ئەحمەد مەجیدیار توێژەر و بەڕێوەبەری پرۆژەی بەدواداچوونی ئێرانە لە ئامۆژگای رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، چەندین توێژینەوەی نووسیوە لەبارەی ئێرانەوە. خاوەنی بڕوانامەی ماستەرە لە زانكۆی وێستمینستەر لە بواری رۆژنامەگەری و بڕوانامەی دیپلۆمی هەیە لە كاروباری نێودەوڵەتی كە لە زانكۆی جۆرج تاوون بەدەستی هێناوە. شارەزای كاروباری وڵاتانی ئێران و ئەفغانستان و پاكستانە. تایبەتمەندی چەند بوارێكی گرنگە وەك، بوارەكانی تیرۆریزم و بەرەنگاربونەوەی تیرۆریزم، تایەفەگەری نێوان شیعە و سوننە، سیاسەتی دەرەوەی ئەمەریكا و پرسی مافەكانی مرۆڤە.گوڵان دیمانەیەكی لەگەڵدا ئەنجامدا كە لە چەند تەوەرێكی سەرەكییدا چڕبوونەوە،وەك ڕۆڵ و كاریگەریی ئێران لە ناوچەكەدا بە گشتی و لە عێراقدا بەتایبەتی، چۆنییەتی بەرەنگاربوونەوەی دەستڕۆیشتوویی ئێران لەم ناوچەیە و ئایندەی پەیوەندییەكانی ئێران و ئەمەریكا و چەند پرسێكی گرنگ و پەیوەندیداری دیكە، ئەویش بەم شێوەیە وەڵامی پرسیارەكانی دایەوە.

بەشێكی میلیشیاكانی حەشدی شەعبی وەكیلی بەرژەوەندییەكانی ئێرانن


* چۆن لە بارودۆخی ئێستای عێراق دەڕوانیت و ئایا گرنگترین ئەو تەحەددیانە چین كە ڕووبەڕووی ئەم وڵاتە بوونەتەوە؟
- لە ڕاستیدا هەواڵە خۆشەكە لە عێراقدا ئەوەیە كە داعش لە لێواری داڕووخاندایە، خاكێكی زۆری لەدەست داوە، توانراوە موسڵ و چەند ناوچەیەكی سەرەكی دیكەی داعش ڕزگار بكرێتەوە. بەڵام ئەزمونی عێراقی دوای سەدام حوسێن پێمان دەڵێت كە بارودۆخە سیاسییەكە و ڕەوشی دوای شەڕەكە ئاڵۆزترن لە هەوڵ و هەڵمەتە سەربازییەكە. مەبەستم ئەوەیە چەندین تەحەددی سیاسی هەن كە پێویستە مامەڵەیان لەگەڵدا بكرێت، كە ڕاستە ئەمە بەرپرسیارێتیی عێراقییەكان خۆیانە، بەڵام وڵاتانی ناوچەكە و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش لە نێویدا ئەمەریكا دەتوانن ڕۆڵیان هەبێت لەم ڕووەوە. هەروەها جگە لە رەوش و تەحەددییە سیاسییەكە، پێویستە كار و كۆشش بۆ بنیاتنانەوە و ئاوەدانكردنەوە بكرێت، چونكە لە ماوەی سێ ساڵی ڕابردوودا موسڵ و چەند شوێنێكی دیكە وێرانكارییەكی زۆریان بەسەردا هاتووە، واتە ئەوەش هەوڵ و كۆششێكی زۆری دەوێت. لەلایەكی دیكەوە دەبێت پرسی ئاشتەواییش چارەسەر بكرێت، مەبەستم ئەوەیە تاوەكو ئاشتەواییەكی مانابەخش لەنێوان پێكهاتە و گروپە جیاوازەكانی عێراقدا نەیەتەئاراوە، ئەوا دەبێت پێشبینی سەرهەڵدانی بارگرژی بكەین كە دەبنەهۆی ئەوەی گروپی هاوشێوەی داعش دروست بن. كەواتە ئەمانە ئەو تەحەددیانەن كە دەبێت مامەڵەیان لەگەڵدا بكرێت.

