ماكس گرۆس، پڕۆفیسۆرە لە زانكۆی جۆرج تاوون و وانەبێژی مێژووی جیهانی ئیسلامییە، پێشتریش پڕۆفیسۆری دیراساتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بووە، هەروەها بەڕێوەبەری پڕۆگرامی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆریزم و وانەبێژی چەند كۆرسێكی پێوەندیدار بە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە بووە. بۆ شرۆڤەكردنی بارودۆخی ئێستای رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئایندەی وڵاتانی ناوچەكە بەتایبەتی سوریا و عێراق و پرسی سەربەخۆیی كوردستان، گوڵان دیمانەیەكی لەگەڵدا ئەنجامداو ئەویش بەم شێوەیە گوزارشتی لە بیروبۆچوونەكانی كرد.

* بە شێوەیەكی گشتی چۆن لە بارودۆخی ئێستای رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەڕوانن؟
- ئاشكرایە كە بارودۆخێكی دژوار باڵی بەسەر ئەم ناوچەیەدا كێشاوە.
* لە ئێستادا ئیدارەی ئەمەریكا هەوڵەكانی چڕكردووەتەوە بۆ تێكشكاندنی داعش و گرتنەوەی شاری رەققە، پرسیارەكە ئەوەیە ئایا ئەم هەوڵە سەربازییانە سەركەوتنێكی كورتخایەنیان لێناكەوێتەوە، ئەگەر بێتو هاوشان نەبن بە چارەسەرێكی سیاسی؟
- بەڵێ من هاوڕام لەگەڵ ئەو لێكدانەوەیەدا، چونكە پێموایە حكومەتی عێراق ناتوانێت بەئاسانی حوكمڕانیی ناوچە سوننییەكان بكات تەنانەت دوای تێكشكاندنی داعشیش، هەمان شت بۆ سوریاش راستە، چونكە رژێمی ئەسەد ناتوانێك بەئاسانی ناوچەكانی رۆژهەڵاتی وڵاتەكەی كۆنتڕۆڵ بكاتەوە، تەنانەت ئەگەر سەركەوتنیش بەدەست بهێنێت، یاخود دەتوانین بڵێین سەركەوتنێكی تەواو نابێت.
* پێتوایە ئەو چارەسەرە سیاسییە چۆن دەبێت، ئایا دابەشكردنی زیاتری دەسەڵات دەبێت، یا لەبەریەك هەڵوەشانەوەی ئەم وڵاتانەی لێدەكەوێتەوە؟
- لە راستیدا ئێمە نازانین رووداوەكان چۆن دەبن، یاخود پەرەسەندنەكان بە چ ئاڕاستەیەكدا دەڕۆن، بەڵام ئاشكرایە كە سوننەكان لە سوریا رازی نابن بچنە ژێر باری دەسەڵاتی رژێمی سوریا و سوننەكانی عێراقیش بەوە رازی نابن ملكەچیی حكومەتی شیعە بكەن. ئەو دۆخەی ئێستاش لە ئارادایە دۆخێكی ناسەقامگیرە.
* بەڵام ئایا ئەم دۆخە ناسەقامگیرە پێویستی بە جۆرێك لە بە نامەركەزیكردن، یان دابەشكردنی دەسەڵات نییە؟
- ئاشكرایە كە دەستووری عێراق بواری بۆ بە نامەركەزیكردن، یان بە فیدڕاڵیكردن داوە، كەوابێت ئەگەر حكومەتێكی مەركەزی هەبێت كە نوێنەرایەتی هەمووان بكات و بوار بە راددەیەكی گەورەی خۆبەڕێوبەری –ئۆتۆنۆمی- بدرێت لە پارێزگا سوننەكان و لە ناوچە كوردییەكان و هەروەها لە پارێزگا شیعەكانیشدا، ئەوا رەنگە ئەمە بە جۆرێك لە جۆرەكان سەركەوتوو بێت. بەڵام لە ئێستادا حكومەتی عێراق بایەخ بەم پرسە نادات و پتر گرنگی بە باڵادەستیی شیعە دەدات.
