پرسی ئەنجامدانی ریفراندۆم و هەنگاوهەڵگرتن بۆ سەربەخۆیی كوردستان بۆتە قسە و باسی گەرمی نێوان حزبە سیاسییەكان و ناوەندەكانی میدیا و رای گشتی، بەڵام بەداخەوە هەندێك جار گوێبیستی ئەوە دەبین كە هەندێك كەس لەناو حزبە سیاسییەكاندا باس لەوە دەكەن هێشتا كاتی ئەنجامدانی ریفراندۆم و سەربەخۆیی نییە! لەوەڵامی ئەو خەڵكانەدا من وەك كەسێكی سەربەخۆ كە پەیوەندیم بە هیچ لایەنێكی سیاسییەوە نییە، راشكاوانە دەڵێم سەركردایەتی سیاسیی كوردستان دەبوو لە ساڵی 2003 دوای پرۆسەی ئازادكردنی عێراق و رووخانی بتەكانی سەدام حوسێن، سەربەخۆیی رابگەیاندایە و خۆی تێكەڵی عێراق نەكردابایەوە، یان لانیكەم دەبوو دوای هەڵبژاردنەكانی ساڵی 2005 كە هاوكات پرۆسەیەكی نافەرمیی ریفراندۆمیش لەگەڵی ئەنجامدرا و زیاتر لە 98%ی خەڵكی كوردستان دەنگی بۆ سەربەخۆیی دا، ئەوكات ئیتر بڕیاری سەربەخۆیی بدات و خۆی لە پاشكۆیەتی عێراق رزگار بكات. بۆیە ئێستا كە بارودۆخێك هاتۆتەپێشەوە بۆ ئەوەی ریفراندۆم ئەنجام بدرێت، لەگەڵ ئەوەی دەبوو زووتر بكرێت، بەڵام ئێستا بكرێت جێگەی دەستخۆشییە و دەبێت پشتگیری لێ بكرێت، لە بەرامبەردا ئەوانەی بڕو بیانوو دەدۆزنەوە بۆ ئەوەی گوایە كاتی ئەوە نییە ریفراندۆم ئەنجام بدرێت و سەربەخۆیی رابگەیەندرێت، بە راشكاوی دەڵێم من گومانم لە كوردبوونیان هەیە، ئەوجا ئەو كەسانە سەر بە كام حزبی سیاسی بن، یان ئەو حزبە سیاسییەی كە پشتگیری ئەو بۆچوونانە دەكات، هەر حزبێكی سیاسی بێت.

بۆ سەربەخۆیی...
ئەمڕۆ بڕیار بدەین، سبەی درەنگە

ئەوانەی بیانوو بۆ ریفراندۆم و سەربەخۆیی دەدۆزنەوە
گومانم لە كوردبوونیان هەیە

د. سیروان ئەحمەد قادر
مامۆستای ئایینی و پەرلەمانتاری پێشووی عێراق


دەوڵەتی عێراق لەسەرەتای دروستبوونیەوە هەر نەگبەتی و ماڵكاولی بووە بۆ كوردستان

لەم روانگەیەوە من وەك مەلایەكی سەر مینبەر كە ماوەی 15 ساڵ لە كەركووك مەلایەتیم كردووە، لەدوای پرۆسەی ئازادكردنی عێراق، پێشنیارم بۆ سەركردایەتی سیاسیی كوردستان كردووە كە ناسنامەكانی باری شارستانی و رەگەزنامە و پەساپۆرتی عێراقیی خۆمان بسووتێنین و چیتر خۆمان بە عێراقی نەزانین و ئامادەیی خۆم پیشانداوە پێش هەمووان من دەیانسووتێنم، ئەم پێشنیارە لەسەر ئەو بنەمایە دروست بووە كە ئێمە دوای ساڵی 2003 لەو عێراقە رزگارمان ببوو كە بەزۆر پێوەی لكێندرابووین، لەو سیاسەتە شۆڤینییەی بە عەرەبكردن و راگواستن و دوورخستنەوە رزگارمان بوو كە عێراق لەسەر ناسنامەی كوردبوونمان لە دژی نەتەوەی ئێمە پیادەی دەكرد. بۆیە دەبوو ئەو كات بڕیاری خۆمان بۆ سەربەخۆیی بدەین و دوامان نەخستایە بۆ ئێستا.
