دوای ئەنجامدانی هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی عێراق، ئێستا ئەركێكی سەخت چاوەڕوانی پەرلەمانتارەكانی كوردستان لە بەغدا دەكات، بۆ ئەوەی كار بۆ راستكردنەوەی ئەو نادادپەروەری و ناهەقییانە بكەن كە لە بەغداوە بەرامبەر بە هەرێمی كوردستان كراوە، ئەمانەو چەند پرسێكی دیكە بوونە تەوەری گفتوگۆیەكی گوڵان لەگەڵ د. ئەحمەد سەفار كاندیدی براوە لەسەر لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، كە لێرەدا پوختەكەی بڵاو دەكەینەوە.

* لە هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی عێراقدا پارتی وەكو حزبی یەكەم ژمارەیەكی زۆری دەنگەكانی بەدەستهێنا، بەمەش پارتی توانی پارێزگاری لە پێگەو پایەی خۆی بكات و خەڵكیش متمانەیان پێكرد؛ پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئەم سەركەوتنەی پارتی بۆچی دەگەڕێنیتەوە؟
- هۆكارەكە بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە خەڵكی متمانەیان بە پارتی هەیە، لەبەر ئەوەی پارتی نوێنەرایەتییەكی راستەقینەی خەڵكی كوردستان دەكات، هەروەها هەمیشە لە سەنگەری بەرگریكردندا بووە لە بەرژەوەندییەكانی خەڵكی كوردستان، دواتر پارتی حزبی شەهیدان و پێشمەرگە و حزبی ریفراندۆمە. هەروەها ئێمە بینیمان كە زۆر كەس و لایەن لە دژی پارتی راوەستانەوە، بەڵام شكستیان خوارد، ئەمەش بەڵگەیە لەسەر ئەوەی پارتی بە تەنیا لەگەڵ بەرژەوەندییەكانی میللەتی كورددایە. لەلایەكی دیكەوە كاندیدەكانی پارتیش كەسایەتی خۆیان هەیە و خاوەنی بنكەیەكی باشی جەماوەری بوون و توانییان دەنگێكی زۆر بەدەست بهێنن. بە كورتی هەر پارتێكی سیاسی لە هەڵبژاردنەكان ئەنجامێكی باش بەدەست بهێنێت، ئەوا ئەمە مانای ئەوەیە كە ئەو پارتە جێی پەسەندكردنی خەڵكەكەیە و كاری باشی كردووە.
* ئێوە كۆبوونەوەیەكتان لەگەڵ سەرۆك بارزانی هەبوو، ئایا راسپاردەی جەنابی سەرۆك بۆ ئێوە چی بوو؟
- سەرەتا بەڕێزیان پیرۆزبایی لە پارتی كرد، بۆ سەركەوتنەكەی لە هەڵبژاردنەكاندا كە چۆن پارتی بۆتە جێی ئومێدی خەڵك، هەروەها راسپاردەی ئەوە بوو كە ئێمە لە بەغدا وەك نوێنەری راستەقینەی خەڵكی كوردستان هەڵسوكەوت بكەین و یەكدەنگ و یەكڕیز بین و یەكهەڵوێستیی كورد بپارێزین. بە هەمان شێوە وێنەیەكی باشی كورد بدەینە عەرەب و بدەینە دەرەوەش، لە هەمان كاتدا كار بۆ پاراستنی دەستكەوتەكانمان بكەین و هەوڵی بەدەستهێنانی دەستكەوتی زیاتریش بدەین.
