خاتوو شوكران عەبدوڵا، لەبنەماڵەیەكی كوردپەروەر لەدایك بووە و لە ساڵی 1991 ـەوە پەیوەندی بە پەكەكەوە كردووە، بەڵام لەساڵی 2004 دا لەئەنجامی ئەوەی پەكەكە دەستبەرداری سەربەخۆیی كوردستان بووە، ئەو حزبەی بەجێ هێشتووە. لە دیمانەیەكدا چەند پرسێكمان لەگەڵ تاوتوێكرد و بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵانی دایەوە.

چەكداركردنی كچ و كوڕی مێرمنداڵ پێچەوانەی
یاسای نێودەوڵەتییە و لای پەكەكە كارێكی ئاساییە


* پەكەكە بۆچی دژی دەوڵەتی سەربەخۆی كوردستانەو لە پێناوی چی دژایەتی بەرژەوەندیی كورد دەكات؟
- بۆ وەڵامدانەوەی پرسیارەكەت پێویستە بگەڕێینەوە بۆ مێژووی بزاڤی نەتەوەیی گەلی كورد لە كوردستانی باكوور، من لەبیرم دێت لەساڵی 1991 چوومە نێو ریزەكانی پەكەكە، خێزان و ماڵباتی من كوردپەروەر بوون و لەسەر بیرو هزر و رێبازی نەتەوەیی گەورە ببووین، هاوكات لەلایەن حكومەتی توركیاشەوە پاڵەپەستۆ و فشارێكی زۆر لەسەر كورد هەبوو، جەندرمە بە ئاسانی گوندەكانی وێران دەكردو گەنجەكانمانی راپێچی زیندان دەكرد، هەربۆیە كوردەكان دەچوونە ریزی ئەو حزبەی كە باسی سەربەخۆیی و ئازادی بۆ گەلی كورد بكات. لە راستیدا لەبەر زوڵم و زۆر و ستەمی داگیركاران نەبووایە، هەرگیز نەمدەتوانی ئەو تەمەنە دوور و درێژە لە ژیانی پێشمەرگایەتی بەردەوام بم، هاوكێشەیەك بۆ خەبات هەیە كە دەڵێت تا زۆڵم و زۆرداری لەسەر ماڵبات و نەتەوەكەت زیاتر بێت، ئەوەندەش رۆحی بەرخۆدان و گیانفیدایی نەتەوەییت زیاتر دەبێت، لەمەشدا پەكەكە سوودی لەو هەست و سۆزە وەرگرت، پەكەكە دروشمی نەتەوەیی و دەوڵەتی سەربەخۆیی بەرزكردبووەوە، كاتێك لە پەیمان و ستراتیژییەتی خۆی پەشیمان بووەوە و ئامانجی خۆی گۆڕی بۆ ئەوەی توركیا ببێتە دەوڵەت، یان كۆمارێكی دیموكراتی. ئێمە ناكۆكیمان لەگەڵیدا بۆ دروست بوو، زۆر كەسمان ریزەكانیمان جێهێشت. چونكە ئەمە خەون و خواستی ئێمە نەبوو، ئامانج و ئومێدی ئێمە دروستكردنی دەوڵەتێكی كوردستان بوو. كە بە سەدان گەنجی كورد گیانی خۆی لەم پێناوەدا بەخت كرد. بەڵام ئێمە بینیمان كە پەكەكە وردە وردە لە خەباتی سیاسی و نەتەوایەتی دوور دەكەوێتەوە و زیاتر باسی لە خەباتی نێونەتەوەیی دەكرد، بانگەشەی بۆ بە دیموكراتیكردنی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەكرد، واتە هێڵە نەتەوەییەكە دابڕا، هەر بۆیە ئێمەش لە پەكەكە جیابووینەوە.

