دیپاك گوپتا پڕۆفیسۆرە لە بەشی زانستی سیاسی لە زانكۆی (San Diego State) و پێشتریش بەڕێوەبەرو یەكێك لە دامەزرێنەرانی پرۆگرامی ئاسایشی نێودەوڵەتی و چارەسەركردنی ناكۆكییەكان بووە، بۆ قسەكردن لەسەر ئەو بارگرژییەی لە نێوان ئەمەریكاو ئێراندا دروست بووەو ئەگەرەكانی هەڵكشانی زیاتری ئەو ئاڵۆزییانەو چەند پرس و بابەتێكی پێوەندیداری دیكە، گوڵان دیمانەیەكی لەگەڵدا ئەنجامداو ئەویش بەم شێوەیە وەڵامی پرسیارەكانی دایەوە.

* بە شێوەیەكی گشتی ئەدای ئیدارەی سەرۆك ترەمپ چۆن هەڵدەسەنگێنیت؟
- ئاشكرایە دۆناڵد ترەمپ دژی هەر كارێكە كە باراك ئۆباما ئەنجامی داوە، ئەو دژی رێككەوتنە ئەتۆمییەكەی ئێران لێدوانی داوە، لەكاتێكدا كە دەزانین ئەو رێككەوتنە لەسەردەمی ئیدارەی ئۆبامادا واژۆ كرا، هەروەها ئێمە بینیمان كە پشتیوانییەكی بەهێزی بۆ ئیسرائیل و تەنانەت بۆ بنیامین نەتنیاهۆش دەربڕی، لە كاتێكدا سارد و سڕییەك هەبوو لەپێوەندی نێوان ئیدارەی ئۆباما و حكومەتەكەی نەتنیاهۆدا، كەواتە ئەوەی ترەمپ دەیكات كاردانەوەیە، هەروەها كاتێك ترەمپ رایدەگەیەنێت كە دژی رێككەوتنی شەراكەتی هەردوو بەرەی ئەتڵەسییە، ئەوا لەبەر ئەوەیە كە ئەم رێككەوتنە لەسەروەختی ئیدارەی ئۆبامادا هاتەئاراوە. كەواتە ترەمپ لە هەموو شتێكدا پێچەوانەی هەنگاوەكانی ئۆباما هەڵسوكەوت دەكات، لە پێوەندی بە گۆڕانی ژینگەوە، لە پێوەندی بە پەروەردەوە، هەروەها رێككەوتنی نافتا و چاودێری تەندروستییەوە، لە راستیدا ئەو دەیەوێت هەموو دەستكەوتەكانی سەرۆك ئۆباما پێچەوانە بكاتەوە.
* هۆكاری ئەمە بۆچی دەگەڕێنیتەوە؟

- لەبەر ئەوەی پێشتر لە ئەمەریكا هەستێكی بەهێز دژی ئۆباما گەڵاڵە ببوو، ئیدی لە بەرگی نەژادپەرستیدا بێت، یاخود بەهۆی بەرهەڵستیكردنیانەوە بێت بۆ ئەو سیاسەتانەی ئۆباما پیادەی دەكردن، هۆكارەكە هەرچییەك بێت ئەوا هیچ لەو راستییە ناگۆڕێت كە بنكەی سیاسیی ترەمپ لەو كەسانە پێكهاتووە كە دژی ئۆباما بوون. هەروەها ستراتیژیەتی ترەمپ چاندنی ترس و لەرزە، ئەو كەسانەی پشتیوانی دەكەن ترسیان لە هەموو شتێك هەیە.
