كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەر و داگیركردنەوەیكەركووك و ناوچە دابڕاوەكانی دەرەوەی هەرێمیكوردستان لەلایەن سوپای عێراقی و میلیشیاكانەوە، بوو بە سەرباسی میدیاكانی ناوخۆ و جیهان و لە ئێستاشدا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی داوا لە هەولێر و بەغدا دەكەن كە لەسەر بنەمایگەڕانەوە بۆ دەستووری عێراقی دیالۆگ دەست پێبكەن. هەر لەو ماوەیەشدا سەرۆك وەزیرانیكوردستان لەلایەن چەندین وڵاتی ئەوروپییەوە بە فەرمی بانگهێشت كراوەكە سەردانیان بكات، حكومەتی هەرێمیكوردستانیش ئامادەباشیی تەواویپیشانداوە بۆ ئەوەی لەسەر بنەمای دەستووری عێراقی و بە جێبەجێكردنی تەواوی ماددەكانی لەگەڵ بەغدا دەست بە دیالۆگ بكات، بەڵام هەتا ئێستا بەغدا ئامادەباشیی خۆی بۆ ئەو دیالۆگە دەرنەبڕیوە و یاری بەكات دەكات. لە لایەكی دیكەوە لە هەڵبژاردنەكانی عێراق نزیك دەبینەوە، ئایا بەربژارەكان چۆن مامەڵە لەگەڵكورد دەكەن كە خاوەنی زیاتر لە 60 كورسیی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقە و رۆڵێكییەكلاكەرەوەی لە ئەنجامەكاندا دەبێت؟ ئەوانە و چەند پرسێكی سیاسەتی جیهانی و بارگرژییەكانیكوردستان و ناوچەكە، تەوەری ئەم دیمانەیەیگوڵان لەگەڵ هێمن هەورامی ئەندامی سەركردایەتییپارتی دیموكراتیكوردستان پێكدەهێنن.

كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەگشتی و ئەوروپی بەتایبەتی، گوشاری زیاتر بۆ بەغدا دێنن،
تا گەمارۆی سەر هەرێمیكوردستان بشكێنن



* لە دوایكارەساتی 16ی ئۆكتۆبەر بارودۆخی سیاسییكوردستان گۆڕانكارییەكی زۆری بەسەردا هاتووە، هەندێك دەڵێن: هۆكاری ئەم بارودۆخە ئەوەیەكە ریفراندۆممان ئەنجامدا، هەندێكی دیكەش دەڵێن: ئەگەر ریفراندۆمیش ئەنجام نەدرایە، حكومەتی عێراق ئەم بارودۆخە نەخوازراوەی هەر دروست دەكرد، چۆن ئەو بارودۆخە دەخوێنیتەوە و ئایا مەزندەی ئەم بارودۆخەی ئێستاتان دەكرد؟
- ئەگەر بە وردی شیكارێكی تانوپۆی رووداوەكان و لێكەوتەكان و كاتەكان و بڕی ئەو هێزانە بكەین كە بوونە هۆی هاتنەئارای ئەو دۆخانە دوای خیانەتی ١٦ ی ئۆكتۆبەر، بۆمان دەردەكەویت، ئەوەندەی فاكتەری بابەتیكاریگەرییان هەبووە لەسەر دروستبوونی ئەو دۆخە، هیندە بابەتە خودییەكان كە خۆی لە ریفراندۆمدا دەبینێتەوە، كاریگەریی راستەوخۆی نەبووە. لێرەوە دبێت دوو خاڵ جیا بكەینەوە، پەیوەندییكوردستان بە بەغداوە و لێكەوتەكانی دوای ١٦ی ئۆكتۆبەر لەگەل بارودۆخی سیاسی و ئابووری ناوخۆیكوردستان.