* ئێوە ئاماژەتان بە پرسی ئاشتەوایی كرد، بەڵام هەروەك ئاشكرایە ئێستا بێ متمانەییەكی زۆر هەیە لەنێوان پێكهاتەكانی عێراقدا، لە نێوان شیعە و سوننە لەلایەك و لەنێوان هەرێمی كوردستان و حكومەتی مەركەزی لەلایەكی دیكە، ئایا تا چەند ئێوە گەشبینین بەوەی پرۆسەی ئاشتەوایی بە سەركەوتوویی بەڕێوەبچێت؟
- لە ڕاستیدا تەحەددیەكە گەورەیە، هەروەها جیاوازی و بارگرژی تەنها لە نێوان شیعە و سوننەدا نییە، بەڵكو جیاوازی و ناكۆكی لە نێوان گروپە جیاوازەكانی نێو خودی پێكهاتەی سوننە و پێكهاتەی شیعەشدا هەیە، كە تا ئێستا هەموویان شەڕیان لە دژی دوژمنێكی هاوبەش كردووە، كە داعش بووە، ئێستاش كە داعش خەریكە بە تەواوەتی تێكدەشكێت ئەوا بە دڵنیاییەوە دەكەونە دژایەتیكردنی یەكتری، مەبەستم لە ڕكابەرە سیاسییەكان و هەندێ لە گروپە میلیشاییەكانە. لەگەڵ ئەوەشدا، من هێشتا گەشبینم، چونكە سەركردە سیاسییەكان و نوخبەی سیاسی عێراق ئەوە ڕاستییەیان لەبەرچاوە كە ئەگەر بێتو كێشە و ناكۆكییە سیاسییەكانی بە شێوازێكی ئاشتیانە چارەسەر نەكەن، ئەوا هەموویان زەرەرمەند دەبن، هەروەك ئەوەی لە ساڵی 2014دا بینییان. ئەگەرچی ئەمە بە مانای ئەوە نایەت كە تەحەددییەكان چارەسەر كراون، بۆ نموونە لە ئێستا پرسی ریفراندۆمی سەربەخۆیی هەیە كە هەرێمی كوردستان ئەنجامی دەدات كە بە دڵنیاییەوە بەغدا و سەركردەكانی عێراق بەرهەڵستی هەنگاوهەڵگرتنی كوردستان بۆ ئەنجامدانی ریفراندۆم دەكەن. ئەمەش تەحەددیەكی گەورەیە. هەروەها چەندین بواری ناكۆكی دیكە هەن، وەك ئەو خاكانەی كە هێزەكانی پێشمەرگە لە دەستی داعش بەدەستی هێناونەتەوە، كە حكومەتی عێراق بانگەشەی ئەوە دەكات ئەو خاكانە سەر بە عێراقن. كە پێم وایە پێویستە هێزە دەرەكییەكان، وەك ئەمەریكا میانگیرییەكی بێلایەن بن بۆ چارەسەركردنی ئەو كێشانە. كەواتە ئەمانە ئەو تەحەددیانەن، بەڵام بە شێوەیەكی گشتی من گەشبینم بەوەی عێراق زاڵدەبێت بەسەر ئەو تەحەددیانەدا و وڵاتەكە بەرەو سەقامگیریی زیاتر دەبات.
* لە پەیوەندیدا بە پرسی ئەنجامدانی ریفراندۆمی سەربەخۆیی لەلایەن هەرێمی كوردستانەوە ئایا پێشبینیەكانت چین و پێت وایە چ كاریگەرییەكی دەبێت؟
- لە ڕاستیدا پرسی ریفراندۆم دەبێت لەلایەن عێراقییەكانەوە بڕیاری لەبارەوە بدرێت. بەڵام مەسەلە گرنگەكە ئەوەیە ریفراندۆم تەنها هەنگاوی یەكەمە و گفتوگۆ و دیالۆگی ڕاستەقینە دواتر دەست پێدەكات، كە گرنگە دابەشبوون- ئەگەر هاتوو دابەشبوون ڕوویدا- و چارەسەركردنی كێشەی ناوچە ناكۆكی لەسەرەكان لە ڕێی گفتوگۆی ئاشتیانەوە یەكلابكرێتەوە، نەك ئەوەی هەردوولا پەنا ببەنە بەر توندوتیژی ئەگەرنا سەقامگیری و ئاسایشی عێراق بە شێوەیەكی جیددی لەباردەچێت.
