ململانێ و كێبڕكێی ناتەندروستی حزبە سیاسییەكانی سنووری پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە، جیا لەوەی جۆرێك لە پاشاگەردانیی سیاسی دروستكردووە، لە هەمانكاتدا رەنگدانەوەی ئەم پاشاگەردانییە لەسەر میدیاكانی ئەو دەڤەرە جۆرێك لە گوتاری زبر و ئیرهابی فیكری لێ بەرهەم هاتووە، بەوەش ژینگەیەكی ئەوتۆی سیاسی هاتۆتەئاراوە كە بە هەموو شێوەیەك بەرامبەرەكانیان رەتدەكەنەوە و هەوڵی سڕینەوەیان دەدرێت و بە رێگەی هۆیەكانی میدیا و تۆڕە كۆمەڵایەتیيەكانەوە هەوڵدەدەن كەسایەتی تاكی كورد تێكبشكێنن و لایەنە سیاسییەكان ناشیرین بكەن. بۆ قسەكردن لەسەر ئەم دیاردەیە چەند پرسیارێكمان ئاراستەی بارزان حامید سەعید نووسەر و شارەزا لە زانستە سیاسییەكان كرد و بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی داینەوە.

* كاتێك سەیری شێوازی فرەحزبی لە كوردستان دەكەین، هەست دەكەین لەبری یەكتری قبووڵكردن جۆرێك لە یەكتری رەتكردنەوەو یەكتری سڕینەوە بەدی دەكرێت، ئەم دیاردەیە بە راشكاوی لە سنووری هەردوو پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە بوونی هەیە، ئایا ئەو فاكتەرانە چین كە حزبایەتی بەرەو ئەم ئاراستەیە بردووە؟
- ئەگەر باس لەو شێوازە بكەین كە حزبە سیاسییەكان لەم دەڤەرە پیادەی دەكەن، ئەوا راشكاوانە دەتوانین بڵێین، ئەو شێوازە شێوازێكی سەركەتوو نەبووە و لەبری ئەوەی لەسەر بنەمای ململانێیەكی تەندروست كێبڕكی لەگەڵ یەكتری بكەن بۆ خستنە رووی بەرنامەی باشتر، زیاتر هاتوون لەسەر بنەمای ململانێیەكی ناتەندروست و هەوڵدان بۆ سڕینەوەی بەرامبەر و شكاندنیانەوە كاریان كردووە، هەروەها هەموو هەوڵی خۆیان داوە كە بە رێگەی دامودەزگا میدیاییەكانی خۆیان و میدیا ئاراستەكراوەكانیان و میدیای سێبەر و بە سەدان و هەزاران پەیج و ئەكاونتی سێبەر، پەیامێكی چەواشەكارانە بەرهەم بهێنن و لایەنگرانی خۆیان لەسەر بنەمای ئەو پەیامە چەواشەكارییە پەروەردە بكەن، ئەمەش بۆتە هۆكاری دروستبوونی ژینگەیەكی ئاڵۆزی سیاسی كە راستكردنەوەی ئاسان نەبێت. دیارە ئەم شێوازەی ئێستا، رەگ و ریشەی میژوویشی هەیە، لەبەر ئەوەی لە ناوەڕاستی شەستەكانی سەدەی رابردووەوە شێوازی حزبایەتی لەم دەڤەرە لەسەر ئەم بنەمایە برەوی پێدراوە و ململانێی تەندروستی حزبایەتی گۆڕاوە بۆ ململانێی توندوتیژ و شەڕی ناوخۆ، كە بەداخەوە ئەو شەڕە ناوخۆییانە زیانێكی گەورەی بە رەوتی گەشەكردن و بەرەوپێشەوەچوونی دۆزەكەمان گەیاندووە، هەروەك چۆن لە 16ی ئۆكتۆبەری 2017 جارێكی دیكە تاقمێك لەناو هێزێكی سیاسیدا هەمان مێژووی رابردوویان دووبارە كردەوە، ئەمە لە كاتێكدا خەڵكی كوردستان بە سەركەوتوویی پرۆسەی ریفراندۆمی ئەنجامدابوو، خۆمان ئامادە كردبوو كە هەنگاوەكانی دوای سەركەوتنی ریفراندۆم تەواو بكەین و، پرسی دەوڵەتی سەربەخۆی كوردستان كە خەونی سەدان ساڵی هەر تاكێكی كوردستانە و بە سەدان هەزار شەهیدمان لەو پێناوەدا خوێنی رژاوە و ئەو هەموو نەهامەتی كیمياباران و ئەنفال و بە سووتماككردنی خاكی كوردستان هەموو هەر لەو پێناوەدا بووە.، فرسەتێك هاتبووە پێشەوە بۆ ئەوەی گەلی كوردستان لە گەلێكی بێ دەوڵەتەوە ببێتە خاوەنی دەوڵەتی سەربەخۆی خۆی، ئا لەو كاتە هەستیار و مێژووییەدا تاقمی خیانەتكاری 16ی ئۆكتۆبەر خەنجەرێكی ژەهراوییان لە كوردستان دا و رێگەیان نەدا، ئەو خەونە پیرۆزە بۆ كورد بێتەدی. هەموو ئەو رووداوە نەخوازراوانەی لە مێژووی پەنجا تا شەست ساڵی رابردوو لە نێوان هێزە سیاسییەكاندا روویانداوە، هەمووی پەیوەندی بەوەوە هەیە كە شێوازی حزبایەتی لە كوردستان لە ماوەی 50-60 ساڵی رابردوو لەسەر بنەمای یەكتری رەتكردنەوە و سڕینەوەی بەرامبەر بووە، لە ئێستاشدا ئەمە بۆتە دیاردەیەكی باو لەم دەڤەرەو ژینگەیەكیان دروستكردووە كە بە ئاشكرا ئیرهابی فیكری تێدا بەڕێوەدەچێت.