زۆر جاران كە زۆر توند لەسەر لكاندنی كوردستان بەعێراقەوە رای خۆم دەردەبڕم، رووبەڕووی ئەو پرسیارە دەبمەوە و پێم دەڵێن: مامۆستا كە تۆ ئەوەندە لە عێراق بێزار بوویت، بۆچی خۆت كاندید كرد بۆ پەرلەمانی عێراق و بوویت بە ئەندام لەو پەرلەمانەی كە بڕوات پێی نییە؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارەشدا پێیان دەڵێم: من بۆ پەرلەمانی عێراق كاندیدی تایبەتی بەڕێز مام جەلال بووم و بۆ ئەوەش چووم بۆ پەرلەمانی عێراق بۆ ئەوەی داكۆكی لە مافەكانی كورد بكەم و بەشداربم لەدانانی ئەو یاسایانەی مافەكانی كورد لە كوردستان دابین دەكات، بۆیە ئەو كاتیش كە پەرلەمانتاری عێراق بووم، هەرگیز خۆم بە عێراقی نەزانیوەو هاوكارە پەرلەمانتارەكانی كورد لەبەغدا ئاگادارن كە هەموو جار پێم دەگوتن، تكاتان لێدەكەم با ئێمە تەنیا لەسەر ئەو یاسا و بڕیارانە كاربكەین كە پەیوەندییان بەكوردستانەوە هەیە و ئێمە بەشداری تێدا بكەین. بۆچی ئێمە ببینە هاوكار و یاریدەدەر و یاسا بۆ وڵاتێك رێكبخەینەوە كە هەر لەسەرەتای دروستبوونیەوە تەنیا كاری ئەوە بووە كە دوژمنایەتی نەتەوەكەمان و مافە رەواكانی بكات؟ ئێمە لەم عێراقەدا هەرگیز برایەكمان نەبووە بە ناوی عەرەب، كە ئەمەش دەڵێم من كەسێكی رەگەزپەرست نیم، بەڵام مێژووی نزیكەی 100 ساڵی دروستكردنی عێراق ئەو راستییە ئاشكرا دەكات كە عەرەب بە درێژایی ئەم سەدەیە هەرگیز كوردی وەك برا و هاوبەشی خۆی لە عێراقدا سەیر نەكردووە.
لە ئێستادا كاتێك باسی عەرەب دەكەین، دەبێت بگوترێت عەرەبی سوننە و عەرەبی شیعە لە عێراق كە لە ناو خۆیاندا لەسەر هەموو شتێك شەڕیانە و سەری یەكتری دەپەڕێنن، بەڵام هیچ كامیان دانێكی خێر بە كورددا نانێن و بێگومان دوای كۆتاییهاتنی شەڕی داعش، عەرەبی شیعە و سوننە پێكەوە شەڕی كوردستان دەكەن، لەلایەكی دیكەوە هەر لە ئێستاوە سەرەتاكانی ئەو حاڵەتە دەركەوتووە، لەبەر ئەوەی رۆژ لە دوای رۆژ قەوارە و بەشداریی كورد لە حكومەتی بەغدا كەم دەبێتەوە، ئەمەش مانای ئەوەیە بارودۆخەكە بەرەو ئەوە دەچێت كورد بوونی لە حكومەتی بەغدا نامێنێت، بۆیە زۆر گرنگە ئەم راستییانە لەبەر چاو بگیرێت و كورد خۆی بڕیار بدات سەربەخۆ بێت و پەیوەندی بە عێراقی عەرەبییەوە نەمێنێت.