* باشە بۆچی بڕیاری جیابوونەوە و جێهێشتنی پەكەكەتان دا، نەدەكرا ئێوە لە ناو پەكەكەدا كار بۆ راستكردنەوەی ئەم هەڵەیە بكەن؟
- لە راستیدا نەدەكرا لەناو پەكەكە هەوڵی گۆڕینی ئەو ستراتیژ و بەرنامەیە بدەین، چونكە شێوازی كاركردنی پەكەكە ئەوە بوو كە بواری بە ئازادی نەدەدا و بۆ هیچ كەسێك نەبوو لەناو پەكەكە بیرو هزری خۆی بخاتەڕوو، هەربۆیە بەسەدانی وەكو من دەیانزانی پەكەكە لە بیرو هزرو بەرنامەی سەرەكیی خۆی لایداوە، بەڵام هەركەسێك سەرنجێكی جیاوازی لەوان هەبووایە، بە دژ و دوژمنیان دەزانی، كاتێك ئێمە لە پەكەكە پێمان دەوتن كە هەڵەن لەو شەڕانەی لەگەڵ حزب و لایەنەكانی دیكەی كوردستان دەیكەن، ئێمەیان بە خائین لە قەڵەم دەدا و پێیان دەوتین ئەوە ناپاكیی ئێوەیە كە ناخوازن شەڕ بكەن.
* سیاسەتی هەڵەی پەكەكە وایكردووە كێشەی كورد لە باكوور بەرەو قۆناغێكی زۆر ئاڵۆز و خوێناویتر هەنگاو بنێت؛ لەئێستاشدا دەیەوێت هەمان چارەنووس بەسەر باشووری كوردستاندا دووبارە بكاتەوە و بارودۆخێكی ئاژاوەگێڕی دروست بكات بۆ ئەوەی دەرفەتی سەربەخۆیی لەدەست بدات، ئایا چی بكەین بۆ ئەوەی شەڕی پەكەكە لە باشووری كوردستان دوور بخەینەوە؟

- پەكەكە بوونی هەر پارتێكی نەتەوەیی بە مەترسی بۆ سەر خۆی دەزانێت، تەنانەت هەوڵیداوە رەوتی نەتەوەیی لە باكووریشدا سست بكات، ئەگەرچی كوردی باكووری كوردستان هەرگیز لە بیرو هزری نەتەوەیی خۆیان پەشیمان نین و نایانەوێت لێی دووربكەنەوە. هەروەها دوای ئەوەی هەستی كرد كە ئاراستەی گۆڕانكارییەكان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بە چەشنێكە كە دەرفەتی دروستبوونی دەوڵەتی نەتەوەیی كورد دروست بووە، ئەوا پەكەكە ئەم پەرەسەندنانەی بە مەترسی بۆ سەر خۆی زانی، لەبەرچی، لەبەر ئەوەی دروستبوونی دەوڵەتی كوردی بە لاوازبوون و پووكانەوەی خۆی دەزانێت، هەر بۆیە دژایەتی دەكات و لەم رووەوە هەوڵی دروستكردنی ناكۆكی و كێشە لە نێو پارتەكانی باشووردا دەدات. لە راستیدا پەكەكە بە هاوكاری ئێران ئەم كارە دەكات، چونكە لە ئێستادا ئێران لە سەر سیاسەت و هەڵسوكەوتی پەكەكەدا زۆر كاریگەری هەیە، راستە پێشتریش پەكەكە پەیوەندی لەگەڵ ئێراندا هەبووە، بەڵام بەم ساڵانەی دوایی وەك باڵێكی ئێران هەڵسوكەوت دەكات، واتە لە ئێستادا خەبات و كاركردنەكانی هاوكارن بۆ سیاسەتەكانی ئێران. تەنانەت ئەو سیاسەتەی پەكەكە گرتوویەتەبەر، دەبێتەهۆی ئەوەی توركیا لە ئاست كورددا پتر بەهێز بێت. بۆ نموونە، لەو شەڕەی لە نێو توركیادا بەرپا كرا، ئەمە زیانی بۆ توركیا نەبوو، بە پێچەوانەوە بووە هۆی بەهێزبوونی توركیا، كە ناكرێت پەكەكەش ئەم راستییە نەبینێت، لەبەر ئەوە من پێموانییە مەسەلەكە ئەوە بێت كە هەڵەیەك لە سیاسەتی پەكەكەدا هەبێت، بەڵكو مەسەلەكە ئەوەیە تەواوی ستراتیژییەتی كاركردنی پەكەكە هەڵەیە، بۆیە ئاراستەی سیاسەت و كاركردنیشی هەر هەڵەن. ئەوەی پەیوەندی بە شەڕیشەوە هەبێت، ئەوا من پێموایە دەبێت خۆمان لە شەڕی براكوژی لابدەین، چونكە دەرئەنجامەكان بە زیانی هەموومان دەشكێتەوە و سەرجەم كورد لە هەر چوار پارچەی كوردستان لێی زەرەمەند دەبێت، تەنانەت بە خودی پەكەكە خۆشیەوە، كەواتە تەنانەت ئەگەر پەكەكەش خوازیاری دروستبوونی ئەم شەڕە بێت، ئەوا من ئومێد دەكەم كە سەرۆك بارزانی رێگەنەدات جارێكی دیكە دوچاری ئەم شەڕە ببینەوە. هیودارام بتوانین بە رێگای گفتوگۆ و ئاشتی كێشەكانمان چارەسەر بكەین و رووبەڕووی ئەم شەڕە نەبینەوە، بەتایبەتی كە ئێستا ئێمە هەنگاو بەرەو ئەنجامدان راپرسی و دروستكردنی دەوڵەت هەڵدەگرین.

