ئاشكرایە ئەو دۆخەی لە ئێستادا لە كەركووك لەئارادایە دۆخێكی داسەپاو و سەپێندراوە و ئەوەی لەم شارەدا دەگوزەرێت لە رووی ئەمنی و مامەڵەكردنی حكومەتی عێراقی لەگەڵ كێڵگە نەوتییەكانی ئەو شارەدا دژ و پێچەوانەی ماددە و بڕگە دەستوورییە پەیوەندیدارەكانە كە دەبێت كار و كۆششی جددی بكرێت بۆ ئاساییكردنەوەی رەوشی ئەو شارە و گەڕاندنەوەی ژیانی ئاسایی بۆ خەڵكەكەی. بۆ قسەكردن لەسەر ئەم پرسانە، گوڵان لە میانەی دیمانەیەكدا چەند پرسیارێكی ئاراستەی فوئاد حوسێن ئەندامی لێژنەی نەوت و وزە لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركووك كرد، كە لێرەدا پوختەی قسەكانی بڵاو دەكەینەوە.

بۆ ئاساییكردنەوەی كەركووك دەبێت ئاسایش بدرێتەوە دەست پۆلیسی مەحەلی و هێزە نامۆكە ئەم شارە جێبهێڵێت



* وەكو ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای كەركووك دەكرێت بزانین دوا هەوڵەكانتان بۆ ئاسایی بوونەوەی دۆخی كەركووك بەكوێ گەیشتووە؟ ئایا تاچەند عێراق گوێبیستی داواكاری و داخوازیی نوێنەرانی كەركووك بووە؟
- ئاشكرایە دۆخی ئێستای كەركووك دەرهاویشتە و دەرئەنجامی ئەو رووداوانەیە كە بەم دواییە لە 16ی ئۆكتۆبەردا روویاندا كە حكومەتی عێراقی بە ناوی جێبەجێكردن و سەپاندنی یاساوە لە كەركووك ئەنجامی دا، بەڵام ئەمە نەك هەر سەپاندنی یاسا نەبوو، بەڵكو پێشێلكردنی یاسا بوو، ئێستاش لە كەركوودا بارودۆخێكی ناسرووشتی و نائاسایی هاتۆتەئاراوە، چونكە بارودۆخەكە ناسەقامگیرەو خەڵكی لە دڵەڕاوكێدا دەژین و دزی و تاڵانكردن و بگرە رفاندنیش هەیە لەو شارەدا. ئەوەتا بارەگا حزبییەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان لەو شارەدا داگیركراوە، ماڵی چەندین ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای كەركووك و چەند كەسایەتییەكی دیكە رووبەڕووی هێرش بوونەتەوە. لە دەرئەنجامدا ئێمە داوامان لە حكومەتی ئیتیحادی كرد و یاداشتمان دایە سەرۆكایەتی كۆماری عێراق و نوێنەرەكانیشمان لە پەرلەمان هەوڵی خۆیان خستەگەڕ بۆ ئەوەی دۆخی ئاسایی و سەقامگیری بگەڕێتەوە بۆ شاری كەركووك، كە پێویستە ئەو هێزە نامۆیەی هاتۆتە ئەم شارەوە بگەڕێتەوە بۆ شوێنی خۆیان، چونكە راستە ئەو هێزە بە ناوی سەپاندنی یاساوە هاتووە، بەڵام وەك ئاماژەم پێكرد، ئەم هێزە خۆی یاسا پێشێل دەكات و هاتنیشیان هیچ بنەمایەكی یاسایی و دەستووری نییە. كەواتە دەبێت ئەم هێزە لەم شارەدا نەمێنێت و بارەگاكانیش بگەڕێندرێنەوە بۆ لایەنە سیاسییەكان و دەسەڵاتی ئەمنی شارەكە بدرێتەوە دەست پۆلیسی مەحەلی.