لەپەیوەندی بە ئێمە و بەغدا، ئەسلەن بڕیاری ریفراندۆم دەرئەنجامیكەڵەكەبوونیكۆی ئەو كێشانە بوون كە لە دوای ٢٠٠٣وە لەگەڵ بەغدا هەبووە. ئەو عێراقەیكە بڕیار بوو لە سەر بنەماكانی سازان، هاوسەنگی، فیدڕاڵییەت، دەستوور، مافیگەلیكوردستان زامن بكات، كۆتاییپێ هاتبوو. زاڵبوونی عەقڵییەتی مەركەزخوازی، دژە فیدڕاڵییەت، پێشێلكردنی دەستوور و پابەندنەبوون پێی و جێبەجێ نەكردنی ئەو ماددانەیكە بۆكوردستان كلیلی مانەوەی بوو لە عێراق، شكستی دەوڵەت و بە مەزهەبیكردنی هیزە ئەمنی و سەربازییەكان، بڕینی بودجە، شكستی دەوڵەت،پەلاماری سەربازی لە ٢٠٠٨، دروستكردنی عەمەلیاتی دیجلە بۆ داگیركردنیكەركووك، دواخستنی عەمەلیەی حەویجە بۆ مۆڵدانی زۆرترین هێز و داگیركردنیكەركووك، رووداوەكانی خورماتوو بەر لە ریفراندۆم، هەموو ئەمانە بوونەپاڵنەری سەرەكی بۆ ئەوەی سەركردایەتی سیاسی بڕیار لە ریفراندۆم بدات، بۆ ئەوەیگەلیكوردستان بڕیار بدات كەچ جۆرە ئایندەیەكی دەوێت.


* بەڵام بەشێك لە لایەنەكان خۆیان لە بەرپرسیاری دەدزنەوە و دەڵێن ریفراندۆم بڕیاریپارتی بووە، ئەوە تا چەند وایە؟
- لەگەڵ رێزمدا، بەڵام ئەوانەی وا دەڵێن، بەتایبەت هەندێك بەرپرسی ناو یەكێتی راست ناكەن و موزایەدە دەكەن و سەریان لێشێواوە، ئەسڵەن بڕیاری سەركردایەتی و ئەنجومەنی ناوەندییەكێتی بۆپشتیوانی لە ریفراندۆم ئەوە بوو كە دەبێت پەرلەمان كارا بكرێت و لە ناو پەرلەمان بڕیاری لێبدرێت و لە ناوچەكانی ماددەی ١٤٠یش گشتپرسی بكرێت، هەموو ئەمەش ئەنجامدرا. كە لە تەموزی ٢٠١٤ سەرۆك بارزانیچووەپەرلەمان، داوای دروستكردنیكۆمیسیۆنی هەڵبژاردن و راپرسیكرد، دواتر كەپەرلەمان دەنگی بۆ دا، خۆ بە تەنیا بڕیاریپارتی نەبوو. مەگەر ناوی راپرسی لەكۆمیسیۆنەكە بۆچی بوو؟ بۆ ئەوە بوو دامەزراوەیەكمان هەبێت، ریفراندۆم بكات. لە نیسانی ٢٠١٥ سەرۆك بارزانی لەگەڵ هەموو لایەنكان كۆبوویەوە بەر لە سەفەری ئەمریكا و بۆی باسكردن كە بابەتی سەربەخۆیی و ریفراندۆم لەگەڵ ئۆباما باس دەكات و داوای رای لایەنەكانیكرد، هەر هەموویان پشتگیرییان كرد. لە ١٨-٥-٢٠١٥ كە جەنابیان لە سەفەری ئەمریكا هاتەوە، دیسان لەگەڵ هەموو لایەنەكان كۆبوویەوە، ئەو بابەتەی لەگەڵ باسكردن، داوای نەخشەڕێگای لە هەموویان كرد. لە ٢٦-١-٢٠١٦ هەموو لایەنە سیاسییەكان جگە لەكۆمەل و گۆڕان لای سەرۆك بارزانیكۆبوونەوە، شەش بڕیار دەركرا، بڕیاری دووەم ئەوە بوو كە دەبێت لەكوردستان ریفراندۆم بكرێت و بڕیارێكی جەماعی بوو. لەمانگی ٩ی ٢٠١٦ سەرۆك بارزانی و شاندی باڵایكوردستان كە لەهەموو لایەنەكان پێكهاتبوو، چوونە بەغداو لەیەك رۆژ ١١ كۆبوونەوەیان لەگەڵ هەموو لایەنەكانی بەغدا كردو بابەتی ریفراندۆم