* ئێمە دەزانین كە چەندین كێشە لە نێوان كوردستان و بەغدا هەیە، وەك كێشەی بودجە و هەندێ مەسەلەی دیكەی ئابووری، ئێوە وەك كەسێكی شارەزا و تایبەتمەند لە بواری ئابووریدا، ئایا پێتوایە بە چوونتان بۆ بەغدا چۆن دەتوانن بۆ چارەسەركردنی ئەو كێشانە هاوكاریی سیاسییەكان بكەن؟
- لە راستیدا من هەر لەو كاتەی بوومە كاندید، بەرنامەی خۆم راگەیاند كە پتر بەرنامەیەكی دارایی و ئابوورییە، چونكە باوەڕم وایە لە ئێستادا كێشەی ئێمە لەگەڵ بەغدا پتر كێشەیەكی ئابووری و دارایی و دەستوورییە، چونكە مەسەلە سیاسییەكان دەكرێت لە رێی سەركردە و حزبە سیاسییەكان چارەسەر بكرێن. بەڵام ئەركی پەرلەمانتاران- كاتێك ئێمە دەچینە بەغدا- زیاتر كاركردنە لەسەر پرسە ئابووری و دارایی و دەستوورییەكان، كاتێكیش دەڵێم دەستووری ئەوا مەبەستم كاركردنە بۆ جێبەجێكردنی سەرجەم ماددەكانی دەستوور. لەم روانگەیەوە من خۆم سێ خاڵم لە بەرنامەكەی خۆمدا جێگیر كرد، یەكەمیان، پەیوەستە بەو مافانەی خەڵكی كوردستان كە چەند ساڵە لە بەغدا زەوت كراون، كە ئەمانەش مافی دارایی خەڵكی كوردستانە و خێر نییە بەم میللەتە بكرێت، كە بەداخەوە بەسەر پەرلەمانتارەكانی پێشووی ئێمەدا تێپەڕیون، وەك زیادكردنی نەفەقاتی سیادی، كە ئەمە هیچ پەیوەندی بە بەشە بودجەی هەرێمی كوردستانەوە نییە، كەچی لەسەر ئێمە حیسابی دەكەن. وەك خەرجییەكانی بەندەرەكان و هێڵەكانی شەمەندەفەر و وەرگرتنی چەند قەرزێكی دەرەكی، كە هیچ پەیوەندییان بەم هەرێمەوە نییە و لەسەر ئەم هەرێمەش حیسابی دەكەن. خاڵی دووەم پەیوەستە بە نرخی نەوتەوە، كە نرخی فرۆشتن و نرخی پلان بۆ دانراو هەیە، كە بودجەكە لەسەر بنەمای نرخە پلان بۆدانراوەكە دادەنرێت، بۆ نموونە لە بودجەی ساڵی 2018دا نرخی پلان بۆ دانراوی یەك بەرمیل نەوت 46 دۆلارە- كە لەسەر ئەم بنامەیەش مامەڵە لەگەڵ كوردستان دەكەن-، بەڵام ئێستا لە بازاڕەكاندا نرخی بەرمیلێك 75 بۆ 76 دۆلارە، واتە جیاوازییەكە نزیكەی 30 دۆلارە، پرسیارەكە ئەوەیە جیاوازیی ئەم نرخە چی لێدێت؟ مەسەلەیەكی دیكە پەیوەستە بە حیساباتی بودجەوە كە هەندێ مەسەلەی تەكنیكی و ئیجرائین و دەبێت ئەوانەش هەمووی حیساب بكرێت، وەك شایستەییەكانی بنەماڵەی شەهیدان و پێشمەرگە و ئەنفالكراوەكان و زیندانیی سیاسی، كە ئەم چینانە شایستەی ئەوەن قەرەبوو بكرێنەوە. لە پرسێكی دیكەدا من هەوڵ دەدەم كار لەسەر بودجەی راستەقینەی هەرێم بكەم، بۆ نموونە لە مادەی 112ی دەستووردا هاتووە كە دەبێت بودجەی عێراق لە سەر بنەمای دانیشتووان دابەش بكرێت، لە ساڵی 2005 رێككەوتن كرا كە رێژەی دانیشتووانی هەرێمی كوردستان لە سەدا 17ی دانیشتووانی عێراقە، ئەمەش رێككەوتنێكی تەوافوقی بوو، یان ئەمە رێژەیەكی تەوافوقی بوو، نەك رێژەیەكی راستەقینە، هەروەها نایاساییشە، چونكە پشت نابەستێت بە سەرژمێری دانیشتووان، یان بە ژمارەیەكی فیعلی، ئێستاش عەبادی هاتووە و ئەو رێژەیەی كردووە بە لەسەدا 12، كەواتە دەبێت ئەمەش چارەسەر بكرێت و دەبێت بەشە بودجەی راستەقینە بۆ هەرێم بنێردرێت، مادەم ئێمە هاوبەشین و بەشێكین لەم وڵاتە، چونكە ئەگەر وانین، ئەوا بڕیار لە چارەنووسی خۆمان دەدەین و ئەگەر بەشێكیشن لە عێراق، ئەوا دەبێت وەك عێراقییەك مامەڵەمان لەگەڵدا بكرێت. واتە جیاوازی