خەڵكی كوردستان بڕیاری سەربەخۆیی دەدات نەك حزبە سیاسییەكان
ئەوەی لەناو پرۆسەی سیاسیی كوردستاندا بە ئاشكرا هەستی پێدەكرێت و دەخوێندرێتەوە، ئەوەیە كە حزبەكان نایانەوێت ئەو كێشانەی لەنێوانیاندا هەیە یەكلایی بكەنەوە، چارەسەرنەكردنی ئەم كێشانەش گەیشتۆتە ئەو ئاستەی كە رەنگدانەوەی نەرێنی لەسەر پرسە چارەنووسسازەكانیش هەبێت، بۆیە زۆر جار ئەو پرسیارە دێت بە خەیاڵمدا ئایا بۆ دەبێت كێشەیەكی چارەنووسسازی وەك ریفراندۆم و سەربەخۆیی بدەینە دەست حزبە سیاسییەكان، لە كاتێكدا رێكخستن و لایەنگرانی حزبەكانی كوردستان لەچاو خەڵكی كوردستاندا كەمینەن، هەر بۆ نموونە پارتی دیموكراتی كوردستان كە گەورەترین حزبی سیاسیە لە كوردستاندا چەند رێكخستنی هەبێت ژمارەی 400- 500 هەزار تێپەڕ ناكات، یەكێتی نیشتمانی كوردستانیش بابڵێن ئەویش نزیكەی ئەو ژمارەیە یان شتێك كەمتر رێكخستنی هەیە، بزووتنەوەی گۆڕانیش لەوانەیە نزیكەی 100 هەزارێك رێكخستنی هەبێت، هەردوو حزبەكەی دیكە (كۆمەڵ و یەكگرتوو) لەچاو پارتی و یەكێتی و گۆڕان، حزبی بچووكن و كاریگەرییەكی ئەوتۆیان نییە، بۆیە سەیری ژمارەی رێكخستنی حزبەكان بكەین بە هەموویان ناگاتە یەك ملیۆن كەس، بەڵام ئەگەر ریفراندۆم لە باشووری كوردستان ئەنجام بدرێت لە خانەقینەوە تا شنگال، ئەوا ژمارەی ئەو كەسانەی مافی دەنگدانیان دەبێت لە 3-4 ملیۆن كەس كەمتر نابێت، باشە دەكرێت چارەنووسی 6-7 ملیۆن هاووڵاتی بدرێتە دەستی ئەو حزبە سیاسییانە كە هەموویان پێكەوە ژمارەی رێكخستنەكانیان لە یەك ملیۆن كەس تێپەڕ ناكات. یان ئەم حزبانە تەحەكومی پێوە بكەن.
بۆیە من پێداگیری لەسەر ئەوە دەكەم كە دەبوو سەركردایەتی سیاسیی كوردستان لەدوای ساڵی 2003 بگەڕایەتەوە بۆ رای خەڵكی كوردستان و سەربەخۆیی رابگەیاندایە و ئەم پرسەی لەدەستی حزبەكان دەربهێنایە و پرسی بەكەس نەكردایە و شەرمی لە كەسیش نەكردایە و بڕیاری خۆی بدایە، ئەمەش مانای ئەوەیە بە بۆچوونی من هەر كەس و لایەنێك ئاواتی سەربەخۆیی نەبێت و ئامادە نەبێت بگەڕێتەوە بۆ رای گەل و جەماوەری خۆی، ئەوا بە راستی گومان لەسەر كوردبوونی خۆی دروست دەكات.