باسكرا. لەمانگی ٣ی ٢٠١٧ گۆتیرس سكرتیری نەتەوەیەكگرتووەكان هاتەكوردستان، سەرۆك بارزانی و ژمارەیك لە نوێنەری لایەنەكان لەگەڵیكۆبوونەوە و سەرۆك بارزانیپێی وت كە ئێمە ئەمساڵ ریفراندۆم دەكەین. لە رۆژی ٧ی ٦ی ٢٠١٧ كەكۆبوونەوەی سەرجەم لایەنە سیاسییەكان كرد، بۆ دیاریكردنی رۆژی ریفراندۆم، هەموو لایەنەكان لەوێ بوون و كۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژرادن و راپرسیش لەوێ بوون، ئەسڵەن نوێنەرییەكێتی لەكۆبوونەوەكە رایان وابوو لە ١٥ی ٩ بكرێت، كاككۆسرەت بە روونیگوتی: ١٠٠% لەگەڵ ریفراندۆمین، هەمووان بەرپرسیارانە رۆژەكەیان دیاریكرد، چونكەكۆمیسیۆن رایانگەیاند چوار مانگیان پێویستە. لەكۆبوونەوەكانیكۆمیتەی باڵای ریفراندۆم بەردەوام هەموو لایەنەكان لەوێ بوون، بۆیە ئەوەی دەڵێت ریفراندۆم تەنیا بڕیاریپارتی و بارزانی بووە، نازانێت كە خزمەتێكیگەورەیپارتی دەكات، چونكە شەرەفیگەورەترین دەستكەوتی مێژوویكورد لە ١٠٠ ساڵی رابردوودا دەنگی نزیكەی سێ ملیۆن كەس بووە بۆ سەربەخۆیی، ئێمە شانازی دەكەین و لە بەرپرسیاریەتی را ناكەین.


* با بێینەوە سەر بارودۆخەكەكە تەواوت نەكرد، ئایا ئەو دۆخە بەرئەنجامی ریفراندۆمە؟
- لە وەڵامیپێشوو باسم كرد كە لەكۆیپەیوەندی ئێمە و بەغدا شكستی عێراقی دوای ٢٠٠٣ وایكرد كەگەلیكوردستان و سەركردایەتییەكەی بڕیاری ریفراندۆم بدات. با بە روونی بیڵێین، دەسەڵاتی فیعلی لە بەغدا مەرج نییە تەنیا عەبادی بێت، ئەوانەی لە ناو بەغدا و لەسەر ئاستی هەرێمایەتی جووڵەی ئەساسی بە بڕیاری بەغدا دەكەن، لە دوای ٢٠٠٦ـەوە بە بەرنامەكار لەسەر نەهێشتنی رەنگ و كاریگەریی سوننە لەناو دەسەڵاتی بەغدا دەكەن، هەڵبەتە سوننەش خۆیان بەهۆی دابەشبوون و مانەوەی زیهنییەتی بەعس و تەشەنەسەندنی فكری توندڕەوی لە ناویان و دەستێوەردان و ململانێی وڵاتانی دیكەی سوننە لە عێراق، فاكتەری رێگەخۆشكەر بوون تا لە عێراق تەسفیەی سوننە بكرێت. هاوتەریب لەگەڵ لاوازكردن و نەهێشتنی سوننە، كار لەسەر لاوازكردنیكوردستان بەپلەی دووەم كراوە، كە ماددەی ١٤٠ جێبەجێ ناكەن، بۆ ئەوەیكەركووك نەیەتەوە سەر كوردستان، بودجەی ١٧% هیچكاتێك نانێرن، تەسفییەیكورد لە ناو سوپا بەپلان دەكەن، كێشە بۆ نەوت و گازیكوردستان و گرێبەستەكانی دروست دەكەن و یاسای نەوت و گازی ئیتیحادی دەرناكەن، هەموو ئەوانە لە خۆیەوە نەبووە، ستراتیژ و پلان هەبووەو بە بەرنامەكراوە. داعش ئەوەندەی خزمەتی ئەو ئەجیندایەیكردو بە قازانجی باڵادەستیی دەسەڵاتی فیعلی لە ناو بەغدا بوو، ئەوەندە زیانیپێنەگەیاند. بۆیە ئەوەیپێی وابێت ریفراندۆم هۆكار بووە، جگە لەكینەو خوێندنەوەی رووكەش و موزایەدەی سیاسی هیچی دیكە نییە.