* كاتێك سەیری پەیڕەو و پڕۆگرامی حزبەكانی كوردستان دەكەین، دەبینین خاڵە هاوبەشەكانیان لە خاڵە جیاوازەكانیان زیاترە، بەڵام سەیری سیاسەتی پراكتيكتان دەكەین، دەبینین ئەجیندایان زۆر لە یەكتری جیاوازە، ئایا هۆكاری ئەم پێكناكۆكییە بۆچی دەگەڕێتەوە؟
- ئەو حزبە سیاسییانەی كە پەیڕەو و پڕۆگرامیان شتێك دەڵێت و لە ئەجیندای پراكتیكی سیاسیدا بەجۆرێكی دیكە رەفتار دەكەن، ئەوا هێشتا خۆیان یەكلایی نەكردۆتەوە، بەوەی كە ئایا حزبێكی كوردستانین و خەبات و تێكۆشانیان لە پێناوی دروستبوونی ئەو كیانە سیاسییەیە كە تاكەكانی كوردستان خەونی پێوە دەبینین، ئەوجا كاتێك حزبی لەمجۆرە بوونی هەبێت، ئەوا دەوڵەتانی داگیركاری كوردستان كە ئەوانیش دژی دروستبوونی كیانێكی سیاسین بۆ خەڵكی كوردستان، دەزانن دروستبوونی كیانێكی سەربەخۆی سیاسی لە باشووری كوردستان دەبێتە پشتیوانی و پاڵپشت بۆ پارچەكانی دیكەی كوردستان، ئەوا بە رێگەی ئەو حزبانەی ئەجیندایەكی روونیان نییە، لە دژی پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان خۆیان تێكەڵاوی پرسەكە دەكەن و ئەوەی مەبەستیان بێت، لە رێگەی ئەو حزبانەوە ئەنجامی دەدەن. لەمەش زیاتر چەندین رێگەوە ئەوەی بۆیان بكرێت، دەیگرنەبەر، بۆ ئەوەی پرسی نەتەوە و نیشتمان لای تاكەكانی كوردستان كاڵ بكەنەوە، هەروەك چۆن ئێستا لەم دەڤەرە دەبینین كە تەنیا خەڵكانێكی ناو حزبەكان نین كە لە ئاستی جیاوازدا كەوتوونەتە ژێر كاریگەریی داگیركەرانی كوردستان، بەڵكو رۆژنامەنووس و بەشێك لەوانەشی بە خۆیان دەڵێن رۆشنبیر، كەوتوونەتە ناو ئەو گێژاوەو دەزگا میدیاییەكانیان بە تەلەفزیۆنی كەناڵی ئاسمانیشەوە خستوویانەتەگەڕ بۆ ئەوەی دژایەتی دەوڵەتی كوردستان و پرۆسەی ریفراندۆمی پێ بكەن. زۆر بێویژدانانە هەموو هەوڵیان بۆ ئەوەیە سایكۆلۆژیەتی خەڵكی كوردستان بەوە بشكێنن كە دەوڵەتی كوردستان لە بەرژەوەندی خەڵكی كوردستاندا نییە، ئەمە لە كاتێكدایە بە درێژایی 100 ساڵی رابردوو هەرچی قوربانیەكمان دابێت و هەرچی كاولكارییەك بەسەر كوردستان هاتبێت، هەمووی لە پێناوی ئەوە بووە، میللەتی ئێمەش وەك میللەتانی دیكەی جیهان خاوەنی دەوڵەتی سەربەخۆی خۆی بێت.