* كوردانی ئێزیدی دوای ئەو هەموو كارەساتەی لەسەر دەستی داعش بەسەریاندا هات، دەبوو هاوكاری بكرێن بۆ ئەوەی دووبارە لەسەر ماڵ و حاڵی خۆیان نیشتەجێ بكرێنەوە، بەڵام پەكەكە لەشنگال و دەڤەری ئێزیدییەكان بۆتە بەربەست و دەیەوێت ئەو ناوچانە ئاوەدان نەكرێنەوە، ئایا پەكەكە بۆ ناوچەكە بەجێ ناهێڵێت هەروەك چۆن پێشمەرگە دوای ئازادكردنی كۆبانێ شارەكەیان چۆڵ كرد؟
- هۆكارەكە سیاسییە، چونكە پەكەكە ناتوانێت دەستبەرداری كوردستانی رۆژئاوا بێت، رێگەی تێپەڕبوونیش بۆ رۆژئاوادا بە شنگالدا تێدەپەڕێت. پەكەكە بە ناوی خۆیەوە ناتوانێت لەوێدا بمێنێتەوە، بۆیە لە ژێر پەردە و ناوی دیكەدا هێزی خۆی تێدا جێگیر دەكات، چارەسەركردنی ئەم كێشەیەش بەشەڕ زەحمەتە، بەڵكو دەبێت چارەسەرێكی سیاسی بگیرێتەبەر. واتە دەبێت كار لەسەر كەمكردنەوەی ئەگەرەكانی شەڕ بكەن لە نێوان پەكەكە و كوردی باشووردا. من هاوڕا نیم لەگەڵ ئەو كەسانەدا كە پێیانوایە دەبێت ئەم كێشەیە بە شەڕ چارەسەر بكرێت، چونكە چارەسەری دیكە هەن و تەنانەت لە ناو پەكەكەشدا كەسانێك هەن كە پێیانوایە ئەو كارەی پەكەكە دەیكات هەڵەیە. بە باوەڕی من لە ناو پەكەكەشدا ناكۆكییەك هەیە لەم رووەوە. لەبەر ئەوە ئومێدی ئێمە ئەوەیە شەڕ لە شنگال دروست نەبێت، چونكە ئەمە زیانێكی گەورە بە كورد دەگەیەنێت. چونكە ئێمە دەزانین كوردانی ئێزیدی لە مێژووی خۆیاندا زیاتر لە 70 جار تووشی كۆمەڵكوژی و كارەسات بوونەتەوە و ئێمە ناخوازین جارێكی دیكە و بە هۆی شەڕی كورد و كوردەوە كارەساتێكی دیكەیان بەسەردا بێت.
* رفاندنی كچ و كوڕی لاوی كوردستان و بە زۆر چەكداركردنیان بەتایبەتی كچان و كوڕانی نەوجەوان و منداڵی ئێزیدی لە گەڵ یاسا نێودەوڵەتییەكان و نەریتی ئێزیدییەكانیشدا ناتەبایە، پرسیار ئەوەیە بۆچی پەكەكە رێزی ئەو یاسا نێودەوڵەتییانە و رێزی داب و نەریتی كوردانی ئێزیدی ناگرێت؟