لەم چوارچێوەیەدا ئەگەر سەبارەت بە هەڵوێستی یەكێتی نیشتمانی لەسەر ئەم پرسە قسە بكەم، بەو حیسابەی من خۆم بە هەوادارێكی یەكێتی زانیوە، راشكاوانە ئەوە دەڵێم، یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەو كاتەوەی من ناسیومە دروشمی سەرەكی مافی چارەی خۆنووسین بووە بۆ كوردستان، بۆیە ئەوانەی كە وەك پەرلەمانتاری یەكێتی لە بەغدا بەرگری لە یەكپارچەیی عێراق دەكەن، ئەوا دەبێت بە ئاشكرا بڵێن ئەوانە نوێنەرایەتی كورد لە بەغدا ناكەن و مانای ئەوەیە ئەوانە یەكێتیش نین، لەبەر ئەوەی یەكێتی دروشمەكەی مافی دیاریكردنی چارەنووسە، سەبارەت بە بزووتنەوەی گۆڕانیش، ئەم بزووتنەوەیە هەر لە یەكەم رۆژیان كە هاتنە ناو پەرلەمانی عێراق، چووینە لایان بۆ ئەوەی كۆدەنگی لەسەر جێبەجێكردنی ماددەی 140 دروست بكەین، بەڵام ئەوان راشكاوانە پێیان گوتین: ئێمە نەهاتووین بۆ ئەوەی ماددەی 140 جێبەجێ بكەین، ئەم قسانەی پەرلەمانتارانی كوردستان لە ئەرشیفەكانی پەرلەمانی عێراقدا بوونیان هەیە، هەروەها لەكاتی رووداوەكانی 17ی شوباتی 2011، پەرلەمانتارانی گۆڕان زۆر هەوڵیان دا بەیاننامەیەك لەناو پەرلەماندا بخوێننەوە بۆ ئەوەی داوا لە نوری مالیكی بكەن هێزەكانی خۆی رەوانەی سلێمانی بكات، ئەمەش لەبەر ئەوەی دەیانویست بڵێن، هێزەكانی پۆلیس و ئاسایشی كوردستان میلیشیان و دەبێت هێزی ئاسایش و پۆلیسی مالیكی جێگەیان بگرێتەوە! بەڵام كاك عارف تەیفور كە ئەو كات جێگری سەرۆكی پەرلەمانی عێراق بوو، رێگەی نەدا ئەو بەیاننامەیە بخوێننەوە، سەبارەت بە هەڵوێستی بزووتنەوەی گۆڕانیش لەسەر كەركووك و كەركووكییەكان، من خۆم گوێم لە نەوشیروان مستەفا بووە كە گوتوویەتی بۆچی حەویجە سەر بە كەركووك بێت و حەویجەمان بۆ چییە؟ ئەمە لە كاتێكدا هەتا ساڵی 1947 حەویجە بەشێكی كوردستان بووە لەسەر كەركووك و عەرەب بۆ لەوەڕاندنی مەڕ و ماڵاتەكانیان دەهاتنە ئەو ناوچەیە و پاشان بە ترساندن و تۆقاندن كوردانی ئەو ناوچەیان تەرحیل كرد و داگیریان كرد، پێشتریش لەسەر مەسەلەی حەویجە من لە بەغدا بە كاك فازڵ میرانی و كاك مەلا بەخیتار-م راگەیاند، ئێستا فرسەتە با ئاوەكە لەسەر حەویجە بگرینەوە، بۆ ئەوەی عەرەبی حەویجە ناچار بێت، ئەو شارە كوردستانییە چۆڵ بكات و بگەڕێتەوە سەر كەركووك، بەڵام نەوشیروان مستەفا پێی دەگوتین حەویجەمان بۆچییە، هەروەها پێشتریش نەوشیروان مستەفا سووكایەتی گەورەی بە كەركووكییەكان كردووە و بە ڤیدیۆی تۆماركراو هەیە كە دەڵێت: ئاوارەكانی كەركووك كوردستان وەك مانگا دادەدۆشن، لەكاتی هەڵبژاردنەكانی عێراقیشدا كاتێك خۆم لەسەر لیستی یەكێتی كاندید كرد، كادیرەكانی گۆڕان هاتنەلام و پێیان گوتم حەزدەكەین لەسەر لیستی گۆڕان خۆت كاندید بكەیت، منیش پێم گوتن هەتا نەوشیروان مستەفا لەسەر تەلەفزیۆن داوای لێبووردن لە كەركووكییەكان نەكات، من رازی نابم، كەی نەوشیروان مستەفا داوای لێبووردنی لە خەڵكی كەركووك كرد، ئەوكاتە منیش رازی دەبم ببمە كاندیدی لیستی گۆڕان. هەروەها بزووتنەوەی گۆڕان غەدرێكی گەورەتری لە كەركووك كرد كە لەگەڵ یەكگرتووی ئیسلامی و كۆمەڵی ئیسلامی بە لیستی جیاواز لە پارێزگای كەركووك دابەزین، ئەوكات چەند هەوڵمان دا كە ناكرێت كێشە سیاسییەكانی خۆتان لە هەرێمی كوردستان تێكەڵی هەڵبژاردنەكانی كەركووك بكەن و كەركووك بارودۆخێكی جیاوازی هەیە و گرنگە هەموو حزبەكان لەگەڵ پارتی و یەكێتی پێكەوە بەیەك لیست بەشداری بكەن، بەڵام ئەو جیاوازییەیان دروستكرد، بەمەش نزیكەی دوو كورسیی كەركووك لە ناو پەرلەمانی عێراقدا لەدەستچوون.