* ئێوە بە چڕ و پڕی لەبارەی ئێرانەوە دەنووسن، پرسیارەكەمان ئەوەیە ئایا تا چ ڕاددەیەك ئێران دەستڕۆیشتوو و كاریگەرە لە عێراقدا؟
- بە دڵنیاییەوە ڕووخاندنی دەسەڵاتی سەددام حوسێن لە ساڵی 2003دا بواری بۆ ئێران خوڵقاند بۆ چەسپاندنی دەستڕۆیشتوویی خۆی لە عێراقدا و لە ماوەی 14 ساڵی ڕابردووشدا پەرەی بە دەستڕۆیشتوویی خۆی داوە لەم وڵاتەدا، ئیدی هەم لە نێو دەزگا ئەمنییەكانی عێراقدا، هەم لە بواری ئابووری، هەروەها بوارە سیاسیەكەشیدا. بە هەمان شێوە لە ماوەی سێ ساڵی ڕابردوی شەڕی دژ بە داعشدا، ئێران هەڵساوە بە چەكداركردن و مەشقپێكردن و ڕاوێژپێدان بە گروپە شیعە میلیشیایە بەهێزەكان كە بەشێك بوون لە هێزەكانی حەشدی شەعبی كە لە دژی داعش شەڕیان كردووە. ئێستاش كە داعش وا لە لێواری تێكشكاندایە ئێران هەوڵ دەدات ئەو دەستكەوتانەی خۆی بچەسپێنێت و كار بۆ ئەوە دەكات ئەو میلیشیایانە هەڵنەوەشێنرێنەوە، لەبەر ئەوەی خوازیارە وەك هێزێكی وەكیل بەكاریان بهێنێت بۆ برەودان بە دەستڕۆیشتوویی خۆی. لەلایەكی دیكەوە و لە ماوەی 14 ساڵی ڕابردودا ئێران سێ باڵیۆزی هەبووە لە عێراقدا، لە نێویاندا باڵیۆزی ئێستا، ئیرەج مەسجیدی، هەموویان فەرماندەی هێزی قودس بوونە. كەواتە سیاسەتی ئێران لەبەرامبەر عێراقدا زیاتر لەلایەن هێزی قودس و سوپای پاسدارانەوە جێبەجێ دەكرێت، نەك لەلایەن حكومەتی ڕوحانی و تارانەوە، كە پێم وایە ئەوەش بەردەوام دەبێت. هەروەها تاوەكو عێراق زیاتر هەنگاو هەڵبگرێت بەرەو ئاسایش و سەقامگیری و تاوەكو عێراق پتر یەكگرتوو بێت و داعش تێكبشكێت، ئەوا دەستڕۆیشتوویی ئێران كەمتر دەبێتەوە. چونكە تاوەكو پشێوی و شەڕ و ناتەبایی هەبێت، ئەوا ئێران و هێزە ئیقلیمییەكانی دیكەش هەوڵ دەدەن كاریگەر بن لەسەر سیاسەتی و ئاسایشی عێراق.