- رەفتاری چەكداركردنی كوڕ و كچی مێرمنداڵ و جحێل لەناو پەكەكە شتێكی نوێ نییە و هەر لە سەرەتاوە كێشەی ئەوەی نەبووە ئەوانەی دێنە ریزەكانییەوە تەمەنیان بچووكە یان نا، ئەوەیان لا ئاسایی بووە، پەكەكە لەم روەوە رەچاوی یاسایی نێودەوڵەتی ناكات و پشتگوێی دەخات، ئەگەرچی ئەمە بۆ خودی پەكەكە مەترسیدارە، چونكە دەبێتەهۆی هۆكارێك بۆ ئەوەی لە لیستی تێرۆردا بمێنێتەوە و دەبێتەهۆی ئەوەی وا لێی بڕوانرێت كە دژی سیاسەت و یاسای نێودەوڵەتییە، واتە ئەمە بە زیان بۆ خۆشیان دەشكێتەوە. دواتر بردنی منداڵی تەمەن 13 و 14 بە تایبەتی كچان، زیانێكی زۆر لەو منداڵانە دەدات لە رووی دەروونی و مەعنەوی و تەنانەت جەستەییشەوە. دواتر من پێموایە پەروەردەی نەتەوایەتی لە خێزانەوە دەست پێدەكات، چونكە تاوەكو ئەو خێزانانە هەبن كە رۆڵەكانیان بە گیانی نەتەوایەتی گۆش و پەروەردە دەكەن، ئەوا ئەو نەتەوەیە لە ناو ناچێت و تێكناشكێت، بەڵام بە داخەوە یەكەم هەنگاو لە ناو پەكەكەدا تێكدانی شیرازەی خێزانە و یەكەمجار داوات لێدەكەن كە دایك و باوكی خۆت لەبیر بكە، كە من پێموایە ئەكەر كەسێك لە خێزانی خۆی دابڕا، ئەوا نرخی نەتەوایەتیش لەدەست دەدات، چونكە ئەگەر من گرێدراوی خێزانێك نەبم، ئەوا گرێدراوی نەتەوەیەكیش نابم.

* لەئێستادا كە هەموو جیهان پشتگیری لە سەرۆك مسعود بارزانی دەكات بۆ پرۆسەی سەربەخۆیی پەكەكە دژی سیاسەتی سەربەخۆیی راوەستاوەو دەڵێت من بەرگری لەیەكپارچەیی عێراق و سووریا دەكەم، ئایا بە درێژایی مێژووی بزووتنەوەی رزگاریخوازی كوردستان جگە لە پەكەكە هیچ حزبێكی كوردی هەبووە بەرگری لە یەكپارچەیی خاكی داگیركاران بكات؟
- جگە لە پەكەكە هیچ پارتێكی نەتەوەیی لە هیچ پارچەیەكی كوردستان شك نابەم بەرگری لە یەكپارچەیی خاكی عێراق و سووریا بكات، ئەمەش بۆ لاوازی رەوتی نەتەوەیی لە ناو پەكەكەدا دەگەڕێتەوە.