* بەڵام ئەوەی بەدی دەكرێت ئەوەیە كە ئیدارەی ترەمپ دەستی داوەتە هەڵمەتێك بۆ فشاردروستكردن لەسەر ئێران و بە ئاشكرا ئێران بە هەڕەشەو مەترسی لە قەڵەم دەدات، ئایا ئاكام و دەرئەنجامەكانی ئەو هەڵكشانی گرژییانە چی دەبن؟ ئایا دەبنەهۆی هەڵوەشاندنەوەی رێككەوتنە ئەتۆمییەكە؟
- ئەمە تەواو رێی تێدەچێت، لەبەر ئەوەی یەكێك لە لاوازییەكانی ئەم رێككەوتنە ئەوە بوو كە ئەمەریكا تەنیا جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كە ئێران رازی بكات بە راگرتنی پیتاندنی یۆرانیۆم بۆ ئەوەی نەتوانێت چەكی ناوكی دروست بكات، بەڵام باس لە مافەكانی مرۆڤ نەكرا و باس لەوە نەكرا كە ئێران پشتیوانی گرووپە یاخیگەرییەكانی وەك حوسییەكان لە یەمەن دەكات. لەبەر ئەوە هەمیشە رەخنەگرەكان دەڵێن بۆچی گفتوگۆ لەبارەی ئەم پرسانەوە نەكرا و ئەمە بە لاوازی لە رێككەوتنەكەدا لە قەڵەم دەدەن. بەڵام كێشەكە ئەوەیە ئێمە ناتوانین لە تاكە رێككەوتنێكدا هەموو ئەو مەسەلانە بچەسپێنین كە خوازیارین ئێران ئەنجامیان بدات، بەڵام خۆ ئیدارەی ئۆباماش نەیشاردەوە و هەمیشە جەختی لەسەر ئەوە دەكردەوە كە ئەوە تەنیا رێككەوتنێكە و پەیوەستە بە پرسی ناوكییەوە.

* ئەی پێتانوایە چ سیاسەت و رێگاچارەیەك لە ئاست سووریادا دەگرێتەبەر، بەتایبەتی كە سەرۆك ترەمپ دەیەوێت لەیەك كاتدا بەرەنگاری داعش و دەستڕۆیشتوویی ئێران ببێتەوە لەو وڵاتەدا؟
- هەروەك ئێوەش دەزانن لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هەموو كردەوەیەك دژەكەی لە هەناوی خۆیدا هەڵگرتووە، بۆ نموونە لەو شەڕی ناوخۆییەی لە سووریادا- و لە نێوان شیعە و سوننەدا- لە ئارادایە، چەند لایەنێك هەن كە هاوپەیمانی ئێران و رووسیان، خۆ ئەگەر بتەوێت رێككەوتنێك لەگەڵ رووسیادا بكەیت، ئەوا ئەمە دەبێتەهۆی بەهێزكردنی ئەسەد، بەو شێوەیە ئەمەش پێگەی ئێران و شیعە بەهێزتر دەكات، هەروەها كاتێك دژی ئەلقاعیدە لە یەمەن دەجەنگیت، یان هەوڵەكانت چڕدەكەیتەوە بۆ شەڕكردن لە دژی داعش، ئەوا پێگەی شیعە بەهێز دەكەیت، كەواتە هەوڵدان بۆ گرتنەبەری سیاسەتێكی دیاریكراو لە ئاست رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا كارێكی ئاڵۆز و پڕ لە دژیەكییە.
* ئەی كاركردنی ئەمەریكا لەگەڵ رووسیادا بۆ چارەسەركردنی كێشەی سووریا چ ئاكام و دەرئەنجامێكی لێدەكەوێتەوە؟
- لە راستیدا لەبەر ئەوەی رووسیا بەرژەوەندییەكی زۆری هەیە لە پشتیوانیكردنی رژێمەكەی ئەسەد لە سووریا و بنكەی دەریایی هەیە لەو وڵاتە و بگرە تەنیا وڵاتە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا كە رووسیا شەراكەتێكی بەهێزی هەیە لەگەڵیدا. خۆ ئەگەر ئەمەریكا بیەوێت ئاشتی لە سووریادا دەستەبەر بێت، ئەوا دەبێت لەگەڵ رووسیادا كاربكات. بەڵام ئەمەش بە شێوەیەكی حەتمی بە مانای مانەوەی ئەسەد دێت لە دەسەڵاتدا، ئەمەش دۆخێكە لە بەرژەوەندی ئەسەددایە. هەروەها كاتێك ئەمەریكا شەڕی بەرەی نوسرە و داعش و ئەلقاعیدە دەكات، ئەوا لە راستیدا هاوكاری ئەسەد دەكات. ئەمەش دۆخێكی ئاڵۆزە. لەلایەكی دیكەوە دەبێت ئەو راستییە لەبەرچاو بگرین كە سەرجەم وڵاتانی ناوچەكە لە روانگەی بەرژەوەندییەكانی خۆیانەوە رەفتار دەكەن، كە شەڕكردن لە دژی داعشیش بەلای ئەو وڵاتانەوە بە پلەی دووەم دێت، بۆ نموونە لە روانگەی توركیاوە شەڕكردن لەدژی كورد ئەولەوییەتی یەكەمی هەیە. هەروەها راستە عەرەبستانی سعودیەش خوازیاری ئەوەیە داعش تێكبشكێت، بەڵام ئامانجی پلە یەكی سعودیە، ئێران و شیعەیە، كەواتە ئەمە بارودۆخێكی ئاڵۆزە و چاوەڕوانی هیچ رەوتێكی جێگیر ناكرێ لە سیاسەتی دەرەكیی هیچ وڵاتێكدا.