* ئایا باوەڕت وایە ئەو میلیشیا شیعانەی عێراق كە ئێران پشتیوانیان لێدەكات دەبنە بەربەستی سەرەكی لەبەردەم گەڕانەوەی پرۆسە سیاسیەكەی عێراق بۆ سەر ڕاستەڕێ و سكەی سروشتی خۆی؟
- هێزەكانی حەشدی شەعبی لە زیاتر لە 40 گروپ پێكهاتووە و هەندێ سەرچاوە دەڵێن زیاتر لە 60 گروپە، كە زۆربەیان شیعەن، بەڵام سوننە و كەسانی سەر بە كەمینەكانی دیكەش لە خۆدەگرن. بەڵام تەنانەت ئەگەر لە شیعەكانیش ووردبینەوە، ئەوا ئەوانیش جیاوازن، هەندێكیان گروپی ناسیۆنالیستی عێراقین و شوێنكەوتەی فەرمانەكانی سەماحەتی ئایەتوڵا عەلی سیستانین، بەڵام ئەوانی دیكە، وەك ڕێكخراوی بەدر، عصائب اهل الحق و حركة النجباء پەیوەندییەكی نزیكتریان لەگەڵ ئێراندا هەیە و ئەوەندی لە خەمی بەرژەوەندیی حزبییەكانی خۆیان و بەرژەوەندییەكانی ئێراندان، هێندەی لە خەمی بەرژەوەندییەكانی عێراقدا نین. لەبەر ئەوە بەردەوام وەك كێشەیەك بۆ حكومەتی عێراقی و بۆ خەڵكی عێراق و بۆ یەكێتی عێراق دەمێننەوە. بەڵام گرنگە عێراق سەقامگیر بێت و پێم وایە ئەگەر یەكێتی هەبێت ئەوا دەكرێت لە مەودای دووردا ئەم گروپانە گۆشەگیر بكرێن.
* بۆچوونێك هەیە كە پێی وایە لە ڕكابەری نێوان ئێران و سعودیەدا، ئێران لایەنی براوەیە بە تایبەتی كە توانیویەتی بەهۆی شەڕی بە وەكالەتەوە برەو بە دەستڕۆیشتوویی خۆی بدات لە عێراق و سووریا و لوبناندا، ڕاوبۆچوونی ئێوە چییە لەم ڕووەوە؟
- لە ڕاستیدا زەحمەتە بتوانین پێشبینی ئەوە بكەین كە ڕەوتی رووداوەكانی ناوچەكە چ ئاڕاستەیەك دەگرنەبەر لە ئایندەدا، ئەگەرچی لە ئێستادا دەتوانین بە دڵنیاییەوە مشت و مڕی ئەوە بكەین كە دەستڕۆیشتوویی ئێران زیاتر بووە. ئێوە ئاماژەتان بە وڵاتی لوبنان كرد، كە ئاشكرایە ئێران لە ڕێی حزبوڵاوە- كە وەكیلیەتی- باڵادەست بووە بەسەر سیاسەت و بواری ئاسایشی ئەو وڵاتە و حزبوڵا بۆتە دەوڵەت لە ناو دەوڵەتدا و ئێستاش لە شەڕەكانی ناوچەكەوە تێوەگلاوە، نەك تەنها لە ناو لوبنان و لە دژی ئیسرائیل، بەڵكو لە ناو سووریا و لە عێراقدا و سەرقاڵی درێژكردنەوەی دەستڕۆیشتووییەكەیەتی. ئەوەندی پەیوەندی بە سووریاشەوە هەبێت، ئەوا دوو تا سێ ساڵ پێش ئێستا رژێمی بەشار ئەسەد لە لێواری ڕووخاندا بوو، بەڵام بە پشتیوانیی حزبوڵا و ئێران و هەروەها ڕوسیاش ئێستا بەشار ئەسەد لە پێگەیەكی باشتردایە بە بەراورد بە هەر كاتێكی دیكە لە ماوەی 5 ساڵی ڕابردوودا و ئێستاش ئێران دڵنیاییە لەوەی رژێمەكەی ئەسەد ڕزگاری بووە. بەڵام هێشتا شەڕی سووریا زۆری ماوەتە كۆتایی پێبێت و ئەگەری كۆنتڕۆڵكردنەوەی سەرجەم خاكی سووریا لەلایەن رژێمی بەشار ئەسەدەوە ئەگەرێكی واقیعبینیانە نییە لەم ساتەوەختەدا و پێشبینی دەكرێت شەڕەكە بۆ چەند ساڵێكی دیكە درێژە بكێشێت، لەبەر ئەوە ناتوانین پێشبینی ئەوە بكەین شەڕەكە چۆن كۆتایی دێت، كە بە دڵنیاییەوە ئەوەش كاریگەری دەبێت لەسەر دەستڕۆیشتوی ئێران نەك هەر لە سووریا، بەڵكو لە ڕێی سووریاوە بۆ لوبنانیش، چونكە سووریا ڕێڕەوی ئێرانە بۆ دەستەبەركردنی پشتیوانی بۆ حزبوڵا لە لوبنان. لە پەیوەندیدا بە عێراقیشەوە، ئەوا ئێران دەستڕۆیشتووییەكی زۆری هەیە لەو وڵاتەدا، بەڵام تاوەكو عێراق هەنگاوی زیاتر هەڵبگرێت بەرەو سەقامگیری و پشتبەخۆبەستن و تەبایی، ئەوا باوەڕم وایە دەستڕۆیشتوویی ئێران دادەكشێت لەو وڵاتەدا.