* ئەی دۆخی ناوخۆیكوردستان دوای ریفراندۆم، ئایا بە هۆی ریفراندۆم بوو؟
- دۆخی ناوخۆیكوردستان ئەویش دوو بەشە، لایەنی ئابووری و باری دارایی خەڵكیكوردستان، لەگەڵ دۆخی سیاسی و پەیوەندی نێوان لایەنەكان و خەڵك و دامەزراوەكانی حكومەت. لایەنی ئابووری، كۆمەڵێك فاكتەری هەیە، وەك: بڕینی بودجە لە مانگی ٢ی ٢٠١٤وەكەكاریگەرییگەورەی هەبووە، دابەزینی نرخی نەوت، شەڕی داعش و كەمبوونەوەی سەرمایەگوزاری و كاریكۆمپانیاكان و پەیوەندیی بازرگانی، هاتنی ئەو هەموو ئاوارەو پەنابەرەی ناوخۆی عێراق و سووریا و گوشار لەسەر تواناكانی هەریم، جگە لەوەش هەڵە و كەموكوڕییە ئیداری و مالییەكانی خۆمان و كەڵەكەبوونی ئەو هەڵە ئیدارییانە بە هۆی دووئیدارەییپێشتر و ململانێی حزبی لە ناو حكومەت، لە رووی سیاسیشەوە، شاراوە نییەكە دۆخی ناوخۆییەكێتی و جیابوونەوەیگۆڕان و دۆخی ناو سلێمانی و درز كەوتنە ناو پەیوەندیی لایەنەكان و رێگەخۆشكردن بۆ دەستكێشی ئەجێنداكانی بەغدا و ئیمتیدادە ئیقلیمییەكانی وایكرد كە تەنگەژەی متمانە دروست بێت. هەروەها بوونی لایەنەكان لە ناو حكومەت لەسەر بنەمای تەوافوق رێككەوتنی سیاسی بووە، بەڵام كوشتنی تەوافوق لە ٢٣ی حوزەیران و پاڵپشتی نەكردنی هێزەكان كە بۆخۆیان لەناو حكومەتن و لە بڕیار و شێوەیكاری حكومەت بەشدارن و هاوكات جووڵاندنی فراكسیۆن و میدیا و خەڵكەكیان دژ بەپارتی و حكومەت و نەمانی مەركەزی بڕیار و یەكلاكەرەوە لە ناو یەكێتی و گۆڕان، هەڵتۆقینی خەڵكی دیكە، ئەمانە هەمووی فاكتەری خولقێنەری ئەو دۆخە سیاسییەی ناوخۆ بوون.


* ئەوە ماوەی زیاتر لە دوو مانگەكوردستان داوای دیالۆگ لەچوارچێوەی دەستوور لەگەڵ حكومەتی عەبادی دەكات، كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش هەمان داوا دەكات، بەڵام هەتا ئێستا حكومەتی عەبادی ئامادە نییە دیالۆگ لەگەڵكوردستان بكات، ئەم عینادییەی حكومەتی عەبادیچۆن دەخوێننەوە؟ ئایا ئەگەر عەبادی مل بۆ دیالۆگ نەدات، ئێمە وەككوردستان چ بژارە، یان ئۆپشنی دیكەمان لەبەردەمدایە؟
- بە هۆی درزی ناوخۆیی و دەستكێشی ناوخۆییكە رووداوی ١٦ی ئۆكتۆبەری لێكەوتەوەو ئەوەش زۆر هاوكێشەیگۆڕی، دەسەڵاتی بەغدا پێی وایە دەرفەتێكی زێڕینی بۆ هەڵكەوتووە، تا زەفەرێكی زۆر بەكیانی سیاسییكوردستان ببەن، خاكەكەی داگیر بكەنەوە، سایكۆلۆژیای ئیرادە و مقاوەمەیكوردستان و خەڵكەكەی وەها بشكێنن كە جارێكی دیكە سەرهەڵنەداتەوە، بۆیە دەبێت ورد بین لەوەی ئایا ئەوە تەنیا عەبادی-یە نایەوێت گفتوگۆ بكات، یان تەنیا عەبادی رەنگی ئەو تەونانەی دەسەڵاتی فیعلی بەغدایە؟ دەسەڵاتدارانی بەغدا پێیانوایە بەگفتوگۆنەكردن دەتوانن زۆرترین مەرج و شكاندن لەسەر هەرێمیكوردستان بسەپێنن. پێیانوایە لە شەڕی داعش سەركەوتوو بوون، عێراق بووەتەگۆڕەپانی شەڕی بە وەكالەت Proxy Warو ئەوەش دەرفەتێكی داوەتە بەغدا كە جددیتر نەیەتەپێش، جگە لەوەش موزایەداتی ناوخۆیی و بەرەو هەڵبژاردن و ململانێی توند لە بەغدا وایكردووەكە جارێ جگە لە غروور، بابەتێكی ئەوتۆ لای عەبادی نەبێت. پرسیار ئەوەیە، ئایا هاوكێشەكان نەگۆڕن، یان داینامیكین، چ لە سەر ئاستی ناوخۆیی و چ لە سەر ئاستی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی؟ ئۆپشنی بەردەم گەلیكوردستان هەیەو زیاتریش دەبێت. بەرگریی قارەمانانەیپێشمەرگە لە میحوەریپردێ و زمار و مەحمودیە و تەلسقوف زۆر هاوكێشەیگۆڕی. هاوكێشەی ئیقلیمی لەگۆڕانێكی بەردەوامە، گوشاری نێودەوڵەتی لەسەر عەبادی لە زیادبوونە، دابەشبوونی هێزە شیعەكان و پەرتەوازییپێش هەڵبژاردنیان و ململانێیەكانی ناو خودی دەعوە، وادەكات لەیەك دوو مانگی ئایندە دەرفەتیگفتوگۆ هەبێت، ئەگەرنا حەتمەن هەرێمیكوردستان دەستەوەستان نابێت و بیر لە ئۆپشنی دیكە دەكاتەوە، بەڵام جارێپێویست ناكات بچینە ناو وردەكاری.


* بارۆدخی ئێستای سلێمانی و دەوروبەری (زۆنی سەوز) وەك دەبینین جۆرێك لە ئاژاوەگێڕی تێدا بەڕێوەدەچێت لەژێر پەردەی خۆپیشاندان و خەمی خەڵك، بەڵام لە بنەڕەتدا لەپیلانێك دەچێت دژی هەرێمیكوردستان، پرسیار ئەوەیەچۆن مامەڵە لەگەڵ بارودۆخێكی وەك ئەوەی ئێستای سلێمانی دەكرێت، كە خۆمان دەبینین خەریكە تەڕ و وشكپێكەوە دەسووتێت؟
- كیشەی بنەڕەتی لە سلێمانیكێشەی سیاسیی سەركردایەتیكردنی ئیداری و سیاسییە، بە هۆیكێشە ناوخۆییەكانییەكێتی و جیابوونەوەیگۆڕان و بەرزی و نزمییپەیوەندییەكانیگۆڕان و یەكێتی و كێشە ناوخۆییەكانی ناو یەكێتی و ناو گۆڕان و نەمانی مەركەزی بڕیار و هەڵتۆقینی خەڵك و لایەنی دیكە بۆ ئەجیندای شەخسی و دنەدانی شەقام و پاشان سواربوونی شەپۆل بۆ دەستكەوت و پێگە لە ناو پرۆسەی سیاسییە. بەلگەش بۆ ئەمە، خۆ لە رووداوەكانی ١٧ی شوبات و دواتر لە ٢٠١١، نەكێشەی ئابووریی خەڵك و نەگرفتی مووچە نەبوو، بەڵكو زۆر لە ئاستێكی باشی ماڵی و خزمەتگوزاری بووین، بەڵام بینیمان چۆن ئاژاوە دروستكرا و كوڕی خەڵكی بەكوشت دراو هەندێك دەستكەوتی سیاسییان لێچنییەوە. ئەوەی بە داخەوە لە ١٨ی ئەم مانگەوە روودەدات، درێژكراوەی رووداوەكانیپیشووترە، بەداخەوە ئەگەر ئەو رووداوانەیەك