دوای ئەوە من پێم سەیرە حكومەتی عێراق باس لە دەستوور دەكات، بۆ نموونە، ئەگەر باس لە ماددەی 140 دەكرێت- كە پەیوەستە بە شاری كەركووك و ناوچە دابڕاوەكانی دیكە-، ئەوا چۆن حكومەتی عێراق رێگە بە خۆی دەدات هێز بێنێتە ئەم شارەوە، لە كاتێكدا كە هێشتا چارەنووسی ئەم ناوچانە یەكلا نەبوونەتەوە، بەڵام بۆ ئێمە رەوا نەبێت كە بچین ئیدارەیەكی هاوبەشی ئەو شارە بكەین، مەبەستم ئەوەیە چۆن رێگە دەدرێت سوپای عێراق و حەشدی شەعبی باڵادەست بێت لەو شارەدا، بەڵام رێگە نەدرێت پێشمەرگە و پۆلیس رۆڵی خۆیان ببینن. ئەمە لە كاتێكدا بە شاهێدی سەرجەم نەتەوەكانی كەركووك كە پێشمەرگە و پۆلیس لەم شارەدا بوون ئاسایش و ئارامی پارێزراو بووەو داعش نەیدەتوانی لەم شارە نزیك ببێتەوە و كاتێكیش داعش لە ساڵی پاردا هەوڵیدا بێتە ئەم شارەوە، ئەوا هەوڵەكەیان شكستی پێ هێنراو هێرشبەرەكانیشیان، یان كوژران، یان بە دیل گیران. هەر لەبەر ئەوەشە ئێمە ئەو یاداشتەمان بەرز كردۆتەوە، بەڵام بە داخەوە تا ئێستا وەڵامی نەدراوەتەوە، كە رەنگە ئەمە داواكاریی سەرجەم خەڵكی كەركووكیش بێت و هەموو لایەنە سیاسییەكانیش پشتگیری ناوەڕۆكی ئەو یاداشتە دەكەن.

* لە ئێستادا باس لەوە دەكرێت كە حكومەتی عێراق بە بێ گەڕانەوە بۆ ئەنجومەنی پارێزگای كەركووك گرێبەستی لەگەڵ كۆمپانیا نەوتییەكان كردووە لەبارەی نەوتی كەركووكەوە، ئێوە چۆن لەم مەسەلەیە دەڕوانن؟
- لە راستیدا لە دەستووری عێراقدا هەندێ ماددە هەن، وەك (ماددەی 112 بڕگەی أ و ب) كە زۆر بە روونی و راشكاوی باس لەوە دەكەن كە ئەو پارێزگایانەی نەوتیان هەیە، ئەوا دەبێت سیاسەت و ستراتیژیەتی نەوت بە هاوبەشی لەگەڵ ئەم پارێزگایانەدا دابڕێژدرێت، بەڵام بەداخەوە حكومەتی عێراقی بە بێ گەڕانەوە بۆ ئەنجومەنی پارێزگای كەركووك، بە شێوەیەكی مەركەزییانە مامەڵەی لەگەڵ پرسی نەوتدا كردووە، كە ئەمە پێشێلكردنی دەستوورە، بۆ نموونە دێت بە شێوەیەكی مەركەزی بڕیار دەدات كە پلەی فەرمانبەرێكی كۆمپانیای نەوتی باكوور بەرز بكاتەوە، یان گرێبەست لەگەڵ كۆمپانیایەكی نەوتی بەریتانی دەكات، لەبارەی نەوتی ئەم شارەوە، بۆیە ئێمە وەك ئەنجومەنی پارێزگای كەركووك- كە نوێنەری راستەقینەی خەڵكی ئەم شارەین- داوامان كردووە كە ئاگاداری ناوەڕۆكی رێككەوتن و گرێبەستەكان بین بۆ ئەوەی بزانین ئایا چەند لەگەڵ بەرژەوەندی خەڵكی كەركووكدایە. بۆ نموونە لە ساڵی 2013دا كۆمپانیای نەوتی بەریتانی –بی پی- هاتە كەركووك و ویستی گرێبەستێك بكات لەگەڵ حكومەتی عێراق بۆ نوژەنكردنەوەی هەندێ لە كێڵگە نەوتییەكانی ئەم شارە، لەو كاتەدا كە حكومەتی عێراقی زانی ئێمە ئاگاداری بڕگە و ماددە دەستوورییە پەیوەندیدارەكانین، نووسراوێكی رەسمی بۆ ناردین و داوای كرد نوێنەی خۆمان دەستنیشان بكەین، تاوەكو بەشدار بێت لە شاندی وەزارەتی نەوت بۆ گفتوگۆكردن لەبارەی گرێبەستەوە لەگەڵ كۆمپانیا بەریتانییەكە، بەڵام ئەوەتا ئێستا ئەوان دەستووریان پشتگوێ خستووە و نووسراوەكەی خۆشیان رەچاو نەكردووە كە كاتی خۆی بۆ ئێمەیان نارد و بە بێ گەڕانەوە مامەڵە لەگەڵ كۆمپانیای نەوتدا دەكەن لەبارەی نەوتی ئەم شارەوە. بۆیە ئێمە وەك مافێكی دەستووریی خۆمان سكاڵا لە دژی حكومەتی ئیتیحادی تۆمار دەكەین، بۆ ئەوەی رێوشوێنی یاسایی بگیرێتەبەر لەبەرامبەر ئەو پێشێلكارییانە كە بەرامبەر بە شاری كەركووك كراوە.