* هەوڵدان بۆ تێكشاندنی ئیرادە و سایكۆلۆژیەتی خەڵكی كوردستان لە دەڤەری سلێمانی و هەڵەبجە، جۆرێك لە نائومێدیی سیاسیشی لای تاكەكان دورست كردووە، ئەمە بە شێوەیەك لە شێوەكان لە بەشداریی خەڵك لە هەڵبژاردنەكانی ئەم دواییە رەنگدانەوەی هەبوو، ئایا خوێندنەوەت ئەم دیاردەیە چۆنە؟
- خەڵكی كوردستان هەم لە رووی جەستەییەوە ماندووە، بەوەی رۆژانە ماندوو دەبێت بۆ دابینكردنی بژێوی ژیانی، هەمیش لە رووی سایكۆلۆژیشەوە هیلاكە، كە دێتە بۆ مامەڵەوە ئێوارە لە شاشەی تەلەفزیۆنەكانەوە رووبەڕووی ئەو ئیرهابە فیكرییە دەبێتەوە كە ئەو تەلەفزیۆنانە هەڵیدەڕێژن. تەلەفزیۆنەكانی ئەم دەڤەرە، بەتایبەتی ئەو لایەنانەی بە خۆیان دەڵێن «ئۆپۆزسیۆن» و ئامانجیان ئەوەیە بە هەر رێگەیەك بگەنە دەسەڵات، بە جۆرێك وێنای بارودۆخی كوردستان دەكەن، وەك ئەوەی هەموو كوردستان پارچەیەك بێت لە دۆزەخ، بەشێوەیەك وێنای دامەزراوە شەرعییەكانی هەرێمی كوردستان دەكەن، وەك ئەوەی ئەو دامودەزگایانە دوژمنی خەڵكی كوردستان بن، راستە كارێكی ئاساییە میدیا رەخنە لە حكومەتی خۆی بگرێت و هاوكاری بێت بۆ نەهێشتنی كەموكوڕییەكان، بەڵام هێڵێكی راست و چەپ بە سەر هەموو دامەزراوە شەرعییەكان و حكومەتدا بهێنێت و وەك دوژمنی خەڵكی كوردستان وێنای بكات، ئەمەیان دەچێتە چوارچێوەی ئیرهابێكی فیكری و سایكۆلۆژیەتی خەڵكی كوردستان ماندوو دەكات و جۆرێك لە بێ ئومێدیش دروست دەكات، كە خەڵك بە فراوانی و بە پەرۆشەوە لە پرۆسەی سیاسی بەشداری نەكات، كە یەكێك لە بەشداریكردنە گرنگەكان لە پرۆسەی سیاسیدا، پرۆسەی هەڵبژاردن و دەنگدانە كە هاووڵاتی مافی خۆیەتی بچێتە سەر سندوقەكانی دەنگدان و دەنگی خۆی بدات بەو لایەنەی كە هەڵیدەبژێرێت.
* لە هەڵبژاردنەكانی ئەم دواییەی پەرلەمانی عێراقدا، زۆر لەلایەنەكانی ئەو دەڤەرە گرەویان لەسەر ئەوە دەكرد، كە پارتی دیموكراتی كوردستان لەم هەڵبژاردنە دەنگ ناهێنێت، بۆ ئەمەش هەڵمەتێكی بەرفراوانیان بۆ سەر پارتی دەست پێ كردبوو، كە تا ئێستاش بەردەوامە، هەوڵیاندەدا وا لە خەڵكی بگەیەنن كە سەرچاوەی نەبوونی خزمەتگوزاری لە دەڤەری سلێمانی و هەڵەبجە پارتی دیموكراتی كوردستانە، ئایا بۆچی لەو دەڤەرە ئەم ئیرهابە فكرییە دژی پارتی بەڕێوەدەچێت؟
- ئەو ژینگە سیاسییەی لەم دەڤەرە لە دژ و بۆ ناشیرینكردنی پارتی بەڕێوەدەچێت، بەشێكی پەیوەندی بەوەوە هەیە كە حزبەكانی ئەم دەڤەرە ئەجیندایەكی روون و ئاشكرایان نییە و خۆیان یەكلایی نەكردۆتەوە بەوەی كە كوردستانیین، یان نە، بەشێكی دیكەشی ئەجیندای دەرەكییە و لە رێگەی ئەم حزبانەوە جێبەجێ دەكرێت. دیارە دەوڵەتانی داگیركاری كوردستان سەیری مێژووی 50-60 ساڵی بزاڤی رزگاریخوازیی كوردستان دەكەن و باش دەزانن لە هەر قۆناخیكدا پارتی دیموكراتی كوردستان بەهێز بووبێت، ئەوا دەنگی سەربەخۆییش بەهێز بووە، هەروەها دەزانن كە پارتی دیموكراتی كوردستان تەنها هێزی