* لە پێوەندی بە كوردی عێراقەوە، ئاشكرایە كە كورد هێزێكی كاراو باوەڕپێكراوی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆریزمە، پرسیارەكە ئەوەیە ئایا تا چەند كورد شایستەی ئەوەیە لە لایەن كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و بەتایبەتی لەلایەن ئەمەریكاوە پاڵپشتی بكرێت، بۆ ئەوەی بتوانێت خۆی لە هەڕەشەكانی دەوروبەری بپارێزێت؟
- ئەوەندەی من ئاگادارم هەرێمی كوردستان ناوچەیەكی ئارام و ئەمنە، ئەگەرچی لەئێستادا رووبەڕووی كێشەی ئابووری بۆتەوە. بەڵام لە پێوەندی بە دەستەبەركردن و دابینكردنی هاوكاری سەربازییەوە بۆ هەرێمی كوردستان، ئەوا دەبێت ئەم هاوكارییە لە رێی حكومەتی عێراقییەوە بێت، چونكە ئەو جۆرە هاوكارییانە بۆ دەوڵەتان دابین دەكرێت. ئەگەرچی لە ئێستادا كەسانێك هەن لە نێو حكومەتی ئەمەریكیدا كە پێیانوایە پێویستە پشتیوانیی زیاتر بۆ كورد دەستەبەر بكرێت.

* بە تێڕوانینی ئێوە ئایا پێشبینی دروستبوونی دەوڵەتی سەربەخۆ بۆ كورد دەكەن لە ئایندەدا؟
- بەڵێ، بەڵام نەك لە ئایندەیەكی نزیكدا، لەبەر ئەوە باشترە كورد پارێزگاری لەو بارە خۆبەڕێوەبەرییە فیدڕاڵییەی ئێستای بكات، چونكە درووستبوونی دەوڵەتی كورد لەلایەن توركیاوە پێشوازی لێناكرێت، بە هەمان شێوە ئێران و هەروەها حكومەتی عێراقیش، بەو پێیە راگەیاندنی سەربەخۆیی چەندین كێشە بە دوای خۆیدا دەهێنێت. كەوابێت بۆچوونی من ئەوەیە بەلای كەمەوە لە مەودای دووردا پارێزگاری لەو بارە فیدڕاڵییە بكرێت كە هەیە.
* ئێوە ئاماژەتان بە توركیا كرد، هەروەك دەزانن ئەم وڵاتە یەكێك بووە لە هاوپەیمانە ستراتیژییەكانی رۆژئاوا لە ناوچەكەدا، بەڵام لە ئێستادا هەست دەكرێت توركیا پتر لە رۆژئاوا دووردەكەوێتەوە، پرسیارەكە ئەوەیە ئایا ئەم هەنگاوەی توركیا نابێتەهۆی بەهێزكردنی پێگەی ئێران و رووسیا لە ناوچەكەدا، بەتایبەتی لە سوریا؟
- ئەوە راستە، چونكە ئێستا ئەردۆغان توركیا لە رۆژئاوا دووردەخاتەوە، هەرچەندە ناتوانین پێشبینی ئەوە بكەین كە ئەردۆغان توركیا بەرەو كوێ دەبات، بەڵام لە ئێستادا هەوڵی باشتركردنی پێوەندییەكانی لەگەڵ ئیسرائیلدا دەدات. بەڵام هێشتا ئەمەریكاش پێوەندی لەگەڵ توركیادا هەیە و ئێمە هێزمان هەیە كە پشتیوانی كوردانی باكووری سوریا دەكات، كە ئاشكرایە توركیا خۆشحاڵ نییە پێی، لەبەر ئەوە هێشتا ئێمە پێویستمان بەوەیە پێوەندیمان لەگەڵ توركیادا هەبێت بۆ ئیدارەدانی ئەو هێزانە لەوێ. كەوابێت ئەوەی هەیە دۆخێكی زۆر هەستیارە.