* بەڵام جگە لەوەی كە باس لە ئەنجامدانی گرێبەست دەكرێت لەگەڵ كۆمپانیایەكی نەوتی بەریتانی، ئێستا قسە و باس هەیە لەبارەی رەوانەكردنی نەوتی كەركووكەوە بۆ ئێران، راست و دروستی ئەم مەسەلەیە چۆنە؟
- لەچەند مانگی رابردوودا بێ ئاگاداری ئێمە لە لێژنەی نەوت و وزە لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركووك، وەزارەتی نەوتی عێراق و وەزارەتی نەوتی ئێران رێككەوتنێكیان كردووە بۆ ئەوەی بە تانكەر نەوت رەوانەی كرماشان بكەن و لەوێ پاڵاوتنی بۆ ئەنجام بدرێت و بەرهەمەكەشی بەهەمان بڕ لە بەسرە وەربگیرێتەوە، ئەمەش بابەتێكی تەواو سیاسییە و كەمتر پەیوەندی بە ئابوورییەوە هەیە، چونكە ناردنی نەوت بە تانكەر بەو رێگا دوور و درێژە، سلبییاتی زۆرترە، وەك تێكدانی رێگاكان و و كاریگەرییەكانی لەسەر ژینگە و ژیانی خەڵكی. بۆیە ئێمە پێداگیری دەكەین كە دەبێت ئەو گرێبەستە بێتە نێو ئەنجومەنی پارێزگا و ئێمە تاوتوێی ئەوە بكەین كە تا چ رادەیەك ئەو گرێبەستە لە بەرژەوەندی خەڵكی شارەكەیە. مەسەلەیەكی دیكە پەیوەست بەم پرسەوە بریتییە لە پرسی پترۆدۆلار، كە لە ساڵی 2014وە عێراق بڕی دوو ملیار دۆلار پارەی پترۆدۆلاری كەركووك قەرزارەو نەیناردووە، ئێستاش باس لە ئەنجامدانی گرێبەست دەكات بۆ پەرەپێدانی كێڵگەكانی نەوتی كەركووك. لە ئەنجامدا خەڵكی كەركووك سوودیان لەو نەوتە وەرنەگرتووە و تەنیا پیسبوونی ژینگەیان بۆ ماوەتەوە، واتە لە بری ئەوەی نەوت ببێتە نیعمەت، بۆتە نەهامەتی بۆ ئەم شارە، تەنانەت هەوڵی گۆڕینی دیموگرافیای شارەكەش دراوە، بە بیانووی دروستكردنی پشتێنەی ئەمنییەوە گوندە كوردییەكانی نزیك كێڵگە نەوتییەكان تەعریب كراون. تەنانەت لە كۆی 13 هەزارو 689 كارمەندی كۆمپانیای نەوتی باكوور كەمتر لە 8%ی كوردە، ئەمە لەكاتێكدا رێژەی عەرەب لەناو ئەو كۆمپانیایە نزیكەی 65%ە كە زۆربەیان عەرەبی هاوردەن، نەك عەرەبی رەسەنی شارەكە، هەرگیزیش كورد پۆستی بەڕێوەبەری كۆمپانیای نەوتی باكووری پێ نەدراوە. كە ئەمەش ناڕەوایەتییەكەی دیكەیە بەرامبەر خەڵكی كەركووك، كە دڵنیام ئەمەش تاسەر درێژە ناكێشێت.