ناونیشانیان پێ بدەین، دابەشكردنیكوردستان و دابڕینی سلێمانی لە هەرێمیكوردستان و نانەوەی شەڕی ناوخۆ و دروستكردنەوەی دووئیدارەییە. هەڵبەت ئەمە ئامانجی سەرەكیی ئەو هێزانەیەكە لە ئاستیكوردستان خۆیان بە بچووك دەبینن و ناتوانن كاریگەرییان هەبێت، بۆیە لە بچووكبوونەوەی سلێمانی، خۆیان پێگەورە دێتەپێش چاو. هەڵبەتە درێژكراوەی رووداوی ١٦ی ئۆكتۆبەریشە بۆ جێبەجێكردنی قۆناغی دووەمیپلانی لاوازكردنیكوردستان، بۆ ئەوەی ئەو ئامانجە بێننەدیكەكوردستان لە ریفراندۆم و داوای سەربەخۆیی، هاتە سەر شەڕی ناوخۆ و دووئیدارەیی بۆ ئەوەی ئیرادەی نەتەوەیكورد لەپارچەكانی دیكەش بشكێنن و لە ناخی ئینسانیكورددا تۆوی بێ ئیرادەیی بچێنن و نەتوانین دەستپێشخەری بكەین و كورد وەك زەلیل و بندەست بهێڵنەوە. هەموو ئاماژە و زانیارییەكان پشتڕاستی ئەم بابەتە دەكەنەوە، جگە لەوەش ئەجیندای ململانێی ناوخۆیی ناو خودی حزبەكانی سلێمانی بۆ ملشكاندن و پێشخستنی ئەجیندای شەخسی و خێزانی تێدایە. لەسەرووی ئەمەشەوە خواستی رەوای خەڵك لە داواكردنی مووچە و باشتركردنی بژێوی و دەرفەتیكار هەیە. بەڵام پرسیار ئەوەیە: ئایا بە سووتاندنی بارەگای قائیمقامیەت و تەقەكردن و هێرشكردنە سەر بارەگا حزبییەكان و هەڕەشەكردن لە بەرپرسی فەرمانگەكان بۆ دەست لەكاركێشانەوەو شەلەلكردنی دامەزراوەكانی حكومەت، داخوازی رەوای خەڵك دێتەدی؟ ئایا بەوە بودجەی بڕاویكوردستان دەگەڕێتەوە؟ ئایا بەوە نرخی نەوت دەچیتەوە سەر؟ بۆیە ئەوەی لە سلێمانی و دەوروبەری روویدا و ئەگەری روودانی هێشتا ماوە، بە روونی بۆ ئەوە بوو شكست بە حكومەتی هەریم بێنن، ئیدارەی نەهێڵن، بەپەلاماری بارەگاكانیپارتی وا لەپارتی و جەماوەرەكەی بكەن لە هەولێر و دهۆككاردانەوەیان بەرامبەر بە بارەگای حزبەكانی دیكە هەبێت و بەوەش زەمینەی دووئیدارەیی بەهێزتر بكەن. تەركیزی رێكخەران و پاڵپشتیكەرانی ئەو رووداوانە لەسەر ناحیە و قەزاكان و دەوروبەر و پاشان بۆ ناو مەركەزی سلێمانی، بە روونی رەنگی بەرنامەكە دەردەخات، كشانەوەیگۆڕان و كۆمەڵ لە حكومەت لەو تەوقیتە، پرسیاری زۆر لە سەر زۆر بابەتی دیكەش دروست دەكات. بۆیە باشترین مامەڵە ئەوەیەكە خواستی رەوای خەڵك لە ئەجیندای سیاسی جیا بكەینەوە، پێویستە ئەوانەی لە ناو لایەنەكانی دیكەن و لەگەڵپارتی باوەڕیان بە مانەوەیكیانی سیاسی و دەستكەوتەكانیكوردستان هەیەو دژی دووئیدارەیی و هەڵگیرسانەوەی شەڕی ناوخۆن، بەرەیەكی سیاسیی تۆكمە دروست بكەینەوە و بە هەموو هێز و تواناوە رێگری لەو هەولانە بكەین.