لەلایەكی دیكەوە ئەو غەدرەی كە گۆڕان لە یەكێتی نیشتمانیی كرد و ئەو شكستەی كە لە هەڵبژاردنەكاندا بەسەر یەكێتی هات ئەو بێ رێزییەی بەرامبەر یەكێتی كرا، هەر هەمووی گۆڕان بەسەر یەكێتی هێنا، بۆیە ئەگەر من بڕیاردەر بوومایە لەناو سەركردایەتی یەكێتی، هەرگیز رێككەوتنم لەگەڵ گۆڕان ئیمزا نەدەكرد، بەڵام پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئایا گۆڕان راستگۆ بوو لەگەڵ ئەو دروشمانەی بەرزی كردبوونەوە؟ لە وەڵامی ئەم پرسیارە بەسەرهاتێك دەگێڕمەوە. دەڵێن كابرایەك كوێر ببوو، پێیان گوتبوو ئەگەر نەشتەرگەری بۆ بكەین، رووناكی بۆ چاوەكانی دەگەڕێتەوە، دوای ئەنجامدانی نەشتەرگەریەكە لێیان پرسی ئەرێ تۆ هیچ دەبینی، ئەویش لەوەڵامدا گوتبووی، وەڵا ئەمانەی لەدەوروبەرم دەڵێن دەبینیت، بەڵام من خۆم هیچ نابینم، بۆیە منیش دەڵێم ئەوەی گۆڕان بانگەشەی بۆ دەكرد، خۆیان دەڵێن شتێك دەبینین، بەڵام بەخوا من هیچ نابینم، بۆیە بزووتنەوەی گۆڕان و نەوشیروان مستەفا هەر لەسەرەتاوە ئەو بایەخەیان بە كەركووك و پرسی گەڕانەوەی ناوچە جێ ناكۆكەكان و ماددەی 140 نەداوە، بۆیە هەڵوێستیان لەسەر پرسی ریفراندۆم و سەربەخۆیی ئاشكرایە و نەیانشاردۆتەوە. سەبارەت بە حزبە ئیسلامییەكانیش، من هەرگیز لەگەڵ ئەوە نەبووم ئایینی پیرۆزی ئیسلام تێكەڵی ئەمجۆرە سیاسەتە بكرێت كە ئێستا حزبە ئیسلامییەكان پیادەی دەكەن، ئەمەش لەبەر ئەوەیە حزبە ئیسلامییەكانیش وەك حزبەكانی دیكە شوێن بەرژەوەندی خۆیان كەوتوون، لەسەر ئەم پرسە تەحەددایان دەكەم لە دەرەوەی كادیرەكانی خۆیان كەسێكی لێهاتوویان بۆ ئەو پشكانەی بەریان كەوتووە وەك وەزیر و بەڕێوەبەری گشتی كاندید كردبێت، واتە ئەوانیش وەك حزبەكان بۆ بەرژەوەندی خۆیان هەوڵدەدەن، بۆیە هەموو جار تكام كردووە با ئەم ئایینە پاك و جوانە تێكەڵی ئەو سیاسەتە نەكرێت، لەلایەكی دیكەوە ئەم حزبە ئیسلامییانە هەر یەكەیان خۆی بەلایەكدا ساخكردۆتەوە، یان ناتوانن خۆیان ساخبكەنەوە، بۆیە پێویستە حزبە ئیسلامییەكان لانیكەم لەسەر ئەوە خۆیان ساخبكەنەوە كە ئێمە وەك نەتەوەی كورد پێش هەرشتێك با سنووری خۆمان هەبێت، بۆیە كاتێك بڕو بیانوو دێننەوە بۆ ئەوەی گوایە ئێستا كاتی ریفراندۆم و سەربەخۆیی نییە، من پێیان دەڵێم: ئەمڕۆ بڕیاری سەربەخۆیی بدەین لە بەیانی باشترە، لەبەر ئەوەی ئێمە خاوەنی بەیانیی خۆمان نین و نازانین بەیانی چی روودەدات، دەبێت هەموو ئەو راستییە ببینین كە حەشدی شەعبی بۆ ئەوە كۆكراوەتەوە كە سبەینێ شەڕی ئێمەی پێ بكەین.
