سەعید سیسۆ رەشۆ كەسایەتی رۆشنبیری كوردی ئێزیدی و دەرچووی كۆلێژی پەروەردەیە لە بەشی مێژوو، كارو خەباتی رێكخستن و پێشمەرگایەتی كردووە، لە وەڵامی چەند پرسیارێكی گوڵاندا رەخنەی توند لە سیاسەتی پەكەكە دەگرێت و پێیوایە سیاسەتە هەڵەكانی پەكەكە زیانی گەورە بە كوردانی ئێزیدی دەگەیەنێت، داواشدەكات كە هەمووان هاوكار بن بۆ ئەوەی برینەكانی كوردانی ئێزیدی و دەڤەری شنگاڵ ساڕێژ بكرێنەوە، لێرەدا پوختەی راوبۆچوونەكانی بۆ خوێنەرانی گۆڤاری گوڵان بڵاودەكەینەوە.

پەكەكە لەبری ئەوەی برینی ئێزیدییەكان سارێژ بكات كەچی برینە تازەكانمان قووڵتر دەكاتەوە


* كوردستان بە مەڵبەندی پێكەوەژیانی ئاشتییانەی نێوان پێكهاتە و نەتەوە جیاوازەكان ناسراوەو ئێستا هەموومان شانازی بەم كەلتووری پێكەوەژیانە دەكەین، ئایا ئێوە وەكو رۆشنبیر و كەسێكی ناسراوی ناو ئێزیدییەكان چ پێشنیارێكتان هەیە بۆ ئەوەی ئەو كەلتووری پێكەوەژیانە لەكوردستاندا بەهێزتر بكرێت؟
- سەبارەت بە كەلتووری پێكەوەژیانی ئاشتییانەی نێوان پێكهاتەكان، ئەمە نموونەیەكی جوانی كوردستانە لەبەر چاوی جیهان، بە دید و تێڕوانینی من پێش رۆژگاری مەلا مستەفا، واتە لە سەردەمی شێخ عەبدولسەلامی بارزانی ئەم كەلتوورە لەئارادا بوو، شێخ عەبدولسەلامی بارزانی وەك نموونەی ئاشتیپارێزی و پێكەوەژیان دەناسرا، كە لە نێوان پێكهاتەكانی كوردستان بە مەسیحی و موسڵمان و ئێزیدییەكانەوە جیاوازیی نەدەكرد. هەروەها لە شۆڕشی ئەیلوولیشدا جیاوازی لەنێوان نەتەوەو ئایینە جیاوازەكان نەكراوە، بۆ نموونە پێشمەرگەیەكی خەڵكی بادینان دەچووە سلێمانی خەباتی دەكرد و بەپێچەوانەشەوە وابوو. واتە پتر پەرە بەو كەلتوورە درا و گیانی پێكەوەژیانی برایانە پتر بەرەوپێش چوو، بەڵام هەروەك ئاماژەم پێكرد بناغەی ئەم كەلتوورە لەسەر دەستی شێخ عەبدولسەلامی بارزانی دانرا. ئێستاش سەرۆك بارزانی درێژە بە هەمان رێچكە دەدات و سوپاس بۆ خوا هیچ ئاریشەیەكی وا لە نێوان پێكهاتەكانی كوردستاندا بەدی ناكرێت و هەموویان وەك برا پێكەوە دەژین و بە ئاشتییانە رێوڕەسمی خۆیان ئەنجام دەدەن و بەشداری لە رێوڕەسمی یەكتردا دەكەن. دوای هێرشی داعشیش بۆ سەر شنگال، ئێمە بینیمان كە چۆن برا موسڵمان و مەسیحییەكان، دەرگای مزگەوت و كڵێساكانی خۆیان بە رووی ئێزیدییەكاندا واڵاكرد، كە دەبێت ئەم مێژووە بە ئاوی زێڕ بنووسرێتەوە و ئەمە ببێتە هەوێنی پتەوكردنی یەكڕیزیی نێو ماڵی خۆمان و برەودان بە گیانی برایەتی و پێكەوەژیان. لێرەشدا رۆڵی رۆشنبیران و پیاوانی ئایینی سەرجەم پێكهاتەكان زیاتر بەرجەستە دەبێت كە كار بكەن بە ئاراستەی چەسپاندن و قووڵكردنەوەی ئەو حاڵەتی پێكەوەژیانە و مایەی خۆشبەختیشە كە ئەگەری تەشەنەسەندنی بیری توندڕەوی و كوشتار و سەربڕین لە نێو خەڵكی كوردستاندا لە ئارادا نییە، چونكە خەڵكی كوردستان خۆیان دژی ئەم كەلتوورەن و رەتی دەكەنەوە.