* بە ڕای ئێوە باشترین ڕێگاچارە چییە بۆ بەرەنگاربوونەوەی دەستڕۆیشتویی ئێران لەم وڵاتانەدا؟
- من پێم وایە كارێكی واقیعبینانە نییە كە هەوڵ بدرێت بە تەواوەتی ئێران لە عێراق بكرێتەوە دەرەوە، لەبەر ئەوەی هەردوو وڵات سنوورێكی هاوبەشی دورودرێژیان هەیە، هەردووكیان وڵاتێكن كە زۆرینە تێیاندا شیعەیە و هەروەك ئاماژەم پێكرد ئێران دەستڕۆیشتووییەكی گەورەی هەیە لە عێراقدا، لەبەر ئەوە كارێكی واقیعبینانە نییە كە وڵاتانی ناوچەكە و ئەمەریكا هەوڵبدەن بە چەشنێك بەرەنگاری دەستڕۆیشتویی ئێران ببنەوە وەك ئەوەی بیانەوێت بە تەواوی لە عێراقی دووربخەنەوە. بەڵام ئەوەی وڵاتانی ناوچەكە و ئەمەریكا دەتوانن ئەنجامی بدەن ئیحتیواكردن و سنورداركردنی دەستڕۆیشتوویی ئێرانە لە عێراقدا. یەكێك لە ڕێگاكانی ئەنجامدانی ئەم كارەش بریتیە لە بەهێزكردنی دامەزراوە سیاسی و ئەمنییەكانی عێراق و دەبێت میلیشیا شیعەكان بە تەواوەتی ئاوێتەی هێزە عێراقیەكان بكرێن و لەژێر فەرماندەیی حكومەتی عێراقدا بن.
* لە پەیوەندیدا بە دۆخی ناوخۆی ئێران یان پرۆسەی دروستكردنی بڕیاری سیاسی ئێرانەوە بۆ چۆنییەتی مامەڵەكردن لەگەڵ جیهانی دەرەوەدا، باس لەوە دەكرێت ڕەوتێك هەیە خوازیاری كرانەوەی زیاترە بە رووی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا، تەوژمێكیش دیكەش هەیە تێڕوانینی پێچەوانەی هەیە، تا چەند ئەمە ڕاستە و ئایا پێشبینی دەكرێت كامیان پتر ڕەنگدانەوەیان هەبێت لەسەر سیاسەتی دەرەوەی ئێران؟
- لە سەروەختی هەڵمەتەكانی هەڵبژاردندا ڕوحانی چەندین جار ئەوەی دووپات كردەوە كە لەگەڵ پەرەپێدانی پەیوەندی باشتردایە لەگەڵ دەوڵەتە دراوسێكانی ئێراندا، بەتایبەتی وڵاتانی عەرەبین لە نێویاندا سعودیە و ئیمارات. هەروەها ڕایگەیاند كە ئامادەیە دەست بە گفتوگۆ بكات لەگەڵ ئەمەریكا بۆ لابردنی هەندێ لەو سزایانەی لە ئارادان لە پێناو گەشەپێدانی ئابووری وڵاتەكە، چونكە ئەگەرچی زۆربەی سزاكانی پەیوەندیدار بە بەرنامە ئەتۆمییەكەوە هەڵگیران، بەڵام ئەو سزایانەی دیكە كە ماون كە دەبنەهۆی دڵساردكردنەوەی كۆمپانیا و بانكە نێودەوڵەتییەكان لەوەی لە ناو ئێراندا كار بكەن، لە دەرئەنجامدا نابینین وەبەرهێنانێكی زۆر بكرێت لە ئێراندا، لەبەر ئەوە –ڕوحانی- دەیەوێت لە ڕێی گفتوگۆوە بە رووی جیهاندا