* پارتی دیموكراتیكوردستان بۆ ئەم قۆناخە هەڵبژاردنیپێشوەختە بەچارەسەرێك دەزانێت، هەروەها حكومەتیش نامەی بۆپەرلەمان ناردووە لەماوەی سێ مانگی دادێ هەڵبژاردنەكان ئەنجام بدرێت، پرسیار ئەوەیە ئایا هەڵبژاردنیپێشوەختە دەبێتەكلیلیچارەسەركردنیكێشەكان؟
- دەركەوت حكومەتی بنكەفراوان بە بێپاڵپشتی لایەنەكانی ناو خودی حكومەت رێگرییەكیگەورەی بەردەم كارەكانی حكومەتە، بۆیەپرۆسەی سیاسییكوردستان پێویستییەكی زۆری بە نوێبوونەوەو دروستكردنەوەی متمانە و مەشروعییەتیكاری حوكمڕانی هەیە، ئەوەش تەنیا بە هەڵبژاردن دەكرێت. هەڵبەتە هەڵبژاردن نابیتەكلیلی سیحری بۆچارەسەری هەموو كیشە ئابووری و سیاسییەكان، بەڵام حەتمەن نەخشەیەكی نوێی سیاسی دروست دەكات، ریزبەندیی نوێی هێزەكان دیاری دەكات، ئەو كات دەتوانرێت كابینەیەكی تۆكمەتر دروست بكریت كەپشتیوانی زۆرینەیپەرلەمانی بە فیعلی لەگەڵ بێت.

* هەندێك لایەنی سیاسی هەڵبژاردنیپێشوەختە رەتدەكەنەوە و حكومەتی ئینقازی نیشتمانی بەچارەسەر دەزانن، ئایا پارتی دیموكراتیكوردستان بۆچی ئەم پێشنیارە رەتدەكاتەوە؟
- لەبەر ئەوەی مەبەست لە حكومەتی ئیقاز، روون نییە. ئینقاز لەچی؟ بۆكەی؟ تا چەند ئەو حكومەتە هەبێت؟ لەكێپێكدیت؟ وەڵامەكان روونن، ئەوانەی داوای حكومەتی ئینقاز دەكەن، بە شوێن پێگەی سیاسی خۆیان و شكڵگرتنی هەویەی سیاسی و دەستكەوتی سیاسین. هەڵبژاردن و گەڕانەوە بۆ رای خەڵك باشترین چارەسەرە تا بزانین گەلیكوردستان متمانە بەكێ دەدات بۆ ئەوەی بۆچوار ساڵی ئایندە ئیدارەی حوكمڕانی بكات. ئێستا هەندێك لەلایەنەكان لە هەڵبژاردن دەترسن و بە بیانووی تۆماری دەنگدەران، دەیانەوێت هەڵبژاردن نەكرێت، بەڵام پارتی ئامادەیە لە ناو كۆمیسیۆن و وەزارەتە تایبەتمەندەكان، بە ئامادەیی هەموو لایەنەسیاسییەكان ئەوەیپێویستە بكرێت بۆ نوێكردنەوەی تۆماری دەنگدەران، بەڵام نابێت بە هیچ شێوەیەك رێگری لە ئەنجامدانی هەڵبژاردن بكرێت و باشترین چارەسەر ئەوەیە لە سێ مانگی ئایندە هەڵبژاردن بكەین.