* جارێكی دیكەش ئیزیدییان لەسەر دەستی تیرۆریستانی داعش تووشی كارەسات بوون، بەڵام ئەمجارەیان سەرۆك بارزانی بووە پشت و پەنای ئیزیدی و بەڵێنی دا ئەگەر سەری خۆشی دانابێت، ناهێڵێت ئەو تیرۆریستانە شنگال و دەڤەری كوردانی ئێزدییان لەژێر دەستدا بێت، سەرەنجام بەڵێنی خۆی بەجێ گەیاند و شنگال ئازادكرایەوە، ئایا ئێوە چۆن سەیری پشتیوانیی سەرۆك بارزانی بۆ خۆتان دەكەن و تاچەند بەڵێنەكەی سەرۆك بارزانی ئێوەی دڵخۆش كردووە؟
- راستە داگیركردنی شنگال كارەساتێكی زۆر قورس بوو، برینیێكی گەورەش بوو لە ویژدانی سەرجەم مرۆڤایەتیدا، هەروەها راستە پێكهاتەكانی سوننە و شیعە و موسڵمانی كورد زیانیان پێگەیشت لەسەر دەستی داعش، بەڵام پشكی گەورەی ئەو زیانانە بەر شنگال و كوردی ئێزیدی كەوت. ئەوەی جێگەی سەربەزییە بۆ ئێمە، ئەوەیە كە سەرۆك بارزانی پەیمانی پێداین نەچێتەوە ماڵی خۆی هەتا شنگال رزگار نەكرێت، دوای رزگاركردنیشی سەرۆك چووە سەر چیای شنگال و ئەوە رۆژێكی مێژوویی بوو بۆ كوردی ئێزیدی و بە هیچ شێوەیەك لەبیر ناكرێت. ئێمە رێزمان بۆ هەموو كەسێك هەیە كە هاوسۆزە لەگەڵ كوردی ئێزیدا، بەڵام ئێمە ناتوانین وەسفی مەزنیی ئەو هەست و هەڵوێست و هاوسۆزییە بكەین كە سەرۆك هەیەتی لە ئاست كوردانی ئێزیدیدا. هەربۆیە ئێمەی كوردانی ئێزیدی و كریستیان و پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینییەكانی دیكەی كوردستان جەنابی مسعود بارزانی بە پارێزەری خۆمانی دەزانین. جێی خۆیەتی لێرەدا ئاماژە بە شەهیدبوونی كۆمەڵێك پێشمەرگەی قارەمانیش بكەین كە گیانی خۆیان بەخت كرد لەم پێناوەدا، كە من پێموایە خۆێنی ئەوان بەفیڕۆ نەچووە و نەك تەنیا ئازادبوونی شنگالی بەدوادا هات، بەڵكو پشت بە خوا سەربەخۆیی كوردستانیشی بە دوادا دێت. بۆیە ئێمە وەك كوردی ئێزیدی خۆمان بە قەرزارباری پێشمەرگە دەزانین و دڵنیایین ئەگەر پێشمەرگە نەبووایە هیچ لایەنێكی دیكە شنگالی پێ رزگار نەدەكرا.