* لە پێوەندی بە هاوپەیمانە تەقلیدییەكانی ئەمەریكاوە لە ناوچەكەدا، ئەم هاوپەیمانانە هەست ناكەن وەك پێویست پارێزگارییان لێدەكرێت لەلایەن ئەمەریكاوە لە دژی دەستێوەردانەكانی ئێران، هەر لەبەر ئەوەشە كە خۆیان هاوپەیمانێتی پێكدەهێنن بۆ بەرپەرچدانەوەی ئێران، پرسیارەكە ئەوەیە ئایا ئەمە بە مانای ئەوەیە كە رۆژئاوا لەم ناوچەیەدا كەمتری كاریگەری هەیە؟
- ئەوەی بەدی دەكرێت ئەوەیە كە توركیا چالاكە لەم ناوچەیەدا، بە هەمان شێوە ئێران و سعودیەش، هەروەها ئەمەریكا رۆڵی هەیە و من لەو باوەڕەدا نیم كە ئەمەریكا كەمتر دەستڕۆیشتوو بێت لەم ناوچەیەدا، بەڵام رەنگە مەسەلەكە ئەوە بێت كە هێزە مەحەلییەكان لە ئێمە كاریگەرتر بن.
* ئەی پێتوایە ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ بەراورد بە ئیدارەی باراك ئۆباما، پتر بایەخ بەم ناوچەیە دەدات یان كەمتر؟
- لە راستیدا من پێم وایە كەمتر، راستە ئێستا ئێمە هێزی زیاترمان رەوانەی سوریا كردووە، هەروەها بۆ ئەفغانستانیش، بەڵام بە شێوەیەكی گشتی تەركیزی ئیدارەی ترەمپ لەسەر پرسە ناوخۆییەكان دەبێت، نەك تێوەگلان لە كێشەكانی دەرەوەی سنووری وڵاتەكە، كە پێموایە ئەمەش درێژەدانە بە سیاسەتەكەی ئۆباما، بەڵام بە گوزارشتێكی جیاوازتر.
* لە پێوەندی بە ئیسرائیلەوە، ئەوا ئەم وڵاتە چاودێری بارودۆخەكە دەكات و هەڵوێستی بێدەنگی هەڵبژاردووە، پێتوایە ئەو دۆخەی ئێستا لەبەرژەوەندی ئیسرائیلدا دەبێت؟
- با پرسیاری ئەوە بكەین كێ ئێستا دوژمنی ئیسرائیلە، یان كێ دەتوانێت چ شتێك لەبەرامبەر ئیسرائیلدا بكات؟ كەواتە بەڵێ لەسەر ئاستی ستراتیژی ئیسرائیل سوودمەندە لەم بارودۆخە. سوریا چیتر وەك هەڕەشەیەك بۆ سەر ئیسرائیل بوونی نەماوە-ئەگەرچی پێشتریش هەڕەشەیەكی ئەوتۆ نەبوو-، ئیسرائیل پێوەندی رەسمی لەگەڵ ئەردەن و میسردا هەیە. هەروەها بەلای منەوە ئێرانیش هەڕەشەیەكی جددی نییە لەسەر ئیسرائیل. كەواتە لە رووی ستراتیژییەوە لە ئێستادا ئیسرائیل رووبەڕووی هەڕەشە نەبۆتەوە.
* پێشبینییەكانت بۆ ئایندەی ئەم ناوچەیە چین؟
لە راستیدا پێموایە چیتر عێراق و سوریا وەك دەوڵەتی راستەقینە بوونیان نەماوە، راستە بارودۆخێكی نوێ بەڕێوەیە، بەڵام هێشتا ئێمە دڵنیانین لەوەی چی دەبێت و چۆن دەبێت.