* بڕیار بوو پاڵاوگەیەكی نەوت بۆ كەركووك دابنرێت، بۆچی ئەم بڕیارە جێبەجێ نەكراوە؟
- لە راستیدا ئەو پاڵاوگەیەی كە ئێوە باسی دەكەن هەر ئیسیتحقاقی شاری كەركووك بوو، بەڵام كاتی خۆی بە بڕیارێكی سیاسی گواسترایەوە و لە بێجی دروست كرا. بۆیە ئێمە لە ئەنجومەنی پارێزگای كەركووك لە ساڵی 2007دا داوامان كرد پاڵاوگەیەكی گەورە دروست بكرێت كە توانای پاڵاوتنی 150 هەزار بەرمیل نەوتی هەبێت لە رۆژێكدا، ئەوە بوو لە وەزارەتی نەوت فەرمانی بۆ دەرچوو، رووماڵی جیبۆلۆجیشی بۆ بكرا و شوێنەكەشی دەستنیشان كرا كە شوێنێكی گونجاو بوو كە نزیك پردێ بوو، بەڵام ئەوان بە مەبەستی سیاسی گواستیانەوە بۆ خوار پارێزگای كەركووك و نزیك دوزخورماتوو، ئێمە وەك ئەنجومەنی پارێزگا رێگریمان لەم كارە كردو شوێنێكی دیكەمان دەستنیشان كرد لە نێوان كەركووك و دوبز وەك چارەسەرێكی مامناوەند، بەڵام بەداخەوە تا ئێستا دوای دەخەن، چونكە نایانەوێت پرۆژەیەكی گەورەی ستراتیژی لە كەركووكدا جێبەجێ بكرێت، وەك پاڵاوگەی نەوت، چونكە ئەمە دەبێتە هۆی ئەوەی كەركووك لە قەیرانی نەوت و بەنزین- كە جار بە جاری دوچاری دەبێت- رزگاری بێت و هەروەها هۆكارێك دەبێت بۆ كەمكردنەوەی بێكاری.

* دووبارە كاروكردەوە تیرۆریستییەكانی داعش لە كەركووك و زۆربەی ناوچەكانی تری موسڵ و دیالە و سەلاحەدین دەستی پێكردۆتەوە، ئایا چەند مەترسیی ئەمنی لەسەر شاری كەركووك هەیە؟
- پێشتریش باس لەوە كراوە كە حكومەتی عێراقی حەویجەی وەك بۆمبێكی تەوقیتكراو بۆ شاری كەركووك هێشتۆتەوە، ئەوەتا حكومەتی عێراق تەنیا رێگا سەرەكییەكان و ناوەندی شاری حەویجەی كۆنتڕۆڵ كردووە و تا ئێستا نەیتوانیوە كە دەسەڵاتی خۆی بەسەر گوندە و ناوچە سەختەكانی ئەو شارەدا بسەپێنێت، واتە تا ئێستا سنوورێكی زۆری حەویجە بە ناحییەكانیەوە لە داعش پاك نەكراونەتەوە، لەبەر ئەوە بەپێی سەرچاوە ئەمنییەكانی داعش لەو ناوچانەدا بوونیان هەیە و ئەمەش كاریگەرییەكی سلبی لەسەر باشووری شاری كەركووك دروست كردووە.