نەكرێت لەگەڵ بەشەكانی دیكەی عێراق و دەبێت لەسەر بنەمای هاوبەشی و هاوسەنگی و تەوافوق كار بكرێت. لەبەر ئەوە شەڕی ئێمە لەوێ ئەوە دەبێ كە بەشەی بودجەی راستەقینەی هەرێم رەوان بكرێت، بۆ ئەوەی ئەم قەیرانە نەمێنێت و حكومەتی هەرێمیش لە پێگەیەكدا نەبێت كە نەتوانێت پابەندبوونە داراییەكانی خۆی لە ئاست خەڵك جێبەجێ بكات. خاڵێ سێیەم، پەیوەستە بە پرسی بێكارییەوە، ئەوە بوو جەنابی سەرۆكی حكومەتیش، كاك نێچیرڤان بارزانی باسی چاكسازیی ئیداری كرد، چونكە ئێمە دەزانین كە حكومەت باری سەرشانی خۆی گران كردووە بەو دامەزراندنانەی كە پێشتر كردنی، دواتر نازانرێت ئەو سیستمە ئیدارییەی لە كوردستاندا هەیە، سیستمی ناوەندییە، یان بازاڕی ئازاد، لەبەر ئەوە دەبێت كار بكرێت بۆ ئەوەی هەم لە عێراق و هەم لە كوردستان هەلی كار لە نێو كەرتی تایبەتدا بكرێتەوە بۆ ئەوەی دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگەكان بێكار نەبن و دەربەدەر نەبن و هەوڵی چوونە دەرەوەی وڵات نەدەن، واتە زیاتر كار لەسەر پرسی وەبەرهێنانی رەخساندنی هەلی كار دەكەم. هیوادارم كە چووینە بەغدا بتوانین بە یەكگرتوویی كار بكەین و ناكۆكییە سیاسییەكانی كوردستان نەبەینە ئەوێ، چونكە كار و ئەركی ئێمە لەوێ جیاوازە و دەبێت بە یەكگرتوویی هەوڵی بەدەستهێنانی ماف و شایستە داراییەكانی خەڵكی كوردستان بدەین.
* بە شێوەیەكی گشتی تێڕوانینی ئێوە بۆ ئابووریی عێراق چییە؟
- بەداخەوە ئەوەی هەیە، ئابوورییەكی رەیعیە و نەوتەكە دەردەهێنرێت و دەفرۆشرێت و داهاتەكەش لە بوجەی بەكاربردندا (میزانیەی تەشغیلی) بەكار دەهێنن، واتە دادپەروەریی كۆمەڵایەتی تێدا نییە و بیر لە نەوەكانی داهاتوو نەكراوەتەوە، ئەمە لە كاتێكدا دەبێت ئەو كارەی لە ئێستادا دەكرێت، مافی نەوەكانی داهاتوویشی تێدا پارێزراو بێت. بەو پێیە ئەمە بەندە بە نرخی نەوتەوە، واتە ئەگەر نرخی نەوت باش بوو لە بازاڕەكاندا، ئەوا عێراق داهاتێكی باش بە دەست دەهێنێت و ئەگەر نرخەكەشی دابەزی، ئەوا دەكەوێتە قەیرانەوە. لەبەر ئەوە دەبێت پێداچوونەوە بەم پرسەدا بكرێت و بە پرسی بودجەی بەكاربردن و تەركیز لەسەر رەخساندنی هەلی كار و وەبەرهێنان بكرێت. بۆ نموونە، یەكێك لەو قەیرانانەی لەم دواییە روویدا، پەیوەست بوو بە كێشەی ئاو لە نێوان عێراق و توركیا، كە پێش 20 ساڵ توركیا بە عێراقی راگەیاند كە بەنداو دروست دەكات، باشە بۆ عێراق خاوەنی دوو رووبار بوو، بەنداوی دروست نەكرد؟ واتە ئێمە پلانێكی ئابووری نابینین لە عێراقدا كە بڵێین ئەمە پلانێكی گەشەپێدان و بەرەوپێشبردنی عێراقە. لەبەر ئەوە دەبێت ئابووریی عێراق رێگای بازاڕی ئازاد بۆ خۆی بگرێتەبەر و دەست بداتە چاكسازییەكی ئابووری و دارایی و ئیداری و كار لەسەر پرسی گەندەڵی بكات، كە ئەمە كێشەیەكی زۆر گەورەیە و بەربەستە لەبەردەم چاكسازی و بەرەوپێشبردنی ئابووریی وڵات. ئەوەی پەیوەست بێت بە كوردستانەوە، ئەوا ئەم هەرێمەش بەشێكە لە عێراق و بەداخەوە كێشەش لێرە هەیە، ئەگەرچی تا راددەیەك باشترە، بۆ نموونە بەداخەوە لێرەش گەندەڵی هەیە، بەڵام كەمترە، هەرچەندە حكومەتیش كاری كردووە بۆ كەمكردنەوەی، هەروەها حكومەتیش دەیتوانی كاری باشتر بكات، ئەگەر گەندەڵی چارەسەر بكرێت و زیاتر چاكسازییەكی ئیداری بگرێتەبەر.