* بەڵام دوای ئەم سەركەوتنانە ئێستا كوردانی ئێزیدی چاویان لە دووبارە ئاوەدانكردنەوەی ناوچەكانیانەو ئەوان ماڵ و حاڵ و ژێرخانی دەڤەرەكەیان وێران بووە، كەچی ئەمجارە تووشی بەڵایەكی دیكە بوون، ئەویش بوونی پەكەكە و عینادییانە لە چۆڵنەكردنی شنگال، پەكەكە بۆچی ئەم ناوچەیە چۆڵ ناكات، تاوەكو كاولكاری و ماڵوێرانی زیاتری لێنەكەوێتەوە؟
- ئێمە دەزانین بێ سەقامگیری، ئاوەدانكردنەوە دروست نابێت، راستە شنگال رزگار كراوە، بەڵام ئاشكرایە هەندێ هێزی ئێقلیمی دەیانەوێت شوێن پێیەكیان لە شنگال هەبێت و ئێستاش ململانێیەكی مەزن لە نێوان حەشدی شەعبی و پێشمەرگە و دەستێوەردانی ئیقلمی هەیە و لەلایەن ئێران و سووریا و توركیاوە و رەوشێكی ئاڵۆزیان دروستكردووە. هەموو ئەوانەش بۆ پێگەی ستراتیژی و هەڵكەوتەی شنگال دەگەڕێتەوە. بەشێكیشی بۆ ئەوەیە ئاستەنگ و رێگری بۆ سەربەخۆیی كوردستان دروست بكەن. بەڵام من باوەڕم وایە خەڵكی كوردستان قبووڵ ناكات بەشێكی وا گرنگ و ستراتیژی لە خاكەكەی لەژێر دەستی هێزەكانی دیكەدا بێت. بەڵام حاڵی حازر، بەهۆی ئەو نائارامییەی كە هەیە خەڵكی ناوچەكە نەیانتوانیوە بگەڕێنەوە سەر ماڵ و حاڵی خۆیان و رێكخراوە بیانییەكانیش ناتوانن هاوكار بن بۆ ئاوەدانكردنەوەی ناوچەكە.
* سەرۆك بارزانی رێگە نادات شەڕی نێوان كورد- كورد دروست ببێتەوە، پەكەكەش ئەمەی قۆستۆتەوە و عینادی دەكات و دەیەوێت شەڕێك لەو ناوچەیە دروست بكات، ئایا چی بكەین بۆ ئەوەی ئەو شەڕە لەو ناوچەیە دوور بخەینەوە؟
- لە راستیدا خۆسەپاندن بۆتە خەسڵەتی پەكەكە و تەنیا رێنمایی و راسپاردەكانی قەندیل و تەنانەت ئەوانەی لە دەرەوەی كوردستانەوە بۆیان دێت جێبەجێی دەكات. هەر بۆیە ئەگەر پەكەكە رێزی لە كوردانی ئێزیدی بگرتایە، ئەگەر رێزی لە پەیامی جڤاتی رۆحانی ئێزیدی و لە قوربانی و خوێنی خەڵكی شنگاڵ بگرتایە، ئەوا چۆن پێشمەرگە سەربەرزانە چووە كۆبانێ و دوای رزگاركردنی بە خەڵكی كۆبانێی رایگەیاند ئەوە ئەركی ئێمە تەواو بووە و ئێمە دەگەڕێینەوە شوێنی خۆمان، دەبوو پەكەكەش هەمان هەڵسوكەوتی بكردایە. بەڵام لەبری ئەوە دێت و خۆیان بە شەریكی خەڵكی شنگال دەزانن، كە ئەمەش هیچ ئەركێكی نەتەوەیی لەخۆ ناگرێت. ئێستاش داواكاری ئێمە ئەوەیە با پەكەكە بچنە ئەو شوێنانە خەبات بكەن كە پێویستیان پێیانە، ئێمە دەستخۆشیان لێدەكەین و سوپاسیان دەكەین، بەڵام ئەركی ئەوان لە شنگالدا تەواو بووە و پێویستە بچن خەبات لە شوێنە رزگارنەكراوكانی دیكەی كوردستان بكەن. ئەویش بۆ ئەوەی خەڵكی شنگاڵ بتوانن بگەڕێنەوە شوێنی خۆیان و ئاوەدانی بكەنەوە، نەك لەبری سارێژكردنی برینی كوردانی ئێزیدی بێن قووڵتری بكەنەوە. سەبارەت بە چارەسەریش، پێموایە لەبەر ئەوەی ئەوان هەستی ئێزیدییەكان لەبەرچاو ناگرن و لەبەر ئەوەی نایانەوێت بە گفتوگۆ ئەو كێشانە چارەسەر بكرێت، هەرچەندە ئێمە رێزمان بۆ قوربانییەكانی ئەوان هەیە، بەڵام ئەمە خاكی ئەوان نییە، ئەوا فشارێك لەسەر هێزی هاوپەیمانان و ئەنجومەنی ئاسایش دروست بكەین بۆ ئەوەی هاوكاریمان بكەن تاوەكو چەكداری بیانی لە شنگال نەمێنێت. من ناڵێم هێزێكی نێودەوڵەتی جێگیر بكرێت، بەڵام پاڵپشتی زیاتری پێشمەرگە بكرێت و خەڵكی پێكهاتەی ناوچەكە بواری زیاتریان بۆ بڕەخسێندرێت بۆ ئەوەی ئاوێتەی هێزی پێشمەرگەی كوردستان بن، چونكە ئەو خەڵكانە زیاتر هەست بە بەرپرسیارێتی دەكەن كاتێك ناوچەی خۆیان دەپارێزن، ئەگەرچی نابێت ئێمە جیاوازی بكەین و پێویستە ئێمە ئامادەی ئەوە بین بەرگری لە هەر بستە خاكێكی كوردستان بكەین لە هەر شوێنێك بێت.