بكرێتەوە. بەڵام لە پەیوەندیدا بە سیاسەتی دەرەوەی ئێرانەوە، ئەوا ڕێبەری باڵا، ئایەتوڵا خامنەئی و سوپای پاسداران هەڵدەستن بە داڕشتن و جێبەجێكردنی سیاسەتی دەرەوە، واتە توانای ڕوحانی بۆ كاریگەربوون لەسەر سیاسەتی دەرەوەی وڵاتەكەی زۆر سنوردارە. بەداخەوە من لە مەودای نزیكدا پێیشبینی هاتنەئارای گۆڕانكاری گەورە ناكەم لە سیاسەتی ئێراندا چ لە ئاستی ئەمەریكا و چ لە ئاستی هەوڵەكانی بۆ برەودان بە دەستڕۆیشتوویی لە ناوچەكەدا، ئیدی لە ڕێی شەڕی بە وەكالەتەوە بێت، یان لە ڕێی هێزی نەرمەوە یان زبرەوە بێت.


* بەرپرسە باڵاكانی ئیدارەی ترەمپ و تەنانەت خودی دۆناڵد ترەمپیش چەندین جار دووپاتیان كردۆتەوە كە ئێران سەرچاوەی كێشەیە لە ناوچەكەدا، پرسیارەكە ئەوەیە ئایا ئەگەری ئەوە هەیە بارگرژییەكانی نێوان ئەمەریكا و ئێران بە چەشنێك هەڵكشێن كە ببنەهۆی ڕوودانی رووبەڕووبوونەوە لە نێوانیاندا، بە تایبەتی ئێوە لە یەكێك لە وتارەكانتاندا پرسیاری ئەوە تاوتوێ دەكەن ئایا ئەمەریكا و ئێران دووچاری رووبەڕووبوونەوە دەبنەوە بەهۆی بارودۆخی سووریاوە؟
- لە سەروەختی هەڵمەتەكانی هەڵبژاردندا ترەمپ بانگەشەی ئەوەی دەكرد كە ڕێككەوتنە ئەتۆمییەكە لەگەڵ ئێراندا خراپترین ڕێككەوتنە و بەڵێنی ئەوەیدا هەر كە دەسەڵاتی گرتەدەست هەڵیوەشێنێتەوە، ئەگەرچی تا ئێستا ئەم كارەی نەكردووە، چونكە هێزەكانی دیكە كە ڕێككەوتنەكەیان واژو كردووە، وەك ڕوسیا و چین و هێزە ئەوروپییەكان خوازیاری ئەوە نین ئەمەریكا ڕێككەوتنەكە هەڵوەشێنێتەوە. هەرچۆنێك بێت ئیدارەی ترەمپ خۆشحاڵ نییە بەم ڕێككەوتنە، چونكە پێی وایە كەلێنی تێدایە كە ئێران دەتوانێت لێ سوودمەند بێت، سەرەڕای ئەوەش، ئەم ڕێككەوتنە ڕەفتاری تێكدەرانەی ئێران لە ناوچەكەدا چارەسەر ناكات، بەتایبەتی ڕوڵی لە عێراق و سووریا و لوبنان و یەمەن و بەحرەین و وڵاتانی دیكەدا. من پێم وایە بە چاپۆشین لەوەی ئەمەریكا ڕێككەوتنە ئەتۆمییەكە هەڵدەوەشێنێتەوە یان نا، ئەوا بارگرژی لە نێوان واشنتۆن و تاران هەڵدەكشێت و رووبەڕووبوونەوەی زیاتر نەك هاوكاری زیاتر دەبینین، چونكە ئەگەرچی تا ئێستا ترەمپ پابەندبووە بە ڕێككەوتنەكەوە، بەڵام فشارەكانی لەسەر ئێران زیاتر كردووە، بە تایبەتی لە پەیوەندیدا بە تاقیكردنەوەی موشەكی بالیستی لەلایەن ئێرانەوە و -تێڕوانینی ئەمەریكا لەبارەی- پاڵپشتی ئێران بۆ گروپە تیرۆریستی و میلیشیاییەكانی ناوچەكە، كە پێم وایە ئەمەش بەردەوام دەبێت، لەبەر ئەوە بە دڵنیاییەوە بارگرژی زیاتر لە نێوان تاران و واشنتۆندا دەبینین، لەنێویاندا لە عێراق، چونكە ئەگەرچی پێشتر ئێران و ئەمەریكا پشتیوانی هێزەكانی دژ بە داعشیان دەكرد، ئەوا ئێستا كە داعش لە تێكشكاندایە و لە كاتێكدا ئەو دوژمنە هاوبەشە لە ئارادا نەمێنێت، ئەوا بواری هاوكاری نێوان لە عێراقدا كەمتر دەبێتەوە، بە تایبەتی هەندێ لە گروپەكانی حەشدی شەعبی كە نزیكن لە ئێرانەوە، دەستیان كردووە بە پروپاگەندە لە دژی ئەمەریكا و فشار لەسەر حكومەتی عێراق دروست دەكەن بۆ ئەوەی هێزەكانی ئەمەریكا لە وڵاتەكە بكاتە دەرەوە.
* ئێمە چەند جارێك ئاماژەمان بە ڕۆڵی ئێران كرد لە سووریادا، باشە بۆچی ئێران ئەوەندە پێداگیری دەكات لەسەر ئەوەی دەسەڵاتی ئەسەد نەڕووخێت، چونكە هەندێ بۆچون هەیە كە دەڵێن كاركردن بۆ مانەوەی ئەسەد لەبری ئەوەی دەستكەوتێكی ستراتیژی بێت بۆ ئێران بۆتە بارگرانییەك بۆ ئێران، بۆچوونی تۆ چییە لەم ڕووەوە؟
- پێم وایە بەلای ئێران و حزبوڵاوە مانەوەی ئەسەد لە دەسەڵاتدا مەسەلەی لەناچوون و ڕزگاربوونە، مەبەستم ئەوەیە سووریا نزیكترین هاوپەیمانی ئێرانە لە جیهانی عەرەبیدا، بە تایبەتی لە پێش ڕووخانی دەسەڵاتی سەددام حوسێندا، كە ئەگەرچی جیاوازیشیان هەبوو، بەڵام بۆ ماوەیەكی دورودرێژ هاوكاری یەكتریان دەكرد، بە تایبەتی لە لوبنان. هەروەها سووریا ڕێڕەوی سەرەكیی ئێرانە بۆ دەستەبەركردنی پشتیوانی بۆ حزبوڵا، بەتایبەت لە گەیاندنی چەك بەو حزبە، بە واتای ئەوەی ئەگەر ئەسەد لە دەسەڵاتدا نەمایەوە ئەوا زۆر زەحمەتە دەبوو ئێران بتوانێت ئەو پشتیوانییە بۆ حزبوڵا دابین بكات. بەڵام ئێستا كە رژێمی ئەسەد لە پێگەیەكی باشتردایە، ئەوا ئێران دەیەوێت دەستكەوتەكان لە ناو سووریادا بچەسپێنێت. كەواتە من بە هیچ جۆرێك هاوڕانیم لەگەڵ ئەو لێكدانەوەی دەڵێت مانەوەی ئەسەد لە دەسەڵاتدا گرنگ نییە بۆ ئێران، چونكە گرنگە بۆ ئێران و تەنانەت ئێران ئەمە بە هێڵی سوور دەزانێت و پێداگیری دەكات لەسەر مانەوەی ئەسەد لە دەسەڵاتدا. ئەگەرچی ڕەنگە مەسەلەكە بەم شێوەیە نەبێت بۆ ڕوسیا، كە ڕووسیا دەیەوێت چارەسەرێكی سیاسی بێتەئاراوە لەو وڵاتەدا.