لێرەوە جارێكی دیكە جەخت لەسەر ئەوە دەكەمەوە كە پرسی ریفراندۆم و راگەیاندنی سەربەخۆیی كوردستان، پرسی خەڵكی كوردستانە و ئەو خەڵكە بڕیاری لەسەر دەدات كە ماوەی 4 ساڵە بەغدا مووچەكەی بڕیوە و باجەكەی دەدات و ئەم پرسە پرسی حزبە سیاسییەكان نییە كە بۆ بەرژەوەندی خۆیان تەحەكوم بە چارەنووسی نەتەوەیەكەوە بكەن.
هەرچیمان بەسەر هاتووە
هۆكارەكەی ئەوەیە بەشێكین لە عێراق
عێراق ئێستا پارچە پارچە بووەو رۆژانە دەوڵەتانی دراوسێی بە ئارەزووی خۆیان تەڕاتێنی تێدا دەكەن، ئەمە مانای ئەوەیە ئێستا عێراق دەوڵەتێكە نەك خاوەنی سەروەریی نییە، بەڵكو ئیرادەی سیاسیشی سەربەخۆ نییە. بۆیە بۆ ئێمە وەك كوردستان چەند زووتر خۆمان لە پاشكۆیەتی عێراق رزگار بكەین، هێندە زووتر لەو نەهامەتی و ماڵكاولییە رزگارمان دەبێت كە بەهۆی عێراقەوە بەسەرماندا هاتووە.
لێرەوە من ناگەڕێمەوە بۆ رابردوو و راستەوخۆ دێمە سەر ساڵی 2014 كە كاتێك نوری مالیكی بودجە و مووچەی كوردستانی بڕی و پاشانیش داعش سەریهەڵیدا و موسڵی داگیركردو دوای ئەویش هێرشیان كردە سەر كوردستان، ئەمانە هەمووی دەرهاویشتەی سیاسەتە هەڵەكانی بەغدان كە رەنگدانەوەی نەرێنی لەسەر كوردستان دروستكردووە، تەنانەت دروستبوونی داعشیش دەرهاویشتەی ئەو سیاسەتە هەڵانەی نوری مالیكی بوو كە لەبەرامبەر سوننە پیادەی دەكرد.
بە هەرحاڵ كوردستان لەماوەی سێ ساڵی رابردووی شەڕی دژی داعش بە درێژایی سنوورێكی پتر لە 1000 كیلۆمەتری شەڕی مان و نەمانی لە دژی تیرۆریستان كردووەو زیاتر لە 11 هەزار پێشمەرگەی شەهید و بریندارمان هەیە، هەروەها ئەو كارەساتە گەورەیەی بەسەر كوردانی ئێزیدی هات و ژن و كچەكانیان رفاندن و كردیانن بە كۆیلە كە هیچ شەرع و یاسایەك قبووڵی ناكات، دەبێت بزانین ئەم شەڕە مالیكی بۆی دروست كردین و هەر ئەو بوو كە موسڵی تەسلیمی داعش كرد، ئەم قسانەی دەیكەم هەر هەموویان لەو دۆسیانەدا هەن كە ئێستا لەبەردەم دادگای عێراقیدا بوونیان هەیە.