* لە ئێستادا فەرەنسا و ئەڵمانیا و بەریتانیا بە فەرمی داوەتی حكومەتی هەرێمیكوردستانیان كردووە، هەروەها وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا و ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكاش پشتگیری خۆیان بۆ حكومەتی هەرێم و دیالۆگی نێوان هەولێر و بەغدا پیشانداوە، ئایا وەككەسێككەپێشتر بەرپرسیپەیوەندییەكانیپارتی بوویت، چۆن ئەم هەوڵە نێودەوڵەتییانە دەخوێنیتەوە؟ ئایا ئەمە دەبێتە سەرەتایەك بۆ ئەوەیپەیوەندییە دیپلۆماتییەكانیكوردستان لەگەڵ جیهان بگەڕێتەوە بۆپێش 25ی ئەیللولی رابردوو؟
* وەك لە وەڵامیپرسیارێكیپێشووتردا باسمكرد، هاوكێشە سیاسییەكان لە سەر ئاستی ناوخۆ و هەرێمایەتی و نێودەوڵەتی، داینامیكین و لەگۆڕانی بەردەوامن. كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ئێستا باشتر بۆیان روون بووەتەوەو زانیارییان هەیە و دەبینن كە رووداوی ١٦ی ئۆكتۆبەر تەنیا بڵاوەپێكردنی هێزی ئیتیحادی بە تەنسیق لەگەڵ هەرێم لە ناوچەكانی ماددەی ١٤٠ نەبوو. بینیمان حەشدی شەعبی و بەرپرسانی سوپایپاسدارانی ئێران رۆڵیپێشەنگیان لە داگیركردنەوەی ناوچەكان بینی، ئاوارەكردنی ١٨٠ هەزار كەس لەكەركووك و خورماتوو، رێگری لە ئاوەدانكردنەوەی ناوچەكانی دیكەو رێگری لەگەڕانەوەی ئاوارەكان و تەواونەبوونی رادیكالیزمی ئیسلامی و هەوڵەكانی نەهێشتنیكیانی سیاسی و دەستووری هەرێمیكوردستان و ئامادەنەبوونی بەغدا بۆگفتوگۆ، هەموو ئەم فاكتەرانە وایكردووەكەكۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەگشتی و ئەوروپی بەتایبەتی، گوشاری زیاتر بۆ بەغدا بێنن و ئابلۆقەی سەر هەرێمیكوردستان بشكێنن. بینیمان ئەو داوەتكردنە فەرمییانەیكە بۆكاك نێچیرڤان كران، هەوڵی بەردەوامیانە بۆپارسەنگكردنەوەی هاوكێشە لاسەنگ بووەكە. ئیمە دڵنیاین هاوكێشەكان گۆڕانی دیكەشیان بە سەردا دێت.

* حەیدەر عەبادیكۆتاییهاتنی شەڕی دژی داعش راگەیاند، لەو بۆنەیەدا بە هیچ شێوەیەك باسی رۆڵیپێشمەرگەیكوردستانی نەكرد، هەروەها لەیەك دوو رۆژی رابردووش چەكدرانی داعش هێرشیان كردە سەر هێزیپێشمەرگە لەلای مەخموور، ئەمەش مانای ئەوەیە هێشتا شەڕی داعش تەواو نەبووە، ئایا بە رای تۆ داعش كۆتایی هاتووە؟ ئەگەر كۆتایی نەهاتبێت، ئایا هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش وەكپێشان هاوكاریی هێزیپێشمەرگەیكوردستان دەكات؟
- ئەسلەن داعش بەرهەمیژینگەیەك و كۆمەڵێك فاكتەرەكە هێشتا نەك ئەو ژینگە و فاكتەرانە لەناو نەچوون، بەڵكو بە بەهێزی ماونەتەوە. ئەوەی زەمینەی بۆ قاعیدە و داعش و گروپی تیرۆرسیتی دروست كرد، شكستی عێراق بوو وەك دەوڵەت، خراپیی دۆخی سوننەو شەڕی مەزهەبی و هەستكردن بە ئیهانە و شكاندنیكەرامەتیان لەلایەن میلیشیا مەزهەبییەكانەوە بووە، قۆستنەوەی ئەو دۆخە لەلایەن وڵاتانی دیكە بۆ شەڕی بە وەكالەت، نەبوونی خزمەتگوزاری و ئاسایش و سەقامگیری لێكەوتووەتەوە. ئەوەی بەدەست هاتووە، شكستی عەسكەری داعشە، كە جوگرافیای بوونی لەدەستداوە، بەڵام شكستی ئایدیۆلۆژی و زەمینەو فیكر و ژینگەی بەرهەمهێنی توندڕەوی ماوەتەوە. داعش گەڕاوەتەوە بۆ تەكتیكی تیرۆریستیپێش گرتنی موسڵ لە مانگی ٦ی ٢٠١٤ و كۆتاییپێ نەهاتووە. ئەوەی رۆژی ١٩/١٢/٢٠١٧ لە قەرەچووغ روویدا و پێشمەرگە قارەمانەكان رووبەڕوویان بوونەوە، بەلگەی ئەوەیەكە داعش كۆتایی نەهاتووە.