیە پێویستە ئەو هەڵەیە راست بكەینەوە.
* ئەگەر قسەیەكت مابێت و ئێمە پرسیارمان نەكردبێت، دەتوانن بیڵێن؟
- ئومێدەوارین كە ئەو نەفەسەی لەناو زانایانی ئایینی هەیە، هەر بەردەوام بێت، ئومێدەوارین ئینشائەڵا میللەتی ئێمە بەرەو سەقامگیریی و ئاشتی و سەربەخۆیی بڕوات، لەهەر چین و توێژو لایەنێكیشەوە كەمتەرخەمی هەبێت، كۆتایی پێ بهێنرێت و ئینشائەڵا ئایندەیەكی گەش چاوەڕێمان دەكات و بە ئاواتە گەورەكەی خۆمان دەگەین.