لەم چوارچێوەیەدا بەداخەوە هەندێك كەس كە بە كوردی قسەدەكەن و باس لە پارێزگاریكردن لە یەكپارچەیی عێراق دەكەن، كە لێرەدا بە پێویستی نازانم ناوەكانیان ئاشكرا بكەم، ئەوانە سوودمەند بوون لەو نەهامەتییانەی بەسەر كورد و كوردستان هاتووەو كاتێكیش سوودمەند بووبن، ئەوا بێگومان بەرگری لەبەرژەوەندیەكانی خۆیان دەكەن، بۆیە من قسەی ئەوانە بە هەند وەرناگرم و گوێشیان لێ ناگرم، بەڵكو سەیری نەهامەتییەكانی گەلەكەی خۆم دەكەم، لە ئێستادا نزیكەی 1-2 ملیۆن فەرمانبەر لە كوردستان كە مووچەكانیان لە بەغدا بڕاوە و ماوەی سێ ساڵە بەو مووچەیە خۆیان بەڕێوە دەبەن كە حكومەتی كوردستان بۆی دابینكردوون كە رێژەكەی لە نیوەش كەمترە، ئایا قەت بووە دەوڵەتێك مووچەی فەرمانبەرانی خۆی ببڕێت؟ ئەگەر ئێمە سەربەخۆ بوونایە و خاوەنی ئابووریی خۆمان بووینایە، هەرگیز بەغدا نەیدەتوانی مووچەی فەرمانبەرانی ئێمە ببڕێت.
ئەگەر ئێمە سەربەخۆ بووینایە، ئەوا هەرگیز نوری مالیكی نەیدەتوانی هۆزەكانی كەركووك و دیالە پڕچەك بكات بەناوی فەرماندەی دیجلە بۆ ئەوەی كەركووك و كوردستانی پێ داگیر بكاتەوە، كە پاشانیش رێگە نەدرا ئەو هێزە بێتە ناو كەركووكەوە.
ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ مێژووی پێش مالیكی كە مێژووی حوكمڕانیی عەرەبی سوننە و حزبی بەعس بووە، ئایا ئەگەر ئێمە سەربەخۆ بووینایە، دەیانتوانی كیمیابارانمان بكەن و 182 هەزار كەسمان ئەنفال بكەن، یان پێشتر كە 8 هەزار بارزانی و چەندین هەزار كوردی فەیلییان ئەنفال كرد، بۆیە ئەوەی بەسەرمان هاتووە هەمووی هۆكارەكەی دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی كە ئێمە سەربەخۆ نەبووین و خاوەنی دەوڵەتی خۆمان نەبووین.
بۆیە لێرەوە دووبارەی دەكەمەوەو دەڵێم ئەو كاتەی لە ساڵی 2003 رژێمی سەدام حوسێن رووخا، ئێمە هەموو خاكی خۆمان كەوتە دەستی خۆمان تەنانەت عەرەبە هاوردەكانی كەركووك هەموویان هەڵاتبوون و ناسنامەی كوردستانیی كەركووك گەڕابووەوە شوێنی خۆی، بەڵام لەو قۆناخەدا سەركردایەتی سیاسیی كوردستان هەڵەیەكی گەورەی كرد كە سەربەخۆیی رانەگەیاند و خۆی تێكەڵی عێراق كردەوە و ناكرێت لە ئێستاشدا هەمان هەڵەی 2003 دووبارە بكرێتەوە.
ئێستا كە بەرەو كۆتاییەكانی شەڕی دژی داعش دەچین، هەلێكی زۆر باش بۆ كوردستان هاتۆتەپێشەوە، بەشی هەرە زۆری خاكی ئەم بەشەی كوردستان بە خوێن و قوربانیدانی هێزی پێشمەرگە ئازادكراوەتەوە و لەبەر دەستی خۆماندایە، پرسیار ئەوەیە ئایا دەكرێت چیدیكە خۆمان بە عێراقی بزانین و ئەوەی بە خوێنی پێشمەرگە رزگارمان كردووە، تەسلیمی عێراقی بكەینەوە؟ ئەمە هەرگیز ناكرێت و نابێت جارێكی دیكە باسی مەسەلەی جێبەجێكردنی ماددەی 140 بكرێت، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئەو ماددە دەستوورییەی عێراق خۆی لە جێبەجێكردنی دەدزییەوە، ئێستا بە خوێنی پێشمەرگە شەهیدەكانمان جێبەجێكراون و نابێت پاشەكشەی لێ بكرێت و ئەو سنوورەی بە خوێن و قوربانیدان دیاری بكرێت، نابێت هەرگیز پاشەكشەی لێ بكرێت.