* پەكەكە خۆی دەڵێت هەتا حكومەتی عێراق و حەشدی پێمان نەڵێن شنگال چۆڵ ناكەین، ئایا پەكەكە حەشدی شەعبی بە دۆستی خۆی دەزانێت و پێشمەرگە بەدوژمنی خۆی؟ ئایا ئێوە رازی دەبن پەكەكە لە شنگال نوێنەرایەتی حەشدی شەعبی بكات؟
- لە راستیدا دەبێت هەستی نەتەوەیی لەبەرچاو بگرین، ئێمە دەزانین هیچ حكومەتێكی عێراقی ئامادە نەبووە مافەكانی كورد دەستەبەر بكات، بەڵام ئەوەی جێی داخە ئەوەیە لایەنێكی كوردی پەیوەندییان لەگەڵدا دروست دەكات لە پێناوی دژایەتی كورد و بە ناوی كوردایەتیشەوە قسە دەكات. لەبەر ئەوە ئێمە هیوادارین پەكەكە دەست نەداتە دەستی ئەو لایەنانەی كە دژ بە بەرژەوەندی كوردن. ئێمە دەزانین دەبوو لە ساڵی 2007دا ماددەی 140 جێبەجێ بكرێت، بەڵام نە ئەو كاتە و نە لە مەودواش جێبەجێ ناكرێت، بەڵام پێشمەرگە بە خۆێنی خۆی سنوورەكانی كوردستانی دیاریكرد، ئیدی بۆ پشتیوانی پێشمەرگە ناكەن لەم ئەركەدا؟ لە بری ئەوە هاوكاری لەگەڵ لایەنێك دەكەن كە بۆتە ئاستەنگ و رێگر لە بەردەم جێبەجێكردنی ماددەی 140، كە بۆتە بەربەست لەبەردەم سەربەخۆیی كوردستاندا كە خەونی هەر كوردێكی شەرەفمەندە. هەر كوردێكیش بەم شێوەیە رەفتار بكات، بەلای منەوە تەنیا بە ناو كوردە و بە ناوەڕۆك شتێكی دیكەیە.
* وەزارەتی پێشمەرگە هێزێكی ئافرەتانی ئێزیدی لەناو ریزەكانی پێشمەرگە دامەزراندووە، ئایا گرنگی رۆڵی هاتنە پێشەوەی ئافرەتانی ئێزیدی لەناو ریزەكانی پێشمەرگە چەند چییە؟
بە بۆچوونی من ئافرەتان هیچیان لە پیاوان كەمتر نییە و ئەو خوشكانەی دەستیان داوەتە چەكی شەرەف و بەرگری و ئامادەن خوێنی خۆیان ببەخشن بۆ كوردستان، ئەوا دەبێت رۆڵێكی سەرەكییان پێ بدرێت. هەروەها ئەوان دەبنە سەرچاوەی هاندان بۆ پیاوانیش، واتە كاتێك دەبینین خوشكێك چەكی هەڵگرتووە بۆ بەرگریكردن لە كەرامەتی میللەتەكەی و بۆ رزگاركردنی خاكی وڵاتەكەی، ئەوا دەپرسن ئەی بۆ ئێمە چەك هەڵنەگرین.