* ئایا دەتوانین بڵێین ئێران سەركەوتوو بووە لە برەودان بە دەستڕۆیشتوویی و دەسەڵاتی خۆی لە وڵاتانی ناوچەكە، بەتایبەتی كە لە ئێستادا عێراق لە ژێر كاریگەرییەكی زۆری ئێراندایەو چەندەها گرووپی میلیشاگەری شیعە هەن لە عێراقدا كە لایەن ئێرانەوە پاڵشتی دەكرێن؟

- بە دڵنیاییەوە، كاتێك جۆرج بوش سەدامی لە دەسەڵات دوورخستەوە، ئەوا ئەمە دیارییەك بوو بۆ ئێران، ئێستاش ئێران لە رووی سیاسییەوە لە پێگەیەكی بەهێزدایە لە ناوچەكە، وڵاتانی عەرەبی بەدەست دابەشبوونەوە دەناڵێنن، بەهۆی ناكۆكیی نێوان شیعەو سوننەوە، نەك تەنیا لە عێراق، بەڵكو لە یەمەن و بەحرەین، كەواتە ئەمە كێشەیەكی قووڵترە و كێشەیەی ئایینییە- ناكۆكی نێوان شیعە و سوننە- لەبەر ئەوە پێموایە پێگەی ئێران بەهێزتر بووە، هەروەك چۆن پێگەی سعودیە لاوازتر بووە. هەروەها ئەوە جێی سەرنجە لە ئێستادا سعودیە و ئیسرائیل كێشەیەكی هاوبەشیان هەیە، چەند ساڵێك پێش ئێستا وێنای ئەوە نەدەكرا كە ئەمە رووبدات، كەواتە دۆخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە بەم شێوەیە ئاڵۆز و مەحاڵ بووە.
* هەروەك دەزانن كورد رۆڵی بەرچاوی هەبوو لە شەڕی دژ بە داعشدا، پرسیارەكە ئەوەیە ئایا كورد شایستەی ئەوە نییە هاوكاری و پشتیوانی زیاتری نێودەوڵەتی لێبكرێت؟
- بە دڵنیاییەوە پێشمەرگە بوونە هاوپەیمانی ئەمەریكا و هەرێمی كوردستان پتر بەرەو سەربەخۆیی هەنگاوی هەڵگرتووە، هەروەها سەرەڕای ئەوەی مەترسی ئەوە دەكرێت توركیا بەرهەڵستی بكات، بەڵام كورد لە پێگەیەكی بەهێزتردایە.
* ئەی چۆن لە هەوڵەكانی كوردی عێراق دەڕوانیت بۆ بەدەستهێنانی سەربەخۆیی؟
- من ناتوانم وەڵامی ئەم پرسیارە بدەمەوە، بەڵام ئەگەر لە رووی ستراتیژییەوە لە مەسەلەكە بڕوانین، ئەوا كورد خاوەنی نەوتەو دوای ئەوەی كورد جۆری پێوەندییەكانیان لەگەڵ شیعەدا یەكلادەكەنەوە، ئەوا خۆیان دەتوانن دەستنیشانی ئەوە بكەن كە باشترین رێگاچارە چییە تا بیگرنەبەر.