لایەنێكی دیكەی گرنگ مەسەلەی پێكهاتە جیاوازەكانی كەركووك و پرسی كوردستانیبوونی كەركووكە، من لێرەدا بە راشكاوی رایدەگەیەنم، هەموو پێكهاتە جیاوازەكانی كەركووك بە عەرەب و توركمان و كلد و ئاشوری و سریانەوە وەك خەڵكی سەربەخۆ دوور لە كاریگەریی حزبە سیاسییەكانیان، لەگەڵ ئەوەن كەركووك بەشێك بێت لە كوردستان، لەبەر ئەوەی خۆیان بە چاوی خۆیان دەبینن كە هێزی پێشمەرگەی كوردستان ئەوان بەبێ جیاوازی دەپارێزێت، بۆیە حەزدەكەن هەر لەژێر سێبەری كوردستان و پێشمەرگەدا بن. ئەم پرسە لەسەر هەڵكردنی ئاڵای كوردستانیش ئەم مەسەلەیەی باشتر روونكردەوە كە بێجگە لەكورد، پێكهاتەكانی دیكەش رێزیان لە هەڵكردنی ئاڵای كوردستان گرت، بەڵام لەوانەیە هەندێكیش هەبن لە ژێر كاریگەریی حزبە سیاسییەكاندا دژایەتی خۆیان بۆ ئاڵای كوردستان پیشان بدەن، بەڵام ئەوانە لەناو كەركووك كەمینەن و كاریگەرییەكی ئەوتۆیان نابێت، لەمەش زیاتر خۆ لەوانەیە خەڵكی كوردیش هەبێت لە ژێر كاریگەریی حزبەكانیان ئاڵای كوردستان بە كەركووك رەوا نەبینن، بەڵام من بەو كوردانە دەڵێم، هەر كوردێك رێز لەو ئاڵایە نەگرێت، ناتوانیت رێز لە ئیمان و ئایینەكەی خۆیشی بگرێت. پێغەمبەر ( د.خ) هەر نەتەوەیەكی هێنابێتە ناو ئیسلام پێی گوتوون ئاڵای خۆتان بەرزبكەنەوە باخەڵك بیبینێت و بە ئاڵاكەی خۆتان بتانناسنەوە، ئەمەش مانای ئەوەیە پێغەمبەری ئیسلام ( د.خ) رێزی لە ئاڵا گرتووە، بۆیە ئەگەر كەسێك رێز لە ئاڵای خۆی نەگرێت، رێزی لە ئیمان و ئایینی خۆیشی نەگرتووە، ئەمەش مانای ئەوەیە رێز لە مرۆڤایەتیش ناگرێت.
كۆباسی ئەم دێڕانە لە چەند وشەیەكدا چڕدەكەمەوە، كە ئەویش ئەوەیە خەڵكی كوردستان و ئایین و نەتەوە جیاوازەكانی دوور لەكاریگەری حزبە سیاسییەكان، ئامادەن بۆ ئەوەی بڕیاری سەربەخۆیی بدەن، بۆیە باشترە ئەم پرسە چارەنووسسازە بگەڕێندرێتەوە بۆ خەڵكی كوردستان و رێگە نەدرێت حزبە سیاسییەكان تەحەكوم بە چارەنووسی گەلی كوردستانەوە بكەن، ئێستا كاتی سەربەخۆییە و ناكرێت دوابخرێت بۆ سبەی لەبەر ئەوەی ئێمە نازانین سبەی چی روودەدات و رووبەڕووی چی دیكە دەبینەوە.
a