سەرەكییە لە كوردستاندا كە ئەجیندایەكی روون و راشكاوانەی بۆ پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان هەیە، هەروەها حكومەتی عێراقیش دەزانێت تاكە هێزێك لە كوردستاندا كە بتوانێت بڕیار بدات و كاریگەری لەسەر شێوازی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و بەغدا هەبێت، تەنیا پارتی دیموكراتی كوردستانە، ئەم هەقیقەتە لەدوای كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەر راشكاوانەتر روون بووەوە و بینیمان چۆن هەموو حزبەكانی دیكە بە پەلەپەل دەچوونە بەغدا و پاڵپشتی خۆیان بۆ هەڵوەشانەوەی حكومەتی هەرێم دەخستەڕوو، یان پێشنیاری حكومەتی ئینقازیان دەكرد و داویان دەكرد حكومەتی بەغدا راستەوخۆ لەگەڵ پارێزگاكان مامەڵە بكات، نەك حكومەتی هەرێمی كوردستان، ئەمەش واتە پشتگیریی خۆیان بۆ نەمانی قەوارەی هەرێمی كوردستان پێشكەشی بەغدا دەكرد، بەڵام ئەمانە هیچیان سەری نەگرت و بەغداش گەیشتە ئەو قەناعەتەی كە تەنیا پارتی دیموكراتی كوردستان ئەو هێزەیە كە خەڵكی كوردستان پشتگیری لێ دەكەن، ئەمەش دەریخست ئەو حزبانەی لەم دەڤەرەوە هەموو ئۆباڵێكی نەبوونی خزمەتگوزاری دەخەنە ئەستۆی پارتی دیموكراتی كوردستان و پەیامێكی چەواشەكارانەیان كردۆتە خۆراكی میدیاكانیان و دەرخواردی خەڵكی دەدەن، ئەمانە هەموویان لە كاتێكدان كە خەڵكیش و خۆشیان باش دەزانن كە لەدوای هەڵگیرسانی شەڕی ناوخۆ لە ئایاری 1994ـەوە، پارتی دیموكراتی كوردستان هیچ دەسەڵاتێكی ئیداری لە سنووری هەردوو پارێزگای هەڵەبجە و سلێمانی و گەرمیان نەماوە، ئەو دەسەڵاتەی لەم دەڤەرە لە سەردەمی دووئیدارەیی حوكمڕانی كردووە و حكومەت و سەرۆك وەزیرانیان هەبووە، سەر بەو حزبانەن كە ئەو كات بەشێك بوون لەو دەسەڵاتەو ئێستا لەژێر ناوی جۆراوجۆردا خۆیان راگەیاندووە، بۆیە كێشەی شكستی حوكمڕانی و نەبوونی خزمەتگوزاری، شكستی ئەو حزبانەیە كە پشتر بە شێك بوون لەو دەسەڵاتە، هەر بۆیەش ئەگەر ئێستا ئەو ناوچانەی كە پارتی تێیدا باڵادەست بووە لە رووی حوكمڕانییەوە لەگەڵ هەردوو پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە بەراوردیان بكەین، دەبێنین جیاوازییەكی زۆر گەورەیان هەیە و حوكمڕانیی پارتی بەراورد بە حوكمڕانیی ئەم دەڤەرە زۆر سەركەوتووتر بووە، بەڵام حزبەكانی ئەم دەڤەرە بۆ شاردنەوەی شكستی حوكمڕانیی خۆیان و شكستهێنان لە پرۆسەی ئۆپۆزسیون بوون و جێبەجێنەكردنی ئەو بەڵێنانەی كە بە هاووڵاتیانیان دابوو، دەستیان كردووە بە هەڵمەتێكی هەمەلایەنە بۆ سەر پارتی دیموكراتی كوردستان و دەیانەوێت بە هەر رێگەیەك بێت، پارتی لەبەر چاوی خەڵكی ئەم دەڤەرە ناشیرین بكەن، ئەمەش جۆرێكە لە ئیرهابی فیكری كە دژی پارتی پیادە دەكرێت، بەڵام خەڵكی ئەم دەڤەرە وردە وردە دەگەنە ئەو هەقیقەتەی كە دەبێت كۆتایی بەم ئیرهابە فیكرییە بێت و هەوڵ نەدرێت بەم رێگەیە نەبوونی خزمەتگوزاری پەرەدەپۆش بكرێت.