* ئێمە دەزانین ناوچەكە لە گرژی و قەیرانی كەم نەبوو كە دەرفەتیان خوڵقاندووە بۆ ئەوەی ئێران كاریگەر بێت لە ناوچەكە، بەم دواییە تەنگژەی قەتەریشی هاتەسەر، ئێوە كاریگەرییەكانی ئەم تەنگژەیە چۆن لێكدەدەنەوە؟
- بە دڵنیاییەوە ئێران سوودی لە سەرهەڵدانی تەنگژەكەی قەتەر وەرگرتووە، بەتایبەتی كە ئەو تەنگژەیە دوای سەردانی دۆناڵد ترەمپ بۆ سعودیە هاتەئاراوە، كە لەو كاتەدا ترەمپ هاوپەیمانێتییەكی ناوچەیی بە سەرۆكایەتی سعودیە ڕاگەیاند، یەكەمیان بۆ شەڕكردن لە دژی تیرۆرو دووەمیان بۆ بەرەنگاربونەوەی دەستڕۆیشتویی ئێران لە ناوچەكەدا. كەواتە تەنگژەكەی قەتەر هەوڵەكان بەرپەرچدانەوەی دەستڕۆیشتوویی ئێرانی بەلادابرد و دابەشبوونی نێو وڵاتانی كەنداو ئەو هاوپەیمانێتیەی لاوازكرد و ئەمەش بە سوودی ئێران شكاوەتەوە.
* چۆن لە ئایندەی ئەم ناوچەیە دەڕوانیت، ئایا پێت وایە ڕێگاچارەكان بە بنبەست گەیشتوونە و ئەم ناوچەیە مەحكومە بە رۆژگارێكی دورودرێژی ناسەقامگیری، یان ئەوەتا پەرەسەندنی ئیجابی هەیە دەكرێت گەشبین بین؟
- ئەوەی پەیوەندی بە عێراقەوە هەبێت، ئەوا من گەشبینم كە عێراق بەرەو سەقامگیری زیاتر هەنگاوهەڵبگرێت، بەتایبەتی سەرۆك وەزیرانی ئێستا، حەیدەر ئەل عەبادی هەمان ئەو سیاسەتە تایەفەگەرییە ناگرێتەبەر كە سەرۆك وەزیرانی پێش خۆی نوری مالیكی پیادەی دەكرد و سەركردە عێراقییەكان هەندێ دەرسیان وەرگرتوە لەو سیاسەتە تایەفەگەرییەی لە ڕابردوودا پەیڕەو دەكرا. ئەوەی پەیوەندی بە سووریاوە هەبێت، ئەوا بە داخەوە دەیڵێم سەرەڕای كەمبوونەوەی رێژەی توندوتیژی ئەوا هێشتا شەڕەكە درێژە دەكێشێت و حكومەتەكەی ئەسەد شەرعیەتی ئەوەی لە دەستداوە حوكمڕانی سەرتاسەری وڵاتەكە بكات و لەلایەن زۆرینەی خەڵكی سووریاوە كەسێكی قبووڵكراو نییە، لەبەر ئەوە وای نابینم بەم نزیكانە ناكۆكیەكە لەو وڵاتەدا چارەسەر بكرێت. ڕەنگە تا ڕاددەیەك دۆخەكە هێورببێتەوە، ئەگەر بێتو و هێزە گەورەكان بڕیارێك لەو چەشنە بدەن، بەڵام لەسەر ئەرزی واقیع شەڕەكە بەردەوام دەبێت و تەنانەت بۆ ماوەیەكی زۆر دوای تێكشكاندنی داعشیش.